مقاله تحقیقث مطالعات خانه سالمندان 139 صفحه word (docx) 136 صفحه

دسته بندی : تحقیق

نوع فایل : Word (.docx) ( قابل ویرایش و آماده پرینت )

تعداد صفحات: 136 صفحه

قسمتی از متن Word (.docx) :

بسم الله الرحمن الرحیم دور یا نزدیک ، راهش می توانی خواند هرچه را آغاز و پایانی ست ، حتی هرچه را آغاز و پایان نیست ! زندگی راهیست . از به دنیا آمدن تا مرگ ! شاید مرگ هم راهیست.. فهرست مطالب فصل اول شمارصفحه مقدمه تعریف سالمندی...............................................................................................................................................................................14 تاریخچه .............................................................................................................................................................................................16 مراکز خدماتی روزانه .......................................................................................................................................................................18 اهداف مراکز خدماتی روزانه ......................................................................................................................................................... 19 فعالیت های معمول در مجموعه های روزانه .............................................................................................................................20 خانه های سالمندان در ایران ........................................................................................................................................................23 مقدمه ای بر مسائل اجتماعی، اقتصادی سالمندان ..................................................................................................................26 پایگاه اجتماعی سالمندان ..............................................................................................................................................................27 وضعیت اشتغال سالمندان.............................................................................................................................................................28 اشتغال و رفاه اجتماعی سالمندان ...............................................................................................................................................28 سطح سواد سالمندان در کشور ....................................................................................................................................................29 بیوگی و تفاوت های جنسی .........................................................................................................................................................30 وضعیت تأهل سالمندان در کشور ................................................................................................................................................31 لزوم ایجاد خانه های سالمندان در ایران......................................................................................................................................31 فصل دوم ویژگی های فیزیکی و روانی سالمندان و توصیه های طراحی جهت رفع نیازهای آنان....................................................34 ویژگی های جسمانی ......................................................................................................................................................................36 تغییرات ظاهری ...............................................................................................................................................................................36 تضعیف قوای حرکتی و ماهیچه ها .............................................................................................................................................37 کاهش عملکرد دستگاه گوارش ....................................................................................................................................................37 تغییرات قلب و عروق ......................................................................................................................................................................37 تغییر در حافظه و هوش .................................................................................................................................................................38 ضعف بینایی ......................................................................................................................................................................................38 ضعف شنوایی ...................................................................................................................................................................................39 ضعف حس چشایی و بویایی .........................................................................................................................................................39 ضعف لامسه ....................................................................................................................................................................................39 نیازهای جسمانی سالمندان ........................................................................................................................................................40 آسایش حرارتی وبرودتی سالمندان .............................................................................................................................................40 شرایط محیطی مؤثر بر آسایش حرارتی ....................................................................................................................................42 نور پردازی مناسب جهت ارتقای عملکرد بینایی در سالمندان...............................................................................................43 رنگ آمیزی مناسب جهت ارتقای عملکرد بینایی در سالمندان ............................................................................................47 توصیه های طراحی و نکات فضایی ..............................................................................................................................................48 ویژگی های روانی ، احساسی و شخصیتی سالمندان ...............................................................................................................50 فصل سوم بررسی چند نمونه خانه سالمندان در جهان ..............................................................................................................................54 خانه سالمندان در حاشیه دریا ( ساحل نیوجرسی ) ...............................................................................................................54 اقامتگاه سالمندان « میدوویو » ( کانکاکی ، ایلینویز ) ...........................................................................................................59 آسایشگاه و مرکز سالمندان ، اتریش (دیتجر و یسو نیگ)......................................................................................................65 بررسی چند نمونه خانه سالمندان در تهران ..............................................................................................................................67 آسایشگاه زعفرانیه ...........................................................................................................................................................................67 آسایشگاه دادخواه ...........................................................................................................................................................................67 آسایشگاه فرزانگان .........................................................................................................................................................................68 ارزیابی مطالعات ..............................................................................................................................................................................68 شرایط خانه سالمندان....................................................................................................................................................................69 چگونگی طراحی معماری فضاها ، امکانات و تجهیزات موجود .............................................................................................69 چگونگی طراحی محوطه و فضاهای بیرونی ، امکانات و تجهیزات موجود ........................................................................70 شرایط جسمانی و روانی سالمندان ساکن در خانه های سالمندان ......................................................................................71 فصل چهارم مکانیابی مناسب برای خانه سالمندان ........................................................................................................................................73 جهت گیری مناسب .......................................................................................................................................................................74 ورودی اصلی ....................................................................................................................................................................................75 هال ورودی ......................................................................................................................................................................................77 اتاق نشیمن........................................................................................................................................................................................77 کتابخانه .............................................................................................................................................................................................79 اتاق های غذا خوری........................................................................................................................................................................79 آشپزخانه ............................................................................................................................................................................................81 اتاق خواب...........................................................................................................................................................................................82 اتاق کارکنان .....................................................................................................................................................................................86 اتاق مدیریت .....................................................................................................................................................................................86 اتاق های درمانی و توانبخشی ......................................................................................................................................................86 رختشویخانه مرکزی ......................................................................................................................................................................88 انبار وسایل .......................................................................................................................................................................................87 سرویس بهداشتی ...........................................................................................................................................................................87 ارتباطات عمودی فضاها در خانه های سالمندان.......................................................................................................................89 راهرو ها ............................................................................................................................................................................................ 92 بازشوها.............................................................................................................................................................................................. 93 تراس های خصوصی........................................................................................................................................................................95 تراس های مشترک ........................................................................................................................................................................95 محوطه باغبانی ................................................................................................................................................................................96 مبلمان و اثاث ثابت ........................................................................................................................................................................96 کفپوش های مناسب ....................................................................................................................................................................97 نرده های کمکی...............................................................................................................................................................................98 نشانه ها............................................................................................................................................................................................99 تجهیزات ، دسترسی ها و سرانه های پیشنهادی...................................................................................................................100 فصل پنجم موقعیت جغرافیایی و تقسیمات سیاسی استان زنجان .........................................................................................................102 جغرافیای طبیعی و اقلیم استان زنجان ...................................................................................................................................103 جهت استقرار ساختمان ..............................................................................................................................................................104 تهویه مورد نیاز..............................................................................................................................................................................104 انتخاب مصالح مناسب با اقلیم سرد .........................................................................................................................................105 مناسب ترین و نامناسب ترین جهت قرار گیری ساختمان..................................................................................................105 فصل ششم تاسیسات مکانیکی و الکترونیکی ...............................................................................................................................................106 چرا سیستم گرمایش از کف بهترین سیستم است ................................................................................................................109 فواید استفاده از سیستم گرمایش از کف .................................................................................................................................111 گرمایش از کف برای محوطه استخر ........................................................................................................................................113 روشهای کنترل دما در سیستم گرمایش از کف ....................................................................................................................114 سیستم کنترل دمای بصورت دست ........................................................................................................................................115 سیستم کنترل دمای اتوماتیک بصورت مکانیک ....................................................................................................................115 سیستم کنترل دمای اتوماتیک بصورت برقی .........................................................................................................................115 انواع منبع تامین کننده حرارتی ممکن جهت سیستم گرمایشی از کف ..........................................................................115 ویژگی های سیستم گرمایش از کف ........................................................................................................................................116 فصل هفتم تحلیل سایت....................................................................................................................................................................................117 نقشه ها.............................................................................................................................................................................................118 فهرست جداول و نمودار ها جدول 1..............................................................................................................................................................................................22 جدول2................................................................................................................................................................................................24 جدول3................................................................................................................................................................................................28 جدول4................................................................................................................................................................................................30 جدول5................................................................................................................................................................................................30 جدول6................................................................................................................................................................................................31 جدول 7..............................................................................................................................................................................................32 جدول 8..............................................................................................................................................................................................35 جدول9.............................................................................................................................................................................................100 فهرست تصاویر شکل 1...............................................................................................................................................................................................84 شکل 2................................................................................................................................................................................................55 شکل 3...............................................................................................................................................................................................56 شکل 4...............................................................................................................................................................................................57 شکل 5................................................................................................................................................................................................58 شکل 6 ..............................................................................................................................................................................................59 شکل 7 ...............................................................................................................................................................................................60 شکل 8 ..............................................................................................................................................................................................61 شکل 9 ..............................................................................................................................................................................................62 شکل 10.............................................................................................................................................................................................63 شکل 11 ............................................................................................................................................................................................64 شکل 12..............................................................................................................................................................................................65 شکل 13..........................................................................................................................................................................................102 شکل 14 .........................................................................................................................................................................................107 شکل 15 .........................................................................................................................................................................................110 شکل 16...........................................................................................................................................................................................111 شکل 17 .........................................................................................................................................................................................117 شکل 18 .........................................................................................................................................................................................117 فهرست نقشه ها A-01...................................................................................................................................................................................119 A-02...................................................................................................................................................................................120 A-03...................................................................................................................................................................................121 A-04...................................................................................................................................................................................122 A-05...................................................................................................................................................................................123 A-06...................................................................................................................................................................................124 A-07...................................................................................................................................................................................125 چکیده مطالب حاضر دارای توضیحاتی در مورد سالمندان ، نیاز های آنها و توصیه هایی برای طراحی اقامتگاه یا سرای سالمندان در اختیار ما قرار میدهد . وجود محلی برای زندگی وحمایت از سالمندان به خصوص سالخوردگانی که نیازمند مراقبت بیشتری هستند در تمام شهر ها ضروری است از این رو در پنج فصل از این رساله به تعریف سالمندی ، تاریخچه و آمارهایی در مورد سالمندان ، نیازهای جسمانی و روحی-روانی آنها ،بررسی نمونه هایی از اقامتگاههایی در داخل و خارج کشور ،فضاهای مورد نیاز و همچنین توصیه های لازم در جهت طراحی یک مجموعه کامل برای رفاه سالمندان پرداخته شده ،فصل ششم مربوط به تاسیسات مکانیکی و فصل آخر شامل تحلیل سایت مورد طراحی همراه با نقشه های پیشنهادی و تصاویر لازم از این پروژه می باشد . مقدمه سالمندان همواره نیازمند محیطی آرام ، امن و مملو از زندگی هستند . در فرهنگ کشور ایران نگاهداری و مراقبت از آنها به عهده ی فرزندان بوده اما گذشت زمان و مشغله زیاد ، موجب روی آوردن افراد به خانه های سالمندان شده است. از این رو طراحی یک محیط با معیارهای صحیح و القای حس شادابی به جای خستگی و ارزشمندی به جای بی ارزش بودن ، حائز اهمیت است . بنابر این بهتر است محل زندگی سالمندان به هرچه بیشتر شبیه به محیط خانه باشد تا بیمارستان . در این صورت سالمند احساس صمیمیت بیشتری را خواهد داشت . همچنین وجود ارتباط با همسالان خود در محیط هایی مختص به آنها باعث بهتر شدن روحیه آنها میشود. کهنسالان پس از پشت سر گذاشتن چند دوره از زندگی و بدست آودن تجربه های بسیار به مرحله ای رسیدند که احتیاج به استراحت دارند . اما استراحت مطلق باعث یاد آوری گذر زمان و افسردگی میشود . برای جلوگیری از این مضوع پرداختن به فعالیت های هنری و استفاده از تجربیات گذشته آنها بسیار مناسب است . هدف از این پروژه دستیابی به نکات مذکور است که امیدوارم تا حد توان به این مضوع پرداخته شده باشد. فصل اول تعریف سالمندی سالمند از نظر لغوی کسی است که سال های زیادی را پشت سر نهاده است ، سال هایی پر از خاطره و تجربه که گذشت زمان به دست آمده است . پدیده سالمندی یک سیر طبیعی است که در آن تغییرات فیزیولوژیکی و روانی – اجتماعی در بدن رخ می دهد . البته کمتر اتفاق می افتد که سالمندی فیزیولوژیکی با سالمندی روانی و سالمندی اجتماعی در یک فرد به صورت همزمان روی دهد ، زیرا ممکن است فردی از نظر زیستی و جسمی سالمند تلقی شود ولیکن از نظر روانشناختی خود را جوان احساس کند و یا برعکس امکان دارد جامعه فردی را که از نظر زیستی و روانی سالمند نسبت به ایفای نقش اجتماعی سالمند وادار نماید. یعنی « کاهش نیروی جسمانی – ذهنی به تناسب افزایش سن » . به عبارت دیگر ، سالمند فردی است که از نظر فیزیولوژیکی یا روانی به مقطعی می رسد که بسیاری از کارها را به تنهایی نمی تواند انجام دهد . بنابراین می توان سالمندان را در چند گروه تقسیم نمود : « 1- سالمندانی که می توانند فکر کنند ولی قوای جسمی خود را از دست داده اند . 2- سالمندانی که قوای جسمی و روانی خود را توأمان از دست داده اند . 3- سالمندانی که از جسم و فکر فعالی برخوردارند » . در حدود 95 درصد از کل سالمندان به گونه ای مستقل یا با حداقل یاری دیگران به زندگی خود ادامه می دهند و به نحو مناسبی در سلامت به سر می برند که البته شرایط خاص محیطی ، نوع ارتباطات اجتماعی ، کیفیت ژنتیکی و تندرستی آنان از موارد ی هستند که می توانند در افراد مختلف ، پارامتر پیری را تغییر دهند . ولی به هر حال چین و چروک خوردن پوست ، کوچک شدن اعضا و اندام ، نقصان وزن بدن ، کم شدن ترشحات غدد سلول ها و یا متوقف شدن رشد اعضا یا تکمیل نموبدن ، یعنی رسیدن و پختگی ، آغاز گر پیری است . « بیشینه طول عمر انسان بین 110 تا 115 سال است . با این حال ، متوسط طول عمر را حدود 74 سالگی در نظر می گیرند . طول زندگی انسان را به چندین مرحله می توان تقسیم نمود که معمول ترین این تقسیم بندی ها از نظر دوره های زمانی با نوزادی آغاز می گردد که به ترتیب عبارتند از : 1-نوزادی Infancy از تولد تا یک سالگی 2- ابتدای کودکی early Childhood 1تا6سالگی 3- انتهای کودکی late Childhood 7تا10سالگی 4- بلوغ Adolesence 11تا18 سالگی 5- جوانی young Adulthood 19 تا35 سالگی 6- ابتدای میان سالی early middle age 36 تا49 سالگی 7- انتهای میان سالی late middle age 50تا64 سالگی افلاطون و ارسطو ، در مورد سالمندی به اندیشه ای عمیق دست زدند و به نتایجی مغایر با یکدیگر رسیدند . از نظر افلاطون « حقیقت یک مرد در روح جاودانی وی که آن نیز به صور کلی مرتبط است جای دارد . جسم انسان تنها یک پندار و خطای باصره است » . در واقع در نظر او تنزل و شکست جسمی که به سبب بالا رفتن سن حاصل می شود هرگز در روح اثری نخواهد داشت و در حقیقت هر چه قدرت و تمنیات جسم کاهش یابد ، روح از آزادی بیشتری برخوردار می گردد . افلاطون در کتاب جمهوری خود از زبان سفال به ستایش و مدح کهنسالی می پردازد و چنین می گوید : « هر چه سن دامنۀ لذت های جسمی را محدود کند ، میل به امور ذهنی و عقلی افزایش می یابد و شعف و شادی از آنها فزونی می گیرد » . و در نهایت افلاطون نتیجه می گیرد که « پیران باید فرمان دهند و جوانان فرمان برند » . با این وصف ، افلاطون به معیار سن عامل ارزشمندی را می افزاید . وی هنگامی که خود به هشتاد سالگی رسید موضوع کهنسالی را مجدداً در کتاب قانون مطرح کرد و درباره وظایف فرزندان نسبت به اولیای کهنسال خود می گوید : « فرزندان باید با اولیای خود با احترام سخن گویند و مال و جان خود را در اختیار آنان گذارند » . از نظر ارسطو روح یا جان ، تنها عقل و خرد مجرد نیست ، بلکه در یک رابطۀ ضروری با جسم و تن قرار دارد . او معتقد بود که برای شاد زیستن در ایام کهنسالی ، تن باید سالم مانده باشد . ارسطو در کتاب « فن خطابه » می گوید : « آن کهنسالی که آرامش و کندی های ذاتی خود را بدون ناتوانی و سستی در بر داشته باشد ، زیبا و قشنگ است » . همچنین می گوید : « مرد کهنسال می تواند همه پستی و بلندی های زندگی را با بزرگی روح تحمل کند . با این وصف ، تندرستی و سلامت تن برای راحتی و آسایش جان لازم است » . ارسطو همچنین معتقد است « ... چون کهنسالان در سنین مختلف زندگی کرده اند ، اغلب در این ایام فریب دیگران را می خورند و مرتکب اشتباه های مکرر می شوند . مردمی محتاط ، بیمناک و مردد هستند . ترسو ، خودخواه و بی محبت اند ، بیشتر با خاطره گذشته زندگی می کنند تا با امید به آینده». تاریخچه سالمندان در گذشته معمولاً توسط دیر محل نگهداری می شدند . شاید بتوان گفت که دیر اولین محلی است که برای نگهداری و مراقبت سالمندان تنها و نیازمند اختصاص می یافته است . در این خانه ها با سالمندان مانند دیوانه ها رفتار می شد و از هر 10 نفر ، 8 نفر به ناراحتی روانی دچار می شد و 2 نفر جان خود را از دست می داد . این آمار تکان دهنده حقیقت انکار ناپذیری است که امروزه متخصصان پیری شناسی و پیری درمانی در دنیا به آن واقف اند . در بسیاری از کشورها برای جلوگیری از عوارض روانی دوره بازنشستگی به منظور ادامه زندگی اجتماعی و حفظ خصوصیات اجتماعی و روانی افراد سالمند ، باشگاه های مخصوص سالمندان تأسیس گردیده است که در آنها وسایل متعددی برای تفریح ، سرگرمی و ورزش و مطالعه و غیره وجود دارد . همچنین در بسیاری از باشگاه ها ، محل هایی برای اقامت افراد سالمند در نظر گرفته شده که خانه سالمندان نامیده می شود و افراد سالمند با پرداخت مبلغی به طور ماهیانه یا سالیانه و در بعضی از مراکز ویژه که احتمالاً توسط دولت ها به حمایت از سالمندان تأسیس گردیده اند ، به طور رایگان و با شهریه کمی اقامت می کنند . امروزه بیش از چند میلیون خانه سالمندان در دنیا وجود دارد که دولت ها مبالغ زیادی صرف هزینه نگهداری و بهداشت و درمان سالمندان بی کس و بی خانمان می نمایند . ولی با وجود این ، خانه سالمندان همیشه « خانه سالمند » بوده و جای خالی خانواده را پر نمی کند چرا که عواطف و احساسات موجود در میان خانواده ها در این خانه ها کم است . در مقاله ای در روزنامه فرانس سوار ، سال 1968 خانم مادلین فرانک می نویسد : ...« در سال 1968 در فرانسه 178 هزار تخت بیمارستان یا « خانۀ ناتوانان » در ساختمان هایی جای داشت که بیش از صد سال از عمر آنها می گذشت . این ساختمان ها معمولاً بیمارستان های سابق ، قلعه ها ، سربازخانه ها یا زندان هایی بود که به هیچ وجه برای وظایف جدید آنها تناسب نداشت . در این ساختمان ها ، پلکان های فراوان وجود داشت و اغلب از آسانسور در آنها خبری نبود . بنابراین ، سالمندان نمی توانستند از طبقه خود بیرون روند . در اتاق ها ، حتی فضایی به اندازه چند سانتی متر وجود نداشت که سالمندان آن را متعلق به خود بدانند . اتاق ها به سبب کهنه بودن ساختمان ها معمولاً تاریک و غم افزار بود . این خانه ها اغلب سرد بود زیرا یا دستگاه حرارت مرکزی نداشت و یا دستگاه گرمازایی آنها همه مؤسسه را نمی توانست گرم کند . تأسیسات بهداشتی خانه ها ناکافی بود . در بیشتر این خانه ها حمام وجود نداشت و تنها به نصب دوش کفایت می شده است . ساکنان این خانه ها اغلب هفته ای یا حتی ماهی یک بار حمام می کردند . با این شرایط کاملاً قابل فهم است که چرا سالمندان رفتن به این خانه ها را به صورت واقعه ای غم انگیز می دانند . براساس آمار گرفته شده توسط دکتر پکی نیو ، بیش از 50 درصد سالمندان در همان اولین سال پذیرش در این خانه ها فوت می کنند . در بسیاری از خانه ها ، ساکنان از محدودیت های تحمیل شده بر آنان رنج می برند . ساکنان خانه ، از گذشته خود و از محیط خویش گسسته می شوند . اغلب آنان لباس متحد الشکل و مشابه بر تن دارند . معمولاً ملاقات با آنان همه روزه میسر است ولی خانواده آنها به ندرت به دیدن آنها می آیند . در پاره ای موارد هم اصولاً بازدیدی از آنها به عمل نمی آید . سطح علایق آنها به صفر تنزل می کند و در نتیجه سراسر روز را بدون انجام کاری به سر می آورند . تنها فعالیتی که می تواند توجه جامعه سالمند را به خود جلب کند ، کارهای دستی است . این اشتغال احساس مفید بودن را در آنها به وجود می آورد ...» . در ایالات متحدۀ امریکا نیز چندین مرکز سالمندان به نام « شهر خورشید » یا "آفتاب شهر " برای اسکان سالخوردگان با سطح زندگی بالا وجود دارد . در فرانسه 45/1 درصد از مردم سالخورده را در خانه های دولتی که مخصوص سالمندان است ، نگه داری می کنند . اکثر سالمندان در نیوزلند در منازل شخصی زندگی می کنند . به نحوی که از هر 10 سالمند ، 9 نفر منزل شخصی دارند و 8/2 درصد در آسایشگاه به سر می برند . در ژاپن خانواده ای که شالوده زندگی افراد سالمند خود را در همان خانه بنا نماید از اهمیت خاصی برخورداراست . اکثر والدین ژاپنی مایلند با دیگر اعضای خانواده زندگی کنند . در سال 1980 ، 69 درصد مردان و زنان 65 سال به بالا با فرزندانشان زندگی می کردند . در ژاپن علاوه بر خانه سالمندان ، محل هایی به نام آسایشگاه سالمندان نیز وجود دارد . همچنین خانه هایی با شهریه کم و مناسب برای نگهداری افراد کهنسال تأسیس شده است. ولی هر کدام از این سه نوع خانه سالمندان دارای شرایط خاصی است . به عنوان مثال ، آسایشگاه افراد بالای 65 سال را که به دلیل معلولیت های جسمی و ذهنی شان به مراقبت کامل نیاز دارند می پذیرد . در سال 1981 ، 1165 نوع از این گونه مؤ سسات در ژاپن وجود داشت که 89510 نفر را تحت حمایت قرار داده بود . در ژاپن به دلیل اهمیتی که بر سالمندان خود به عنوان کیان خانواده قائلند ، روز 15 سپتامبر هر سال را به عنوان « روز توجه به سالمندان » نام گذاری کرده و آن روز را تعطیل عمومی اعلام داشته اند . قدمت این بدعت گذاری به سال 1966 مربوط می شود . کشورهای اسکاندیناوی بیشترین کوشش را در این راه به کار برده اند . « دهکدۀ پیران » که شهرت جهانی دارد ، در 1919 در کپنهاک ساخته شد و در سال 1950 ، آن را نوسازی کردند . این مجموعه ابتدا با 1600 تخت شروع به کار کرد . در سوئد ، قانون حمایت و نگهداری سالمندان ، در سال 1930 به تصویب رسید . به موجب این قانون ، سالمندان در خانه های بزرگ و یا واحدهای آپارتمانی زندگی می کنند . مراکز بهداشت و بهزیستی دولتی ، در آسایشگاه های محلی همراه با مراکز تفریحات سالم وجود دارد به گونه ای که افراد و سازمان های داوطلب نیز در مورد سالمندی همکاری دارند . امروزه حدود 000، 200 واحد آپارتمانی مدرن در سوئد احداث شده که به ویژه به مستمری بگیران و باز نشستگان کرایه داده می شوند . در سوئد ، جمعیت کهنسان 12 درصد و سن متوسط 77 سال است . در سال 1940 محله های فقیر نشین سوئد ، سکونت گاه تعدادی از کهنسالان بود ولی اکنون خانه های جدیدی مخصوص سالمندان در این کشور ساخته شده است . بنا به قول « سیمون دوبورا » از 1941 تا 1958 تعداد 1350 خانۀ برای سالمندان در سوئد تأسیس گردیده بود که 45000 سالمند در آن زندگی می کردند . مراکز خدماتی روزانه در حال حاضر بیش از 50 مرکز خدمات روزانه در جهان به فعالیت می پردازند . به طور کلی این مجموعه ها بیشتر توسط افرادی که در منازل خودشان زندگی می کنند مورد استفاده قرار می گیرد ، اما در بعضی مواقع افرادی که در مساکن مراقبتی ، چه در بیمارستان و یا در سرای مراقبتی سالمندان هستند نیز از آنها استفاده می کنند . این مراکز می توانند نیازهای بهداشتی ، اجتماعی ، آموزشی و فرهنگی سالمندان را همراه با خدمات روزانه مناسب در جوامع محلی با توجه به درک الگوهای جمعیتی در محل ، و چگونگی تغییر این الگوها تأمین نمایند . هنگامی که عنوان « خدمات روزانه » در ارتباط با افراد سالمند به کار می رود ، طیف وسیعی از خدمات در زمینه های متنوع ، از باشگاه های اجتماعی گرفته ، تا خدمات نشسته در منزل خود سالمند به کار می رود ، طیف وسیعی از خدمات در زمینه های روزانه و بیمارستان های روزانه را در بر می گیرد . در ارتباط با هدف اصلی این طرح ، عنوان « خدمات مراقبتی روزانه » به مراقبت هایی اطلاق می گردد ، که در یک مجموعه مشخص و دارای مشخصات زیر است : گروهی باشد . بیرون از منزل فرد باشد . حداقل برای 4ساعت در روز باز باشد . توسط مراقبین داوطلب یا استخدامی اداره شود . معمولاً سالمندانی که به دلیل از دست دادن همسر ، دچار نوعی افسردگی می گردند ، ارتباط با نزدیکان ، حتی فرزندان خود را قطع می کنند و گوشه نشین می شوند . از آن جا که این گونه سالمندان فاقد قدرت جسمانی در حد سنی که باید داشته باشند ، هستند ، طبعاً در معرض خطر آسیب پذیری ناشی از بیماری های گوناگونی قرار دارند . بنابراین باید بیش از دیگرسالمندان تحت مراقبت های پزشکی و توانبخشی قرار بگیرند ، که این از وظایف عمده مراکز خدماتی مراقبت روزانه است . این مراکز با توجه به نیازهای گوناگون سالمندان به بخش های مختلف قابل تقسیم است : مراکز اجتماعی روزانه ، که فعالیت های اجتماعی اساسی را امکان پذیر می سازد. مراکز مراقبتی روزانه ، که علاوه بر فعالیت های اجتماعی ، فعالیت های شخصی را نیز تأمین می نماید . مراکز توانبخشی ، که تأمین کننده درمان های توانبخشی و در برگیرنده مراقبت های پزشکی محدود است . بیمارستان های روزانه سالمندان ، که تأمین کننده مراقبت برای سالمندانی است که دارای مشکلات سلامت ذهنی هستند . مراکز روزانه با مسئولیت های گوناگون ، که می توانند نه تنها مراقبت از سالمندانی را که از مشکلات سلامت ذهنی رنج می برند تأمین کنند ، بلکه برای افرادی که ناتوانی های جسمی دارند نیز مناسب اند . اهداف مراکز خدماتی مراقبت روزانه بیشتر مجموعه های روزانه ، کمک به مستقل ماندن سالمندان را در جامعه ، هدف اصلی خود می دانند . دیگر اهداف این مجموعه ها به فراخور نوع گروه های استفاده کننده متغیر است . از بیمارستان های روزانه بیشتر می توان توقع داشت که مراقبت های پزشکی و پرستاری ، از اهداف والای آنها باشد . در مقابل ، از مراکز روزانه می توان توقع داشت که حمایت های اجتماعی ، کمک رسانی به مراقبین سالمند در تأمین غذا و دیگر احتیاجات او ، از اهداف اولیه شان باشد . فعالیت های معمول در مجموعه های روزانه فعالیت های زنجیره ای که با مراقبت های پزشکی روزانه ، ارتباطی تنگاتنگ دارد و حایز اهمیت است ، تا حدی بستگی به میزان نیروی جسمانی سالمندان و فضای زیست آنان دارد . در بسیاری از مجموعه ها ، میزان فعالیت ها در صبح بیشتر از بعدازظهر است که منعکس کننده تمایل سالمندان به فعال بودن در صبح است . به عنوان مثال ، کارکنان تمایل دارند که شستشوی سالمندان را در ساعت های اولیه صبح انجام دهند . تا آنان بتوانند بقیه روز را به استراحت بپردازند . اغلب بخش های باقیمانده روز به وقت استراحت تخصیص می یابد ، که معمولاً بعد از زمان انجام فعالیت ها است . به طور معمول این وقت استراحت بعد از رسیدن به مجموعه ، بعد از سفر با سرویس ، بعد از نهار و اگر مناسب باشد بین وقت درمان ها و توانبخشی ها انجام می شود . به طور کلی ، فعالیت ها و خدماتی را که در مجموعه های روزانه فراهم می گردد ، می توان به صورت زیر تقسیم بندی کرد : فعالیت های اوقات فراغت شامل بازی ها ، کارهای دستی ، سرگرمی ها ، تفریحات و غذاهای اصلی و فرعی . مراقبت های شخصی درمان های ارزیابی و توانبخشی مراقبت های پزشکی / پرستاری فعالیت های اداری و کارمندی گستردگی و نوع فعالیت های ذکر شده ، نسبت به شرایط محلی متفاوت است ولی به طور کلی بستگی به عوامل زیر دارد : نیازهای مراقبت بهداشتی و مراقبت اجتماعی استفاده کنندگان . علایق و ترجیحات استفاده کنندگان . اهداف اصلی مجموعه . مسئولیت های فراهم آورندگان به نحوی که در فرآیند برنامه ریزی مراقبت عمومی مشخص گردیده است . فعالیت هایی از قبیل دستشویی ، لباسشویی یا مراقبت های نقاهتی که می توان آنها را در مکان دیگری انجام داد . محدودیت های جسمانی که توسط محل و مجموعه ساختمان ها ایجاد می شود . محدودیت هایی که توسط مالک مجموعه ایجاد می شود . تمایلات آینده فعالیت ها . جدول 1 فعالیت های پیش بینی شده در مجموعه های خدماتی روزانه فعالیت های اداری خوردن ونوشیدنمراقبت های بهداشتیمراقبت های شخصیبیرون رفتن وگردشتفریحات وسرگرمی هاکارهای دستیتوانبخشیفیزیوتراپیکاردرمانی پذیرش، مصاحبه، تایپ ، کامپیوتر، بایگانی ، جلسات بررسیغذاهای اصلی وفرعی ، نوشابه های گرم وسردمشاوره پزشکی ، معاینه ودرمان ، مراقبت پرستاری ، مراقبت بهداشت دندان، مراقبت رژیم غذایی ، تندرستی ومراقبت از آناستفاده از سرویس های بهداشتی ، لباس پوشیدن، آرایشگاه، زیبایی درمانی ، .رزش های سبک ، لباسشویی ، تعویض لباسمسجد ، رستوران ، چاپخانه، سینما ، تئاتر، فروشگاهها ، سفرهای روزانه ، تعطیلاتمطالعه ، گوش دادن به موسیقی ، تماشای تلویزیون ، بحث های گروهی ، شعر خوانی ، نمایش اسالید، اجرای موسیقی ، جشن ها ، تئاتر، مکالمه تلفنی خیاطی ، بافندگی ،کارت سازی ، نقاشی ، فرش بافی ، سبد بافی ، کارهای چوبی ، کارهای چرمی عکاسی، سفالگری ، کار با کامپیوتر ، آشپزی ، باغبانی یاری رساندن برای : حرکت ، کارهای آشپزی ، مراقبت های درون اتاق ها ، مراقبت به هنگام حمام کردن ، مراقبت به هنگام لباسشویی ، مراقبت در هنگام باغباتی خانه های سالمندان در ایران در ایران ، توجه به سالمندان به صورت جدی در اوایل دهه چهل قرن حاضر در قانون برنامه چهار ، عمران کشور مطرح شد و در آن برنامه ، اعتباری به منظور جمع آوری سالمندان در خانه های مخصوص و نگهداری از آنان پیش بینی گردید که براساس آن ، دو آسایشگا ه خیریه در سال 1342 در تهران تأسیس گردید و سپس در سال های بعد بر تعداد آنها افزوده گشت . در شهریور سال 1353 ، وزارت رفاه اجتماعی وقت ، نظارت بر امور سرای سالمندان را به عهده گرفت و سپس با ادغام وزارت رفاه و وزارت بهداری ، به نام وزارت بهداری و بهزیستی ، این گ.نه سراها زیر نظر حوزۀ بهزیستی وزارت بهداری و بهزیستی قرار گرفت . در سال 1359 با تفکیک حوزه بهزیستی از وزارت بهداری و تأسیس سازمان بهزیستی کشور ، سراها ی سالمند ان در حوزۀ وظایف سازمان بهزیستی کشور قرار گرفت که تحت نظر معاونت رفاهی سازمان مذکور به فعالیت خود ادامه می داد . در سال 1360 ، این واحد از حوزۀ معاونت حمایتی به حوزه معاونت توانبخشی انتقال یافت و به نام آسایشگاه سالمندان معلول نامیده شد . در حال حاضر 43 آسایشگاه در سطح کشور فعالیت دارند که 28 واحد آن دولتی و 15 واحد آن غیر دولتی است و رقمی حدود 3000 نفر سالمند را تحت پوشش دارند . از کل آسایشگاه های کشور 18 واحد آن در استان تهران و بقیه ( در حدود 25 واحد ) در دیگر استان ها قرار دارند .» خانه های سالمندان در ایران ، زیر نظر مسئولان و پزشکان قرار دارد و اداره بهزیستی و وزارت بهداشت و درمان به طور مداوم بر کار آنها و از نظر دارو ، درمان و بهداشت ، نظارت کامل دارند . جدول 2 آسایشگاه های سالمندان استان تهران در سال 1378 ردیفنام آسایشگاههای سالمندانتعداد کل سالمنداننشانی 1آسایشگاه هشتم شهریور152آسایشگاه نیاکان55پاسداران3آسایشگاه حضرت مریم30جمهوری4آسایشگاه زعفرانیه108ولیعصر5آسایشگاه پاسداران48پاسداران6آسایشگاه ایران47پاسداران7آسایشگاه ابن سینا50خ تهران سر8آسایشگاه گورک مقدس15وحدت اسلامی 9آسایشگاه ارتدوکس روسی17خ مبارزان10آسایشگاه سوسه مایریک25بهار شیراز11آسایشگاه چیلویان30اسدآبادی12آسایشگاه خانه پیران3513آسایشگاه فاطمیه3414آسایگشاه قدس118جاده قدیم کرج15اسایشگاه کهریزک326کهریزک16آسایشگاه هاشمی نژاد83کهریزک17آسایشگاه مهر ایران کرج70کرج18آسایشگاه دادخواه15خواجه عبداله انصاری19آسایشگاه شایستهگانمیدان ازگل20آسایشگاه فرزانگان50شهرک قدس از سال 1361 تاکنون ، به تدریج سپردن سالمندان به آسایشگاه ها سیر صعودی داشته ، چنان که از 1/6 درصد به 7/29 درصد در سال 1370 افزایش یافته است . این امر نشان دهنده چند عامل مهم می تواند باشد : دگرگونی سیستم خویشامندی و گذر خانواده از مرحله گسترده به هسته ای به گونه ای که 6/53 درصد از سالمندان به نوعی تنها و بدون خانواده زندگی می کنند و این مسئله می تواند ناشی از انزوای اجتماعی سالمند باشد که پیامد تغییرات سیستم خویشاوندی است . افزایش تعداد افراد خیلی پیرو نیز ناتوان و همچنین افزایش تعداد افرادی که ناتوانی جسمی و یا مشکلات بهداشت روانی دارند . کاهش تعداد افرادی که برای مراقبت از سالمندان در دسترس و یا نزدیک به آنان زندگی می کنند. با توجه به مطالب عنوان شده و توجه به این مسئله مهم که هر چه افراد پیرتر می شوند ، بیشتر به سمت خانه تمایل پیدا می کنند و اهمیت خانه به عنوان پناهگاه ، هر چه که بقیه عوامل اجتماعی از زندگی فرد محو می شوند ، افزایش می یابد و همچنین از آن جا که آسایشگاه های کنونی غالباً در اماکنی تشکیل شده اند که برای این کار ساخته نشده و اغلب آنها شرایط رفاهی و ایمنی لازم را برای زیستن سالمندان ندارند ، لذا تحقیقات مبنی بر ارائه ضوابطی کامل و مناسب جهت طراحی این گونه خانه سالمندان بسیار لازم و ضروری است و همچنین لازم است تا مسائل خاص سالمند در تعیین ضوابط معماری و شهر سازی مورد توجه قرار گیرد . البته لازم است تا برنامه ریزی دقیق و سنجیده ای در این خصوص انجام گیرد تا خانه سالمندان به منزل خانه دوم آنان باشد نه به عنوان « سالن انتظار مرگ » ! بررسی جمعیت مناطق بیست گانه تهران نشان می دهد که نیمی از مناطق تهران دارای نسبت سالمندان بالاتر از متوسط کل تهران هستند و نیمی دیگر کمتر از آن . بالاترین نسبت سالخوردگی در مناطق بیست گانه شهر تهران مربوط به دو منطقه 6 و 3 تهران است که با 9/9 درصد جمعیت 60 ساله و بالاتر به عنوان پیرترین مناطق و کمترین نسبت سالخوردگی در مناطق بیست گانه مربوط به منطقه 19 است که با 4/3 درصد جمعیت 60 ساله و بالاتر به عنوان جوان ترین منطقه تهران به شمار می رود . با وجود این که جمعیت کل کشور جوان است و جوانان زیادی به تهران مهاجرت می نمایند ولی باز هم در برخی مناطق ذکر شده تهران جمعیت روبه کهنسالی می رود . بنابراین می توان برای کارهای سالمندان و نیز مکانیابی امکانات و فضاهای مخصوص برای آنها در مناطق مختلف برنامه ریزی کرد . به عنوان مثال ، دو منطقه 3 و6 را که بالاترین نسبت سالمندان تهرانی را دارا می باشند می توان مورد بررسی و مطالعات بیشتری قرا داد . مقدمه ای بر مسائل اجتماعی ، اقتصادی سالمندان برای بسیاری از افراد که به سن پیری نزدیک می شوند ، شماری از دگرگونی های مهم اجتماعی و اقتصادی به وقوع می پیوندد : آنانی که کودکانی را بزرگ کرده اند ، ناگهان خود را تنها می یابند . آنانی که فعالیت کاری زیادی داشتند ، با بازنشستگی و زندگی با حقوق کم آن مواجه می گردند . برای بعضی دیگر این دگرگونی با از دست دادن همسر و برای دیگران ، با از دست دادن شغل یا در آمد نمایان می شود و به طور کلی آن چه مسلم است این است که دیر یا زود همگان با این حقیقت روبرو می شوند که « دیگر جوان تر نمی شویم » و آن وقت به لحظه ای می رسیم که در آن هرگز نمی توانیم زمان ورود به « دوران سوم زندگانی » یا پیری را تعیین نماییم . تا مدت ها پیش ، سالخوردگان در اکثر نقاط دنیا در خانواده های گسترده زندگی می کردند ، بدین معنا که نسل قدیم تر با فرزندان ، نواده ها و احتمالاً سایر بستگان ازدواج نکرده و یا همسر فوت شده و طلاق گرفته خود در یک محل بودند . در آن دوران ، سالمندان معمولاً اقتدار خود را بر اعضای خانواده حفظ می کردند و در عین حال افراد جوان تر را تدریجاً برای پذیرش نقش های مسئولیت دار آماده می ساختند و نقش سرپرستی و نظارت خود را نیز تا حدودی رها می کردند و در نتیجه در این شرایط ، انتقال فرد به سنین سالخوردگی بسیار آرام تر از امروز صورت می گرفت . خانواده هسته ای که تنها از والدین و فرزندان تشکیل می شود ، در دنیای معاصر رایج ترین شکل خانواده است و نسل قدیم در آن جایی ندارد . از آن جا که سالخوردگان جدا از خانواده هسته ای زندگی می کنند ، جوانان عملاً کمتر فرصت رسیدگی به آنان را می یابند و در مقیاس ضعیف تری مورد حمایت اجتماعی قرار می گیرند . به عبارت دیگر ، اعضای مختلف یک خانواده در واحدهای خانوادگی پراکنده زندگی می کنند و در آن سالخوردگان از فرزندانی که بزرگشان کرده اند جدا می شوند و در نهایت سال های پایانی زندگی خود را در شرایطی منزوی و یا به گونه ای دردناک از افسردگی سپری می کنند . زندگی سالمندان در مقایسه با جوانان در محیط اجتماعی متفاوتی شکل می گیرد به گونه ای که حدود 24 تا28 درصد افراد بیش از 65 سال به تنهایی زندگی می کنند و 9 درصد آنان در حالت انزوای اجتماعی به سر می برند و این حالت به آنان اجازه نمی دهد که با دیگران ارتباط نزدیک و صمیمی داشته باشند . تحقیقات نشان می دهد که بین فراوانی تماس های اجتماعی و احساس رضایت از زندگی ارتباط وجود دارد ، به این صورت که اگر فرض کنیم که رقم 9 درصد معتبر است ، باید نتیجه بگیریم که درصد مهمی از سالمندان در حالت محرومیت اجتماعی بیش از حد زندگی می کنند و آثار این محرومیت بر سلامت روانی آنها قابل ملاحظه است . عدم توازن در تعداد مردان و زنان سالمند ( بیشتر بودن زنان سالمند ) و تمایل مردان به ازدواج با زنان جوان تر از خودشان ، نشان می دهد که زنان سالمند بیشتر از مردان سالمند به تنهایی زندگی و بیشتر از مردان دوران بیوگی را تجربه می کنند . بین انزوا و تنهایی تفاوت زیادی است . معمولاً کسانی که مدت مدیدی را به حالت انزوا و در تنهایی زندگی کرده اند به هنگام پیری اختلالات روانی را نشان نمی دهند . اما کسانی که شاهد کاهش روابط خود با دیگران هستند دچار اختلالات روانی می شوند . سالمندانی که تنها زندگی می کنند ، غالباً بخش اعظم وقت خود را به فکر کردن درباره فرزندان دور از خود یا با حسرت خوردن برای همسر مرحوم خود و یا هر دو می گذرانند . این گونه انزوا ممکن است به سهولت منجر به افسردگی شود و به کنش مناسب اجتماعی زیان برساند . همچنین مطالعات متعددی که در زمینه الگوی مرگ و میر سالمندان صورت گرفته است نشان می دهد ، سالمندانی که با خانواده زندگی می کنند نسبت به سالمندانی که به تنهایی زندگی می کنند ، هم عمر بیشتری می کنند و هم به میزان بیشتری استقلال خود را حفظ می نمایند . پایگاه اجتماعی سالمندان « پایگاه اجتماعی انسان در ایام کهنسالی ، مشابه با هر دوره دیگر حیات ، به وسیله جامعه ای که به آن تعلق دارد معین و مشخص می شود . جامعه هنگام اعطای نقش و پایگاه اجتماعی به افراد سالمند یا هنگام باز ستاندن آنها از او ، خصوصیات فردی مانند میزان شکستگی جسمی و نوع تجارب فردی شخصی را مورد توجه قرار می دهد . براساس تفکر امروزی ، جامعه یک کل است که از افراد به وجود آمده است و اعضای آن از هم جدایند ، اما به سبب نیاز به مناسبات متقابل به یکدیگر پیوسته اند » . به طور کلی ، احساس با ارزش بودن وقتی در شخصی به وجود می آید که دارای مشارکت اجتماعی باشد و از این نظر مورد احترام دیگران قرار گیرد . نیک می دانیم که به طور معمول این احساس تعلق و ارزش در خانوداه به وجود می آید . « در هنگام سالمندی و بازنشستگی ، بی حوصلگی و احساس از دست دادن ارزش وجود بر آنان چیره می شود . بنابراین می توان نتیجه گرفت که میزان تندرستی سالمندان به فعالیت و کوشش جسمی آنان ارتباط دارد . بی حرکتی و فقدان فعالیت باعث خونسردی و بی علاقگی سالمندان می شود که این به نوبه خود ، تمامی علاقه به فعالیت را نابود می کند . بنابراین لازم است تا سالمندان در میان همسالان خود به زندگی اجتماعی و فعالیت های معینی بپردازند و کارهای گروهی و سرگرم کننده ای انجام دهند . بنابراین ایجاد مراکز بازنشستگی ، خانه های سالمندان با طراحی مناسب و از این قبیل می تواند بسیار مفید باشد ». وضعیت اشتغال سالمندان از کل جمعیت سالمندان کشور در سال 1375 ، 6/91 درصد شاغل و 4/8 درصد بیکارند که از این تعداد 5/91 درصد شاغل مربوط به مردان و 5/93 درصد شاغل مربوط به زنان است . همچنین ، 90 درصد شاغلین در بخش خصوصی و 4/7 درصد آنها در بخش عمومی مشغول به کارند . جدول 3جمعیت 60سال و بیشتر بر حسب وضع اشتغال در سال 1375 سالمندانشاغلبیکاربخش خصوصیبخش عمومیتعداددرصدتعداد درصدتعداددرصدجمع مردان زنان269/364/1948/302/1521/61585/124/1974/074/1611/47909082289/92620/84669/74/7713498/114466/110032/44/85/85/6 اشتغال و رفاه اجتماعی سالمندان کار نه تنها وسیله گذاران زندگی فرد است ، بلکه به او هویت اجتماعی می بخشد . کار امکان تماس های اجتماعی در بیرون از چارچوب سامانۀ خانواده را برای فرد فراهم می کند و سرانجام در میان اعضای خانواده به وی اعتبار می بخشد . بازنشستگی برای تمامی افراد جذابیت ندارد و در واقع با احساس تنهایی ، بیکاری ، بی ارزشی و قطع شبکه روابط اجتماعی همراه است . این حالت ها بیشتر در شرایطی به وجود می آید که بازنشستگی علی رغم تمایل فرد صورت گیرد با این حال آن چه برای بازنشستگان دارای اهمیت زیاد است دریافتی آنان است . فرد بازنشسته در می یابد که چیزی با ارزش را از دست داده است . بنابراین ، حالت های افسردگی مشابه با سوگواری در او پدیدار می شود . خلق افسرده ، بیخوابی ، بی اشتهایی ، کاهش توجه و تمرکز فکری ، خستگی ، بی حوصلگی ، بیقراری و حتی کاهش عزت نفس ، از جمله نشانه های روانشناختی است که در افراد بازنشسته ممکن است پدید آید . همانند فردی که با فقدان عزیزی روبرو شده است ، فرد باز نشسته نیز ممکن است به وضع خوراک ، استراحت و خواب خویش بی توجه شود و فعالیت بدنی و ورزش را رها کند . به دخانیات روی آورد یا در صورت عادت قبلی ، به میزان مصرف آن بیفزاید . در مواردی که سالمند بازنشسته به یک خانوادۀ هسته ای تعلق دارد ، توصیه می شود ساعات تنهایی و بیکاری روزانه را با تشویق به شرکت در اجتماعات ویژه سالمندان پر کند . بر اساس قوانین تأمین اجتماعی در کشورهای مختلف دنیا میزان پرداخت مستمری بازنشستگی متفاوت است . علاوه بر این ، قشرهای مختلف شاغلین نیز به دلیل تفاوت مقررات استخدامی و تنوع مشاغل در هر کشور شرایط یکسانی ندارند . در کشورهای صنعتی سن بازنشستگی برای مردان 65 و برای زنان 60 سال است . در بعضی از کشورها مانند فرانسه ، روسیه و سوریه ، بازنشستگی برای مردان 60 سال و برای زنان 55 سال ، مشخص گردیده است . در ایران بر اساس قوانین تأمین اجتماعی ، مردان در 60 سالگی و زنان در 55 سالگی بازنشسته می شوند و 85 درصد حقوق زمان اشتغال به فرد پرداخت می گردد . در کشورهای صنعتی به سبب حاکم بودن خانواده هسته ای ، باشگاه های ویژه سالمندان هر چه بیشتر گسترش یافته است . با صنعتی شدن و کم رنگ شدن گسترش خانواده گسترده در جامعه ما ، نیاز به این باشگاه ها در کشور ما نیز احساس می شود . در این باشگاه ها نه تنها ساعات بیکاری و آزادی سالمندان پر می شود ، بلکه آنها احساس مفید بودن و مورد نیاز بودن می کنند و این باعث بالا نگهداشتن قدر و منزلت سالمندان می شود و عزت نفس و خود باوری بازنشستگان را افزایش می دهد . همچنین از سوی دیگر ، دیدگاه خانواده و جامعه را نیز به آنان مثبت کرده و به جوانان آموزش داده می شود که از تجارب چندین و چند ساله سالمندان که می تواند بسیار پر بار باشد بهره بگیرند . سطح سواد سالمندان در کشور طبق سرشماری سال 1355 ، در کل سالمندان 60ساله و بالاتر کشور ، 89 درصد بی سواد بوده اند . این رقم برای زنان سالمند ، 95 درصد و برای مردان سالمند ، 80 درصد بوده است . در سال 1365 ، 83 درصد از جمعیت سالمندان بی سواد بوده اند ، در حالی که در سال 1375 حدود 77 درصد بی سواد و 23 درصد باسواد بوده اند . از نظر تفکیک جنسی در سال 1375 حدود 54 درصد مردان و 46 درصد زنان باسواد بوده اند در حالی که این نسبت ها در میان جمعیت 60 ساله و بیشتر برای مردان 76 و برای زنان 24 درصد بوده است . این رقم نسبت به سطح ملی تفاوت چشمگیری دارد . جدول 4 توزیع جمعیت 60 ساله و بالاتر به تفکیک وضع سواد طی سال های 55-1375 کل کشورجمعیت 60 ساله وبیشترباسوادبی سوادباسوادبی سوادمرد زنمردزنمردزنمردزن54%46%38%62%76%24%47%53% جدول 5 توزیع سالمندان بر حسب وضع سواد به تفکیک جنس ، سال 1375 سالجمعیت کل کشورجمعیت 60 ساله وبیشترباسوادبی سوادباسوادبیسواددرصدتعداددرصدتعداددرصدتعداددرصد1355075/877/125/47769/235/142/52183/19511381/575/1891365195/913/238/61668/607/147/37555/45317795/232/2831375277/582/4180702/712/1020145/91323982/064/377 بیوگی و تفاوت های جنسی در بسیاری از جوامع ، زنان به طور متوسط در حدود 7 یا 8 سال بیشتر از مردان عمر می کنند . بنابراین ، تعداد زنان بیوه بیش از مردان بی همسر و فوت شده است . همچنین ، زنان تمایل دارند که با مردان مسن تر خود ازدواج نمایند و احتمال دارد که تعداد زیادی از آنها در سالمندی بیوه شوند . معمولاً در سن 65 سالگی حدود 25 درصد از زنان ازدواج کرده بیوه هستند . نیمی از آنهایی که تا سن 75 سالگی باقی می مانند نیز بین خواهند شد . در همین شرایط ، تنها 20 درصد مردان ، همسرانشان را از دست می دهند . مردان در سنین 60 ،70 سالگی با پخت وپز و فعالیت های روزانه در منزل بیگانه اند . بنابراین ممکن است کاهش وزن پیدا کرده یا دچار سوء تغذیه شوند . در همین حال ، مردان اغلب برای ارتباطات اجتماعی ، مهارت های کمتر گسترش یافته ای از زنان دارند . البته این طور نیست که بگوییم سازگاری با شرایط بیوگی برای زنان مشکل نیست . آن شریک زندگی خود را به ویژه در سال های بازنشستگی که تقریباً همه اوقات خود را با آنان صرف کرده است از دست می دهند . بسیاری از زوج های باز نشسته به عنوان یک واحد مستقل همه جا با هم می روند . بیوگی ممکن است که به دلیل عدم اشتغال رسمی ، حقوق بازنشستگی از سوی شوهرشان نداشته باشند که خود به خود ایجاد عدم امنیت می نماید . این عوامل روشن می سازد که بیوگان سالمند به طور متوسط در آمدی کمتر از طلاق گرفته ها و یا مجردین دارند . وضعیت تأهل سالمندان در کشور طبق نتایج به دست آمده از سرشماری سال 1375 ، 90 درصد مردان سالمند و 51 درصد زنان سالمند دارای همسرند که البته بی همسر بودن 6/25 درصد سالمندان به دلیل فوت همسرانشان است . عدم توازن در تعداد مردان و زنان سالمند وتمایل مردان به ازدواج با زنان جوان تر از خودشان نشان می دهد که زنان سالمند بیشتر از مردان سالمند به تنهایی زندگی می کنند و بیشتر از مردان ، دوران بیوگی را تجربه می نمایند . در حالی که حدود 5 درصد از خانوارهای معمولی کشور یک نفره است ، 5/14 درصد آن را سالمندان 60 ساله و بیشتر تشکیل می دهند به طوری که خانوارهای یک نفره با سرپرست مرد 22 درصد و بقیه دارای سرپرست زن می باشند . جدول 6 توزیع خانوارهای معمولی یک نفره با سرپرستی خانه سالمندان ، 1375 خانوارهای یک نفره با سرپرستی سالمندانجمع3556105/14%مرد7823622%زن27737478% لزوم ایجاد خانه های سالمندان در ایران در جوامعی که فرهنگی ویژه دارند و نیز در نظام های سیاسی – اقتصادی گوناگون ، کهنسال را به شیوه های متفاوت می نگرند . جوامع قبیله ای و کشاورزی ، کشورهای صنعتی ، کشورهای اسلامی و مجتمع های سرمایه داری هر یک بر پایه معیارهای گوناگونی که دارند با کهنسالی برخورد می کنند و پایگاه آن را روشن می سازند . در جایی که سالخوردگان مردمانی گرامی و ارجمند ند ، در سرزمینی دیگر آنان را باری گران بر دوش و موجود بیهوده و ناسودمند در کنار زندگی به شمار می آورند . در سطح خیلی از کشورهای دنیا با این که در مقایسه با چند دهه قبل تعداد سالمندانی که دارای تعداد بیشتری از فرزندان در قید حیات هستند افزایش یافته است ، اما توانایی و تمایل آن فرزندان به مراقبت والدین سالمند در حال کاهش است . همچنین خانه ها همزمان با افزایش هزینه های ساختمانی از نظر فضا در حال کوچک شدن بوده و هنگامی که پدر یا مادر سالم هستند و در خانواده باقی می مانند ، به نظر می رسد که حداقل در موارد قابل ملاحظه ای فشارهای عصبی ناشی از درگیری ها ، محدودیت های فضایی و یا مشکلات مالی افزایش می یابد . براساس اطلاعات آماری به دست آمده ، در حدود 6/3 میلیون نفر از افراد سالمند بالای 85 سال جامعه امریکا ، امروزه به طور مستقل زندگی می کنند . همچنین در بریتانیا بیش از 95 درصد سالمندان بالای 65 سال در خانه های شخصی خود زندگی می کنند . یکی از دلایلی که در پاره ای از جوامع پیشرفته معاصر ، تعداد سالمندانی که به تنهایی زندگی می کنند روبه افزایش است ، آن است که دوستان منبع محبت ، رضایت و حمایت اجتماعی برای آنها هستند ، به گونه ای که اوقات زیادی را با هم سن وسالان خود سپری می کنند اغلب افراد سالمند ، افراد همسال خود را قابل اعتمادتر از افراد جوان تر حتی فرزندان خود می دانند . در کشورهای صنعتی ، مطالعات جامعه شناسان نشان داده است که در طول سال های اخیر گروه قابل ملاحظه ای از سالمندان ترجیح می دهند که جدا از فرزندان خود و معمولاً در فاصله ای نزدیک « و نه با آنها » زندگی کنند با افزایش تماس سالمندان با افراد همسال خود ، بسیاری از آنها خود را تنها احساس نمی کنند ، حتی کسانی که بیوه یا مطلقه یا ازدواج نکرده هستند . در کشور ما که هنوز پیوندهای عاطفی ، سنت های فرهنگی و باورهای دینی و پیوستگی های خانوادگی به سستی ننشسته است ، مردم به گونه ای همگانی ، کهنسالان خود را دوست می دارند . به آنان ارج می نهند و برای تجربه سالخوردگان و پختگی رأی و اندیشه والای آنان جایگاه ویژهای قایلند . در حالی که جامعه ما وجود سراهای سالمندی را آن گونه که در جوامع سرمایه داری غرب معمول است پذیرا نیست ولی سالمندانی وجود دارند که در شرایط اجتماعی خاص قرار می گیرند و به اجبار ، زندگی در سراهای سالمندان را می پذیرند که این شرایط شامل موارد زیر است : افرادی که وابستگان نزدیک و یا ارتباطات اجتماعی ندارند . خانوادهایی که از نظر مالی قادر به حمایت از سالمندان خود نیستند . ناکافی بودن و نامناسب بودن وسایل و لوازم سالمندان برای زیست مستقل . سالمندانی که خواستار زندگی مستقل اند و نمی توانند با فرزندان خود زندگی کنند . سالمندان معمول و بیمارکه نیاز به مراقبت های خاص با امکانات پزشکی و پرستاری و مدد کاری مطلوب دارند . در جدول 10 ، آمار خانوارهای تک نفره و بیشتر در جمعیت سالمندان بالاتر از 60 سال در سال 1375 ارائه شده است . جدول 7آمار سالمندان بالاتر از 60 سال در 1375 سالمندان بالاتر از 60 سال در کشوردارای همسرسالمندانی که تنها زندگی می کنندسالمندانی که با دیگران زندگی می کنندتعداددرصدتعداددرصدتعداددرصدجمع127/978/3706/879/25/723556109107723027مرد950/135/2834/934/167782367/31961569زن177/842/1872/94433374/2771588107448 براساس جدول 10 ، 33 درصد زنان و 67 درصد مردان دارای همسر بوده و تعداد زنان بیوه از مردان سالمندی که همسران خود را از دست داده و یا اصلاً ازدواج نکرده اند بیشتر است . از این تعداد 15 درصد زنان به تنهایی زندگی کرده و 48 درصد آنان با فرزندان و یا دیگران زندگی می کنند ولی در مردان مجرد و بی همسر 7/3 درصد به تنهایی زندگی کرده و 9 درصد آنان با فرزندان به زندگی ادامه می دهند . این آمار بیان کننده این مطلب است که زنان سالمند بیش از مردان سالمند به تنهازندگی کردن تمایل دارند . همچنین با کوچک شدن خانواده و محدودیت مسکن در شهرهای بزرگ و کارکردن زن و شوهر در بیرون از خانه و حضور فرزندان در مؤسسه های آموزشی و تربیتی ، بخصوص در تهران ، این احتمال وجود دارد که خانواده کوچک هسته ای امکان نگهداری از سالمندان خود را از دست بدهد و ناگزیر آنها را راهی سراهای سالمندی کند . با وجود چنین تغییراتی در شهرهای بزرگ کشور ایجاد باشگاه ها و انجمن ها و حتی خانه های سالمندان با داشتن وسایل رفاهی و بهداشتی و درمانی و تفریحی می تواند تا حدود زیادی احساس تنهایی سالمندان را کاهش دهد . فصل دوم ویژگی های فیزیکی و روانی سالمندان و توصیه های طراحی جهت رفع نیازهای آنان مهم ترین ویژگی دوران کهنسالی ، زوال توانایی جسمی و روانی و آغاز دوران ناتوانی است . از دیدگاه اجتماعی ، سالمندی سنی است که انسان به طور مستقل قادر به انجام دادن کارهای خود نیست . طبق آمار ، 6/29 درصد مردان و 8/8 درصد زنان با افزایش سن ، بیشتر به پزشک مراجعه می کنند . 25 درصد سالمندان قادر به فعالیت های روزانه نبوده و 10 درصد آنان کاملاً زمین گیر می باشند . در ایران ، فعالیت فیزیولوژیکی افراد بین 30تا70 ساله به طور میانگین 25 درصد تا 35 درصد کاهش می یابد . البته شایان ذکر است که در بین اشخاص مختلف ، تفاوت های زیادی در تطابق با فشارهای روحی و جسمانی هست که 50 درصد آن ناشی از مسائل ژنتیکی و 50 درصد ناشی از عوامل محیطی است . ولی در کل برای شناخت آثار فعالیت روی بدن در سنین بالا باید آثار سن را بر روی اعضای تغییر شکل یافته بدن بررسی کرد . تاریخچه شغلی فرد ، نوع تغذیه و سلامت وی از عوامل اصلی هستند که باید در بررسی نهایی در نظر گرفته شوند . « روانشناسان ، از روحیه و فعالیت سالمندان چهار ترکیب کلی به دست آورده اند : فعالیت بالا و روحیه بالا فعالیت ضعیف و روحیه بالا فعالیت بالا و روحیه پایین فعالیت ضعیف و روحیه ضعیف » براساس این نگرش ، سه عامل مهم بر سطح فعالیت فرد مسن تأثیر می گذارد : سلامت جسمانی وضعیت مالی پشتیبانی های اجتماعی سلامت جسمانی مهم ترین عامل در ارتقای فعالیت سالمندان است زیرا بسیاری از افراد مسن ، به دلیل آثار بر جای مانده از بیماری های مزمن که فعالیت های آنها را محدود می سازد ، دچار معلولیت می گردند . عدم توانایی سالمندان در موارد مختلف برای فرد آزار دهنده است زیرا باعث می گردد این احساس در شخص ایجاد شود که توانایی ایجاد رابطه با دیگران را ندارد . توانایی های محدود و دگرگونی های جسمانی و روانی سالمندان موجب می گردد که محیط مسکونی جهت زندگی آنان با دقت و جزییات بیشتری طراحی گردد براساس جدول زیر سالمندان را از نظر سن ، توانایی و نوع فعالیت مورد علاقه شان می توان گروه بندی نمود . جدول 8گروه بندی سالمندان سالمند جوانسالمند میانسالسالمند پیرمسکنمجموعه های بازنشستگی ، مجموعه های بزرگسالان، مسکن شخصیمراکز مراقبت گروهی ، مراکر مراقبت مداوم، مراقبت خانگی خا نه های پرستاری ، مراقبت هیا خانگی ، مراقبت شخصیسنحدود55 تا 70 وبالاترحدود70 تا 80 وبالاترحدود80 وبالاترتواناییمستقل، متحرکنیمه مستقل ، نیمه متحرکوابسته ، تحرک محدود ، نیلز زیاد به مراقبت بهداشتینوع فعالیت مورد علاقهخودآغاز ، تفریح، اوقات فراغت ، اجتماعی ، بهداشتی ، بهزیستی خودآغاز ، یکجا نشین، اجتماعی ، بهداشتی ، بهزیستی خودآغازی محدود، یکجانشین ، اجتماعی ، درمانی ویژگی های جسمانی دگرگونی ها و ویژگی های خاص سالمندان از فردی به فرد دیگر به طور قابل ملاحظه ای تغییر می کند بنابراین در طراحی خانه های سالمندان بایستی به آنها توجه نمود . این ویژگی ها عبارتند از : تغییرات ظاهری ضعف قوای حرکتی و ماهیچه ها کاهش عملکرد دستگاه گوارش تغییرات عملکردی قلب و عروق تغییر در حافظه و هوش ضعف بینایی ضعف شنوایی ضعف حواس چشایی و بویایی ضعف لامسه سایر تغییرات جسمانی تغییرات ظاهری با افزایش سن تغییراتی در اسکلت و استخوان بندی بدن ، آستانه تحمل درد و سلسله اعصاب مرکزی به وجود می آید . ستون فقرات تغییر شکل می دهد و خمیده می شود و به علت انهدام مقداری از سلول ها ، وزن بدن کاهش می یابد و چربی زیر پوستی تحلیل می رود و چین و چروک هایی در سطح پوست پدید می آید . رشد ناخن ها متوقف می شود و موها شروع به سفید شدن و ریزش می کند . همچنین با نازک شدن پوست بدن سالمندان ، تحمل سرما و گرما در آنان پایین می آید . با اختلال در کار مخچه ، سرگیجه و ناتوانی در حفظ تعادل بدن در آنان ایجاد شده و سالمندان ناگریز می شوند برای حفظ تعادل خود از وسایل کمکی نظیر عصا استفاده کنند . تضعیف قوای حرکتی و ماهیچه ها « با افزایش سن از تعداد و قدرت و سرعت انقباضی سلول های عضلانی کاسته می شود . نرمی و انعطاف بافت ها کم می شود و نهایتاً قدرت ذخیره بدن کاهش می یابد . ضعف ناشی از افت تدریجی توده ماهیچه ها و کند شدن واکنش ها و کاهش هماهنگی و در نتیجه افزایش دشواری های حسی و ادراکی ، توانایی انجام بعضی فعالیت های دشوار و خسته کننده را در سالمندان به تأخیر می اندازد . آنان کند راه می روند ، قدم های کوتاه تری بر می دارند و برای حفظ تعادل خود از وسایل کمکی مانند عصا و بعضاً صندلی چرخ دار استفاده می نمایند. فعالیت های جسمانی مناسب و آموزش های اصولی می تواند قدرت بدن سالمند را تا حدی بهبود ببخشد و به همین نسبت بر سرعت عضلات بیفزاید و بر کارایی فرد آثار مثبت بر جای گذارد . ولی به دلیل پایین بودن توان ذخیره بدن ، این برنامه های فعال سازی سالمندان بایستی دقیق و حساب شده باشند . کاهش عملکرد دستگاه گوارش حجم شیره معده در سالمندان کاهش می یابد که این امر می تواند در هضم پروتئین ها تأثیر بگذارد . ترشح « فاکتور داخلی » نیز که به جذب ویتامین B کمک می کند نقصان می یابد . جذب مواد مغذی شامل چربی ، پروتئین و بعضی املاح و ویتامین ها کاهش می یابد . بنابراین در سالمندان مشکلات گوارشی از قبیل یبوست به دلیل کاهش توانایی روده ها در جلو راندن غذا ، دریافت ناکافی مایعات ، رژیم های کم فیبر و کم حجم ، تجویز برخی داروها و ورزش نکردن شایع است . بنابراین توصیه می شود مواد غذایی حاوی فیبر مانند سبزیجات ، میوه جات ، غلات و حبوبات کامل در برنامه غذایی سالمندان به مقدار کافی وجود داشته باشد. تغییرات قلب و عروق در سالمندان حداکثر ضربان قلب در اثر فشارهای ناشی از تمرینات ، فعالیت ها ، بیماری ها و ... کاهش می یابد و در صورت یک مجموعه منجر به افزایش پتانسیل نارسایی قلبی خواهد شد و می تواند در نهایت منجر به کاهش ظرفیت عملکردی قلب گردد.در نتیجه کاهش حالت الا ستیکی عروق و افزایش بافت پیوندی ، انبساط پذیری دیواره شریان ها کاهش یافته و با سالمندی ، قابلیت انجام کار و مانور آنها کم می شود . به طور خلاصه قابل ذکر است که تغییرات قلبی و عروقی در ارتباط با افزایش سن از میانسالی شروع شده و در طی سال های بعد نیز پیشرفت می کند . زمانی که فرد سالمند به واسطه فعالیت های زیادی و بیماری خاص تحت فشار قرار می گیرد ، قلب وی دچار کاهش برون ده می شود و اگر همراه با تغییرات عروقی نیز باشد ، احتمالاً دچار مشکلات پیچیده تری خواهد شد که اینها در نهایت به سالمندی مربوط می گردد . تغییر در حافظه و هوش حافظه را می توان به دو بخش ، حافظه کوتاه مدت و بلند مدت تقسیم نمود : غالباً حافظه کوتاه مدت به عنوان قربانی پیر شدن به حساب آمده است حال آن که عقیده بر این است که حافظه بلند مدت کمتر مختل می شود . پژوهشگران معتقدند که حافظه وقایع گذشته سالمندان بهتر از جوانان است ، اما این پدیده می تواند محصول تمرین و تفاوت سن در لحظه آزمایش باشد . از آن جا که بر انگیختگی سالمندان قطعاً شدیدتر از جوانان است ، بنابراین علت نمی دانم گفتن افراد سالمند احتمالاً این خواهد بود که آنان حوصله پاسخ گویی را ندارند . تفاوت های هوشی جوانان و سالمندان بیشتر به عوامل خارجی مربوط می شود که این عوامل عبارتند از : تفاوت های تحصیل بین نسل ها – سرعت پاسخ ها در آزمون هایی که محدودیت زمانی دارد – محافظه کاری – عدم عادت به آزمون ها – انواع مختلف محرومیت ها – نقایص حسی یا نقایص دیگر و ... پژوهشگران ظرفیت هوشی را به دو دسته تقسیم نموده اند : 1- هوش سیال 2- هوش متبلور هوش سیال ، هوشی است که توانایی حل مسائل تازه را دارد و به توانایی تحول و سازگاری سریع و مؤثر با موقعیت های تازه بستگی پیدا می کند . این هوش به همراه افزایش سن کاهش می یابد . هوش متبلور ، هوشی است که تراکم تجربه های قبلی را در موقعیت فعلی به کار می برد و به همراه افزایش سن افزوده می شود . ضعف بینایی بر اثر کاهش ترشحات داخلی چشم در سالمندان ، قرنیه کدر می شود و تشخیص رنگ ها و حروف دشوار می گردد ، از این رو کتاب های مورد استفاده سالمندان بایستی با حروف درشت نوشته شود و نیز زندگی آنان با رنگ های روشن رنگ آمیزی گردد و از علائم بصری در جهت درک محیط روزانه استفاده شود . هنگام با پیر شدن ، عدسی چشم کلفت می شود و قسمتی از شکل پذیری و توانایی تطبیق خود را دست می دهد . بنابراین طراحی ساختمان بایستی به شیوه ساده و مستقیم باشد تا بتواند به جهت یابی سالمندان و به حرکت در درون آن کمک نماید . ضعف شنوایی قدرت شنوایی نیز با افزایش سن رو به ضعف می گراید و عملکرد پرده های گوش مختل می شود چنان که به درستی قادر به تشخیص جهت صدا نیستند که خود می تواند خطرات امنیتی بزرگی به وجود آورد . البته افت شنوایی به طور کامل نمی باشد ، زیرا در بسیاری از موارد این افت انتخابی بوده و فقط تواترهای بالا شامل می گردد . ولی هنگامی که افت اصوات زیر شدت می یابد به درک سخن لطمه می زند . فرد مسنی که با پیرگوشی مبتلا می شود ، تصور می کند که اطرافیان زمزمه می کنند و در نتیجه آنها را متهم به واضح صحبت نکردن می نماید و بنابراین عدم توانایی در فهم کامل کلمات منجر به عدم اطمینان در شخص سالمند می گردد . کنترل حساب شده تر از صدا در برقراری آسایش افراد مؤثر است ، لذا در طراحی فضاها و تجهیزات و انتخاب جنس مصالح بایستی توجه داشت تا از عواملی که باعث بوجود آمدن همهمه می شوند ویا منجر به تشدید انعکاس صدا می شوند جلوگیری شود . تأثیر نوفه یا صدای ناخواسته نیز بر روی کیفیت اجرای کار حائز اهمیت است زیرا نوفه زیاد باعث اغتشاش در شنیدن شده و امکان تبادل نظر کاهش می یابد لذا لازم است تا با طراحی صحیح آکوستیکی و عایق کاری صوتی صحیح ، فضایی مناسب جهت مشاهده تلویزیون و منابع صوتی دور برای سالمندانی که از سمعک استفاده می نمایند و نیز ایجاد فضایی مطلوب جهت گفتگوهای نزدیک به دور از اغتشاش و همهمه صوتی ، ایجاد نمود . ضعف حس چشایی و بویایی با افزایش سن و به دلیل کاهش بزاق ، عملکرد پرزهای بویایی و چشایی ضعیف می گردد به طوری که شخص سالمند دیگر نمی تواند مزه و طعم غذاها را مانند گذشته احساس کند . بنابراین اشتها به غذا در آنان از بین می رود و کمبود تغذیه را در سالمندان باعث می گردد . ضعف لامسه هنگامی که حواس دیگر مانند بینایی و شنوایی مختل می شود ، سالمندان بر حس شناخت لامسه ای خود متکی می گردند ، در حالی که با افزایش سن ، حساسیت در درک داده های حاصل از شناخت لامسه ای نیز کاهش می یابد . کاهش قابلیت شناخت لامسه ای ممکن است شماری از واکنش را به دنبال داشته باشد ، مانند خودداری از شرکت در فعالیت هایی که شناخت لامسه ای لازمه آنهاست ، نگهداری اشیا با نیروی بیش از حد دست و ... همچنین کاهش حس لامسه ممکن است مخاطراتی نظیر سوختگی را به همراه آورد . بنابراین برای یاری رساندن به سالمندان بایستی میزان و تنوع بافتی اشیا را در محیط افزایش داد . نیازهای جسمانی سالمندان آسایش حرارتی وبرودتی سالمندان برای رسیدن به آسایش جسمانی در خانه های سالمندان و محیط مسکونی آنان ، لازم است تا ابتدا به آسایش حرارتی و برودتی آنان در محیط پرداخته شود . آسایش حرارتی بر اساس گرمای متابولیک بدن افراد تعیین می شود و عبارت است از « توانایی هر شخصی جهت جذب حرارت و انتقال آن به محیط اطراف . درک آسایش حرارتی بر حسب خصوصیات هر فرد تغییر می کند و نیز بستگی به شرایط محیطی دارد . خصوصیات افراد شامل متغیرهایی از قبیل میزان تندرستی ، سطح فعالیت ، نوع لباس پوشیدن ، الگوهای رفتاری و وضعیت روحی و فکری است و شرایط محیطی شامل دمای هوا ، کیفیت و نوع هوا و رطوبت نسبی است که بر درک آسایش حرارتی افراد تأثیر می گذارد . بشر همواره برای حفظ سلامت خود نیازمند دمای ثابت محیط زیست است . وقتی دمای هوا و سطوح اطراف آن تغییر می کند ، بدن انسان یک سری از تغییرات فیزیولوژیکی را برای اتلاف ، بهبود و یا جذب حرارت تحمل می کند . در هوای سرد ، خون انسان به سوی اندام های اصلی به منظور حفظ دمای داخلی بدن برمی گردد و سبب می شود که اعضای انتهایی بدن ، مانند نوک انگشتان دست یا پا سرد شده و احساس عدم آسایش حرارتی نماید . به دلیل ضعف سازوکار تنظیم حرارت و جابه جایی آن در بدن سالمندان ، این گونه افراد حساسیت بیشتری به تغییرات دما و خشکی هوا دارند و محیط گرم تأثیر قابل توجهی بر آسایش جسمانی و روانی آنان می گذارد . بنابراین ضرورت دارد که جهت آسایش حرارتی سالمندان ، بخصوص در ماه های سرد سال ، میزان دمای هوای مطلوب باید در نظر گرفته شود . همچنین از سرد شدن کف اتاق ها بایستی جلوگیری و بیش از حد معمول نباید گرم شود زیرا باعث بی نظمی گردش خون در پاها می گردد و ایجاد عدم تعادل در سالمندان می نماید . وقتی پوست بدن سالمندان خشک می شود ، تحمل حفاظت گرما را ندارند زیرا بدن آنان نسبت به سوزش و پوسته شدن بسیار حساس است . هنگامی که سالمندان احساس سرما می کنند ، طبیعتاً به سوی منبع حرارتی کشیده می شوند ، در حالی که پوست بدنشان تحمل گرمای بیش از حد را ندارد و این احتمال وجود دارد که در معرض آسیب پذیری قرار گیرند . الف ) سطح فعالیت : بدن انسان حرارت را از طریق سوخت و ساز به دست می آورد . وقتی درصد فعالیت بدن کاهش یابد ، انرژی بیشتری باید به منظور حفظ دمای بدن مصرف شود . از آن جا که سالمندان مستمراً فعالیت شان کاهش می یابد و در نتیجه با کاهش سوخت و ساز بدن مواجه اند ، دیگر قادر به حفظ دمای بدنشان به مدت طولانی نبوده و در نتیجه احساس سرما می نمایند . ب) نوع لباس پوشیدن : لباس ، بدن انسان را در برابر از دست دادن گرما عایق می نماید . اگر ضخامت لباس افزایش یابد ، میزان سرما کاهش پیدا می کند . در هوای سرد می توان تعداد لباس بیشتری پوشید . نکته حایز اهمیت این است که لباس باید به طور یکنواخت در سطح بدن افزایش یابد . براساس مطالب عنوان شده می توان نتیجه گرفت که اثر عایق سازی لباس کمتر از تأثیر افزایش درجه سوخت و ساز بدن است . بدین معنی که اگر چه افراد جوان تر و نیز افراد فعال تر با میزان سوخت و ساز بیشتر می توانند سرمای هوارا با افزایش لباس جبران نمایند ولی افراد سالمند که میزان سوخت و ساز پایین تر و نیز فعالیت کمتری دارند با افزایش تعداد لباس ، بیشتر نیازمند محیط گرم هستند . پ ) الگوهای رفتاری : افراد جوان تر به منظور به حداقل رساندن عدم آسایش حرارتی بیشتر می توانند خود را نوع لباس و پوشش خود ، سازگاری بیشتری با شرایط حرارتی محیط ایجاد نمایند . در هر حال افزایش سن ، درک و احساس دمای پیرامون را کاهش می دهد و سالمندان نسبت به دما حساس تر می شوند و نسبت به تغییرات آن کمتر عکس العمل نشان می دهند . در هوای سرد ، سالمندان کمتر قادر هستند که کاهش دمای محیط را درک نمایند و در جهت جبران تغییرات حرارتی آهسته تر عمل می کنند . بنابراین تأخیر در پوشیدن لباس بیشتر در جهت تعدیل سطوح حرارتی ، ممکن است منجر به بروز بیماری ها و خطرهای احتمالی گردد . ت) وضعیت روحی و فکری : احساس آسایش حرارتی یک امر طبیعی است و از فردی به فرد دیگر تغییر می کند. توصیه های طراحی از پنجره های دو جداره برای جلوگیری از جریان باد و نفوذ گرما استفاده شود . اتاقی که سالمندان بیشتر وقت خود را در آن می گذارانند آفتاب گیر باشد . از گرم و سرد شدن ناگهانی هوا در اتاق ها جلوگیری شود . سیستم حرارتی سریع بوده و به طور یکنواخت در بخش های مختلف ساختمان به ویژه حمام و ااق خواب ، پخش گردد . به دلیل این که سالمندان در شب به دفعات به توالت می روند ، پخش گرما برای هر فضا متناسب با احتیاجات ساکنان تنظیم گردد . شرایط محیطی مؤثر بر آسایش حرارتی چهار ویژگی عمده محیطی مؤثر بر آسایش حرارتی عبارتند از : دمای هوا ، کیفیت و نوع هوا ، جریان هوا و رطوبت نسبی . کیفیت و نوع هوا : آسایش بشر ، بیشتر بستگی به نوع هوایی دارد که تنفس می نماید . سالمندانی که مدت زیادی از عمرشان را درون خانه سپری می کنند ، نیاز دارند که در هوایی تازه و به دور از آلودگی تنفس نمایند . هوای مطلوب می تواند به صورت زیر تعریف شود : هوایی که بدون آلودگی است ، ایجاد حساسیت ، ناراحتی و بیماری قلبی برای انسان نمی نماید . کیفیت هوای داخلی ساختمان از دو عامل اصلی تأثیر می پذیرد : آلودگی که درون ساختمان تولید می شود و آلودگی که از فضای بیرون به داخل ساختمان وارد می شود . ب) آلاینده ها : آلایندهای اصلی که در درون ساختمان تولید می شوند عبارتند از بخار آب و بوهای ایجاد شده . بخار آب از فعالیت هایی نظیر پخت و پز و شستشو حاصل می شود . وقتی میزان رطوبت هوا افزایش پیدا می کند ، در سطوح سرد انقباض صورت می گیرد و همچنین مرطوب می شود که این رطوبت منجر به کپک زدن شده و ایجاد آلودگی در تنفس می کند . بوها توسط فعالیت هایی نظیر پخت و پز و سیگار تولید می شود . اگر چه بوها به ندرت زیان آورند ، می توانند منجر به افسردگی و فشارهای عصبی شوند . ضمناً ذرات درشت ، ایجاد لکه هایی بر روی سطح دیوار و یا مبلمان می نماید و ذرات ریز میکروسکوپی و کوچک خواصی شبیه به ترکیبات گازی دارد و منجر به بروز مشکلات تنفسی می شود . مؤثرترین روش برای کنترل آلایندهای داخلی ، جا به جا کردن منبع آلاینده است مثلاً ممنوع کردن کشیدن سیگار. روش دوم تهویه است ، مثلاً دستگاه تهویه ای که در حمام یا آشپزخانه نصب می شود . البته باید روشی را به کار برد که از جابه جایی دوباره هوای آلوده اجتناب شود . سالمندان نسبت به کوران و جریان هوا حساسیت زیادی دارند و وقتی که در جریان هوا قرار می گیرند ، پوست بدن آنان حساس می شود . نخستین مطلبی که باید در مورد تهویه به آن توجه شود این است که : ساختمان های مسکونی نباید در مسیر کوران قرار گیرند . سیستم حرارتی به نحوی باشد که سالمندان در مسیر جریان هوای گرم قرار نگیرند . هواکش به تعداد کافی و در نقاط مورد لزوم نصب گردد . در کلیه بخش های ورودی و خروجی یا پنجره ها ، توری نصب شود. نور پردازی مناسب جهت ارتقای عملکرد بینایی در سالمندان نور پردازی می تواند به منظور تأکید بر روی یک نقطه یا فضای خاص و یا جهت تعریف یک لبه یا محوطه و یا برای فراهم نمودن احساس امنیت در افراد مورد استفاده قرار گیرد. کم و زیاد بودن نور در محیط های مسکونی برای سالمندان مشکلاتی را در دراز مدت پدید می آورد . به عنوان مثال ، بر اثر کم بودن نور و ایجاد سایه های نامناسب و تداخل و ترکیب آنها ممکن است تصوری نادرست از پله ها و یا برآمدگی هایی که وجود ندارند و یا فرو رفتگی های اضافه در نظر شخص سالمند ایجاد شود . همچنین ممکن است باعث مخفی نمایاندن پله ها و برآمدگی های واقعی از دید شخص گردد که این امر باعث بروز خطرهای احتمالی خواهد شد. سالمندان برای دیدن اشیای پیرامون خود ، نیاز به نور بیشتری نسبت به دید معمولی افراد جوان تر دارند . سالمندان در مقایسه با گروه های سنی جوان تر ، در تطابق با تغییرات نوری از یک درجه روشن به درجه دیگر و بالعکس ، کند تر عمل می کنند . بنابراین لازم است تا انتقال از یک فضا به فضای دیگر با تغییر روشنایی شدید به تدریج صورت گیرد . توصیه می شود که از فضاهای واسطه استفاده گردد . به عنوان مثال ، ایجاد پیش فضا در جلو در ورودی ساختمان چه در روز و چه در شب بسیار مناسب است. به منظور جبران دید ضعیف سالمندان ، لازم است سطح روشنایی در فضاهای مسکونی خاص آنان ، دو برابر میزان روشنایی در فضاهای معمولی باشد . همچنین کاهش توانایی آنان برای تطابق با روشنایی ، تأثیر خود را در حساسیت ویژه این افراد به درخشندگی نشان می دهد و این درخشندگی باعث نامطلوب شدن محیط می گردد . درخشندگی زیاد موجب به وجود آمدن نوعی احساس تدافعی در شخص می گردد ، زیرا ممکن است بر تشخیص فواصل تءثیر بگذارد . بنابراین اگر چه سالمندان نیاز به نور زیاد برای فعالیت های روزانه خود دارند ، این نور پردازی شدید نباید منجر به خیرگی نور شود و در طراحی فضاها لازم است تا از ایجاد سطوح منعکس کننده نور خورشید اجتناب گردد . همچنین از قرار دادن پنجره های بزرگ در انتهای راهرو ها که سبب عدم آسایش و ایجاد اغتشاش در نور پردازی می گردد خودداری شود . با استفاده از تغییر جهت نور و انتشار آن به طور پراکنده نیز می توان از خیرگی نور پردازی جلوگیری کرد . برای مطالعه روشنایی های مناسب لازم است دو مبحث نور طبیعی و نور مصنوعی مورد بررسی قرار گیرد : الف ) نور طبیعی تنظیم نور در اطراف پنجره ها بسیار حایز اهمیت است . پنجره های سرتاسری از کف تا سقف اجازه می دهد تا نور به مقدار بیشتری در اتاق های کوچک نفوذ کند و پنجره های تعبیه شده در قسمت بالای دیوارها نسبت به پنجره هایی که در قسمت های پایین تر دیوار قرار دارند ، سطوح افقی بیشتری را نور افشانی می کنند . پنجره ها هم از جهت ایجاد ارتباط بصری و هم به عنوان یک منبع نور روزانه بسیار اهمیت دارند . البته لازم است تا نور شدید آفتاب در روز به طور ماهرانه ای کنترل شود که این کاهش نور می تواند توسط پرده ها و یا نصب سایبان در فضای بیرونی انجام گیرد . همچنین لازم است تا از کنتر است زیاد نورها و رنگ ها جلوگیری و نیز به سالمند کمک شود تا بتواند به راحتی از سطح آزاد و شفاف پنجره ها به بیرون نگاه کند ، زیرا نشستن و از پنجره به بیرون نگریستن برای سالمندان نوعی آرامش روحی است که همه روزه تکرار می شود و به آنان فرصت می دهد که در این حالت ، به خاطرات همه سال های زندگی گذشته شان بر گردند و آنها را در ذهنشان مرور کنند که این خود ، نوعی دل مشغولی است . توصیه های طراحی پنجره اتاق های نشیمن باید به گونه ای طراحی شود تا شخص سالمند که بر روی صندلی راحتی لمیده است بتواند به راحتی فضای بیرون را تماشا کند و بر این اساس لازم است که ارتفاع کف پنجره ها از زمین بیش از 95 سانتیمتر نباشد و حداقل این اندازه نیز 30 سانتیمتر پیشنهاد می گردد . در اتاق های خواب ، ارتفاع پنجره از کف باید به گونه ای باشد تا شخص سالمند به هنگامی که بر روی تختخواب در حال استراحت است به راحتی بتواند فضای بیرون را ببیند . این گونه پنجره ها باید حداکثر 60 سانتیمتر از کف اتاق فاصله داشته باشد . همچنین تختخواب بایستی به نحوی در اتاق قرار گیرد که نور از پهلو به آن بتابد نه از پایین یا بالا . برای روشن تر شدن اتاق ها بایستی دیواره ها و سقف ها با رنگ روشن رنگ آمیزی شوند . البته رنگ های سقف نباید انعکاس زیادی ایجاد نمایند و تر جیحاً سقف اتاق خواب را نباید با رنگ سفید رنگ آمیزی نمود ، بلکه بایستی از رنگ های مات استفاده شود . دیوارها نیز بهتر است رنگ های ملایم داشته باشند . برای انتخاب کفپوش اتاق ها باید از رنگ های بسیار روشن و تیره پرهیز شود تا انعکاس نور کمتری ایجاد گردد . در اتاق غذا خوری ، ارتفاع پنجره از کف اتاق را می توان 70 سانتیمتر در نظر گرفت تا مدت زمانی که شخص سالمند بر روی صندلی و پشت میز غذاخوری نشسته است بتواند فضای بیرون را ببیند. در حمام و آشپزخانه ، سطح دید بستگی به موقعیت ایستاده شخص دارد که می تواند بین 96 تا 200 سانتیمتر در نظر گرفته شود. بهتر است جهت گشوده شدن آسان تر پنجره ها ، عرض هر واحد پنجره حداکثر 60 سانتیمتر باشد و در مورد دستگیره پنجره ها نیز توصیه می گردد که بین 90 تا 120 سانتیمتر بالاتر از کف زمین قرار گیرد . ب) نور مصنوعی در هنگام شب ، از کنتر است شدید نور بایستی جلوگیری نمود . بنابراین ، منابع نوری همیشه بایستی دارای روکش باشند . توصیه های طراحی برای تشخیص آسان در شب ، بهتر است بر روی علایم محوطه و سایت که اطلاعات لازم را نمایش می دهد نور پردازی شده و از سطوح غیر انعکاسی استفاده شود که البته جهت جلوگیری از درخشندگی خیرگی سطوح بهتر است نور پردازی ها بر روی هم قرار گیرند و از چراغ هایی استفاده شود که به جای نور پردازی به سمت بالا و بیرون ، به سمت پایین انجام پذیرد . در مورد تابلوهای حاوی اطلاعات و علایمی که در هال ورودی نصب می شوند ، اگر چه نورهای متمرکز منفرد می توانند با ایجاد خطوط نور متمرکز و قیف های نوری توجه بیشتری را به خطوط معطوف نمایند ، اختلالاتی در خواندن نوشته ها ایجاد می گردد . بنابراین بهتر است به جای نورهای متمرکز از چندین منبع نور به طور همزمان و در کنار هم استفاده شود تا نور یکنواخت و پراکنده ای ایجاد نماید. در محوطه خارجی ساختمان ، فضاهایی که به میزان زیاد مورد استفاده قرار می گیرند ، بهتر است نور پردازی شوند تا به تعریف لبه های پیاده رو کمک کرده و از ایجاد سایه روشن های شدید جلوگیری نماید . در داخل ساختمان بهتر است از چراغ های سقفی استفاده نشود تا هنگام تمیز کردن و یا تعویض لامپ ها خطرهای احتمالی به وجود نیاید . در اتاق خواب بهتر است نور از پهلو بتابد ، نه از بالا یا پایین . همچنین برای سالمندانی که زمان بیشتری را در تختخواب می گذارنند و نیز سالمندانی که مشکل عدم کنترل دفع ادراری دارند ، وجود چراغ کنار تختخواب ضروری است و توجه ویژه ای نسبت به طراحی این گونه چراغ ها به دلیل اهمیت آن برای سالمندان بایستی مبذول گردد. در اتاق نشیمن ، نور پردازی بایستی به گونه ای باشد که از دو طرف نور کافی وجود داشته باشد که برای رسیدن به این منظور ، نور پردازی از پشت سر مناسب تر خواهد بود زیرا نور به طور مساوی پخش می گردد نور پردازی جهت داده شده ، برای بعضی فعالیت های سالمندان ، مانند مطالعه ، خیاطی و یا آماده سازی غذا می تواند بسیار مفید و قابل استفاده باشد . همچنین در مورد بعضی جزییات لازم در نور پردازی ها توجهات بیشتری مبذول گردد که به ذکر مطالب لازم در این زمینه می پردازیم : کلیدهای مربوط به چراغ های اتاق بایستی در نزدیکی در ورودی ، قبل از وارد شدن به اتاق قرار داشته باشند . همچنین کلیه کلیدهای چراغ ها بایستی به راحتی در دسترس سالمندان باشند و حداکثر در ارتفاع یک متری از کف قرار گیرند . استفاده از کلیدهای تنظیم کننده نور ، سالمندان را نسبت به تنظیم میزان نور مورد نیازشان جهت فعالیت های مختلف روزانه خود قادر می سازد . لامپ های مورد استفاده در چراغ ها بایستی به گونه ای باشند تا از ایجاد نور خیره کننده جلوگیری شود لامپ های چراغ ها نباید به سختی بیرون آورده شوند و بایستی با کمترین تماس سریعاً باز و یا بسته شوند سیم های رابط هرگز نباید در مسیرهای پر رفت و آمد بر روی زمین باشد . همچنین نباید از زیر مبلمان و یا فرش اتاق عبور نماید . کلیدهای مربوط به چراغ های کنار تختخواب بایستی در محلی قرار گیرد که در هنگام شب نیاز به جستجو توسط سالمند نبوده و به راحتی قابل لمس باشد . لازم است که ساختمان های مورد سکونت سالمندان حتماً دارای سیستم روشنایی اضطراری باشد . رنگ آمیزی مناسب جهت ارتقای عملکرد بینایی در سالمندان انسان ها به طور کلی از کنتر است رنگ ها برای تشخیص تفاوت بین سطوح کمک می گیرند . با افزایش سن ، عدسی چشم به تدریج رنگ زرد به خود می گیرد و باعث می شود کیفیت نور وارده شونده به مردمک چشم را دگرگون سازد . این زردی تدریجی همانند فیلتر عمل می کند و باعث می شود تا درک بعضی از رنگ ها مانند آبی ، سبز و بنفش مختل شود . همچنین رنگ های زرد ، نارنجی و قرمز بیشتر قابل تشخیص برای سالمندان هستند . مطالعات نشان داده اند که برخی واکنش های مشخص می توانند رفتارهای مشخصی را باعث شوند . واکنش نسبت به رنگ ها بر اساس پیشینه فرهنگی ، نور پردازی ، بافت و دیگر عوامل ناشناخته و یا کمتر شناخته شده ، صورت می پذیرد . توصیه های طراحی از کنتراست رنگ ها در خانه های سالمندان می توان برای جدا کردن در ، از چارچوب اطراف آن ، لبه پله از کف آن و موارد مشابه استفاده نمود . برای مشخص تر نمودن کلید چراغ ها ، دستگیره های درون راهروها و نیز تأکید محل اتصال دو سطح از یک دیوار به یکدیگر و یا دیوار با سقف و کف جانبی آن نیز می توان از کنتر است رنگ ها استفاده نمود. برای رنگ آمیزی کلیه دیوارهای داخلی خانه های سالمندان تا ارتفاع 75 سانتیمتر ، از رنگ روغن استفاده شود . رنگ های تند و زمینه دار برای کف پوش ها به دلیل انعکاس شدید نور توصیه نمی گردد . لوازم و تجهیزات لازم که بر روی دیوار نصب می شوند ، مانند ساعت ، تابلو اعلانات ، علایم جلب توجه کننده و ... لازم است که با کنتراست گرافیکی بسیار قوی و قابل تشخیص رنگ آمیزی و نمایش داده شوند . کنتراست رنگ به خیلی از عملکردهای زندگی روزانه سالمندان کمک می نماید . به عنوان مثال ، تفاوت رنگ بین مسواک و سینک دستشویی ، دمپایی و روفرشی ها با کف زمین ، پیراهن و شلوار ، غذا و بشقاب ، دیوار و نرده کمکی کنار آن و خیلی موارد جزیی و کلی دیگر می تواند برای سالمندان بسیار مفید باشد . سالمندان علاقه به حفظ گرمای بدنشان دارند و اثر روانی رنگ آمیزی با رنگ های به ظاهر گرم در سالمندان این گونه است که اتاق آنها را در روزهای سرد زمستان و به خصوص در بعد از ظهرهای این فصل ، گرم تر می نمایاند . همچنین کف و دیوارهای حمام و دستشویی ها بهتر است با رنگ های گرم تزیین و رنگ آمیزی شود . تحقیقات نشان داده اند که رنگ های تحریک آمیز اشتها را افزایش می دهد و رنگ های گرم به غذا ظاهر اشتها بر انگیز اننده تری نسبت به رنگ های سرد می دهند ، به همین منظور توصیه می شود که در سالن های غذا خوری بخصوص برای سالمندان که اشتهای نسبتاً کمتری دارند از رنگ های گرم استفاده شود . به جهت استفاده از کنتراست رنگ ها در فضا های غذا خوری سالمندان توصیه می شود به موارد زیر توجه گردد : هنگامی که رنگ غذا تیره است ، از طرف با رنگ های روشن و سفره تیره رنگ استفاده شود و هنگامی که رنگ غذای سرو شده روشن می باشد ، از ظروف تیره و سفره روشن استفاده شود . از به کار بردن پارچه های رومیزی طرح دار که برای چشم سالمندان ایجاد اغتشاش می نماید ، برای میز غذا خوری اجتناب گردد . برای ایجاد مطلوبیت بیشتر ، سعی شود از ظروف ، زیر بشقابی ها و پارچه های رومیزی که با یکدیگر کنتراست رنگی دارند به طور همزمان استفاده گردد. ممکن است این گونه تصور شود که استفاده از رنگ های تند و کنتر است های شدید ایجاد تصویر ناخوشایند و پر زرق و برقی در ذهن می نماید ، ولی آن چه مسلم است این است که این کنتراست ها اگر با و تحقیق همراه باشد و اگر از درجه رنگ های ملایم تر برای ایجاد کنتراست های لازم استفاده شود ، نه تصویر ناخوشایندی ایجاد نمی نماید ، بلکه در تشخیص مرزهای سطوح به سالمندان کمک نموده و فضا را دلچسب ، روشن و زیبا برای آنان به وجود خواهد آورد . توصیه های طراحی و نکات فضایی با توجه به ویژگی ها و نیازهای جسمانی سالمندان بایستی در طراحی خانه های مناسب آنان و بخصوص خانه های سالمندان به نکات مهمی توجه شود . این نکات به عنوان توصیه های طراحی به شرح زیر است: به دلیل ضعف قوای حرکتی در سالمندان ، بایسته است که فواصل و فضاهای بین ساختمان ها و طول مسیرهای قابل دسترس را از حالت عادی کمتر و عرض راهروهای داخلی و ابعاد فضاهای ساختمان مطابق با وسایل کمکی مورد استفاده سالمندان طراحی نمود . همچنین به دلیل این که بعضی از افراد مسن موقع راه رفتن پای خود را بر زمین می کشند ، لذا باید توجه داشت که هیچ گونه بلندی و یا مانعی در آستانه و یا روی زمین نباشد که موجب افتادن آنها گردد . همچنین اختلال در حفظ تعادل و درک موقعیت بدن ، سبب انتقال سنگینی بدن از مرکز ثقل به سوی پنجه پاها در سالمند می شود . به همین دلیل سالمندان استفاده از پله را ایمن تر و راحت تر از رامپ می دانند . ضعف ماهیچه ها باعث زمین خوردن سالمند می شود ، که گاه ممکن است عواقب و خیمی به همراه داشته باشد . برای جلوگیری از زمین خوردن سالمند و صدمات جسمانی او ، لازم است کف اتاق های سالمندان با اسفنج که حداقل قطر آن 5 سانتیمتر باشد ، پوشانده شود . این گونه سالمندان ممکن است به هنگام پایین آمدن از تختخواب تعادلشان را نیز از دست بدهند و آسیب ببینند . به منظور جلوگیری از بروز این گونه حوادث توصیه می شود که تختخواب سالمندان دارای حفاظ فلزی باشد که به راحتی باز و بسته شود . هم چنین صندلی راحتی آنان به گونه ای طراحی شود که نشستن و برخاستن سالمند به آسانی صورت گیرد . تحریکات حس لامسه می تواند مهم ترین نقش را در کمک به افراد نابینا و نیز افراد دارای اختلالات جزیی بینایی در جهت ایجاد استقلال حرکتی ایفا نماید . سالمندان به دلیل ضعف بینایی نیاز به این گونه تحریکات لامسه ای در شناخت محیط اطراف خود دارند . لذا بهتر است به توصیه های زیر عمل شود : ایجاد تغییرات در بافت سطوح کف می تواند به عنوان شاخص های منطقه ای انجام پذیرد و نیز اخطاری جهت اطلاع از خطرهای احتمالی باشد . با توجه به این که سطوح سفالی ، سرامیک ، کفپوش ، موکت ، فرش و قطعات وینیل یا آجری هر کدام درجات متفاوتی از بافت را ارائه و احساس لامسه ای متفاوتی در اشخاص ایجاد می نمایند ، لذا هر یک از پوشش ها می تواند به عنوان شاخص های هر فضا به کار رود. توصیه می شود از علایم هشدار دهنده لامسه ای در ابتدا و انتها ی شیب پله ها استفاده شود . دستگیره های کمکی می توانند از مصالح متنوعی ساخته شوند . همچنین می توان با ایجاد خطوط شیاردار و یا بر آمدگی هایی جهت ایجاد هویت و کمک به تشخیص فضاهای مختلف و یا بخش هایی از فضا مورد استفاده قرار گیرد. دگمه های کنترل کننده بعضی تجهیزات مانند اجاق گاز ، دوش حمام و واحدهای گرم کننده ، لازم است کلیدهای لامسه ای محافظت شوند . توصیه می شود که از علایم گرافیکی قوی جهت علایم اطلاعاتی لامسه ای استفاده شود. سطوح بافت دار دیوارها می توانند به تعیین موقعیت افراد کمک کند ولی توصیه می شود از بافت های خشن و زبر به دلیل امکان آسیب رسانی به افراد ، استفاده نشود. ویژگی های روانی ، احساسی و شخصیتی سالمندان جاناتان سویفت ، نویسنده کتاب « سفرهای گالیور » در 62 سالگی می نویسد : هر بامداد که از خواب چشم می گشایم ، زندگی را اندکی بیشتر از روز پیش خالی از سرگرمی می یابیم ولی آن چه مرا از همه بیشتر افسرده می سازد ، به خاطر آوردن زندگیم در بیست سال پیش و سپس انتقال ناگهانی به زمان حال است . در سال 1922 روانشناسی سالمندی در دنیا مطرح گردید و از آن جایی که اصطلاح سالمندی در مفهوم جهانی آن اغلب کلیه تغییرات مربوط به تفاوت های میان فردی و درون فردی سالمندان را در بر می گیرد ، برای پی بردن به عواملی که بر بهداشت روانی سالمندان تأثیر می گذارد ، نیاز به بررسی جنبه های مختلفی داریم : جنبه های زیست شناختی جنبه های روانشناختی جنبه های جامعه شناختی 1 ) جنبه های زیست شناختی در این مرحله ، عوامل ارثی و تأثیر بیماری ها و ضربه های مختلف روانی که ب سالمند وارد می شود بر فرآیند روانی سالمند تأثیر می گذارد . توان از دست رفته سالمند باعث می شود تا او اعتماد به نفس خود را از دست بدهد و از توانایی هایش در زمینه شرکت در فعالیت های جمعی کاسته شود که نتیجه آن ، جاماندن وی از جمع است . به همین دلیل بایستی در جهت دوستی و مراوده سالمند با جمعی متعادل ، اقداماتی صورت بگیرد ، تا دگر بار اعتماد به نفس خود را باز یابد . 2) جنبه های روانشناختی سازگاری سالمند با محیط زیست جدید به دلایلی به سختی صورت می گیرد . آنان با مشکلات روانی و عاطفی خاصی روبرو می شوند . احساس تنهایی و این که همسر و فرزندی ندارند که به دیدنشان بیاید ، میل به جلب توجه اطرافیان و تملک دارند و لذا برای ابراز وجود و کاهش این فشارهای روانی ممکن است بخواهند محیط را به کنترل خود در آورند و دیگران را نیز وادار به اطاعت از خود نمایند ، اما بی توجهی دیگر سالمندان ، آنان را آزرده می سازد و بر احساس تنهایی شان می افزاید . بین انزوا و تنهایی تفاوت زیادی وجود دارد . معمولاً کسانی که مدت مدیدی را به حالت انزوا و تنهایی زندگی کرده اند به هنگام پیری اختلالات روانی نشان نمی دهند ، اما کسانی که شاهد کاهش روابط خود با دیگران هستند ، دچار اختلالات روانی می شوند . سالمندانی که تنها زندگی می کنند غالباً بخش اعظم وقت خود را به فکر کردن درباره فرزندان دور از خود یا با حسرت خوردن برای همسر از دست رفته شان و یا هر دو مورد می گذرانند . این گونه انزوا ممکن است منجر به افسردگی شود و به کنش مناسب اجتماعی سالمند زیان برساند . تغییرات ایجاد شده در شخصیت سالمندان از سه جنبه قابل بررسی است : تحول درونی شامل حالت های هیجانی ، تفکرات و خویشتن پنداری . رفتار بیرونی که عبارت است از پاسخ یا عدم پاسخ در موقعیت های تازه و قدیمی . محیط خارجی شامل نقش ها و فشارهای روحی و عصبی . تأثیر این تحولات در زندگی سالمند بر اساس ساختار شخصیت قبلی وی صورت می گیرد . هر چه شخصیت فرد سالمند در گذشته طبیعی تر بوده باشد . بهتر می تواند با مقوله کهنسالی کنار بیاید . 3) جنبه های جامعه شناختی رویدادهای مهم زندگی در شکل گیری بیماری های روانی و تشدید آنها تأثیر فراوانی دارد . این رویدادها عبارتند از : بازنشستگی ، مرگ همسر ، محدودیت های اقتصادی ، روابط اجتماعی ، که به طور مستقیم بر بهداشت روانی سالمند تأثیر می گذارند . گاه این رویدادها منجر به بروز افسردگی در سالمندان می گردد ، که این افسردگی معمولاً قابل پیشگیری و درمان پذیر است و رفع آن سبب افزایش کیفیت زندگی در آنان می شود . بنابراین بایستی با ابراز علاقه و توجه بیشتر و نیز تشویق به تحرک همراه با فیزیو تراپی و بهبود شرایط غذایی و رژیم مناسب و اضافه کردن مکمل های ویتامینی و مواد معدنی ، محیط مناسبی را برای رفع این بیماری فراهم نمود . افسردگی های درمان نشده در سالمندان نه تنها موجب ناامیدی ، زوال روانی – اجتماعی و ناخوشی های جسمانی ، بیحالی و نیز افزایش میزان نگهداری در خانه های سالمندان می گردد ، بلکه آمار خودکشی را نیز به میزان قابل توجهی تغییر می دهد . بنابراین لازم است با توجه به مسائل روانی و احساسات سالمندان از بروز چنین مواردی جلوگیری شود . برخی احساسات مشترک در میان سالمندان عبارت است از : احساس غم و اندوه به خاطر عدم توجه فرزندان و اطرافیان که عمری برای رفاه آنها تلاش کرده اند . احساس تنهایی به علت طرد شدن . احساس یأس و ناامیدی بخصوص در سالمندانی که مشکل مالی نیز دارند . احساس اضطراب و نگرانی بخصوص در سالمندانی که خود سرپرست خانواده اند . احساس هرز رفتن و بیهوده بودن . احساس سربار بودن به علت فقر مالی. توصیه های طراحی سالمندانی که در خانه های سالمندان زندگی می کنند سعی بر این دارند که سبک زندگی جدید خود را مشابه با همان الگویی که در زندگی خانوادگی خود داشتند ادامه دهند . بعضی از آنان تمایل به داشتن اتاق خصوصی برای خود دارند زیرا قلمرو شخصی را ارجح ترین محیط برای امکان تطابق می دانند و « اگر این فضای شخصی و خصوصی در اختیار آنان قرار نگیرد ممکن است اقدام به فعالیت های زیر نمایند : الف – قلمرو شخصی برای خود ایجاد نمایند . ب – جهت پرهیز از تماس با دیگران همیشه در حال حرکت باشند و یا در بعضی موارد در حال خواب . ج – دل آزردگی خود را از وضعیت جدید ابزار نمایند . د – انگیز ه ای برای ادامه زندگی از خودنشان ندهند . ه – و یا کلاً از سعی کردن منصرف شوند . بنابراین لازم است تا فضای اختصاص یافته برای هر فرد سالمند ساکن آسایشگاه به نحوی طراحی شود تا ضمن تأمین حریم خلوت و زندگی او ، در عین حال امکان حرکت و رسیدگی به اموال او را در آن محدوده به او بدهد و اگر اتاق انفرادی موجود نباشد می توان با نصب و تعبیه پرده هایی ، واحدهای انفرادی و مستقل ایجاد نمود و نیز لازم است محل هایی برای عیادت کنندگان در نظر گرفته شود. خانه های سالمندان نبایستی ارتباط خود را با فضای بیرون قطع کنند بنابراین لازم است به موارد زیر توجه شود : الف ) ایجاد فرصت برای خلوت کردن. ب ) ایجاد فرصت برای داشتن فعالیت اجتماعی و مسئولیت هایی در جامعه . ج ) ایجاد ارتباط متقابل با دنیای بیرون . د ) دادن حق انتخاب به سالمندان و نیز حق خودگردانی محیط به آنان . ه ) طراحی فضای کلی ، تزئینات و چیدمان اثاث خانه سالمندان . و ) ایجاد فرصت برای فعالیت های تازه ، مانند باغبانی ، مطالعه و ... علاوه بر فعالیت های روز مره . 3- بعضی از سالمندان به دلیل داشتن حالت های روانی خاص و یا نیازهای ویژه بهتر است طبقه بندی شوند . همچنین برخی افراد از این که مجبورند روز خود را در کنار دیگران بگذرانند احساس شرمندگی می نمایند . مثلاً سالمندانی که نیاز به استفاده متناوب از سرویس بهداشتی دارند که ممکن است همراه با پرستار انجام پذیرد به دلیل اجبار به ترک مداوم محوطه زندگی روزانه در مقابل چشم دیگر سالمندان ، ناراحت می شوند . همچنین اگر سرویس بهداشتی به طور مناسبی تهویه نگردد ، بعضی از آنان از ترس به جا گذاردن بوی نامطبوع از خود ، نسبت به استفاده از سرویس های بهداشتی بی میلی نشان می دهند . لذا لازم است با توجه بیشتر به حالت های روانی و احساسات خاص سالمندان به این موارد توجه گردد . بعضی از سالمندان به دلیل مشکلات جسمی ، مانند ضعف بینایی ، شنوایی و یا مشکلات تکلم و قرار گرفتن در کنار دیگر سالمندان قوی تر و پر سرو صداتر ممکن است نتوانند از امکانات و تجهیزات موجود به طور کامل استفاده نمایند . بنابراین توجه به این مسائل نیز لازم است تا اتاق ها و تجهیزات به طور مشخص و برای هر گروه خاص طبقه بندی شوند . زیرا عدم توجه بهاین موارد جزیی می تواند منجر به مشکلات روانی و افسردگی های شدید گردد . فصل سوم بررسی چند نمونه خانه سالمندان در جهان خانه سالمندان در حاشیه دریا ( ساحل نیوجرسی ) شکل 1 این خانه با دقت زیاد برای بهبود کیفیت زندگی سالمندان طراحی شده است . در این مجموعه ، طراح به نیازهای خاص سالمندان ساکن در آن جا توجه زیادی داشته و فضاهای خصوصی را در واحدهای یک و دو نفره با تقسیم بندی های مشخص به وجود آورده است . مبلمان ثابت واحدها ، حمام و راهروها به گونه ای است که به آنان این احساس را می دهد که در محیط زیست جدید دارای استقلال اند و ارزش وجودی شان مورد توجه است . چهار اتاق غذاخوری مجزا در مکان های مختلف طراحی شده است که سالمندان می توانند از هر یک از آنها در زمان های مختلف روز استفاده نمایند . این طرح در سال 1994 به بهره برداری رسیده و ظرفیت سکونت 120 سالمند را در دو طبقه دارا ست . شکل2 شکل 3 شکل 4 شکل 5 شکل 6 اقامتگاه سالمندان « میدوویو » ( کانکاکی ، ایلینویز ) شکل 7 این ساختمان از 26 واحد 1 یا 2 نفره تشکیل شده و نهایت طراحی در آن به کار رفته است . هر دو واحد به صورت یک واحد همسایگی به هم متصل اند و همگی به یک هال مرکزی و اصلی که اتاق های غذا خوری ، نشیمن ، ورودی اصلی و فضاهای پشتیبانی در آن جا قرار دارد ، ارتباط دارند . واحدهای همسایگی در دو طرف راهرویی قرار گرفته اند که پهنای آن 8/7 متر است . نور پردازی در این ساختمان ( اتاق ها ، راهروها ، رختشویخانه ، حمام و ... با نصب چراغ های سقفی تأمین می شود . هر یک از واحدهای مسکونی دارای یک در ورودی عقب نشسته و پنجره خلیجی است که پنجره ها علاوه بر ایجاد دید و منظر و جهت یابی ، بین هر دو واحد کناری ارتباط بصری ایجاد و سالمندان را به داشتن ارتباط اجتماعی با یکدیگر تشویق می کنند . این ساختمان در سال 1995 به بهره برداری رسیده است و ظرفیت سکونت 50 نفر را دارد . شکل 8 شکل9 شکل 10 شکل 11 آسایشگاه و مرکز سالمندان ، اتریش (دیتجر و یسو نیگ) شکل 12 این ساختمان که در جهت شرقی – غربی قرار دارد . از چند طریق پاسخگوی محیط پیرامون خود است . بخشهای خدمات منطقه حائلی را تشکیل می دهند که بزرگراه ایالتی را در شمال ، در پشت خود پنهان می کند ، اما محوطه های سکونت و تفریح از چشم انداز سبز و خرم بهره مندند . از بیرون ، حجم فشردۀ بنا ظاهری یکپارچه و متعادل دارد . در داخل ، ارتباط بصری و یک سیستم سادۀ راه ها ، جهت یابی را آسان می کند . ارتباط بین ساکنان هم با طراحی فضاهای دلباز و انعطاف پذیر تقویت شده است . در طبقه همکف یک سالن گردهمایی ، غذا خوری ، کتابخانه و یک نماز خانه ، به همراه بخشهای سرویس و اداری قرار گرفته اند . از این فضاهای مختلف نه تنها ساکنان استفاده می کنند بلکه به روی عموم هم باز هستند ، از جمله بچه ها که بعد از تعطیلی مدرسه ، برای غذا خوردن به اینجا می آیند . در 2 طبقه بالایی ، اتاقها و بخشهای مراقبت واقع شده اند . هر یک از 34 اتاق یک نفره و 8 اتاق دو نفره ، حمام خصوصی دارند که با صندلی چرخدار هم قابل استفاده است . پنجره های تا زیر سقف با هرۀ کوتاه ، چشم انداز گسترد های به مناظر بیرون فراهم می کنند . مابین واحدهای مسکونی ، محوطه های وسیعی برای تفریح و استراحت شامل آشپزخانه و یک ایوان در جلوی آن در نظر گرفته شده است . همۀ اتاقها پیرامون یک سرس پیاده راه طراحی شده ، جا داده شده اند . از ساخت درگاه های بلند که در مسیر بین اتاقها و بالکنها مانع ایجاد می کنند ، پرهیز شده تا حتی سالمندان روی صندلی چرخدار هم آزادانه در ساختمان رفت و آمد کنند . سازۀ مقاوم همکف از بتن مسلح است و تا حدودی از طبقات بالا ، عقب تر نشسته است . روی این سکوی بتنی ، یک سازۀ تمام چوب قرار گرفته است . دیوارهای پیش ساخته با اسکلت چوبی و ستونهایی از الوار چند لایه بار ساختمان را به دال بتنی کف منتقل می کنند . نما با چوب کاج به شکل عمودی تخته کوبی شده است . ایوانهای ستون دار عریض – که یکی از آنها در گوشۀ ساختمان قرار گرفته – همراه با آفتاب گیرهای چوبی کشویی که هر کدام جداگانه قابل تنظیم اند . ظاهر پر جنب و جوشی به این بنا می بخشند . پوستۀ متراکم و کاملاً عایق کاری شده ساختمان ، اتلاف حرارت انتقالی را تا سطح یک بنای با انرژی منفعل کاهش می دهد . تهویه به وسیلۀ آتریوم مرکزی ، که همچون منطقه حائل میان درجه حرارت بیرون و درون عمل می کند ، انجام می شود . در زمستان با جذب انرژی خورشید به وسیلۀ شبکۀ ژئوترمال هوا گرم می شود و دمای آن به حدود 20 درجۀ سانتی گراد می رسد و برعکس در تابستان ، هوای بیرون پس از ورود ، به وسیله سیستم ژئوترمال خنک می شود . سایبانهای روی بام شیشه ای از گرم شدن بیش از حد هوای داخل در نتیجۀ تابش مستقیم آفتاب جلوگیری و به حفظ دمای متوسط 25 درجه سانتی گراد کمک می کنند . در تابستان ، آتریوم به طور طبیعی از طریق بام تهویه می شود و هوای تازه به وسیلۀ مدخلهایی در کف اتاقها وارد فضای آنها می شود . در فضاهای بزرگ تر ، همچون آشپزخانه و غذاخوری دستگاه تهویۀ مکانیکی نصب شده است . پسماندۀ انرژی هوای دفع شده ، با استفاده از یک دستگاه باز یافت گرما استخراج و برای گرم کردن هوای تازه ورودی استفاده می شود . با استفاده از آب باران ، امکان کنترل فردی وسایل گرمایشی مختلف و تعادل الکترونیکی سیستم روشنایی در این بنا ، امکان صرفه جویی انرژی به میزان 30 درصد بیش از ساختمانهای مشابه فراهم شده است . بررسی چند نمونه خانه سالمندان در تهران از میان تعداد خانه های سالمندان ، سه واحد که بیشترین تعداد سالمند غیر معلول ذهنی و جسمی را داشتند انتخاب گردید: آسایشگاه زعفرانیه آسایشگاه دادخواه آسایشگاه فرزانگان آسایشگاه زعفرانیه این آسایشگاه که در خیابان مقدس اردبیلی واقع گردیده ، کاربری پیشین آن ، در ابتدا مسکونی و بعد آسایشگاه روانی و در سال 1363 به آسایشگاه سالمندان تبدیل گردیده است . زیر بنای ساختمان ، 4000 متر مربع در دو طبقه و در زمینی به مساحت 17000 متر مربع است . تغییرات معماری در ساختمان مذکور جهت تبدیل به وضع موجود ، با نصب یا ساخت دیوارهای جداگر در داخل فضاها و تهیه سرویس های بهداشتی انجام گرفته است . تعداد سالمندان ساکن در آسایشگاه 110 زن و 35 مرد گزارش شده ، که برای این تعداد سالمند جمعاً 17 اتاق تعبیه گردیده است . دو پزشک معالج به صورت یک روز در میان ، یک فیزیوتراپ به صورت سه روز در هفته و نیز مددکار اجتماعی هر ماه یک بار به آسایشگاه مراجعه می کنند و سالمندان را تحت مراقبت دزمانی قرار می دهند و 6 پرستار به صورت مداوم در آسایشگاه به مراقبت از سالمندان اشتغال دارند . آسایشگاه دادخواه آسایشگاه دادخواه در خیابان خواجه عبدالله انصاری واقع گردیده است . کاربری پیشین این آسایشگاه در ابتدا مسکونی و بعد به مرکز ترک اعتیاد و سپس به بیمارستان معتادین و در سال 1364 به آسایشگاه سالمندان تبدیل گردیده است . زیر بنای ساختمان 1000 متر مربع در دو طبقه و مساحت فضای سبز بیرون ساختمان ، 250 متر مربع است . هیچ تغییرات معماری در ساختمان جهت تبدیل به وضع موجود انجام نگرفته است . تعداد 15 زن سالمند در آسایشگاه اقامت دارند . برای این تعداد 4 اتاق ، یک آبدارخانه ، دو سرویس بهداشتی و حمام ، یک آشپزخانه و یک دفتر اداری تعبیه شده است . یک پزشک معالج به صورت روزانه ، یک فیزیوتراپ به صورت هفته ای یک بار و مددکار اجتماعی ، هر ماه یک بار سالمندان را تحت مراقبت درمانی قرار می دهند . آسایشگاه فرزانگان این آسایشگاه در شهرک قدس واقع شده ، کاربری پیشین آن به صورت مسکونی بوده و سپس در سال 1377 به خانه سالمندان تبدیل گردیده است . زیر بنای ساختمان 1000 متر مربع در دو طبقه دوبلکس و در زمینی به مساحت 12000 متر مربع قرار دارد . تغییرات معماری در ساختمان جهت تبدیل به وضع موجود انجام نگرفته است . تعداد سالمندان ساکن در آسایشگاه 40 زن و 10 مرد گزارش گردیده ، که برای این تعداد سالمند جمعاً 10 اتاق تعبیه شده است . سه پزشک معالج در تمام روزهای هفته به جز روزهای تعطیل و دو فیزیوتراپ در 5 روز از هفته ، و یک مددکار اجتماعی به صورت ماهی یک بار سالمندان را تحت مراقبت درمانی قرار می دهند و 4 پرستار و یک بهیار به صورت مداوم در آسایشگاه به مراقبت از سالمندان اشتغال دارند . ارزیابی مطالعات مطالعات انجام گرفته در سطح تهران را می توان در دو بخش خلاصه نمود: الف ) تحلیل و ارزیابی شرایط خانه سالمندان . ب ) تحلیل و ارزیابی شرایط سالمندان ساکن در خانه سالمندان . هر کدام از این دو بخش را می توان از دیدگاه های مختلف مورد بررسی قرار داد : الف ) شرایط خانه سالمندان موقعیت قرارگیری . چگونگی طراحی معماری فضاها ، امکانات و تجهیزات موجود . چگونگی طراحی محوطه و فضاهای بیرونی ، امکانات و تجهیزات موجود . شیوه مدیریت . تعداد کارکنان و کادر خدماتی و پزشکی . جایگاه اقتصادی – اجتماعی خانه سالمندان در جامعه . ب ) شرایط سالمندان ساکن در خانه سالمندان - شرایط جسمی . شرایط روحی – روانی . شرایط و موقعیت اقتصادی – اجتماعی . شرایط خانه سالمندان خانه یا آسایشگاه سالمندان خصوصی در ایران ، عموماً مکان نگهداری سالمندان بسیار کم توان و یا ناتوان و غیر مستقل می باشد ، البته سالمندانی که توان مالی لازم برای اقامت در خانه سالمندی را دارا باشند . بنابراین به نظر می رسد که فراهم ساختن زمینه های اقتصادی – اجتماعی – فرهنگی لازم جهت تأمین امکانات ساخت ، بهره برداری و مدیریت خانه های سالمندان مطابق با استانداردها و ضوابط همسو با شرایط ویژه سالمندان کشور در بلند مدت ضروری خواهد بود . آسایشگاه ها، هیچ کدام اساساً در ابتدا برای کاربری فعلی در نظر گرفته نشده و در نتیجه مطابق معیارهای نظری خاص خانه های سالمندان نیز مکانیابی نشده بودند . لذا دسترسی به آنها برای سالمندان ساکن که امکان حرکت و جابه جایی مستقل و یا با کمک دیگران را دارند ، به جز با وسیله نقلیه اختصاصی عملاً غیر ممکن می باشد . چگونگی طراحی معماری فضاها ، امکانات و تجهیزات موجود از آن جا که بسیاری از آسایشگاه ، از ابتدا با هدف سکونت خصوصی طراحی و ساخته شده اند ، به نظر می رسد که با تغییر کاربری آنها به مراکز نگهداری سالمندان ، پاره ای تغییرات در جهت مناسب سازی های کلی و جزیی صورت گرفته است . اما این تغییرات انجام شده عموماً در جهت افزایش سرعت ، بازده و سهولت کار کارکنان بوده است تا مناسب سازی فضاها با شرایط خاص جسمی و روانی سالمندان ساکن . به عنوان مثال می توان به موارد زیر اشاره نمود : تبدیل کاربری برخی فضاها به مکان شست و شوی لباس و ملحفه با تجهیزات و ملزومات مربوط به آن . افزودن فضاهای مجاور آشپزخانه اولیه و به کار بردن برخی فضاهای مجاور دیگر جهت انبار کردن مواد غذایی . تقسیم برخی اتاق ها و فضاهای بزرگ با استفاده از دیوارهای جدا کننده داخلی به اتاق ها و فضاهای کوچک تر . صیقل دادن کف راهروها و دیوارهای سنگی و نیز استفاده از موزاییک صیقل یافته برای پوشش کف اتاق ها جهت سهولت نظافت و نگهداری آنها ، که به سبب لغزندگی شدید برای تحرک و راه رفتن معدود سالمندان سالم بسیار نامناسب است . قرار دادن حداکثر تختخواب در اتاق ، جهت استفاده حداکثر از فضا ، که با ایجاد راهروهای باریک در اتاق ها و بین تخت ها سبب دشواری تحرک برای سالمندان و نیز کارکنان می گردد . عدم وجود عایق بندی صوتی مناسب بین فضاهای گوناگون سبب ایجاد همهمه پایدار در ساعات روز به ویژه ساعات اداری و بر هم خوردن آسایش و آرامش سالمندان ساکن می گردد . در بعضی از خانه های سالمندان ، نزدیکی فضای آشپزخانه به اتاق های استراحت ، سبب انتشار بوی تند ناشی از پخت و پز در طول روز می گردد که این پیوستگی انتشار باعث کم اشتهایی و بی تفاوتی آنان نسبت به صرف غذا می گردد . وجود را ه پله های طولانی و مسیرهای لغزنده ، سبب کاهش انگیزه سالمندان سالم جهت تحرک و حتی استفاده آنان از فضاهای عمومی ، تلویزیون و دیگر تجهیزات سرگرمی و استفاده از محوطه باز خارج از ساختمان و ایجاد تماس با دیگر سالمندان می گردد . نامناسب بودن ابعاد میز ، مبل و صندلیهایی که برای استفاده سالمندان به کار می رود . چگونگی طراحی محوطه و فضاهای بیرونی ، امکانات و تجهیزات موجود ابعاد فضایی و سطوح محوطه بیرونی خانه های سالمندان مطالعه شده قابل قبول است . هر چند ، عموماً برای استفاده فعال تر سالمندان بایستی مناسب سازی شوند . البته با توجه به این که شمار محدودی از سالمندان قادر به استفاده روزمره از فضاهای باز بیرونی می باشند ، لذا انگیزه لازم برای مناسب سازی این فضاها وجود نداشته است . به عنوان مثال : وجود معابر با پوشش کف نامناسب ، استفاده از بلوک های بتنی که با فاصله چیده شده اند ، پوشش کف از شن های درشت که برای قدم برداشتن و راه رفتن سالمندان مناسب نیست . عدم وجود مسیرهای پیاده متنوع که بین ورودی ها ، نقاط هدف و یا فضاهای خارجی محافظت شده جهت توقف و استراحت ، ارتباط برقرار سازد و سالمندان سالم را به تحرک تشویق نماید . عدم وجود روشنایی مصنوعی منظم در نقاط مناسب برای نور پردازی در ساعات تاریک عصر و شب . عدم وجود نیمکت و یا سایر مبلمان مناسب در فضای خارجی در فواصل منظم ، جهت توقف و استراحت یا استفاده از آفتاب در ساعات مناسب روز . وجود اختلاف سطح زیاد ، پلکان و موانع مشابه آنها بین فضاهای درونی و بیرونی که دسترسی سالمندان را به فضای خارجی ساختمان بدون برخورداری از کمک دیگران عملاً غیر ممکن می سازد . شرایط جسمانی و روانی سالمندان ساکن در خانه های سالمندان سالمندان ساکن در آسایشگاه های مطالعه شده دچار نوعی « روز مرگ » شدیدند که البته با توجه به محدودیت امکانات و شرایط ، چنین پدیده ای غیر قابل اجتناب به نظر می رسد . سالمند ایرانی هنگامی به آسایشگاه « پناه » می آورد که دیگر بیش از این قادر به ادامه زندگی مستقل و یا نزد فامیل و فرزندان نباشد و چنانچه خویشاوندان یا فرزندان تمایل به نگهداری و مراقبت از سالمند خود نداشته و یا اساساً فاقد امکانات کافی جهت نگهداری از آنان باشند ، لذا سالمند بایستی با صرف هزینه ای نسبتاً زیاد ، بدون میل شخصی ساکن خانه سالمندان شود . در بیشترین موارد ، بیماری ها و یا ضعف و اختلالات شدید جسمانی ، باعث اقامت اجباری در آسایشگاه سالمندان می شود . در برخی موارد نیز افرادی مسن و حتی میانسال به سبب مشکلات و اختلالات شدید روانی ، افسردگی و یا بیماری های غیر قابل درمان ، مجبور به اقامت در آسایشگاه می گردند . در خانه های سالمندان مورد مطالعه ، افرادی با شرایط متنوع و پیشینه های گوناگون اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی با تفاوت های متنوع در میزان توانایی ها یا ضعف ها و محدودیت های جسمانی و روانی ، تحت شرایطی کم و بیش مشابه و اجباری زندگی می کنند . « روز مرگی » شدید ، بی تفاوتی گسترده ای را نسبت به محیط و شرایط آن ، بین سالمندان به وجود آورده است . صرف نظر از سالمندان ناتوان و تختخواب نشین و یا بستری توأم با مشکلات شدید جسمانی و روانی ، سالمندانی که تحرک محدود و یا با کمک دیگران توانایی لازم را دارا هستند ، قادر به مطالعه اند و یا می توانند از راه گوش دادن به رادیو ، تماشا ی تلویزیون و دیگر رسانه های گروهی ، ارتباط خود را با جهان خارج از آسایشگاه زنده نگهدارند ، در بیشتر موارد به سبب جبر شرایط نامناسب از این گونه توانایی های خود فاصله گرفته و منزوی تر می شوند . روشن است که عدم استفاده از حواس و توانایی های موجود باعث می شود تا این حواث و توانایی ها روبه کاستی و ضعف گذاشته و تحلیل رود . بنابراین به نظر می رسد که هماهنگ بودن شرایط جسمانی و روانی سالمندانی که در یک اتاق و یا در یک بخش مشترک از ساختمان با هم زندگی می کنند ، عامل بسیار مهمی برای حفظ پیوندهای انسانی و در نتیجه بهبود روحیه و شرایط آنان است که در مجموع می تواند برای سالمندان دلپذیر و موجب تسلی خاطر باشد . فصل چهارم مکانیابی مناسب برای خانه سالمندان کارشناسان بر این باورند که تأمین بهداشت روانی و ایجاد فضایی آرام و به دور از تنش ها می تواند سالمندان را به ادامه زندگی تشویق کند و از آنان عناصری زنده ، پویا و خود جوش بسازد . همچنین لازم است تا امکان برخوردهای اجتماعی برای سالمندان فراهم شود و نیز احساس امنیت و محافظت فضاهای خارجی در آنها به وجود آید . توصیه های طراحی لازم است تا خانه های سالمندان در مجاورت خیابان های اصلی پر رفت و آمد ، چهار راه ها ، میدان ها ، محل ریختن و دفن زباله و محل نگهداری حیوانات و یا در مجاورت کشتارگاه ها ، کارخانه ها و مشابه آن نباشد . محل ساختمان باید به دور از آلاینده ها و سرو صداهای ناهنجار باشد . محل ساختمان نباید نزدیک به مدرسه ، زمین بازی بچه ها یا محیط تولیدی فعال که توسط جوانان یا افراد بالغ استفاده می شود قرار گیرد . خانه سالمندان لازم است در ارتباط مستقیم با فروشگاه های زنجیره ای ، بانک ها ، مساجد ، کتابخانه ها ، مراکز درمانی مانند درمانگاه ، بیمارستان ، داروخانه ، دفتر پست ، سینما ، پارک و مانند آنها به اندازه مسافت کوتاهی که حداکثر شعاع پیاده روی سالمندان باشد قرار گیرد . به عبارت دیگر ، طول مسیرهای قابل دسترس باید از حالت عادی کمتر بوده و حداکثر 1000 متر باشد . دسترسی آسان به ایستگاه اتوبوس ، به ساکنان توانایی تحرک مستقل می بخشد و در شکل ایده آل آن می توان گفت که خانه سالمندان بهتر است در فاصله 500 متری از ایستگاه اتوبوس با مسیری ایمن ، مسطح و با روشنایی مناسب در ارتباط باشد ، که البته خود ایستگاه اتوبوس نیز باید دارای سرپناه و مکانی برای نشستن باشد . از آن جا که بسیاری از سالمندان دوست دارند که نزدیکی خانه سابق خود و شبکه همسایگی و پیوندهای اجتماعی آن باقی بمانند و یا انتظار دارند که در نزدیکی خویشاوندان خود مستقر باشند ، لذا بهتر است به این مهم نیز توجه گردد که در هر محله و یا برای هر چند محله ، یک خانه سالمندان با ظرفیت محدود و کوچک تر مطابق با شرایط افراد آن محله تأسیس گردد . محیط اطراف خانه سالمند ان بهتر است به گونه ای قابل قبول مسطح باشد و راه های ارتباطی ، ایمن و خلوت بوده و نیز با درختان و فضای سبز مناسبی احاطه شده باشد . در طراحی احداث سرای سالمند ان بهتر است این سرا یک طبقه و در صورت لزوم برای طبقات بیشتر ، تعداد اندکی پله در نظر گرفته شود به گونه ای که بیش از سه یا چهار پله بین طبقات فاصله نباشد و نرده های حفاظتی نیز حتماً به کار رود و یا از آسانسور با ابعاد مناسب استفاده شود . یک آسانسور به همان راحتی دو طبقه می تواند به شش طبقه سرویس دهد . افزایش تعداد طبقات منجر به کوتاه تر شدن فواصل افقی از آپارتمان تا آسانسور می گردد . البته اگر تعداد طبقات سرای سالمندان از دو طبقه بیشتر شود ، احساس سالمند را نسبت به فضای جدید زیست ، یعنی سرای سالمندان از دست می دهد و احساس ساختمان اداری را به سالمند القاء می نماید . اندازه ساختمان بهتر است کوچک و تعداد افراد ساکن بهتر است کم باشد تا راحتی و امکان رسیدگی بیشتری را فراهم نماید . 10-از نظر تأمین حداکثر امنیت ، لازم است تا ساختمان سرای سالمندان ضد حریق باشد . جهت گیری مناسب به طور کلی بایستی به این مطلب توجه داشت که هر چند افراد سالمند ممکن است نیاز به پرهیز از نور مستقیم داشته باشند ، آنان می توانند از آفتاب بهره فراوان ببرند . بنابراین به عنوان یک توصیه و نیز مقررات ساختمانی بایستی از طراحی خانه های سالمندان روبه شمال پرهیز کرد به گونه ای که هر یک از اتاق های مسکونی در بخشی از روز از نور مستقیم خورشید برخوردار گردند . همچنین برای جلوگیری از نفوذ تابش آفتاب به اتاق هایی که پنجره آنها رو به جنوب شرق و یا جنوب غرب است ، باید طرح تجهیز پنجره این گونه اتاق ها به سایبان اجرا شود . همان گونه که جهت گیری مناسب ساختمان برای دستیابی به تابش مناسب آفتاب اهمیت دارد ، توجه به منظر و داشتن دید مطلوب نیز مهم است . هر چه افراد پیرتر می شوند ، از قابلیت تحرک آنان نیز کاسته می شود و دنیای آنها شروع به کوچک تر شدن می کند . بنابراین مهم است تا بهره گیری از منظر و ایجاد مسیرهایی برای دسترسی سالمندان به فضای بیرون از اتاق مسکونی شان توجه شود . برخی از سالمندان ، از این که بتوانند شمار معدودی درخت و تغییر الگوی تابش آفتاب را تماشا کنند شادمان می شوند و برخی دیگر ، تماشای مسیر شلوغ و رفت و آمد درون خانه را ترجیح می دهند . بنابراین هر یک از ااق های سالمندان بایستی حداقل یک پنجره بزرگ رو به بیرون داشته باشد . ورودی اصلی ورودی اصلی هر ساختمان از اهمیت زیادی برخوردار بوده و نیازمند دقت در طراحی است و باید به عنوان فضای منفردی در نظر گرفته شود زیرا بخشی از آن به داخل و بخشی به خارج ساختمان تعلق دارد . ورودی اصلی خانه سالمند ان ، هم از جهت دسترسی سالمندان و دیدار کنندگان و هم از نظر ارائه تصویر کلی از مجموعه اهمیت دارد . بنابراین ایجاد امنیت و دسترسی آسان از ملاحظات اساسی طراحی است که باید در نظر گرفته شود . توصیه های طراحی در مجموعه های شمالی ، ورودی اصلی مجموعه بهتر است بر روی محور ناحیه ورودی به ساختمان قرار گیرد تا کاملاً از سوی دفتر مدیریت قابل کنترل بوده و یا با قرار دان اتاق نگهبانی در نزدیکی در ورودی مجموعه قابل محافظت باشد . ورودی اصلی بایستی به وضوح قابل رؤیت و شناسایی باشد که برای این منظور بهتر است چارچوب در را با رنگی متضاد با دیوار جانبی آن رنگ آمیزی نمود . محوطه پیاده و سواره بایستی به طور واضح قابل تشخیص باشد که می توان این وضوح را با ایجاد تفاوت در نوع کفسازی ها ( رنگ ، جنس و ... ) مشخص نمود . ورودی اصلی ساختمان های جنوبی بایستی از مسیر اصلی اتومبیل رو عقب تر کشیده شود ، تا تاکسی و آمبولانس بتوانند بی واسطه به ورودی نزدیک شده و دسترسی آسانی با ساکنان ساختمان داشته باشند . قرار دادن نیمکت راحتی برای افرادی که در انتظار تاکسی می باشند در جلو ورودی مفید است و می تواند نقطه استقرار مناسبی را برای تماشای محیط پیرامون ساختمان فراهم سازد . ایجاد سایبان در جلو ورودی می توانداز تابش شدید آفتاب و یا مزاحمت باران و برف برای افراد منتظر جهت تاکسی جلوگیری نماید . برای ایجاد فضای مسقفی که در جلو ورودی برای محافظت از عوامل آب و هوایی در نظر گرفته می شود باید به مسائل زیر توجه نمود : - پهنای سایبان به اندازه ای باشد که برای کسانی که با صندلی چرخ دار حرکت می کنند و نیز کسانی که در کنار هم راه می روند ، پوشش ایجاد نماید . همچنین در هنگام ریزش برف و باران حتی زمانی که باد می وزد مکان امنی ایجاد گردد . با ایجاد نورگیر و یا با استفاده از مصالح شفاف در سقف سایبان از تاریکی بیش از حد در جلو ورودی باید جلوگیری شود . در ورودی باید محرومیت را تضمین کند و در عین حال مشوق تماس با همسایه ها و خوشامد گوینده باشد . نه مانند سطحی عریان یا یک سوراخ دید مخفی ، بلکه با رنگی روشن و صفحه دید به اندازه کافی و در ارتفاعی که برای افراد ، در هر دو شکل ایستاده و نشسته مناسب باشد ، یعنی بین 2/1 تا 8/1 متر از کف. همچنین بهتر است بخشی از در و یا تمام آن از شیشه پوشیده شود تا از تصادم ساکنان جلوگیری نموده و نیز دید و منظر نسبت به محوطه بیرون ایجاد نماید . برای روشن ساختن ورودی اصلی بایستی از تابش نور به سوی پایین استفاده شود ، به گونه ای که روشنایی کافی برای دستگیره ، سوراخ کلید ، علامات و ... فراهم شود . زنگ در و جعبه پست نیز بایستی در ارتفاع حدود 1/1 متر از کف نصب شود . از ایجاد اختلاف سطح در ورودی اصلی بایستی جداً پرهیز شود و اگر وجود جدول و سطح شیب دار الزامی است باید حتماً از دستگیره های کمکی که تا جدول امتداد دارند ، استفاده شود . برای تسهیل استفاده کنندگان از صندلی چرخ دار ، بایستی آستانه در ورودی حذف شود و یا حداکثر 20 میلیمتر ارتفاع داشته باشد و رنگ آن با رنگ کف زمین کنتر است ایجاد نموده و توصیه می شود در پاره ای موارد ، آستانه هایزبا لاستیک بادی جانشین آستانه معمولی شود . همچنین لازم است تا باز کننده های خودکار در کنار در ورودی نصب شود تا از لگد خوردن و صدمه دیدن افراد ناتوان جلوگیری شود . 10 – زبانه قفل بایستی به گونه ای تنظیم شده باشد تا در بتواند با حداقل فشار باز شود . همچنین بسته شدن در بایستی شامل یک تأخیر و حرکت نهایی برای جفت شدن باشد تا از هر گونه خطر گیر کردن افراد یا برخورد با آن جلوگیری شود . 11- دستگیره در باید حدود 80 تا 90 سانتی متر از کف زمین ارتفاع داشته باشد تا حرکت در هر دو وضعیت ایستاده و نشسته به سهولت انجام گیرد . همچنین میزان باز شو در ورودی اصلی باید به اندازه حداقل 1 متر باشد . هال ورودی یکی از تغییرات اساسی فیزیولوژیک که همراه با بالا رفتن سن ایجاد می شود ، حساسیت شدید به نور خیره کننده ای است که سالمند ان هنگام حرکت از فضاهای درونی به فضاهای بیرونی با آن مواجه هستند . بنابراین با ایجاد منطقه ای در نیمه راه بین فضای داخلی و خارجی جهت صبر کردن و انطباق با تغییرات نوری ، دما ، سورو صدا و نیز ایجاد احساس امنیت و محافظت می توان زمان لازم را برای منطبق شدن با وضعیت جدید و آمادگی سالمندان قبل از خارج شدن از ساختمان فراهم ساخت . هال ورودی بایستی به آسانسور اصلی ، پلکان و نیز اتاق های عمومی نشیمن و غذا خوری دسترسی مستقیم را فراهم سازد . وجود رخت آویز به اندازه مناسب در داخل هال ورودی ضروری است . البته بایستی قلاب های آویز آن به گونه ای باشد که در ارتفاع حدود 2/1 متر از کف قرار گیرد تا به آسانی قابل دسترس افراد ناتوانی باشد که از صندلی چرخ دار استفاده می کنند . تابلو اطلاعات که به خوبی نور پردازی شده باشد جهت ارائه مطالب ضروری به بازدیدکنندگان ، به همراه نقشه واضحی از ساختمان بایستی فراهم شود و در هال ورودی نصب گردد. اتاق نشیمن در خانه سالمندان ، اتاق نشیمن باید به گونه ای طراحی شود ، که سالمندان پس از فعالیت روزانه بتوانند در آن جا گردهم آیند و کوتاه زمانی به استراحت بپردازند . طراحی معماری این فضا بایستی بر اساس نیازهای خاص ساکنان تعریف شود و باید بتواند قابلیت تطابق با روحیه تمامی سالمندان ساکن را داشته باشد . همچنین لازم است تا ارتباط و دسترسی راحت با اتاق های خواب را نیز فراهم نماید . تجربه نشان داده است که نشیمن های بزرگ که احساس اداری را به سالمندان القاء می کند ، کمتر مورد استفاده آنان قرار می گیرد . این گونه اتاق ها فقط برای کاربردهای خاص و در زمان های محدود مانند جلسات بحث و سخنرانی ساکنان ، اجرای کنسرت و برگزاری میهمانی ها می تواند مورد استفاده قرار گیرد . در حالی که در فضا های عمومی خانه های سالمندان لازم است فعالیت های گوناگونی انجام پذیرد مانند : تماشای تلویزیون ، بازی های فکری ، مطالعه و خیاطی . بنابراین توصیه می شود که از چندین فضا با ابعاد کوچک تر که در ارتباط با یک فضای عمومی تر هستند و می توانند به صورت خوشه ای چیده شوند استفاده گردد تا برای سالمندان مطلوب تر باشد . هر یک از این فضاها بایستی از تناسب خانوادگی برخوردار باشند و قابلیت استفاده یک گروه بیش از 8 نفر که بتوانند به آسودگی در آن به فعالیت های خاص بپردازند داشته باشد . بنابراین حداقل ابعاد برای این گونه فضاها حدود 5/4 5/3 متر مربع و همچنین فضای استاندارد برای هر نفر در اتاق های عمومی 5/1 متر مربع توصیه می شود. فضایی که به عنوان استراحت به گونه ای پیاپی مورد استفاده گروه های دو یا سه نفره قرار می گیرد بایستی برای نشستن و صحبت کردن مناسب و برای تماشای تلویزیون نیز مطلوب باشد . فضاهایی ساکت و مناسب برای بازی های فکری دو نفره یا بیشتر ومطالعه بایستی در نظر گرفته شود . فضاهایی برای بازی های دسته جمعی ، گروه های خیاطی و کلاس های هنری لازم است . یک اتاق کوچک به عنوان نمازخانه بایستی طراحی شود . لازم است اتاق هایی برای مشاوره پزشکی ، فیزیوتراپی و ... در نظر گرفته شود . اگر فضای نشیمن دور از آشپزخانه اصلی است می توان آشپزخانه کوچکی برای تهیه چای یا قهوه برای ساکنان در نظر گرفت . همچنین اگر فضای نشیمن و غذا خوری در مجاورت هم هستند می توان از دیوارهای جدا کننده متحرک و تاشو در بین دو فضا استفاده نمود . با توجه به این که اتاق های نشیمن در خانه های سالمندان بایستی روحیه شاد و هیجان انگیزی در سالمند ان ایجاد نماید ، لذا بایستی با رنگ های درخشان و گرم و کتابخانه و اتاق های مطالعه بایستی با رنگ های آرامش بخش و ملایم رنگ آمیزی گردند . توصیه می شود که اتاق افراد سیگاری از غیر سیگاری ها جدا شود . مبلمان اتاق های نشیمن و عمومی بایستی به گونه ای باشد که اولاً سبک بوده و به آسانی قابل جابه جا شدن باشند و ثانیاً از پارچه هایی استفاده شود که لکه ها و آلودگی ها را مخفی نگاه داشته و به آسانی تمیز شوند و سالمند از نشستن بر روی آنها احساس راحتی و آرامش نماید . همچنین مجموع سطح وسایل و مبلمان نشیمن بایستی به گونه ای باشد که زمان انعکاس صدا را نسبتاً کوتاه نماید تا از ایجاد همهمه جلوگیری شود . توصیه می شود تا از طریق ایجاد تراس و بالکن های سر پوشیده در جلو اتاق های نشیمن ، ارتباط بصری به محوطه سبز و باز بیرون که برای سالمندان مطلوب می باشد برقرار شود . همچنین پنجره های نشیمن بایستی کوتاه باشد تا شخص با نشستن بر روی صندلی راحتی قادر به تماشای فضای بیرون باشد . بنابراین ارتفاع کف پنجره از زمین بایستی بین 30تا 90 سانتی متر و ارتفاع قاب پنجره برای راحت گشودن ، 8/1 متر در نظر گرفته شود . برای ایجاد روشنایی یکنواخت و مناسب شرایط ویژه بینایی سالمندان بایستی از چراغ هایی که به طور موازی قرار می گیرند استفاده شود . همچنین توصیه می شود که روشنایی معادل 200 وات در فضای نشیمن فرام شود . کتابخانه در صورتی که ایجاد فضایی مجزا از دیگر فضاها برای مطالعه از لحاظ اقتصادی مشکل باشد می توان فضایی مختص به این عملکرد در کنار اتاق نشیمن در نظر گرفت . این فضا به عنوان مکانی ساکت تر از سایر جاهای خانه سالمندان به شمار می رود که بایستی دارای صندلی های راحت ، میزهای موقت و قفسه های نگهداری مجلات و روزنامه ها باشد. اتاق های غذا خوری سالمندانی که به تنهایی زندگی می کنند ، اهمیت اجتماعی غذا خوردن را درک نمی کنند . به همین دلیل آنان وضعیت روحی و اجتماعی نامساعد تری نسبت به سالمندانی که به طور دسته جمعی در سرای سالمندان زندگی می کنند و یا سالمندانی که از نظر اجتماعی هنوز خود را جدا نکرده اند ، دارند . در خانه های سالمندان این امکان وجود دارد که آنان در تهیه و تدارک مواد غذایی سهیم شوند . این امر ، اهمیت اجتماعی تغذیه را برای آنان آشکار می سازد زیرا علایق ، خواسته ها و پیشنهادهای سالمندان در برنامه ریزی غذایی تأثیر بسیار مثبتی بر شرایط جسمی و روانی آنان خواهد داشت . برای صرف غذا در خانه های سالمندان می توان به سه روش عمل نمود : سالمندان غذایشان را با هم و در یک غذا خوری بزرگ صرف کنند. سالمندان غذای خود را به طور گروهی و در غذاخوری های کوچک صرف کنند . سالمندان غذای خود را در اتاق های خویش صرف کنند. غذا خوردن در اتاق های شخصی ، احساس مستقل بودن را در سالمندان تقویت می کند . همچنین صرف غذا به طور گروهی و با هم می تواند انگیزه ای باشد برای درک سالمند از زندگی و همکاری با دیگر سالمندان . ایجاد غذا خوری عمومی می تواند برای ملاقات های بزرگ نیز قابل استفاده باشد . ولی به هر حال تجربه نشان داده است که سالمندان معمولاً غذا خوری های کوچک را ترجیح می دهند . البته مناسب است که سالمندان کم توان تر غذای خود را در اتاق های شخصی خود صرف نمایند . توصیه های طراحی اتاق های غذا خوری بهتر است به تراس و یا فضاهای باز و سبز بیرونی ارتباط داشته باشند تا سالمندان بتوانند در تابستان برای صرف غذا از هوای آزاد بهره مند گردند . پوشش کف اتاق های غذا خوری بایستی به گونه ای انتخاب شود که از خیرگی و انعکاس نور جلوگیری نموده و به آسانی قابل تمیز شدن باشد . همچنین بایستی قابلیت جذب کنندگی صوتی نیز داشته باشد . پیشنهاد می گردد به منظور برانگیختن اشتهای سالمندان از رنگ های گرم ، روشن و شاد جهت رنگ آمیزی دیوارها و مبلمان اتاق غذا خوری استفاده شود و نیز میزان روشنایی بر روی سطوح رویه میز غذا خوری با شدت بیشتر و به صورت منفرد انجام گیرد . ارتفاع پنجره از کف 70 سانتی متر پیشنهاد می گردد تا افراد در هنگام غذا خوردن بتوانند از منظره فضای بیرون لذت ببرند. میزهای غذا خوری بایستی در اندازه های متفاوت 2 ، 4 یا 6 نفره و به شکل مربع یا مستطیل با گوشه های گرد در نظر گرفته شود. « ارتفاع میز غذا خوری با ارتفاع نشیمنگاه صندلی مرتبط استولی پیشنهاد می گردد که 70 سانتی متر باشد تا امکان ایجاد فضای کافی برای حرکت پاها و یا صندلی چرخ دار تأمین شود ». سطح رویه میز بایستی توسط پایه ای مرکزی تراز شده باشد تا نیاز به ایجاد پایه در گوشه های میز را بر طرف نماید . در این صورت دسترسی افراد استفاده کننده از صندلی چرخ دار آسان می گردد . همچنین می توان سطح رویه میز را لبه دار نمود تا از ریختن مایعات جلوگیری شود و خطر افتادن اشیاء را به حداقل رساند . « اندازه صفحه رویه میز ترجیحاً 90 90 سانتی متر پیشنهاد می گردد . بهتر است از صندلی های سبک وزن از جنس قابل نظافت و پایه های غیر لغزنده مناسب استفاده شود . بر اساس توصیه های طراحی ذکر شده می توان فضای معمولی را طوری در نظر گرفت که برای غذا خوردن 4 تا 6 نفر ، با در نظر گرفتن نیازهای سالمندان کم توان و استفاده کنندگان از صندلی چرخ دار در حدود 2/2 متر مربع مناسب باشد. آشپزخانه در خانه های سالمندان لازم است تا فضایی به عنوان آشپزخانه عمومی ایجاد شود که در ساعات مختلف روز ، غذایی متناسب با شرایط خاص سالمندان را تهیه نماید و در فضای غذا خوری یا اتاق های شخصی شان ، در اختیار آنان قرار گیرد . بر اساس پژوهش های انجام گرفته ، سالمندانی که در تهیه غذا و امور خانه داری مشارکت می نمایند از روحیه بالاتری برخوردار ند . به علاوه ، این احساس را در آنان به وجود می آورد که در خانه شخصی خودشان هستند . اندازه و طرح کلی آشپزخانه به طبیعت سرویس غذایی که در آن ارائه می شود بستگی دارد . همچنین بایستی مطابق با شرایط جسمانی سالمندان جهت دسترسی های راحت تر طراحی شود . در هر صورت لازم است که آشپزخانه دارای یک ورودی به حیاط خلوت کوچکی برای جا دادن ظروف زباله باشد . همچنین لزم است که از یک طرف به فضای غذا خوری و نشیمن ارتباط داشته باشد . سه روش اصلی برای توزیع غذا به فضای غذا خوری پیشنهاد شده است : غذا در آشپزخانه کشیده شود که در این حالت کمترین مقدار انتخاب را برای تعیین نوع و یا کمیت غذا ایجاد می کند . غذا در کنار میز غذا خوری کشیده شود که در این حالت اجازه انتخاب ایجاد می شود . غذا به صورت سلف سرویس توزیع شود که بیشترین میزان انتخاب را ایجاد می کند . در طراحی آشپزخانه ، به این حقیقت باید توجه داشت که سالمندان ، عموماً توانایی کمتری برای خم شدن به سوی پایین یا بالاتر کشیدن خود دارند و افرادی که درون صندلی چرخ دار نشسته اند به فضای باز برای پاهای خود در زیر سطوح کار در آشپزخانه نیاز دارند . بنابراین میزهای کار باید حدود 75 سانتی متر پهنا و از کف زمین 85 سانتی متر ارتفاع داشته باشد . برای گردش صندلی چرخ دار ، لازم است تا فضای باز دایره ای با قطر 5/1 متر در مرکز آشپزخانه ایجاد شود . تجهیزات اصلی که لازم است در فضای آشپزخانه قرار گیرد عبارتند از : یخچال ، فریزر ، اجاق گاز ، سینک ظرفشویی دوقلو و کابینت . چیدمان L شکل تجهیزات با سطح رویی پیوسته برای کار ، مناسب تر است. کابینت بایستی به گونه مناسبی در دسترس باشد و حتی الامکان نباید استفاده کننده را مجبور به خم شدن نماید . تمامی کابینت های آشپزخانه بایستی بالاتر از سطح میز قرار گیرند و بیشترین تأکید بر قفسه های دیواری است که این قفسه ها نباید از ارتفاع 70 سانتی متر پایین تر و از ارتفاع 140 سانتی متر بالاتر باشد. بجز تهیه و توزیع غذا ، چای و قهوه را نیز در آشپزخانه آماده می کنند . معمولاً وسایل درست کردن چای و قهوه ، مثل سماور و کتری را در کنار فضای غذا خوری قرار می دهند . برای مجموعه هایی با حداکثر 40 نفر سالمند ، فضایی حدود 30 متر مربع برای آشپزی و آماده سازی غذا ، انبارهای نگهداری اضافه و چند یخچال پیشنهاد می گردد. توصیه های طراحی آشپزخانه ها معمولاً مراکز تولید صدا و بو هستند . بنابراین برای کنترل صدا و نصب تهویه ، به دور از پنجره ، فضاهای دیگر لازم است تا اقدامات ویژه انجام گیرد . برای ایجاد نور کافی در آشپزخانه ، بایستی پنجره های مناسبی تعبیه گردد . این پنجره ها به گونه ای باید طراحی شوند که برای تمیز کردن و باز نمودن آنها شخص مجبور به خم شدن روی ظرفشویی یا میز کار نباشد . مواد نظافت و ضد عفونی کننده ها بایستی به طور جداگانه نگهداری شوند . کف آشپزخانه بایستی غیر لغزنده باشد . از تضاد رنگ ها برای تشخیص عناصر کلیدی بایستی استفاده شود . از سطوحی در آشپزخانه بایستی استفاده کرد که به سهولت قابل تمیز شدن بوده و رنگ روشن و بدون درخشندگی داشته باشد . لبه های سطوح میز کار بایستی گرد شود تا میزان صدمات کاهش یابد . اتاق خواب با توجه به این که بیشتر سالمندان زمان بیشتری را در اتاق خواب می گذرانند ، لذا لازم است تأکید بیشتری بر طراحی آن اعمال شود . بیشتر سالمندان ، معمولاً اتاق تک نفره را ترجیح می دهند . آنان خواستار استقلال فردی بوده و مایل نیستند خود را با هم اتاقی بیگانه وفق دهند و تنها تعداد کمی از سالمندان به دلیل ترس از تنهایی ویا این که هم اتاقی شان دوست یا خویشاوند است تمایل به زندگی در اتاق چند نفره دارند . البته به دلیل محدودیت های فضایی ، گاه امکان ایجاد اتاق های تک نفره مقدور نیست . بنابراین پیشنهاد می شود که با ایجاد دیوارهای جداگر و یا متحرک و سبک ، اتاق های بزرگ به چند فضای خصوصی تر تقسیم شود تا محدوده ای مستقل در اطراف هر تخت ایجاد گردد . همچنین باید به سالمندان اجازه داده شود تا در چیدمان اثاث اتاق یا محدوده خصوصی خود با اعمال سلیقه شخصی خودشان آزاد باشند . از نظر دسترسی ها ، اتاق خواب باید با حمام ارتباط مستقیم داشته باشد و همچنین دسترسی مناسب و آسان با اتاق نشیمن توصیه می شود . ایجاد ایوان سرپوشیده هم به جهت کنترل نور خورشید و فراهم آوردن فضای اضافه برای اتاق خواب و هم به جهت دسترسی و دید بصری با محوطه فضای باز خارج ساختمان توصیه می شود . پنجره در اتاق خواب نحوه عملکرد پنجره در اتاق خواب بایستی به گونه ای باشد که همزمان با ایجاد روشنایی مناسب و کافی ، از خیرگی و درخشندگی شدید تر نور جلوگیری نماید . ارتفاع کف پنجره از زمین بهتر است 30 – 60 سانتی متر باشد تا سالمندانی که بر روی تخت دراز کشیده اند قادر به تماشای فضای بیرون باشند . همچنین ارتفاع قاب پنجره به جهت کاستن اندازه بازشو 120 سانتی متر توصیه می گردد و عرض قاب و هر واحد باز شو پنجره بهتر است حداکثر 60 سانتیمتر باشد تا آسان تر گشوده شود . ارتفاع دستگیره پنجره تا کف زمین نیز بین 90 تا 120 سانتی متر توصیه می گردد . بیشتر سالمندان ترجیح می دهند که در اتاق خود به پرورش گیاه بپردازند ، لذا توصیه می شود از گذاشتن رادیاتور در زیر پنجره خودداری شود زیرا معمولاً گلدان ها را در کنار پنجره نگهداری می کنند . روشنایی و رنگ آمیزی اتاق خواب با توجه به نیاز سالمندان به اتاق گرم تر و روشن تر ، لازم است تا از رنگ های گرم که به ظاهر اتاق گرم تری را در بعد از ظهر زمستان نمایان می سازد استفاده شود . برای روشن تر شدن اتاق خواب نیز بایستی دیوارها و سقف ها را با رنگ های روشن رنگ آمیزی نمود . البته برای رنگ آمیزی سقف اتاق ترجیحاً بایستی از رنگ های مات که ایجاد انعکاس نمی نماید بهره گرفت . برای پوشش کف اتاق خواب بایستی از مصالح نرم ، بی خطر و در عین حال از کفپوش هایی استفاده شود که به سهولت قابل نگهداری و تمیز شدن است . همچنین از رنگ های بسیار تیره و بسیار روشن به دلیل انعکاس شدید نور بهتر است پرهیز شود . جهت آسایش حرارتی سالمندان در اتاق خواب بهتر است دمای بین 21 تا 24 درجه سانتی گراد در نظر گرفته شود . توصیه می شود که کلیدهای مربوط به چراغ های اتاق خواب در نزدیکی در ورودی قبل از وارد شدن به اتاق قرار گیرند و حداکثر در ارتفاع یک متری از کف باشند . از آن جا که سالمند ان بیشتر وقت خود را در تختخواب می گذارنند ، لذا وجود چراغ مطالعه در کنار تختخواب توصیه می گردد . همچنین کلیدهای مربوط به این نوع چراغ ها بایستی قابل دسترس ، به خصوص در شب باشد . استفاده از کلیدهای تنظیم کننده نور ، سالمندان را نسبت به تنظیم میزان نور مورد نیازشان جهت انجام فعالیت های مختلف روزانه خود قادر می سازند . بنابراین بهتر است از این گونه چراغ ها استفاده شود . همچنین لازم است تا امکاناتی جهت نصب سیستم زنگ اضطراری فراهم شود . وسایل مورد نیاز در اتاق خواب سالمندان به دلیل کم بودن قدرت جسمانی سالمندان ، توصیه می شود که از اثاث و لوازم سبک استفاده شود که حرکت دادن صندلی و میز سنگین توسط سالمندان به آسانی صورت گیرد . تختخواب ، پاتختی ، صندلی چرخ دار ، کمد ، مبل یا صندلی و میز کنار آن و … از وسایل و تجهیزات اولیه و ضروری است که در اتاق خواب سالمندان باید وجود داشته باشد . یادآور می شود ، که فضای لازم برای این گونه وسایل باید در نظر گرفته شود . - تختخواب ارتفاع تخت باید به اندازه ای باشد که وقتی شخص بر لبه آن می نشیند ، قادر باشد هر دو پای خود را بر زمین بگذارد . برای سالمندان دارای قد متوسط ، این ارتفاع در حدود 45 سانتی متر از بالای تشک تخت تا – کف زمین در نظر گرفته می شود و از آن جا که ضخامت تشک پشمی یا پنبه ای معمولاً 10 سانتی متر است ، لذا ارتفاع چارچوب تخت حدود 35 سانتی متر باید باشد . البته توجه به این نکته ضروری است که برای افراد بینهایت کوتاه یا بینهایت بلند بایستی موارد استثنایی در نظر گرفت . پهنای مناسب تخت برای سالمندان 90 سانتی متر است . نرده یا میله محافظ برای جلوگیری از افتادن و نیز به عنوان تکیه گاهی برای بلند شدن از تخت و یا نشستن بر روی آن در کنار تخت الزامی است . محل قرارگیری تختخواب یا تختخواب ها باید به گونه ای باشد که فضای اطراف آن و یا آنها در حدی باشد که گردش شخص سالمند یا پرستار را برای مرتب کردن تختخواب امکان پذیر سازد . همچنین برای دید بهتر به فضای سبز و محوطه بیرون ، تختخواب ها بایستی مشرف به پنجره باشد ، زیرا نشستن یا خوابیدن و از پنجره به بیرون نگاه کردن برای سالمندان نوعی سرگرمی به شمار می رود . - کمد برای این که از خم و راست شدن های بیش از حد سالمندان جلوگیری نماییم ، لازم است به منظور تغییر پذیری در چیدمان اثاث ، از کمدهای قابل جا به جایی استفاده شود و برای بهره برداری بیشتر از فضای درون کمدها ، توصیه می شود که به عوض قفسه بندی کمد از کشو استفاده شود . از آن جا که برداشتن و گذاشتن چمدان و اشیای سنگین مشابه از بالای کمد برای سالمندان خطر آفرین است ، لذا بهتر است سطح بالای کمد به صورت شیب دار در نظر گرفته شود . در مورد ابعاد کمدها لازم است به موارد زیر توجه شود : ارتفاع بالاترین قفسه کمد از کف زمین نباید از 160 سانتی متر بیشتر باشد . ارتفاع پایین ترین قفسه کمد از کف نباید از 25 سانتی متر کمتر باشد . ارتفاع بالاترین کشو کمد از کف نباید از 135 سانتی متر بیشتر باشد . عمق کمدها بهتر است 60 سانتی متر در نظر گرفته شود . فاصله دستگیره درهای کمد از کف نباید از 90 سانتی متر بیشتر باشد . - میز کنار تختخواب لازم است میز کوچکی در کنار تختخواب برای نگهداری لوازمی که سالمند هر روز به آنها نیاز دارد ، مثل کتاب ، ریش تراش برقی و ... در نظر گرفته شود . با توجه به موارد ذکر شده و با توجه به ابعاد هر یک از تجهیزات از قبیل تخت ، کمد ، مبل و ... و نیز در نظر گرفتن چرخش صندلی چرخ دار ، می توان به فضایی در ابعاد 2/3 6/3 متر مربع جهت اتاق خواب دست یافت . همچنین اگر لازم باشد که اتاق های بزرگ را با دیوارهای جداگر و دیوارهای متحرک به صورت فضاهای مستقل فردی تقسیم بندی نماییم ، فضایی به ابعاد 5/2 5/2 متر مربع پیشنهاد می گردد. اتاق کارکنان کارکنان خانه سالمندان بایستی دارای امکانات مناسبی جهت خواب و نشیمن باشند . همچنین یک اتاق استراحت و غذا خوری برای آنان کاملاً جدا از قسمت های دیگر در نظر گرفته شود تا در ساعت غیر کاری نیز بتواند به استراحت بپردازند . بنابراین برای هر یک از کارکنان ، اتاقی به مساحت 8 متر مربع با امکانات حمام و سرویس بهداشتی می توان در نظر گرفت . اتاق مدیریت برای امور اداری مجموعه باید فضایی با مساحت حدود 9 متر مربع در نظر گرفت . این اتاق بایستی در نزدیکی در ورودی قرار گیرد و شامل فضایی برای نگهداری پرونده های سالمندان ساکن ، تعدادی مبل راحتی و یک پیشخوان برای دریافت و پرداخت وجه باشد . مدیر خانه سالمندان همچنین بایستی دارای امکانات رفاهی مثل خواب ، نشیمن ، آشپزخانه ، توالت و حمام باشد تا بتواند حتی در ساعات غیر اداری به زندگی روزمره خود بپردازد . اتاق های درمانی و توانبخشی در خانه های سالمندان ، تدابیر توانبخشی و درمانی جهت ارائه خدمات به ساکنین ضروری است . وجود پزشک ، فیزیو تراپیست ، مدد کار اجتماعی ، کارشناس مواد غذایی و پرستاران در تمام مدت برای سالمندان لازم است . بنابراین وجود فضاهای مناسب جهت ارائه این خدمات در طبقه همکف خانه های سالمندان الزامی است . هدف از طرح توانبخشی این است که به فرد نیازمند توانبخشی کمک شود تا بتواند با حداکثر توانایی خود به کار بپردازد و خود را با جامعه تطبیق دهد و فرد را از جهات جسمانی ، روانی ، اجتماعی برای نوعی زندگی که در حد توانایی اوست آماده سازد . در بخش توانبخشی بایستی به تقویت نیروی ماهیچه های سالمندان پرداخته شود و یا در مورد نحوه استفاده از چوب یا عصای زیر بغل یا در صورت استفاده سالمند از صندلی چرخ دار ، نحوه دقیق و صحیح استفاده از صندلی به او آموخته شود . چنانچه فیزیوتراپی همراه با کمک مددکاران اجتماعی و یا روان پزشکان صورت گیرد و در تمام طول درمان ادامه یابد ، سالمندان سریع تر و آسان تر به نتیجه خواهند رسید و توانایی خود را به دست خواهند آورد . اتاق معاینه و درمان بایستی پاسخ گوی فعالیت های زیر باشد : معاینه سالمندان هر چند یک بار توسط پزشک تزریق و درمان با دارو این اتاق بایستی دارای درهای دو لنگه با مجموع پهنای 120 سانتی متر باشد و پیشنهاد می شود که مساحت اتاق معاینه حدود 18 متر مربع در نظر گرفته شود . رختشویخانه مرکزی فضایی است با مساحتی حدود 18 متر مربع که خدمات آن شامل شستن ، خشک کردن ، اتوکشی و ... می شود . از آن جا که کیفیت شستشو با سیستم های نیمه اتوماتیک بهتر و هزینه های آن کمتر است ، نصب این گونه سیستم ها در خانه های سالمندان مقرون به صرفه است . انبار وسایل برای نگهداری وسایل نظافت ، مثل ملحفه ، پتو ، روبالشی و ... انباری به مساحت حدود 1 متر مربع برای هر یک از سالمندان مورد نیاز است که این فضا اغلب می تواند در کنار حمام قرار گیرد و توصیه می شود که کاملاً کاشی کاری شود تا نظافت آن آسان تر انجام پذیرد . برای نگهداری تجهیزات و اشیایی مانند صندلی چرخ دار ، برانکارد و ... اتاقی به مساحت حدود 4-10 متر مربع پیشنهاد می گردد . این اتاق بهتر است در هر طبقه از خانه سالمندان در نظر گرفته شود . سرویس بهداشتی توالت از آن جایی که سالمندان در طول شب نیاز به توالت پیدا می کنند ، لذا لازم است که محل آن در کنار اتاق های خواب آنان باشد . « حداقل ابعاد فضای مناسب برای توالت سالمندانی که از صندلی چرخ دار استفاده می کنند 170 170 سانتی متر مربع باید باشد . ارتفاع کاسه توالت ( البته منظور توالت فرنگی است زیرا استفاده از توالت ایرانی برای سالمندان ، حتی اگر قادر به استفاده باشند مناسب نمی باشد ) از کف نباید بیش از 38 سانتی متر باشد و در هر طرف آن روی دیوار باید نرده کمکی به فاصله 70 سانتی متر از کف نصب شود تا به کمک آن نشستن و برخاستن میسر باشد ». دستشویی دستشویی مورد استفاده در خانه های سالمندان باید بدون پایه و در ارتفاع 85 سانتی متر نصب گردد ولی برای افرادی که در صندلی چرخ دار هستند این ارتفاع می تواند تا 75 سانتی متر کوتاه شود . بنا براین توصیه می شود که دستشویی به گونه ای طراحی گردد که ارتفاع آن قابل تنظیم باشد . توصیه های طراحی حداقل عرض در سرویس های بهداشتی 80 سانتی متر پیشنهاد می گردد . کف و دیوار دستشویی ، توالت و حمام بایستی با کاشی مناسب پوشیده شود . شیرهای آب بایستی اهرمی باشد و به سهولت باز و بسته شود تا سالمندانی که از آرتروز و ورم مفاصل رنج می برند به راحتی بتوانند از آن استفاده کنند . حداقل ابعاد کاسه دستشویی 65 40 سانتی متر مربع پیشنهاد می شود و ارتفاع لبه آن باید در ارتفاع ساعد دست و حداقل 85 سانتی متر از کف باشد . در کشورهای با آب و هوای سرد ، ترجیحاً دستشویی نباید در کنار دیوار خارجی باشد . حمام برای سالمندان و افرادی که کم توان تر می شوند ، حمام اهمیت بیشتری پیدا می کند و باید با حداکثر آسایش طراحی شود . حمام ها بایستی کاملاً برای استفاده کنندگان از صندلی چرخ دار ، بدون همراه و یا برای افرادی که نیاز به یک یا حتی دو همراه برای کمک دارند قابل استفاده باشد . هر چند ، بسیاری از سالمندان ، وان را به دوش ترجیح می دهند ، به دلایل گوناگون از جمله قابلیت دسترسی بیشتر ، پاکیزه تر و اقتصادی تر بودن و قابلیت کنترل دمای بهتر ، استفاده از دوش در خانه های سالمندان مناسب تر است . ولی به هر حال افراد بسیار کم توان که حتی با وجود همراه نیز قادر به استحکام نیستند و آنهایی که مشکلات پوستی دارند و با غوطه ور شدن در آب التیام می یابند نیاز به وان برای استحمام دارند . بنابراین بایستی تعداد کمی حمام وان دار در خانه های سالمندان طراحی گردد . تجهیزات اصلی و ضروری در حمام عبارتند از : وان یا دوش ، توالت ، لگن دستشویی ، کمد کمک های اولیه و آینه . این تجهیزات بایستی چنان جا داده شوند که توسط افراد با تحرک کامل ، استفاده کنندگان بدون همراه و با همراه از سوی افراد درون صندلی چرخ دار قابل دسترس باشند . ابعاد حمام های بدون وان 2/2 2/2 متر مربع و حمام های وان دار به مساحت 12 متر مربع پیشنهاد می گردد . که در هر صورت لازم است در ارتباط نزدیک با اتاق های خواب سالمندان باشد. توصیه های طراحی عموماً توصیه می شود که برای هر 15 تا 20 سالمند ، یک حمام فراهم باشد . در حمام بایستی با حداقل پهنای 90 سانتی متر به سوی بیرون باز شود . قفل در حمام بایستی هم از داخل و هم از خارج قابل باز شدن باشد زیرا در وضعیت اضطراری بتوانند به آسانی به فضای داخل و یا خارج دست یابند . برای جلوگیری از دیده شدن سالمندان در هنگام باز بودن در ، بایستی جلو ورودی پوشیده شود . پوشش کف حمام بایستی به گونه ای باشد که هنگام خیس شدن ، لغزنده نباشد و برای ایستادن پایداری ایجاد کند و ترجیحاً لاستیکی باشد . همچنین بایستی دارای شیب ملایم به سوی مجرای فاضلاب باشد . سطح دیوارها و یا کف بایستی به آسانی قابل شستشو باشد و با استفاده از کاشی های مات جهت کاستن از خیرگی چشم تا حداقل 2/1 متر بالای کف تمام شده کاشی کاری شود . در حمام های وان دار ، بایستی کناره های وان باز بوده و با میله و دستگیره های کمکی مجهز شده باشد تا سالمندان قادر به حرکت بتوانند بدون همراه از آن استفاده کنند . توالت ، دستشویی و امکانات برای تعویض و نگهداری لباس باید در حمام پیش بینی شود . در حمام های بدون وان ، برای وارد و خارج شدن از زیر دوشی ، استفاده از میله های دستگیره ای به فاصله 90 سانتی متر از کف ضروری است . فضایی برای گردش آسان صندلی چرخدار به قطر 5/1 متر بایستی در مرکز حمام در نظر گرفته شود . 10-از هواکش های جذب کننده رطوبت که به کلید چراغ متصل اند و خاموش شدن آنها با تأخیر نسبت به چراغ صورت می گیرد بایستی استفاده شود . 11 - شیرهای کنترل دوش بایستی دارای عملکرد ساده باشد و به راحتی باز و بسته شوند بخصوص برای استفاده سالمندانی که آرتروز انگشت دارند . 12 – سیستم آژیر خطر در حمام ضروری است . ارتباطات عمودی فضاها در خانه های سالمندان با توجه به شرایط جسمانی سالمندان ، خانه های سالمندان بهتر است یک طبقه باشد و در صورت لزوم برای ساختمان های بیشتر از دو طبقه ، استفاده از آسانسور الزامی است . هر چند غالباً این گونه فرض می شود که بیشترین شمار سالمندان به طور طبیعی از آسانسور استفاده می کنند ، ولی استفاده منظم از پلکان با طراحی مناسب ، مفید تشخیص داده شده است و می تواند استفاده از آن را تشویق نماید . در خانه های سالمندان تا دو طبقه ، استفاده از رامپ ، جانشین مناسبی برای پلکان نمی باشد زیرا شیب رامپ باعث تغییر در قرارگیری نقطه ثقل بدن می شود و خود این موضوع باعث ایجاد مشکلاتی در راه رفتن سالمندان می گردد . به همین دلیل توصیه می شود ، در جایی که ایجاد تغییرات ارتفاعی لازم باشد ، سالمندان قادر به حرکت در طبقه دوم ساکن شوند که در رفت وآمد بتوانند از راه پله و سالمندان ناتوان که در طبقه اول ساکن اند از رامپ استفاده کنند . توصیه می شود که در خانه های سالمندان بیش از یک طبقه نصب آسانسور بهترین راه حل است . آسانسور در خانه های سالمندان ( بخصوص در خانه های بیش از دو طبقه ) استفاده از آسانسور ضروری می باشد . آسانسور بایستی نزدیک به در ورودی اصلی ساختمان کار گذاشته شده و در هر یک از طبقات ، بدون بالا و پایین رفتن از پله قابل دسترس باشد . از آن جا که سالمندان خیلی آهسته حرکت می کنند ، لذا درهای اتوماتیک آسانسور ها باید به گونه ای تنظیم شوند که زمان کافی برای داخل شدن به اتاقک آسانسور و خارج شدن از آن ، به افراد داده شود . همچنین بایستی توقف آسانسور ها به نسبت طولانی تر از حد معمول باشد . توصیه های طراحی « حداقل ابعاد اتاقک آسانسور 1/1 4/1 متر مربع و در آن ، به عرض باز شونده 80 -90 سانتی متر باید باشد. در داخل اتاقک آسانسور ، نصب نرده ای به فاصله 90 سانتی متر از کف برای حفظ تعادل سالمندان بایستی در نظر گرفته شود . لازم است از صندلی تاشو ثابت در داخل آسانسور استفاده شود . اتاقک آسانسور بایستی به زنگ اضطراری و یک خط تلفن جهت ارتباط به بیرون و نیز دکمه های کنترل و سایر تجهیزات لازم که جهت استفاده در داخل آسانسور بر روی دیواره اتاقک نصب می شود ، لازم است بین 90 تا 130 سانتی متر قرار گیرد . رامپ و سطوح شیب دار به دلیل محدودیت های چند گانه سالمندان از قبیل دید کم و قدرت و توانایی کاهش یافته در آنان ، بایستی شیب تدریجی مطابق با استاندارد های جهانی باشد تا بتواند امکان دسترسی برای همه افراد را فراهم نماید . « در صورتی که شیب رامپ 8 درصد باشد ، طول آن نباید از 6 متر تجاوز کند و وقتی که به رامپ های طولانی تر نیاز باشد باید آنها را به وسیله پاگردهایی به طول حداقل 5/1 متر از هم جدا کرد . همچنین در ابتدا و انتهای رامپ ها همیشه باید سطحی که از 8/1 متر مربع کمتر نباشد در نظر گرفته شود. توصیه می شود که در دو طرف رامپ از نرده های کمکی به فاصله 90 سانتی متر از هم و به فاصله 70 سانتی متر از کف استفاده شود . پلکان الگوی راه رفتن افراد بر روی سطوح صاف ، به طول گام و سرعت حرکت آنها بستگی دارد . بنابراین چگونگی قراردادن پا ، به اراده فرد سالمند بستگی دارد و حتی ممکن است ناخود آگاه باشد ، در حالی که استفاده از پله تا حد زیادی به ابعاد و شرایط آن بستگی دارد . معمولاً پایین آمدن از پله ، خطرناک تر از بالا رفتن است . مطالعات انجام گرفته بر روی 32000 استفاده کننده از پله مشخص نموده است که هنگام پایین رفتن ، فرد در معرض فرآیندهای پیچیده بصری و حرکتی بدن قرار می گیرد . اشخاص ابتدا مستقیماً به اولین پله نگاه می کنند و سپس با پایین رفتن از پله های دوم و سوم ، شروع به شمارش پله ها در ذهن خود می نمایند . مطالعاتی که بر روی سالمندان آسیب دیده به هنگام استفاده از پلکان انجام گرفته ، نشان داده است که بینایی ممکن است یکی از عوامل اصلی در ضربه پذیری افراد باشد . در این گونه آسیب پذیری سالمندان دو دلیل اصلی وجود دارد : اختلال در بینایی که توجه فرد را از پله منحرف می سازد . خطای چشم که ناشی از نحوه طراحی پله می باشد . طراحی پلکان باید تأمین کننده امنیت و دارای اندازه های متناسب ، نور کافی و نرده های مناسب باشد . پله های مستقیم ممکن است اقتصادی تر به نظر برسند ولی معمولاً به دلیل این که طولانی بودن خیز پله برای سالمندان و افراد کم توان ترس آور می باشد ، لذا بهتر است به دو نیم خیز تقسیم شود که البته این امر باعث می گردد بر تعداد پله ها افزوده شود ولی از نظر امنیتی و ایجاد تعادل بیشتر برای سالمندان مناسب تر است . حداکثر تعداد مناسب پله ها برای هر خیز ، 9 پله و برای تعداد پله بیشتر ، ایجاد پاگردی برای استراحت الزامی است. برای سالمندان ، کف پله ای مناسب است که پهنای کافی داشته باشد تا بتوانند با کمی ایمنی روی آن ایستاده و نفسی تازه کنند. ارتفاع هر پله 15 سانتی متر و عرض پاخور آن 27 – 30 سانتی متر پیشنهاد می گردد . برای سالمندانی که نمی توانند به راحتی راه بروند و حتماً بایستی با گرفتن نرده خود را بالا بکشند ، نصب نرده های کمکی در دو طرف پله ضروری است . پلکان بی نرده برای افراد مسن و اشخاص مستعد سرگیجه خطر آفرین است. فاصله بین نرده های دو طرف ، 90 سانتی متر توصیه می شود تا به راحتی قابل دسترس سالمندان باشد . ارتفاع این نرده ها تا کف پله ، 90 سانتی متر و سطح مقطع آنها نیز دایره ای به قطر 4 سانتی متر پیشنهاد می گردد. پهنای پلکان بایستی به اندازه ای باشد که عبور افراد را ممکن ساخته و در عین حال ترس آور به نظر نرسد . توصیه می شود که رنگ پله های بالایی و پایینی با دیگر پله ها و نیز پاگردها در تضاد باشد . همچنین سطح رویه پله ها بایستی از مصالح غیر لغزنده پوشانده شود . توصیه های طراحی « لبه » کف پله نبایستی بیرون زدگی داشته باشد . پله ها نبایستی شل و یا ناپایدار باشند . هیچ گونه اشیایی ، حتی به طور موقت نبایستی روی پلکان گذاشته شود . لبه پله ها ، بایستی از بقیه پلکان قابل تشخیص باشد که می توان با روشنایی مناسب به این مهم دست یافت . راهرو ها در خانه های سالمندان ، راهروها بایستی دارای پهنای کافی و نور پردازی مناسب باشند تا افراد درون صندلی چرخ دار ، افراد با عصا و پیاده با همراه ، در هر دو جهت بتوانند حرکت کنند . برای افرادی که از عصا استفاده می کنند ، پهنای 70 سانتی متر و برای اشخاصی که از صندلی چرخ دار استفاده می کنند ، پهنای راهرو بین 100 تا 120 سانتی متر باشد . اگر عرض راهرو 180 سانتی متر در نظر گرفته شود ، امکان حرکت دو صندلی چرخ دار از کنار هم فراهم خواهد شد . بنابراین پیشنهاد می شود که عرض راهروها ی خانه های سالمندان حداقل 150 سانتی متر باشد و همواره سعی شود از راهروهای پر پیچ و خم که ایجاد سر در گمی در سالمندان می نماید پرهیز گردد . فرو رفتگی و پیشامدگی های سنجیده و طراحی شده در طول راهرو می تواند به پهنای راهرو تنوع بخشد و آن را از حالت یکنواختی بیرون آورد . فرو رفتگی ها ، توقفگاه موقت سالمندان برای رفع خستگی نیز هست . معمولاً این گونه فرو رفتگی ها را با وسایل استراحت ، مثل نیمکت یا صندلی پر می کنند . پنجره در برخی نقاط از طول راهرو می تواند به جهت یابی سالمندان کمک نموده و ارتباط آنان را با فضای بیرون بیشتر نماید ولی باید توجه داشت که از طراحی پنجره بزرگ در انتهای راهرو به دلیل تابش شدید نور پرهیز شود . در مناطقی که آب و هوای معتدل دارد بهتر است راهروها شمالی – جنوبی ساخته شوند که روشنایی طبیعی و غیر طبیعی را منعکس نکنند . هم چنین کف راهروها برای ایجاد تضاد رنگ ها ، تیره تر از دیوارها باشد. همچنین بایستی کف راهرو ، جاذب صدا و غیر لغزنده باشد . نصب دستگیره های نرده ای در طول راهرو ، برای یاری رساندن به افراد نامتعادل ضروری است و نیز مسیر راهروها باید عاری از موانعی مانند رادیاتور های پیش آمده و یا کپسول های آتش نشانی باشد. بازشوها درها معمولاً درها برای سالمندان دشواری های زیادی ایجاد می کنند . از آن جا که بیشتر سالمندان دارای ورم مفاصل اند و مشکل می توانند انگشتان خود را خم کنند ، لذا دستگیره های در نباید از نوع مدور باشد ، بنابراین استفاده از دستگیره های اهرمی با شکل D پیشنهاد می گردد . توصیه می شود دستگیره در ، حدود 90 سانتی متر از کف راهرو فاصله داشته باشد تا حرکت در هر دو وضع نشسته و ایستاده به آسانی انجام گیرد. از آن جا که اغلب سالمندان در حالت راه رفتن پای خود را بر زمین می کشند ، لذا هیچ نوع بر آمدگی در آستانه در ، که موجب افتادن آنها می شود نباید وجود داشته باشد . همچنین سالمندانی که با صندلی چرخ دار حرکت می کنند ، تغییرات ناگهانی در کف راهرو را نمی توانند تحمل کنند ، بنابراین تا آن جا که امکان دارد باید آستانه های در را حذف نمود و یا در صورت الزام استفاده از آستانه ، حداکثر 2 سانتی متر ارتفاع پیشنهاد می گردد . - باز شو آزاد درها باید بین 80 تا 85 سانتی متر باشد تا عبور صندلی چرخ دار به آسانی انجام گیرد . همچنین بایستی درها به سمت خارج اتاق و یا به صورت کشویی به طرفین باز شوند. - برای جلوگیری از صدای برخورد درها به هم و جهت کاهش نوفه ، لبه درها بایستی با نوارهای درزگیر پوشیده شوند . پنجره ها پنجره ها برای فراهم ساختن نور کافی و تهویه و ارتباطات بصری با دنیا ی بیرون مورد نیازند و بایستی مطمئن و ایمن بوده و محرومیت ایجاد کنند . ادوات پنجره بایستی قابل دسترس بوده و عملکرد راحتی داشته باشند . همچنین طراحی آنها بایستی در ارتباط با اندازه اتاق و عملکردهای مورد انتظار باشد . قسمت های باز شو پنجره ها باید به گونه ای باشد که در تابستان هوای بیرون را به داخل اتاق ها هدایت کرده و در زمستان از این جریان هوا جلوگیری کند . جابجایی و تعویض هوای گرم ساکن زیر سقف و ورود هوای تازه ، موجب تلطیف هوای اتاق سالمند می شود و از خشکی هوا که سالمند به آن حساسیت دارند می کاهد . نشستن و از پنجره به بیرون نگاه کردن برای سالمندان نوعی مشغولیت هر روزه است . بنابراین ، پنجره های اتاق نشیمن باید کوتاه باشد تا شخصی که در صندلی راحتی لمیده است بتواند به راحتی بیرون را تماشا کند که این ارتفاع می تواند بین 30 تا 90 سانتی متر در نظر گرفته شود . در اتاق خواب ارتفاع پنجره بایستی آن قدر کم باشد که شخص هنگام خوابیدن بر روی تخت به راحتی بتواند بیرون را ببیند که ارتفاع باید بین 30-60 سانتی متر از کف اتاق در نظر گرفته شود . در اتاق غذاخوری ارتفاع 70 سانتی متر برای کف پنجره ها پیشنهاد می گردد تا سالمندان در حالت نشسته به راحتی بتوانند به تماشای بیرون بپردازند . کف پنجره ها بایستی به اندازه ای باشد تا فضا برای تزئینات و گلدان های کوچک گل فراهم شود . محل نصب نرده های ایمنی در بیرون پنجره بایستی به گونه ای در نظر گرفته شود که منظر سالمند را به فضای خارج به هم نزند. دستگیره ها و قفل های پنجره ها بایستی به گونه ای طراحی شود تا با استفاده از کمترین نیرو عمل کنند . همچنین باید در سطحی پایین و قابل دسترس قرار داشته ، و در ارتفاع بین 90 تا 120 سانتی متر از کف باشند . توصیه های طراحی پنجره هایی که نور را به صورت یکنواخت به داخل اتاق پخش می کنند مناسب تر از پنجره هایی هستند که نور را قسمت قسمت وارد اتاق می کنند . برای جلوگیری از جریان باد و گ رما بایستی از پنجره های دو جداره استفاده شود . بایستی از سایبان های خارجی استفاده شود تا تابش شدید خورشید از پنجره های جنوبی و غربی که موجب ناراحتی بینایی سالمندان می شود به حداقل برسد تراس های خصوصی سالمندان ارزش زیادی برای داشتن فضای خارجی که متعلق به خودشان باشد قائل اند . وجود تراس های خصوصی در مجاورت اتاق های شخصی باعث می شود که فضای مسکونی ، بیشتر حالت خانگی و کمتر حالت رسمی داشته باشد . در نظر گرفتن تراس های خصوصی در جلو اتاق ها ، باعث می شود که سالمندان استقلال بیشتری داشته باشد و وجود خود را مفید بدانند . این نوع فضاها جایگاهی هستند برای تداوم یافتن بسیاری از کارهای خانه که بخشی از زندگی روزمره آنان از قبیل باغبانی ، خشک کردن لباس و ... را پر می کند . چنین فضاهایی باید هم احساس در فضای خارجی بودن و هم احساس محصور بودن را برای سالمند فراهم کند . بر همین اساس تراس هایی که محدود ه های آنها به خوبی تعریف نشده است ، غالباً مورد استفاده قرار نمی گیرند . برای تعیین محدوده تراس ، لازم است حصاری مناسب که در عین حالی که ایجاد احساس امنیت و خلوت می نماید ، امکان منظر به درون محوطه های عمومی را نیز فراهم سازد ، پیش بینی شود . تراس های مشترک تراس های مشترک می توانند وسیله ای برای برقراری روابط اجتماعی گروه های کوچک و بزرگ باشند . اگر این فضاها به خوبی طراحی شوند ، سالمندانی که توانایی های کمتری دارند و نیازمند به دسترسی های آسان ، آسایش و امنیت هستند نیز می توانند از آنها استفاده کنند . تراس های مشترک بهتر است در مرکز ساختمان و فعالیت های مجموعه قرار گرفته و دارای دید کافی و دسترسی های آسان به فضاهای داخلی باشند . چنین مکانی ضریب امنیت و اطمینان را بالا می برد و استفاده غیر رسمی از تراس را تشویق می کند . توصیه های طراحی تراس های خصوصی و مشترک به گونه ای باید طراحی شوند که در بیشتر اوقات روز به آنها نور مستقیم خورشید بتابد و در عین حال تمهیداتی برای محافظت در مقابل نور شدید خورشید ، سرما و باد شدید را دارا باشند. ایجاد تراس های سرپوشیده در کنترل نفوذ نور خورشید و فراهم آوردن فضای اضافه برای اتاق های خواب و نشیمن مناسب می باشد . مساحت تراس ها الزاماً از 3 متر مربع نباید کمتر باشد ، چون از نظر عملکردی فضای نامناسبی می شود . محوطه باغبانی از ارزشمند ترین نوع فعالیت هایی که می توان برای سالمندان در نظر گرفت فعالیت باغبانی است حتی اگر تعداد کمی از آنان به این نوع فعالیت علاقمند باشند . باغبانی را می توان به عنوان ابزاری جهت به نمایش گذاردن توانایی ها و دست آوردهای سالمندان در نظر گرفت . دو نوع باغچه در اکثر خانه ها ی سالمندان وجود دارد : پاسیوها و بالکن های خصوصی محوطه ها و کرت های مخصوص این کار به سالمندان این امکان باید داده شود که در محیط زیست خود ، به باغبانی و پرورش گل بپردازند و باغچه ای را که در اختیارشان گذاشته شده است با گل های مورد علاقه شان بیارایند . این امر ، نه تنها باعث دلبستگی بیشتر آنان به محیط زیست خود می شود ، بلکه این احساس در وجودشان برانگیخته می شود که آن جا را متعلق به خود بدانند . افزون بر این ، از هزینه های جنبی خانه کاسته می شود . توصیه می شود باغچه هایی جمعی به نحوی که از اتاق خصوصی سالمندان و یا از فضاهای عمومی آنها قابل رؤیت باشد و در طول روز از نور خورشید استفاده کند ، در خانه های سالمندان ایجاد گردد . مبلمان و اثاث ثابت مبلمان مورد استفاده در خانه های سالمندان نیاز به مناسب سازی دارد . برای چیدمان مبلمان در فضاهای نشیمن ، نهار خوری و دیگر فضاهای مورد استفاده سالمندان بایستی مسیرهای آزاد برای آمد و شد فراهم شود و هیچ گونه مبلمان سبک و ناپایدار نبایستی وجود داشته باشد . از میزهای کوتاه نبایستی در فضاها استفاده نمود ، تا برای سالمندان با اختلالات بینایی و یا ناتوانی جهت حفظ تعادل ایجاد دشواری نکنند . میزهایی که دارای یک پایه ستونی هستند برای دسترسی افرادی که از صندلی چرخ دار استفاده می کنند مناسب تر است ، اما هنگامی که افراد کم توان سنگینی خود را بر روی میز می اندازند ، این میزها راحت تر از میزهای پایه دار واژگون می شوند . بنابراین هر چه قطر میز بیشتر باشد ، پایه یا ستون وسط آن نیز باید سنگین تر باشد تا از واژگون شدن میز جلوگیری کند . میزهای دراز به دنبال یکدیگر قرار داد که راه حل عملی برای اتاق های چند منظوره است . به دلیل تغییرات کالبدی ، مانند گرفتگی و ضعف عمومی عضلات ، کاهش انعطاف پذیری و ... که همراه پیری مشکلاتی را هنگام نشستن و برخاستن به مدت طولانی ایجاد می کند ، بایستی صندلی های راحتی فراهم کرد . از آن جایی که قد متوسط سالمندان حدود 150-160 سانتی متر می باشد ، نشیمنگاه صندلی بایستی حدود 40 -43 سانتی متر باشد . پیشنهاد می شود که صندلی هایی با ارتفاعات مختلف ولی در همین محدوده فراهم شود تا خود سالمندان ، صندلی مطلوب خود را پیدا کنند. صندلی های سبک و قابل حرکت دادن نسبت به نوع ثابت آن ترجیح دارد . پشتی صندلی باید نرم باشد تا تکیه گاه خوبی برای شانه ها و کمر باشد ، دسته های صندلی بایستی تا اندازه ای به جلو بیرون زدگی داشته باشد که نشستن و برخاستن از صندلی به سهولت انجام پذیرد . بسیاری از سالمندان هنگام بلند شدن از صندلی بدن خود را بر روی آن می کشند که علت آن کاهش قدرت پاها و عدم توانایی در جمع کردن پاها در زیر صندلی است . بنابراین برای ایجاد سهولت در حرکت نباید رویه صندلی بیش از حد در عقب قرار گیرد و نباید بلند یا کوتاه باشد . پیشنهاد می شود که پشتی صندلی ها در حدود 5 تا 10 درجه نسبت به صفحه عمودی زاویه داشته باشد تا در هنگام نشستن حالت مطلوب تری ایجاد نماید . کفپوش های مناسب کف راهرو و اتاق های خانه سالمندان بایستی غیر لغزان ، استوار و به گونه ای هموار باشد که مانع عبور صندلی چرخ دار و یا باعث از دست رفتن تعادل آنان نگردد . عدم انتخاب مناسب پوشش کف به ویژه در راهروها از سهولت و ایمنی عبور سالمندان می کاهد و امکان دسترسی ها را کاهش می دهد . مناسب ترین کفپوش ها عبارتند از پوشش هایی از جنس وینیل یا پوشش های نرم . بایستی توجه داشت که انتخاب آن دسته از کفپوش ها که نیاز به واکس زدن یا هر مورد مشابهی که باعث لیز شدن سطح کفپوش می گردد و باعث سرخوردن و کاهش میزان تعادل می شود ، خودداری شود . فرش و موکت نیز دارای معایب زیادی است : 1- گرد وغبار معلق در فضا را جذب می کند . 2- هر نوع مایعات که بر روی آنها ریخته شود ، بوی نامطبوع آن در فضای اتاق و راهرو پخش می شود . 3- به راحتی قابل تمیز کردن نیست . به طور کلی ، فرش و موکت برای خانه سالمندان غیر بهداشتی است و به هیچ وجه توصیه نمی شود . توصیه های طراحی 1-آستانه در اتاق ها ونیز ورودی راهرو نباید دارای برجستگی های غیر ضروری باشد. هم چنین سیستم تلفن وتلویزیون نباید در مسیر رفت وآمد سالمندان قرار داده شود. 2- ازپهن کردن قالیچه بر کف اتاق ها وراهرو ها اجتناب شود ودر صورت امکان از فرش کردن ابتدا و انتهای پلکان یا فرش یا قالیچه خودداری گردد. 3- کف اتاق ها وراهرو ها بایستی به گونه ای باشد که گردو غبار ، خرد ههای نان خشک و... به راحتی قابل جابجایی وتمیز کردن باشد همچنین بهتر است کف کلیه فضاهای ساختمان قابل شستشو ومیکروب زدایی باشد. 4- رنگ ها تند وزمینه دار برای کفپوش ها به دلیل انعکاس شدید نور توصیه نمی گردد. نرده های کمکی نرده های کمکی بایستی در دوطرف مسیر تردد سالمندان قرار گیرد تا امکان استفاده ازآن به راحتی مسیر باشد . دستگیره های کمکی به سالمندان امنیت حسی وواقعی می دهد ومعمولاً باید در جاهایی استفاده شود که بیشترین کمک را به اشخاص ناتوان بنماید . مثلاً در جاهایی که زوایا وشیب تغییر می کند ویا در حمام و سرویس های بهداشتی ونیز در هر جایی که ممکن است مدت زمان کوتاهی جهت تمرکز حواس نیاز باشد استفاده از نرده های کمکی ضروری است. برای استفاده هر دو گروه سالمند توانا یا ناتوان که از صندلی چرخ دار استفاده می کنند دودستگیره یکی در ارتفاع 90 سانتی متر ودیگری در ارتفاع 65 سانتی متر باید در نظر گرفته شود همچنین برای این که سالمند بتواند دستگیره های کمکی را به آسانی وبا حداکثر ضریب امنیت واطمینان در دست گیرد بایستی مقطع دستگیره ها مدور و به قطر تقریبی 4 سانتی متر و حدود 5 سانتی متر از دیوار فاصله داشته باشد. پیشنهاد می شود به منظور کمک به تشخیص بهتر سالمندان رنگ نرده ها ورنگ دیوار مجاور آن در تضاد و کنتراست باشد. جنس دستگیره های کمکی باید از موادی باشد که در آب وهوای متفاوت بتوان ازآن استفاده کرد. ازآن جا که جنس فلزیآن در هوای سرد سرد می شود ودر هوای مرطوب خیس می گردد لذا بهتر است که از رو به پلاستیکی ویا وینیل اسفاده شود. همچنین پیشنهاد می شود که برای کمک به افراد با بینایی محدود سطح نرده ها دارای بافت سطحی باشند نشانه ها همواره این ساول مطرح است که آیا نشانه ها به راستی ضروری هستند؟ در جواب باید گفت که استفاده از نشانه های گرافیکی می تواند موثر وضروری باشد ولی نشانه های ناشناخته ممکن است سالمندان را دچار سردرگمی نماید. تجهیزات ووسایل مهم بایستی در مسیرهای روشن وثابت قرار داده شود تا برای سالمندان قابل تشخیص باشد . تمامی کلیدها وکنترل ها مانند دگمه های آسانسور زنگ ها تلفن ها چراغ ها و... بایستی طوری نصب شوند که علاوه بر قابل تشخیص بودن دست افراد ناتوان نیز به آنها برسد . یعنی بین 90 تا 120 سانتی متر از کف اتاق فاصله داشته باشد. تابلوهای جلب توجه کننده باید بزرگ وبای تشخیص آسان در شب نورپردازی شوند همچنین نوشته های روی انها با رنگ سفید حروف بزرگ وبا فواصل مناسب از هم که خواندن را اسان تر می نمایدنوشته شود. توصیه می شود نشانه ها در فاصله 120 تا 150 سانتی متر بالاتر از کف زمین که به راحتی قابل دیدن ولمس کردن توسط سالمندان باشد قرار گیرند. تجهیزات ، دسترسی ها و سرانه های پیشنهادی جدول 9 نام فضا(سرانه برای هر نفر (متر مربعتجهیزات لازمملاحظات و توصیه هادسترسی هااتاق خواب6متر مربعتخت خواب - میز کنار تخت خواب- کمد - مبل راحتی -میز کوچک - دراور - چراغ کنار تخت خواب -زنگ اضطراری - تلفن - ساعت دیواری - نرده کمکی کنار تخت خواب استفاده از دیوار های جدا گر سبک برای جدا سازی اتاقهای بیش از یک نفر- استفاده از رنگهای گرم و روشن و عدم استفاده از رنگهای مات و سفید -استفاده لز پوشش نرم برای کف -درجه حرارت بین 21تا 24 درجه سانتی گراد -ارتفاع تخت 45 سانتی متر از کف - پهنای تخت 90 سانتی متراتاق نیشیمن - تراس سرپوشیده - سرویس بهداشتی - حمامنشیمن متر مربع1.5مبل راحتی - میز عسلی - تلویزیون - میز و صندلی - مناسب غذاخوری - اماکانات بازی های فکری دسته جمعی وخیاطیستفاده ازرنگهای گرم -جدا سازی اتاق سیگاری ها از غیر سیگاری هااتاق خواب - غذا خوری - تراس های مشترک - سرویس های بهداشتی -آشپزخانه -هال ورودینماز خانه متر مربع1.50استفاده از رنگهای ملایم و آرامش بخشاتاق نشیمن -اتاق خواب - سرویس بهداشتیکتابخانه متر مربع0.4 صندلی راحت - میزهای موقت - قفسه های نگهداری -روزنامه ها و مجلاتاستفاده از رنگهای ملایم و آرامش بخشاتاق نشیمن غذاخوری متر مربع0.6میزهای مربع و یا مستطیل 4 یا 6 نفره به ابعاد 90*90 و 90*1/4 متر مربع -صندلی های سبک برای غذاخوریاستفاده از رنگهای اشتها آور و گرم ، روشن و شاد برای دیوار ها و مبلمان -استفاده از پوشش قابل تمیز شدن و جذب کننده صدا جهت کف - استفاده از روشنایی منفرد جهت میز های غذاخوریتراس و فضای سبز بیرون - اتاق نشیمن- آشپزخانه - سرویس بهداشتی ادامه جدول 9 نام فضا(سرانه برای هر نفر (متر مربعجهیزات لازمملاحظات و توصیه هادسترسی هاآشپزخانه متر مربع0.7یخچال - فریزر - اجاق گاز- سینک ظرفشویی دو قلو کابینت - مسز کار - انبار های نگهداری مواد غذاییاستفاده از رنگهای روشن و غیر درخشنده -استفاده از پوشش غیر لغزنده برای کف - استفاده از قفسه های دیواری در ارتفاع 70-140 سانتی متر از کفغذاخوری -تاق نشیمن - ورودی خدماتی مجزا-حیاط خلوتسرویس بهداشتیمتر مربع1.5کاسه دستشویی به ابعاد40*65 سانتی متر -توالت فرنگی - نرده کمکیحد اقل عرض درب سرویس 80 سانتیمتر - استفاده از کاشی کاری برای دیوار ها- استفاده از شیرهای اهرمی- استفاده از کاسه دستشویی بدون پا یه و در ارتفاع 75-85 سانتی متر از کفاتاق خواب حمام متر مربع1.3وان یا دوش - توالت - نرده کمکی -لکن دستشویی کمد انباری - آینه -تجهیزات آژیر خطر - هواکش های جذب کننده رطوبتاستفاده از پوشش لاستیکی برای کف - استفاده از کاشی کاری در سطح دیوار -ستفاده از دستگیره کمکی به ارتفاع 90 سانتی متر از کف در اطراف وان- در نظر گرفتن فضایی به ابعاد 1.5 متر مربع در مرکز حمام - حداقل پهنای در حمام د90 سانتی متراتاق خوابفضاهای پشتیبانی متر مربع2.5مبل راحتی -وسایل و تجهیزات درمانی و توانبخشی -حمام -سرویس های بهداشتیاستفاده ازدرهای دو لنگه با عرض 120سانتی متر برای اتاق های درمانی - امکانات خواب - ایجاد نشیمن و سرویس بهداشتی به طورخصوصی حال ورودیفضاهای خدماتی متر مربع1.2تجهیزات شستشو و خشک کردن و اتو کشیدن و قفسه بندی انباراستفاده از کاشی کاری در سطح دیوار -حمام و سرویس های بهداشتی - اتاق خوابفضاهای ارتباطی متر مربع0.3نرده کمکی دردو طرف مسیر حرکت به فاصله 90 سانتی متر از هم و ارتفاع 90 سانتی متر از کفهال ورودی اتاقهای خصوصی - اتاقهای عمومی فصل پنجم موقعیت جغرافیایی و تقسیمات سیاسی استان زنجان استان زنجان که آن را فلات زنجان نیز می نامند ، در ناحیه ی مرکزی شمال غربی ایران واقع شده است. این استان در 47 درجه و 10 دقیقه تا 50 درجه و 5 دقیقه ی طول شرقی و 35 درجه و 25 دقیقه تا 37 و 10 دقیقه ی عرض شمالی خط استوا با مساحتی نزدیک به 39369 کیلومتر مربع قرار گرفته است. استان زنجان بر اساس آخرین تقسیمات کشوری دارای 3 شهرستان ، 13 بخش ، 8 شهر ، 44 دهستان و 981 آبادی دارای سکنه است. شکل 13 جغرافیای طبیعی و اقلیم استان زنجان استان زنجان از دو منطقه ی کوهستانی و جلگه ای تشکیل یافته است . مناطق کوهستانی این استان اغلب دارای قله های مرتفعی هستند و در نواحی شمالی شهرستان زنجان ، بخش های مرکزی ، طارم علیا، طارم سفلا ، ماه نشان ، ایلات قاقازان و در غرب و جنوب غربی آن ، شهرستان خدا بنده قرارگرفته اند. سایر نقاط استان از مناطق جلگه ای یا دشت های آن را در بر می گیرند. دشت زنجان با وسعت قابل توجهی از شمال به ارتفاعات طارم و از جنوب به ارتفاعات سلطانیه که درحدود1700 تا 2900 متر ارتفاع دارند، محدود شده است. این دشت مانند یک نوار طولانی از سه راهی تاکستان تا نزدیک میانه کشیده شده است . استان زنجان با توجه با تاثیر ناهمواری ها و تماس غیر مستقیم با توده ی هوای مرطوب غربی و شمال و صرف نظراز خصوصیات محلی و عرض جغرافیایی ، دو نوع آب و هوای متفاوت دارد : - آب و هوای کوهستانی که نواحی قیدار زنجان و ابهر را در بر میگیرد و زمستان های سرد و پر برف وتابستان های معتدل از ویژگی های آن است. - آب و هوای گرم و نیمه مرطوب منطقه طارم علیا که تابستان های گرم و زمستان های ملایم دارد واز درجه ی رطوبت و میزان بارندگی قابل توجهی نیز برخوردار است. بر اساس داده های ایستگاه هواشناسی استان زنجان ، میانگین میزان بارندگی در این استان ، سالانه ا323 میلی متر و میانگین تعداد روزهای یخبندان آن در طول سال ، 115 روز است . حد اکثرمطلق دما در شهر زنجان 40 و حد اقل آن 6/29- درجه ی سانتی گراد ثبت شده است . فصل های بهار وپاییز این استان نسبتاً کوتاه اند . فصل سرمای منطقه از اوایل آذر ماه با بارش برف های پیاپی که سراسر استان وبه ویژه ارتفاعات را می پوشاند ، آغاز می شود و معمولاً تا اواخر فروردین ماه ادامه می یابد. مهمترین بادهای استان مشتمل بر باد سرمه یا مه و باد گرم است. باد مه از جانب شمال و شمال غربی می وزد و باد گرم که ازجانب شرق استان می وزد موجب افزایش تبخیر ، کاهش رطوبتوافزایش دمای هوا در تابستان و بهار می شود. توصیه های طراحی : نسبت سطح خارجی ساختمان در برابر حجم آن باید به حد اقل برسد. فرمهای ساختمانی فشرده و متراکم با پلان مربع و حجم نزدیک به مکعب توصیه می شود. فرم های کالبدی که اثر باد بر ساختمان را کاهش می دهند مناسبترند. بهتر است ارتفاع ساختمان کم باشد. از بام های مسطح و نگهداری برف بر روی بام به عنوان عایق حرارتی استفاده شود. برای جلوگیری از افت ناگهانی دمای داخل و ورود باد باید از ورودی های کنترل شده استفاده کرد. استفاده کردن از مصالحی با ظرفیت حرارتی بالا و همچنین عایق حرارتی . پوشش سطح خارجی باید ا ز بافت خشن و در رنگهای تیره باشد. باید سطح باز شو ها به حداقل ممکن برسد و برای بازشو ها از شیشه دو جداره استفاده کرد. در 7 تا 8 ماه سال نیاز به گرمایش است. جهت استقرار ساختمان به طور کلی انتخاب جهت استقرار ساختمان به عنوان عاملی چون وضع طبیعی زمین ، میزان نیاز به فضاهای خصوصی ، کنترل و کاهش صدا و نیز دو عامل باد و تابش آفتاب بستگی دارد.در طراحی ساختمان ها نکته هائز اهمیت این است که ساختمان طوری قرار گیرد که مناسبترین استفاده از نور خورشید در رابطه با شرایط گرمایی ، بهداشتی و روانی حاصل گردد. روستاها و شهر های این اقلیم به طور عموم در دامنه های جنوبی کوهپایه ها و در امتداد محور شرق و غرب استقرار می یابند تا بیشترین سطح ساختمان در ضلع جنوبی ایجاد شود. با این جهت گیری کمترین سطح از ساختمان در مقابل بادهای نامطلوبی قرار می گیردکه اغلب از سمت غرب است. در جبها جنوبی با در نظر گرفتن پنجره های وسیع می توان انرژی حرارتی زیادی ناشی از تابش خورشید را در ساختمان ذخیره نمود. تهویه مورد نیاز با بهره گیری و استفاده از تهویه طبیعی یا انتخاب مصالح مناسب ، کنترل طبیعی هوای داخلی ساختمان وجود دارد. طرح ساختمان در مناطق دارای اقلیم سرد باید به گونه ای باشد که بتوان در ساختمان تهویه طبیعی ایجاد کرد. در زمستان که هوا سرد و رطوبت آن زیاد است ، سعی بر این است که ورود هوای خارج به داخل ساختمان به حداقل ممکن برسد . در این اقلیم ورود بدون کنترل هوای سرد به داخل ایجاد سوز می نماید. انتخاب مصالح مناسب با اقلیم سرد عمده ترین و مهم ترین ویژگی مصالح ساختمانی ، ظرفیت و مقاومت حرارنی آنها می باشد. هرچه سردتر باشد مقاومت حرارتی مصالح ساختمانی اهمیت بیشتری می یابد. در اقلیم سرد برای ثابت نگه داشتن شرایط مطلوب در فضای داخلی ساختمان باید مقاومت حرارتی مصالح را افزایش داده و از دیوارهای سنگین برای برقراری تعادل گرمایی داخل ساختمان استفاده نمود. همچنین استفاده از عایق حرارتی در سطوح خارجی دیوار های جانبی برای جلوگیری از انتقال گرما از داخل به خارج ضروری است. در بدنه دیوارها بهتر است از خشت و گل که دارای ظرفیت حرارتی بالایی است استفاده شود. کاربرد سنگ لاشه در پای دیوار های خشتی راه حل مناسبی برای ممانعت از نفوظ رطوبت به دیوار است. در این اقلیم مطلوب است از مصالح با چگالی و تراکم کم و ظرفیت حرارتی بالا استفاده کرد. مناسب ترین و نامناسب ترین جهت قرار گیری ساختمان بهترین جهت گیری ساختمان در اقلیم سرد 12 درجه از جنوب به سمت شرق می باشد. نامناسب ترین جبه های ساختمان در اقلیم سرد به ترتیب اولویت عبارتند از : جبهه غربی و جهات نزدیک به آن جبهه شرقی در تمام طول سال جبهه شمالی در ایام سرد سال بنابر این فضاهای سرویس ، انبار و موتور خانه در این جهات قرار داده شوند. مناسبترین جهت شیب در سقفهای شیبدار یکطرفه رو به جنوب است و در سقفهای با شیب دو طرفه رو به شرق و غرب است. ایجاد فضاهای سبز همجوار با ساختمان در ماه های گرم سال ، خشکی را کاهش داده و در ماه های سرد از برخورد بادهای مضر جلوگیری می کند. فصل ششم تاسیسات مکانیکی و الکترونیکی ستم حرارتی گرمایش از کف که انتقال حرارت به صورت تشعشعی (تابشی) سهم زیادی در فرآیند گرمایشی آن دارد، درمقایسه با سایر سیستمهای حرارتی نه تنها در صرفه جویی و بهینه سازی مصرف انرژی بلکه در مقوله رفاه و آسایش ساکنان ساختمان ها دارای نقاط قوت بسیاری می باشد. در سالهای اخیر، سیستم گرمایشی از کف در کشورهای اروپائی و آمریکا بسیار متداول شده است و دلیل این گسترش روزافزون بهینه بودن مصرف انرژی، توزیع یکسان گرما در تمامی سطح و فضا و دوری از مشکلات موجود در سایر روش ها، به عنوان مثال سیاه شدن دیوارها، گرفتگی و پوسیدگی لوله ها و... می باشد. استفاده از روش گرمایش از کف جهت گرمایش محل سکونت از دیرباز به طرق مختلف انجام می گرفته است. بطوریکه رومی ها زیر کف را کانال کشی کرده و هوای گرم را از آن عبور می دادند و کره ای ها دود حاصل از سوخت را قبل از اینکه از دودکش عبور کند از زیر کف انتقال می دادند. در سال 1940 نیز فردی بنام سام لویت برای این منظور لوله های آب گرم را در زیر کف قرار داد. درکشور ایران نیز درمناطق کوهستانی و سردسیر ازجمله آذربایجان این روش مورد استفاده قرار می گرفته، که بیشترین در حدود 1700 سال پیش در امپراتوری روم باستان سیستم گرمایش از كف بعنوان یك روش تامین حرارت مطلوب مورد استفاده واقع می گردید. آنها با ایجاد كانال های مخصوص در زیر كف كاخ ها و حمام ها در فصول سرد سال این اماكن را گرم می كردند. امروزه پس از گذشت قرن ها و با اختراع سیستم های هیدرولیكی و پمپ های انتقال سیالات سیستم گرمایش از كف به عنوان یكی از رایج ترین شیوه های مدرن گرمایشی جهت تامین حرارت بسیاری از فضاهای مسكونی و صنعتی كاربرد دارد. شکل 14 سیستم گرمایش كفی در جهان جدید نمی باشد و بصورت بسیار ابتدایی و ساده مورد استفاده قرار می گرفته است. در واقع برای اولین بار گرمایش كفی در حدود 60 سال بعد از میلاد یعنی روم باستان مورد استفاده قرار گرفته است. رومیان با سوزاندن چوب و ایجاد گازهای متشعل و عبور دادن این گازها از كانالهای هوایی موجود در كف ساختمان اقدام به گرم كردن كف منازل خود می كردند. این روش مدتهای مدیدی مورد استفاده قرار گرفته است. هم اكنون نیز همین سیستم گرمایشی مورد استفاده قرار می گیرد با این تفاوت كه نحوه عمل مقداری تغییر كرده است و بجای گاز داغ از آب گرم و بجای كانالها از لوله های مخصوص استفاده می كنند. امروزه با پیشرفت تكنولوژی هزینه نصب سیستم گرمایش كفی كاهش یافته است و با استفاده از لوله های PEX دیگر مشكلات مربوط به لوله های مسی و فلزی و پلی بوتیلن را نخواهیم داشت. وله های پلی بوتیلن (PB) مدتها در این روش مورد استفاده قرار می گرفت اما بدلیل وجود مشكلاتی مانند نشتی آب، كم كم جای خود را به لوله های جدیدتر دادند. امروزه لوله های پلیمری جدیدی كه از جنس پلی اتیلن مشبك شده می باشند مورد استفاده قرار می گیرند. كه مانند لوله های PB نصب آنها بسیار آسان خواهد بود اما بخاطر ساختار مشبك آن خواص بهتری از خود نشان می دهند و مشكلات لوله های پلی بوتلین را ندارند. به طور کلی سه نوع روش گرمایش از کف موجود است 1. گرمایش با هوای گرم 2. گرمایش با جریان الکتریسیته 3. گرمایش با آب گرم به دلیل اینکه هوا نمی تواند گرمای زیادی را درخود نگاه دارد روش هوای گرم در موارد مسکونی چندان به صرفه نیست و روش الکتریکی نیز فقط زمانی مقرون به صرفه است که قیمت انرژی الکتریکی کم باشد. درمقایسه با دو روش ذکر شده، سیستم گرمایش با آب گرم (هیدرولیک) مقرون به صرفه تر و خوشایندتر می باشد. بدین خاطر سالهای متوالی در سراسر دنیا مورد استفاده قرار گرفته است. روش گرمایش از کف به عنوان راحت ترین، سالم ترین و طبیعی ترین روش برای گرمایش شناخته شده است. همانطور که افراد در یک روز سرد زمستانی توسط تشعشع خورشید احساس گرما می نمایند دراین روش نیز گرما را بوسیله انتقال حرارت تشعشعی (تابشی) از کف دریافت می کنند و یقیناً احساس آسایش بیشتری خواهند نمود. در این سیستم گرمایشی معمولاً دمای آب گرم موجود در لوله های کف خواب بین 30 تا 60 درجه سانتی گراد می باشد که درمقایسه با سایر روشهای موجود، که دمای آب بین 54 تا 71 درجه سانتی گراد است، 20 تا40 درصد در مصرف انرژی صرفه جوئی می شود. در ساختمان هائی که دارای سقف بلند می باشند استفاده از سیستم گرمایش از کف باعث کاهش مصرف انرژی و صرفه جوئی در مصرف سوخت می شود، به این خاطر که در سایر روشها (مانند رادیاتور و بخاری) هوای گرم در اثر کاهش چگالی سبک شده و به سمت سقف می رود و اولین جائی را که گرم می کند سقف می باشد (این موضوع به طور واضح درسمت چپ شکل زیر مشخص می باشد). به علت بالا بودن دمای هوا در کنار سقف میزان انتقال حرارت آن به سقف از هرجای دیگر بیشتر است و این عامل باعث اتلاف مقدار زیادی انرژی می شود. در روش گرمایش از کف ابتدا قسمت پائین که مورد نیاز ساکنین است گرم می شود وهوا با دمای کمتری به سقف می رسد، که این یکی از مزایای اصلی این سیستم می باشد. یکی دیگر از مزایای استفاده از روش گرمایش از کف که امروزه بسیار مورد توجه واقع می شود آسایش و راحتی افراد می باشد، به طوریکه آسایش و راحتی فرد در محل سکونتش بدون اینکه از هر بابت دارای محدودیت باشد فراهم می شود. در نظر بگیرید که بدن شما در یک اتاق بگونه ای گرم شود که شما در هنگام استراحت هیچگونه هوای گرمی را استنشاق نکنید و تنفس شما بسیار ملایم صورت گیرد، این بهترین روش گرم کردن در یک آپارتمان و یا یک منطقه صنعتی است. همه اعضای بدن شما بخصوص پا که بیشترین فاصله را با قلب دارد همیشه گرم خواهد ماند و این برای انسان بسیار مطلوب خواهد بود. همانگونه که قبلاً اشاره شد در گرمایش بوسیله رادیاتور یا بخاری دمای قسمت پائین اتاق سردتر از بالای آن می باشد که این حالت برای کودکان که دارای اندام کوچکی هستند ناخوشایند است، بطوریکه افزایش البسه آنها برای جلوگیری از بیماری، آزادی کودکانه آنها را محدود می کند. سیستم گرمایش از کف برخلاف رادیاتور که هوای محل سکونت را به دلیل گرمای بیش از حد خشک می کند، رطوبت را در حد متعادل نگه می دارد. همانطور که می دانید بیشتر افراد از کثیف شدن دیوارها و محیط زندگی در اثر استفاده ازمنابع گرمایی همچون بخاری و رادیاتور احساس نارضایتی می کنند. از آنجا که درسیستم گرمایش از کف جریان هوا به آرامی از پایین به بالا می باشد بنابراین دیوار ها پاکیزه می مانند. همین امر در مورد افرادی که دارای آلرژی (حساسیت) هستند بسیار مورد اهمیت است زیرا که محیط زندگی عاری از هرگونه محرک خواهد شد. استفاده از این سیستم در مکانهایی همچون آشپزخانه و حمام که کف آنها معمولاً خیس و مرطوب است مناسب بوده و باعث خشک شدن کف می شود. مسئله مهم دیگر اینکه در این روش رطوبت زمین که در بعضی از منازل منجر به بروز بیماریهای مفصلی می شود از بین رفته و باعث کاهش درد بیماران مبتلا به ناراحتی هایی از قبیل رماتیسم خواهد شد. همچنین از رطوبت دیوارها و کپک زدن آن که شکل خوشایندی ندارد جلوگیری می شود و دیگر اینکه در این سیستم جایی برای رشد و تکثیر حشرات موزی وجود ندارد. یکی دیگر از فواید سیستم گرمایش از کف این است که دیگر فضای منزل یا محل کار توسط دستگاههای رادیاتور و بخاری اشغال نمی شود و به همین منظور آزادی بیشتری در تغییر دکوراسیون محل زندگی خواهید داشت. شاید به نظر آید که به هنگام نصب سیستم کف خواب دیگر نمی توانید پوشش مورد علاقه تان را برای کف انتخاب کنید! ولی این طور نیست. مطمئن باشید که شما می توانید برای پوشش کف منزل خود از هر نوع مصالحی ازجمله سنگ، سرامیک، کاشی پارکت چوب وفرش نیز استفاده کنید بدون اینکه تأثیری درگرمای مطلوب محیط شما بگذارد. یکی دیگر از مزایای استفاده از سیستم گرمایش از کف در روشهای ذوب برف می باشد بطوریکه از این روش برای ذوب یخ یا برف موجود در پیاده روها، لنگرگاههای بارگیری، جاده ها، ورودی ساختمانها و بیمارستانها، باند فرود هواپیما و زمینهای ورزشی از جمله زمین فوتبال وغیره که دسترسی آسان و سریع به محل الزامی است می توان استفاده کرد. بطوریکه این روش علاوه برکاهش هزینه های برف روبی و نمک پاشی، در حفظ ساختار موارد گفته شده بسیار موثر خواهد بود. چرا سیستم گرمایش از کف بهترین سیستم است؟ اگر بدن انسان را مثل یک شیء گرماساز در نظر بگیریم پس مانند هر شیئ گرماساز دیگه انرژی از خودش را آزاد می کنه که در تابستان سعی ما این است که این انرژی را از بدن دفع کنیم و در زمستان این انرژی را در اطراف بدن حبس کنیم و حتی به بدن انرژی گرمائی لازم را برسانیم. شکل15 اما دفع و جذب انرژی از بدن از چهار راه اصلی صورت می گیرد : ۱. انتقال حرارت از طریق جابجائی هوای اطراف که تقریبا طبق نظر علما ۳۰٪ از انتقال انرژی بدن از این طریق صورت می گیرد. ۲. انتقال حرارت از طریق هدایت و تماس دست با اجسام اطراف که به علت اینکه این نوع انتقال حرارت برای هر روز و برای اجسام مختلف متفاوت است نمی توان درصد درستی ارائه داد ولی شاید بتوان گفت حدود ۵٪ .     ۳. انتقال حرارت از طریق تبخیر که می تواند تبخیر داخلی یا خارجی باشد یعنی از طریق تنفس  که بعلت اینکه ما دائم در حال تنفس هستیم (البته امیدوارم باشید) و سطح پوست ما با هوای اطراف در حال تماس است حدود ۲۵٪ از انرژی به این صورت از بدن انتقال پیدا می کند. ۴. انتقال حرارت از طریق تابش. به طور مثال در زمستان وقتی منتظر اتوبوس هستید در زیر آفتاب قرار می گیرید این مطلب نشان دهنده ی این است که جذب حرارت از طریق تابش که بدن حدود ۵۰٪ از دمای لازم را از این طریق جذب می کند. نمایی از اجرای سیستم گرمایش از کف شکل16 فواید استفاده از سیستم گرمایش از کف 1) آسایش و آرامش در بالاترین حد ممکن درجه حرارت ثابت و دائمی در کلیه طول زمستان در نزدیکی کف ساختمان و در محلی که شما قرار دارید وجود خواهد داشت. این حالت بسیار دلپذیری است که محیط اطراف پا گرم بوده و هوای مورد تنفس گرمای زیادی نداشته باشد. پروفیل دمایی سیستم گرمایش کفی به پروفیل ایده آل بسیار نزدیک است، گرما به آرامی از کف به سمت سقف منتشر می شود، پای گرم و سر خنک، به سلامت کمک می کند. احساس مطبوعی را که سیستم گرمایش کفی سوپرپایپ فراهم می کند تنها با تجربه قابل لمس است تغییرات در گرمایش با رادیاتور به خاطر توزیع نامناسب حرارت بسیار زیاد است اما در سیستم گرمایش کفی با موازنه ی چهار عامل اصلی راحتی (یعنی دمای محیط، گرمایش تابشی، جریان هوا و رطوبت نسبی) برای انسان احساس مطبوعی فراهم می شود. ۲) ثابت بودن حرارت به علت جرم بسیار پوشش کف ساختمان در صورت هر گونه قطع برق و یا عوامل دیگر که باعث توقف حرارت دهی مرکزی باشد، مدت زمان سرد شدن آپارتمان بسیار طولانی تر از سایر روشها می باشد. در این سیستم ابتدا مدت زمانی طول می کشد تا کف زمین به درجه حرارت مطلوب برسد، ولی پس از گرم شدن این حرارت به صورت با ثبات تری در طول مدت زمستان مورد استفاده قرار خواهد گرفت. 3) سبکی وزن ساختمان، افزایش ارتفاع اتاقها به علت استفاده از یک نوع لوله با سایز پائین و همچنین حذف عبور لوله های تاسیساتی از روی یکدیگر (که عموما باعث بالا آمدن کف واحدها و پر کردن کف در زمان ساخت می شود) ضخامت پوشش به مقدار زیادی کاهش می یابد. این امر ضمن کم کردن وزن ساختمان (و در نتیجه استقامت بیشتر آن) موجب افزایش ارتفاع سقف واحدها نیز می گردد. ۴) صرفه جویی در مصرف سوخت به علت تماس مستقیم افراد با منبع گرمایش درجه حرارت اتاق در درجات پائین تری تنظیم می گردد. این امر موجب صرفه جویی ۲۵ الی ۴۰ درصد در مصرف سوخت خواهد شد. سیسیتم گرمایش کفی سوپر پایپ به جای گرم کردن هوا اجسام و ساکنین ساختمان را گرم می کند بدلیل انرژی تابشی، دمای آب پایین تر، کاهش اتلاف حرارت و دلایل دیگر، مصرف انرژی در سیستم گرمایش کفی بین 30 تا 50 درصد کمتر از سایر روش های گرمایش است. ۵) آزادی عمل در دکوراسیون داخل منزل به علت قرار گرفتن این سیستم در داخل کف زمین اثاثیه را می توان در هر گوشه از ساختمان قرار داد. جانمایی رادایاتور ها، به صورتی که ضمن استفاده از حداکثر فضا به زیبایی طرح لطمه نخورد از دغدغه های معماران در طراحی خانه های مدرن است. در سیستم گرمایش کفی، سطح حرارتی زیر کف قرار دارد. بدین ترتیب ضمن استفاده اقتصادی از فضا، امکان طراحی با جلوه ها و ایده های نو فراهم می شود. این امر بخصوص در واحدهای کوچکتر و اتاق خوابهای بافضای محدود، ملموس تر خواهد بود. ارزش فضای مفید در یک خانه ی امروزی بیشتر از هر زمان دیگری است و درست نیست که این فضا با وسایلی مثل رادیاتور ها اشغال شود در سیستم گرمایش کفی سوپر پایپ امکان بهره گیری حداکثر از فضای موجود فراهم شده و محدودیت رایج در تعیین محل اثاثیه منزل هم دیگر وجود ندارد. ۶) هوای پاکیزه تر و خشک نشدن هوا در سیستم رادیاتوری، عموما هوای اتاق خشک می شود. در بسیاری از موارد با قرار دادن کتری آب به روی رادیاتور سعی در افزایش رطوبت اتاق می شود. این مشکل در سیستم گرمایش کفی نمودی نخواهد داشت. در سیستم گرمایش کفی سوپر پایپ هیچ سطح داغ و یا لبه تیزی وجود ندارد و ایمنی بیشتر برای کودکان وجود دارد کف گرم و خشک مانع رشد و تکثیر قارچ ها و موجودات ریز میکروسکوپی که باعث بروز انواع بیماری ها ی پوستی و تنفسی هستند، می شود. اما رطوبت هوا به طور مطلوب حفظ شده و باعث شادابی و طراوت پوست می شود و میزان ذرات غبار نیز کاهش می یابد. بنابر این مشکلات بیماری هایی مانند آسم، سرفه های آلرژیک و بیماری های مفصلی مانند رماتیسم به حداقل می رسد. ۷) تمیزی دیوارها و اثاثیه منزل به علت سیکل گردش هوای داغ در زمان استفاده از رادیاتور عموما دیوارهای بالای رادیاتور بمرور زمان سیاه شده و دوده را بخود جذب می نماید. در سیستم گرمایش کفی ویرسبو این مشکل برطرف شده و دیوارها و سایر لوازم در طول زمان سیاه نخواهد شد. سیاه شدن پرده های و دیوار ها از اثرات نامطلوبی است که همه با آن آشنا هستند در سیستم گرمایش کقی لزومی به رنگ کردن یا تمیز کردن دیوار و خود رادیاتور نیست پرده ها تمیزتر می ماند و به دلیل حفظ رطوبت هوا و گرد و غبار کمتر مبلمان و سایر اثاثیه منزل دیرتر کثیف می شوند در نتیجه دردسر کمتر و آسایش بیشتر است. ۸) افزایش ارزش منزل استفاده از سیستم گرمایش کفی ویرسبو موجب افزایش ارزش منازل می شود اگر چه نصب این سیستم از لحاظ هزینه تفاوت چندانی باسیستم حرارت بتوسط رادیاتورهای مرغوب ندارد، ارزش افزوده آن برای ساختمان بسیار بیشتر خواهد بود. 9) استفاده از منابع حرارتی مختلف سیستم گرمایش کفی ویرسبو می تواند از منابع مختلفی برای تامین گرمایش استفاده کند. موتور خانه، پکیچ و حتی حرارت خورشیدی می توانند در این سیستم مورد استفاده قرار گیرند. ۱۰) خشک تر باقی ماندن زمینهای مرطوب و یا خیس در صورت نصب سیستم گرمایش کفی ویرسبو در محلهای مانند آشپزخانه، سرویسهای بهداشتی و زیر زمین، در صورت خیس شدن کف این محل ها به علت شستشو به سرعت خشک خواهد شد. گرمایش از کف برای محوطه استخر انتخاب یک سیستم گرمایش مناسب برای محوطه استخر کاری بسیار مشکل است چرا که روش های متداول و سنتی برای این منظور نقاط ضعف بسیاری دارند از جمله: محوطه استخر به خوبی گرم نمی شود گرمای حاصله بیشتر زیر سقف جمع می شود کف محوطه استخر سرد است رطوبت بالای استخر باعث خوردگی در اجزای آنها می شود مصرف انرژی آنها زیاد است برخی از آنها آلودگی صوتی دارند و برخی فضای مفید را اشغال می کند و در یک کلام، شرایط راحتی انسان را فراهم نمی کنند. سیستم گرمایش کفی سوپر پایپ برای محوطه استخر یک سیستم مدرن و امروزی است که این مشکل را حل می کند و آسایش را به ارمغان می آورد که فقط با تجربه می توان آن را حس کرد. برخلاف روش های سنتی، در گرمایش کفی گرما از کف (یعنی از جایی که به آن نیاز است) تامین می شود در این سیستم گردش آب گرم از درون شبکه ای از لوله های سوپر پایپ که در زیر کف نصب شده اند حرارت را به صورت یکنواخت توزیع می کند بدین ترتیب کف محوطه استخر شرایط بسیار مطلوبی را برای راه رفتن با پای برهنه و یا دارز کشیدن روی آن را فراهم می آورد. تقریبا 60 درصد از گرمای خروجی به صورت تابشی است که به صورت مستقیم و به سرعت احساس می شود و مصرف انرژی حتی وقتی که ارتفاع سقف زیاد است بسیار کم است. این سیستم ترکیب کاملی از آسایش و ایمنی است، کف استخر سریعتر خشک می شود که احتمال لیز خوردن را کم می کند و در ضمن هیچ سطح داغ یا لبه تیزی هم وجود ندارد. سیستم گرمایش کغی سوپرپایپ همین مزایا را برای گرمایش در محوطه سونا، قسمت رختکن و دوش ها نیز به ارمغان می آورد. به غیر از سیستم گرمایش کغی برای محوطه استخر، سوپر پایپ همچنین خدمات کاملی را برای گرمایش کفی محیط های مسکونی، لوله کشی آب سرد و گرم، لوله کشی سیستم های گرمایشی و سرمایشی و همچنین کاربردهای گوناگون صنعتی ارائه می کند. روشهای کنترل دما در سیستم گرمایش از کف 1. سیستم کنترل دمای بصورت دست 2. سیستم کنترل دمای اتوماتیک بصورت مکانیک 3. سیستم کنترل دمای اتوماتیک بصورت برقی سیستم کنترل دمای بصورت دست این سیستم با استفاده از شیرآلات قطع و وصل متصل شده به خروجی های هر کلکتور، در جعبه مربوطه، امکان کنترل منطقه های حرارتی به صورت دستی امکان پذیر می گردد. از مزایای این سیستم، اقتصادی بودن و ساده بودن سیستم کنترلی، می توان اشاره نمود. سیستم کنترل دمای اتوماتیک بصورت مکانیک در این سیستم با استفاده از نصب شیرآلات گرمایش کفی در داخل دیوار هر فضای گرمایشی، از طریق تنظیم ترموستات حرارتی نصب شده بر روی شیر گرمایش کفی داخل دیوار، دمای محیط مربوطه به صورت مکانیکی و اتوماتیک کنترل می گردد. در این روش داخل جعبه شیر گرمایشی، شیر تخلیه هوا نیز پیش بینی شده است. سیستم کنترل دمای اتوماتیک بصورت برقی در این سیستم شیرهای برقی که به حس گرهای الکتریکی در هرمحیط به طور جداگانه وصل شده اند، فرمان قطع و وصل هر مدار حرارتی را دریافت نموده و عملیات تنظیم خودکار هر محیط را انجام می دهند. امکان دیگری همانند، دبی سنج و یا دماسنج نصب شده بر روی هر خروجی و ورودی کلکتور امکان کنترل های مختلف و متنوعی را برای کاربر ممکن می سازد. سیستم اتوماتیک برقی پایپکس کاملترین روش کنترلی دمائی فضای گرمایش کفی می باشد. انواع منبع تامین کننده حرارتی ممکن جهت سیستم گرمایشی از کف سیستمهای گرمایش از کف همانند سیستم رادیاتور قابلیت اتصال به انواع منابع تامین کننده حرارتی را دارا می باشند. ولی با توجه به راندمان بالای گرمایش کفی دمای مورد نیاز به بیشتر از ۵۰ درجه نمی رسد. از طرف دیگر دمای مورد نیاز سیستم آبرسانی حداقل ۶۰ درجه می باشد. در نتیجه در ساختمانی که از گرمایش کفی استفاده می کند نیاز به دو مدار با درجه حرارت متفاوت ضروری است که به روشهای ذیل ممکن می باشد: استفاده از پکیج استفاده از موتورخانه با ۲ دیگ کوچک استفاده از موتورخانه با یک دیگ و مبدل حرارتی استفاده از موتورخانه با یک دیگ و الکترو والو با مدار بای پاس ویژگی های سیستم گرمایش از کف گرمایش کفی سیستمی است جهت گرم نمودن محیط هایی که نیاز به گرم شدن دارند. این سیستم حدود 35 سال است که به عنوان یک سیستم گرمایشی عالی در تمامی بناهای دست بشر اجرا می گردد و دیگر نیازی به روش های گرمایش دیگری مثل: شوفاژ، بخاری، گرماتاب و ...  نیست. دیگر وسیله ای با حجم و ابعاد بزرگ در محیط زندگی و یا کار، برای گرم نمودن محیط، فضایی را اشغال نمی کند. دیگر درها، دیوارها، پنجره ها و پرده ها سیاه نمی گردد و سیستم گرمایش نیازی به تعمیر و نگهداری ندارند. دیگر در فصل سرما، شما نیاز به راه اندازی و روشن نمودن سیستم های گرمایش مضاعف نخواهید داشت. دیگر قبوض و مبالغ سوخت جهت گرمایش در ساختمان شما مثل گذشته نخواهد بود و بی تردید خود شما کاهش حداقل 40% درصدی این مبالغ را شاهد خواهید بود. با استفاده از لوله های پنج لایه که در این سیستم استفاده می گردند، دیگر نگران پوسیدگی لوله های ساختمانتان نخواهید بود . زمان زیادی را هم برای لوله کشی و اجرای تاسیسات از دست نخواهید داد. فشار آب پس از گذشت 50 سال همچنان همانند روز اول خواهد بود. تخریب و بازسازی بنا بیشتر به دلیل تعمیر و بازسازی سیستم لوله کشی می باشد وگرنه درها و پنجره ها، آجر و سفال ها که باعث خسارت نمی گردند! سیستم گرمایش کفی را می توان به عنوان بهترین و برترین سیستم گرمایش در کل جهان  نام برد و به سهولت اجرا و راه اندازی نمود، زمان برای اجرای سیستم گرمایش کفی برای یک واحد 200 متری فقط  دو 2 روز لازم است! قیمت :    از نظر قیمت و هزینه اجرا نیز برابر لوله کشی و نصب سیستم شوفاژ است، موتورخانه و یا پکیج نیز همان است که در سیستم شوفاژ به کار می رود و البته کوچکتر و کم کار تر، در نتیجه عمر بیشتر سیستم موتورخانه و یا پکیج است! فصل هفتم تحلیل سایت شکل منابع و ماخذ اطلاعات معماری Neufert ، ارنیست نویفرت ، ،ترجمه کورش محمودی ده ده بیگلو، ، آینده سازان-شهرآب، 1384 مرتضی کسمایی ،اقلیم و معماری، 1326 ندا رفیع زاده ، شعله نوروزی ، فرامرز واعی نژاد ، مبانی طراحی فضاهای باز محله های مسکونی متناسب با شرایط سالمندان ، مرکز تحقیقات و مسکن ، 1382 ندا رفیع زاده ،شعله نوروزی ، مبانی طراحی معماری مراکز خدماتی روزانه سالمندان ، مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن 1388 ندا رفیع زاده ، رهنمود های طراحی معماری خانه های سالمندان www.vista.ir www.parsianforum.com www.iranpardis.com www.shahabmap.com www.hms09.blogfa.com www.omraniran.com www.omraneno.blogfa.com www.iran-civil-engineer.persianblog.ir www.forum.98ia.com www.garmayesh-kafi.blogfa.com www.tmzco.ir Abstract The present study comprises descriptions about older people and their demands and provides some recommendations for designing residence or nursing home . existence of a place for life and supporting elderly people especially old people who need more care in all cities is essential. Therefore, in chapter 5 of this Thesis, we define elderly, and will provide a history and statistics about elderly and their physical and mental and health needs. We investigate some samples of residence inside and outside the country , required spaces, and essential advices for designing a complete set for the welfare of the elderly. Chapter 6 of this thesis is related to mechanical installations. The last chapter is about the designed site analysis with proposed maps and the necessary images of this project. .