پاورپوینت پاورپوینت علوم و فنون ادبی (1) دهم درس 8 وزن شعر فارسی (pptx) 11 اسلاید

دسته بندی : پاورپوینت

نوع فایل : PowerPoint (.pptx) ( قابل ویرایش و آماده پرینت )

تعداد اسلاید: 11 اسلاید

قسمتی از متن PowerPoint (.pptx) :

درس هشتم وزن شعر فارسی دهم انسانی علوم و فنون فارسی وزن شعر وزن شعر نظمی است بر مبنای کمیّت هجاها؛ یعنی چیدن هماهنگ هجاهای کوتاه و بلند عروض علمی است که قواعد وزن شعر و طبقه بندی وزن ها را از جنبه نظری و عملی تعیین می کند. مصراع واحد وزن در شعر فارسی و در بسیاری از زبا نهای دیگر «مصراع » است. وزن هر مصراع شعر در این زبان ها نمودار وزن مصراع های دیگر است؛ وقتی شاعر ، مصراع اوّل را سرود، بقیۀ مصراع ها را نیز باید در همان وزن بسراید. درست خواندن و درست نوشتن شعر (استفاده از خطّ عروضی) برای پیدا کردن وزن شعر، نخست آن را باید درست خواند. در خواندن نباید شکل نوشتاری کلمات، ما را دچار اشتباه کند. برای نمونه، کافی است شکل نوشتاری بیت را با صدایی که از خواندن آن می شنوید ، مطابقت دهید؛ مثال: طاعت آن نیست که بر خاک نهی، پیشانی صدق پیش آر که اخلاص به پیشانی نیست سعدی خط عروضـی وقتی بیت قبل را درست بخوانیم، «طاعت آن » به صورت «طاعتان » و «پیش آر » به صورت «پیشار » تلفّظ میشود . در تعیین وزن می کوشیم ، شعر را همان گونه که می خوانیم یا می شنویم ، بنویسیم. این خط، خطّ عروضی نامیده میشود. در نوشتن شعر به خطّ عروضی، رعایت چند نکته لازم است : 1 - اگر در فصیح خواندن شعر، همزۀ آغاز هجا )وقتی قبل از آن صامتی باشد( تلفّظ نشوددر خط نیز همزه را باید حذف کرد، چنان که در بیتی که خواندیم « طاعت آن » با حذف همزه به صورت «طاعتان » تلفّظ می شود. همچنین در مصراع « بنی آدم اعضای یکدیگرند » باحذف همزۀ « اعضا » به صورت « بنی آدَمَعضای ... » خوانده می شود. 2 در خطّ عروضی باید حرکات (مصوّت های کوتاه)گذاشته شود. هَر دَم ازَ این باغ برَی می رَسَد تازِه ترَ ازَ تازه ترَی می رَسَد هَر /دَ /مَ /زین /با /غ /بَ /ری/ می/ ر/ سَد تا /زِ /تَ /رَز /تا/ زِ /تَ/ ری/ می/ ر/ سَد روشن است کلماتی مانند « تو « ،» دو » و « و » ربط (عطف)به صورتی که تلفّظ می شوند، باید نوشته شوند یعنی به صورت «تُ « ،» دُ « ،» ُ »؛ معمولاً « و » عطف یا ربط، به ویژه در شعر به صورت « ُ » (ضمّه) تلفّظ می گردد؛ مثل من و او ← منَُ او . 3 حروفی که در خط هست امّا به تلفّظ درنم یآید، در خطّ عروضی حذف می شود ؛ مانند بیت: هرچه بَر نفسِ خویش نَپسَندی نیز بَر نفسِ دیگری مَپَسَند که کلمات « چه » و « خویش »، به صورت « چِ » و « خیش » نوشته م یشود: هر چِ بَر نفسِ خیش نَپسَندی نیز بَر نفسِ دیگری مَپَسَند 4 حرف مشدّد را دو بار می نویسیم . مانند «درّنده » « دَررَنده » برو شیر درّنده باش ای دغل مینداز خود را چو روباه شَل بُ رُو شی رِ دَر رَن دِ با شِی دَ غَل مَ یَن دا ز خُد را چُ رو با هِ شَل تقطیع هجایی «تقطیع » یعنی قطعه قطعه کردن شعر به هجاها و ارکان عروضی. منظور از تقطیع هجایی، مشخّص کردن هجاهای شعر )کوتاه، بلند و کشیده( است. برای این کار، ابتدا باید هجاهای شعر را به دقّت جدا، و مرز هر هجا را با خطّ عمودی کوتاهی مشخّص کرد. به تعداد مصوّت ها هجا وجود دارد. هجای کشیده، به یک هجای بلند و یک هجای کوتاه تقسیم می شود، مرنجان دلم را که این مرغ وحشی ز بامی که برخاست، مشکل نشیند مَ رَن جان دِ لَم را کِ این مُر غِ وح شی زِ با می کِ بر خا ست مُش کِل نِ شی نَد سپس علامت هر هجا را، زیر آن می نویسیم. یادآوری: حرکات (مصوّ تهای کوتاه) در شمارش، مانند دیگر حروف شمرده میشوند امّا هر مصوّت بلند، از نظر کشش آوایی دو حرف به شمار م یآید. مصوّت بلند پیش از « نْ » (نون ساکن) کوتاه به حساب میآید.