پیشینه و مبانی نظری صنعت (docx) 36 صفحه
دسته بندی : تحقیق
نوع فایل : Word (.docx) ( قابل ویرایش و آماده پرینت )
تعداد صفحات: 36 صفحه
قسمتی از متن Word (.docx) :
مبانی نظری تحقیق
صنعت
واژه صنعت از ریشه کلمه "صنع" به معنی ساختن یا آفریدن می باشد، منظور از ساخت ایجاد دگرگونی در نمود و شکل ظاهری یا دگرگونی در ترکیب و چگونگی جسم یا موادی است که نیازمندی انسان را برآورده نکرده و آدمی تنها به مدد تغییر شکل یا ترکیب می تواند از آنها به مثابه برآورنده نیازهای خود استفاده نمایند. (خاتمی، 1389، ص 12)
صنعت در زبان انگلیسی معادل واژه Industry است که از واژه لاتین Industria گرفته شده و به معنی بازرگانی یا ساخت و ساخت به طور کلی است. (فریدونی، پژوهشکده باقرالعلوم)
انقلاب صنعتی در عصر حاضر در بسیاری از صنایع اقتصادی، کشاورزی، نظامی و ... بروز پیدا کرده است و گستره آن جهانی شده است.(عبدیانی، پژوهشکده باقرالعلوم)
صنعتی شدن، تجهیز شهر و یا منطقه از نظر صنعتی است، در سطح یک کشور به معنای گذشتن از یک مرحله فرایندهای زراعی است که تا پیدایی فرایند صنعت اساسی شناخته می شود و دستیابی به فعالیتهای صنعتی یعنی مجموعه فنون و حرفی که مواد اولیه را در جهت انطباق با نیازهای انسانی مورد استفاده قرار می دهند.(فریدونی، پژوهشکده باقرالعلوم)
جمهوری اسلامی ایران علاوه بر اینکه مصرف کننده غالب این صنایع است خود در تولید صنایع کارامد و تکنولوژی پیشرفته نقش داشته است.(عبدیانی، پژوهشکده باقرالعلوم)
ویژگی اصلی صنعتی شدن تولید به روش ماشینی است که پایه رشد فرایند توان تولید بهره وری و نیز تخصصی شدن اقتصاد در همه ابعاد به شمار می رود جامعه ای را صنعتی می خوانند که نه تنها در آن فعالیتهای مرتبط با صنعت در تمامی شاخه هایش فعالیت های غالب به شمار می روند، بلکه اکثر افراد با روحیه عقلانی و احراز کارایی صنعتی به کار بپردازند و نهادها نیز به چنین شیوه ای اداره شوند. (ساروخانی به نقل از فریدونی، پژوهشکده باقرالعلوم)
ایران به عنوان کشوری که در آن چرخه های صنعت به سرعت در حال چرخیدن است از نظر صنایعی مثل هسته ای یا نانو تکنولوژی جزو برترینهای جهان به شمار می رود. مزایایی که کشور ایران برای صنعتی شدن دارد شامل موارد زیر است:
وجود منابع طبیعی فراوان و عظیم در کشور (مانند نفت و گاز و ...)
تجربه نسبتاً طولانی مدت حرکت در جهت صنعتی شدن در مقایسه با دیگر کشورهای منطقه (عبدیانی، پژوهشکده باقرالعلوم)
وجود نیروهای انسانی جوان متخصص و پر انرژی جهت ارائه ایده هایی نو
یکی از مزایای مهم صنعتی شدن برای هر کشوری تاثیر گزاری آن بر امنیت کشور است در دیدگاه کلاسیک امنیت همیشه از برون مورد تهدید قرار می گرفته است این تهدیدات در حوزه های مختلف سیاسی، اقتصادی و اجتماعی ظاهر می شود تضادها و گسل های قومی، رقابت های ملی درون یک کشور در بسیاری از کشورهای در حال توسعه نشان داده است که برای امنیت ملی عامل داخلی به مراتب تهدید کننده تر از دشمن خارجی بوده است، هرگونه وابستگی اقتصادی و صنعتی به بیگانگان به شکنندگی امنیت کمک می کند زیرا وابستگی نیازمند سرسپردگی و تبعیت از دیگران و به نوعی خود فروشی است که نتیجه آن تسلط اجنوی است بر مصالح و اداره ملی؛ صنعت بر امنیت داخلی نیز موثر است امنیت ذهنی و آرامش فکری مردم منوط به آن است که افراد بدون دغدغه کالا و اجناس با کیفیت یا خدمات پس از فروش ارزان، متنوع و به اندازه کافی و مورد نیاز خود را در هر زمان و مکان خریداری نمایند. (خلیفه و فرخی، 1389، ص5)
با این تفاسیر وجود و گسترش صنعت برای هر کشوری از گام های اساسی توسعه به شمار آمده و برای پیشرفت هر کشوری ضروری است. وجود صنعت در هر کشور علاوه بر بعد اقتصادی در ابعاد فرهنگی و اجتمایی نیز می تواند موجب آرامش روحی و جسمی افراد آن جامعه گردد.
توسعه صنعتی
توسعه صنعتی در ایران بخاطر بزرگ بودن دولت و ملی شدن صنایع بعد از انقلاب یا از جانب دولت مورد توصیف اغراق آمیز واقع شده یا توسط مخالفان دولت مورد قهر و بی مهری قرار گرفته است فرایندی که پیامد آشکار آن صاحب صنعت بودن نه صنعتی بودن در طی نیم قرن اخیر بوده است (حبیبی، 1389، ص 60)
بعد از انقلاب و در طول دوران جنگ تحمیلی توسعه صنعتی در کشور دستخوش لطمات جدی شد از ویژگیهای توسعه صنعتی در ایران تشکیل مراکز صنایع حول چند محور صنعتی است: 1- محور اصفهان-تهران 2- محور تهران-تبریز 3- محور اهواز-اصفهان 4- قطب خراسان؛ این امر سبب شده است تا برخی از مناطق کشور خالی از صنعت شده باشد بطور کلی اگر بخواهیم ویژگیهای توسعه صنعتی ایران را در یکصد سال گذشته تحلیل کنیم آن را باید بر چهار پایه مورد بحث و بررسی قرار دهیم شکل زیر گویای این وضعیت است (مردوخی، 1392، ص 20)
شکل2-1: ویژگیهای توسعه صنعتی ایران (همان منبع)
صنعتی شدن به عنوان یک ابزار برای رشد سریع اقتصادی و توسعه اجتماعی کشورهای در حال توسعه محسوب می شود (پهلوان زاده، ف، بخشی زاده و پهلوان زاده، م، 1389، ص1)
در عصر حاضر کوشش برای صنعتی کردن کشورهای در حال توسعه بصورت یکی از نهضتهای جهان درآمده است، صنعتی شدن یکی از راههای اساسی است که کشورهای در حال توسعه امید دارند که با نیل به آن به مشکلاتی مانند فقر، عدم امنیت، تراکم بیش اندازه جمعیت و مسائل نابرابری های فضایی رهایی یابند (خاتمی، 1389، ص 32)
امروزه تمامی کشورهای توسعه یافته و درحال توسعه دریافته اند که برای پیشرفت اقتصادی و ملی خود باید به صنعت اهمیت بدهند. صنایع این امکان را به دولت ها می دهند که در بازار جهانی با یکدیگر به رقابت پرداخته و حتی از یکدیگر پیشی بگیرند.یکی از مهمترین صنایع موجود در جهان صنایع نفت و گاز هستند که کشور ایران با بهره گیری از این موهبت الهی می تواند با برنامه ریزی صحیح بر بسیاری از مشکلات اقتصادی و اجتماعی خود فائق آید.
2-2-1-2- چالشهای توسعه صنعتی
تجربه توسعه اقتصادی – صنعتی جهان به ویژه تاریخ انقلاب صنعتی، بازسازی اروپا بعد از جنگ جهانی دوم توسعه صنعتی ژاپن در سالهای بعد از دهه 1950، رشد چشم گیر جمهوری کره در سالهای بعد از 1965 و معجزه آسیایی در دهه 1980 همه دلالت بر آن دارد که شرط لازم برای پیشرفت اقتصادی- اجتماعی، صنعتی شدن و توسعه صنعتی است. رفاه مادی و توسعه اجتماعی کشورهای پیشرفته و ثروتمند نتیجه جریان صنعتی شدن و ساختار پیشرفته صنعتی آنهاست.(صدیقی، 1381، ص25)
صنعت نفت با مشکلات عدیده محیطی، فنی، زیستی، اقتصادی همچون مسائل کارگری، چالش با مردم محلی، مشکلات کارگران اقماری و ... مواجه است که به ناچار اقدام به صرف هزینه های هنگفت بعضاً بدون برنامه جهت برطرف کردن مسائل و چالشهای ناشی از طرح توسعه می نماید.(طالبیان و عمرانی مجد، 1389، ص3) اما با صنعتی شدن و توسعه صنعتی هر منطقه دچار چالش ها و معضلاتی می گردد از جمله: مشکلات فرهنگی است که با ورود مهاجران با فرهنگ های متفاوتو یا تغییر ناگهانی بعد اقتصادی مردم به وجود می آید و یا مشکلات مربوط به آلودگی محیط زیست که ناشی از فعالیت های صنایع است مانند آلودگی های آب و خاک و هوا و صوتی که می توانند منشا بسیاری از امراض و بیماری ها در مردم مقیم آن منطقه باشند، مشکلات ناشی از کمبودهایامکانات فرهنگی، ورزشی، تفریحی، بیمارستان ها و اماکن بهداشتی در اثر ازدیاد جمعیت ناشی از مهاجرت به وجود می آیدو این امکانات نمی تواند پاسخگوی نیازهای عموم باشد. و یا مسائلی از قبیل دزدی و بزهکاری و زورگیری و بطور کلی ناامنی اجتماعی.
مهمترین چالشهای صنعت نفت از بعد درون سازمانی عبارتند از: 1- محدودیت در دسترسی به منابع مالی بین المللی. 2- آثار ناشی از تحریم ها و فشارهای بین المللی. 3- محدودیت منابع مالی داخلی صنعت نفت برای سرمایه گذاری. 4- محدودیت در دسترسی به تکنولوژی های نوین. 5- افزایش هزینه اجرای طرح ها. 6- مشارکت محدود بخش خصوصی. 7- الگوی نامناسب مصرف. 8- وقفه های عملیاتی فنی. 9- عدم تحولات ساختاری و مشکلات مدیریتی. 10- موانع قانونی. 11- محدودیت در منابع انسانی متخصص 12- عدم استفاده از روشهای نوین بازاریابی.(هاشمیان اصفهانی و همکاران،1387، ص 132)
همچنین برخی از چالشهای حوزه مدیریتی صنعت عبارتند از: میزان تمرکزی بودن اختیارات و تصمیمات در این صنعت بویژه در قلمرو مدیریت منابع انسانی، چگونگی پذیرش و بکارگیری قانون مدیریت خدمات کشوری و یا قرار نگرفتن زیر پوشش این قانون و ... (میرسپاسی،1388، ص 2)
تمامی مسائل برشمرده را اگر به دقت مورد توجه قرار دهیم به این نتیجه دست می یابیم که وضعیت، مطلوبیت و کیفیت زندگی مردم مناطق صنعتی با ورود صنعت به آن منطقه دچار تغییر می گردد همان گونه که روشن استهر کدام از چالش های ایجاد شده در سطح جامعه را می توان به مولفه های کیفیت زندگی مردم نسبت داد.
2-2-1-3- صنایع نفت، گاز و پتروشیمی
کشف ذخایر نفت و گاز در نیمه دوم قرن نوزدهم و بهره برداری وسیع از آن در قرن بیستم موتور محرکه اقتصاد جهان گردید (آئین جمشید،محسنی زاده،حق شناس وامیدی ،1389،ص 2)
بیش از یکصد سال از حفر اولین چاه نفت در ایران می گذرد و صنعت نفت کشور با در اختیار داشتن حدود 13 و 18 درصد از کل ذخایر نفت و گاز جهان محور اصلی توسعه اقتصادی کشور به شمار می رود (عزیزی،صبحیه و بهبهانیان،1386،ص 14)
زمزمه های ملی شدن صنعت نفت در سال 1328 ش / 1949 م با تشکیل جبهه ملی شنیده شد جبهه ای که نیروهای گرد آمده در آن هر کدام نماینده یکی از اقشار اجتماعی ایران به شمار می رفتند از سیاستمداران، کارمندان، روشنفکران جوان تا بازاریان هسته اولیه جبهه ملی را تشکیل می دادند و در وقایع مربوط به ملی شدن صنعت نفت تا کودتای 28 مرداد 1332 نقش مهمی بر عهده داشتند (صابری و شیخ نوری ،1391،ص 1)
آثار درآمد های نفتی کشور به همه بخشهای کشور سرایت می کند و آنها را تحت تاثیر قرار می دهد برحسب تجربه چند دهه اقتصاد ایران، افزایش درآمد های نفتی همواره رونق را برای بخشهای خدمات و صنعت به همراه داشته است ( نخجوانی ،1382،ص 85)
در همین حال به دلیل بروز رونق در بازار، افزایش سرمایه گذاری ها و بالا رفتن سود آوری بخشها تا حدی به وضعیت اشتغال و بازار نیروی انسانی در کشور سامان می دهد (همان منبع ،ص 88)
شرکت های نفتی از طریق بالا بردن کیفیت کاری و ایجاد واحدهای تحقیق و توسعه نقش بسزایی در بالا بردن مهارتهای فنی هر منطقه دارند (حسن پور،1389،ص 5) .از عواملی که شرکت های نفتی از این طریق باعث توسعه منطقه حوزه فعالیت خود می شوند می توان به موارد زیر اشاره کرد:
توسعه کسب و کار: شرکت های نفت و گاز به کسب و کارهای محلی کمک می کند تا پرسنل جدید و کار آموخته استخدام نماید و استاندارد های کسب و کار از جمله سلامت و امنیت و مدیریت کیفیت را در این کسب و کارها اجرا می کند.
مزایای جانبی: شرکت های نفت و گاز برای گذراندن امور روزمره خود نیاز به یک سری امکانات از جمله امکانات حمل و نقل و مواد غذایی و ... دارند که تقاضای این شرکت ها در حجم زیاد برای این امکانات باعث بالا رفتن نرخ اشتغال می شود.
توسعه آموزش و پرورش از طریق همکاری با دانشگاههای منطقه مورد نظر در زمینه انجام فعالیتهای پژوهشی
توسعه زیرساخت ها ( omiyiوbusil به نقل از حسن پور،1389،ص8)
نفت علاوه بر اینکه منبع عمده تولید انرژی در دنیای امروز است نقش مهمی نیز در تعیین میزان قدرت ملی و اعتبار بین المللی کشورهای مختلف ایفا می کند (سید مشهدی،قلمباز و اسفندیاری ،1390،ص 133) روز جهانی نشانگر این واقعیت است که علی رغم تلاشهای زیاد برای متنوع کردن این سبد همچنان نفت و گاز مهمترین منبع تامین کننده انرژی جهان است (همان منبع،ص 135 )
در فصلنامه اقتصاد(1391) امده است: در حالی که درآمد نفت از بعضی جهات به مصرف و تولید در ایران کمک کرده از جهات دیگر باعث عقب ماندگی اقتصادی و سیاسی شده است گروهی از هواداران این دیدگاه معتقدند که با کوشش جهت جبران ضعف های ساختاری و اتخاذ سیاستهای مناسب می توان اثر مثبت نفت بر اقتصاد ایران را تقویت کرد حتی اگر وجود نفت مشکلی برای ساختار اقتصادی یا سیاسی ایران بوده است می توان ادعا کرد که در دراز مدت افزایش درآمد نفت همواره روی تولید کل اقتصاد ایران اث مثبت داشته است.برای افزایش تولید نفت و گاز طبیعی، تهیه سوخت خانگی تمیز و فزاوان که یکی از اجزای مهم و روز افزون از مجموعه انرژی ملی کشور است و نیز افزایش طول عمر منابع نفتی داخلی، اصلاح فناوری و اطلاعات بسیار ضروری است (اداره انرژی فسیلس آمریکا،ترجمه رحیمیان و همکاران،1382،ص 23 )پیشرفت فناوری در آینده بازیافت ارزان تر نفت و گاز داخلی را بویژه از ذخایر عمیق تر و پیچیده تر امکان پذیر خواهد ساخت چنین پیشرفتی تولید کنندگان داخلی را قادر خواهد ساخت به اکتشافات خود ادامه داده و به کشف ذخایر نفتی نائل آیند که تا کنون دستیابی به آنها مقرون به صرفه نبوده است فناوری های جدید دیگر نیز می توانند پالایشگاهها را به تصفیه مداوم نفت با توجه به استاندارد های محیط زیست قادر سازند این فناوری ها همچنین به تولید کنندگان خط لوله نیز کمک کرده و آنها را قادر می سازد سوخت مصرفی را با قیمت مناسب به مصرف کننده برسانند (همان منبع،ص 25)
حامل های انرژی یا مستقیماً از منابع طبیعی استخراج می شوند (و از این رو به آنان انرژی اولیه گفته می شود) مانند نفت خام و گاز و زغال سنگ و یا از حامل های اولیه تولید می شود (که به آنها حامل های انرژی ثانویه می گویند) مانند محصولات پتروشیمی ( آژانس بین المللی انرژی،ترجمه وزارت نیروی جمهوری اسلامی ایران،ص 59 )
ایران از لحاظ داشتن ذخایر گازی در جهان پس از روسیه در رتبه دوم قرار دارد و ذخایر گاز حوزه پارس جنوبی تقریبا یک سوم آن را تشکیل می دهد ( محمدی،1379،ص 35 ) گاز طبیعی از جمله انرژی های پاکی است که پیامدهای زیست محیطی اندکی دارد (ویسی،1384، ص 300 ) عمده منابع گازی ایران در کرانه خلیج فارس قرار دارند که بزرگترین آنها منطقه گازی پارس جنوبی است ( همان منبع ،ص 303 )
گاز طبیعی که به همراه نفت تولید می شود گاز همراه نامیده می شود در حالی که تولید گاز طبیعی از ذخایر گازی غیر همراه با نفت، گاز مستقل نامیده می شود( آژانس بین المللی انرژی،ترجمه وزارت نیروی جمهوری اسلامی ایران،ص 59 )
نمودار 2-1: نمودار ساده شده تولید گاز طبیعی ( همان منبع،ص 69)
استفاده از نفت بصورت خام به 5000 سال قبل بر می گردد استفاده از نفت در دوران آغازین عمدتاً برای روشن نگه داشتن مشعل و در جنگ ها بوده است لوحی باستانی با زبان پارسی نشان از استفاده از نفت برای مصارف دارویی و روشنایی در طبقات بالای جامعه دارد همچنین هرودوت از استخراج نفت و قیر توسط ایرانیان می گوید (سایت ویکی پدیا)
نفت در خاورمیانه برای اولین بار در کشور ما تولید شد از آن زمان تا کنون بیش از صد سال می گذرد ( درخشان،1381،ص 15)
نفت ترکیبی پیچیده از هدروکربن های مایع و ترکیبات شیمیایی حاوی هیدروژن و کربن است که با منشا طبیعی در ذخایر زیرزمینی در سنگواره های رسوبی بوجود می آید Petra واژه یونانی به معنای سنگ و Oleum به معنای نفت است و واژه Petraoleumاغلب بجای واژه Oil بکار برده می شود نفت خام مهمترین نفتی است که از آن فراورده نفتی تولید می شود طیف وسیعی از فراورده های نفتی از نفت خام تولید می شود، بسیاری از این فراورده ها مانند بنزین موتور یا روغن ها برای اهداف خاص و سایر فراورده ها مانند نفت گاز یا نفت کوره برای تامین نیازهای حرارتی مورد استفاده قرار می گیرد (آژانس بین المللی انرژی،ترجمه وزارت نیروی جمهوری اسلامی ایران، ص 75 )
گرچه کاربردهای عمده فراورده های نفتی بخاطر ویژگی انرژی زایی آنهاست لیکن برخی کاربردهای غیر انرژی نفت به ویژه در صنعت پتروشیمی نیز وجود دارد مواد پتروشیمیایی مواد شیمیایی هستند که از نفت مشتق شده و به عنوان ماده اصلی تشکیل دهنده فراورده های تجاری مختلف بکار می روند صنعت پتروشیمی که سابقه آن به اوایل دهه 1920 باز می گردد امروزه از تنوع بالایی برخوردار است (همان منبع،ص 89 )
نمودار 2-2: نمودار ساده شده جریان نفت (همان منبع، ص 80 )
صنایع پتروشیمی ( Petrochemical Industry ) بخشی از صنایع شیمایی است که فراورده های شیمیایی را از مواد خام حاصل از نفت یا گاز طبیعی تولید می کند (سایت ویکی پدیا)
با افزایش جمعیت جهان و محدود بودن صنایع انرژی، کشورهای دنیا با مشکل انرژی روبرو هستند انرژی در تمامی بخشهای جامعه رسوخ کرده است و جنبه های مختلف آن از زندگی خانوادگی گرفته تا مسائل جهانی و بین المللی را تحت تاثیر قرار می دهد ( حشمت زاده و غلامی،1387،ص 71 )
انرژی های فسیلی برای هر دولتی از منابع قدرت آن دولت به شمار می آید، مصرف و تقاضای چشمگیر آن در جهان، کشورهای دارنده آن را با امتیاز اقتصادی بزرگی روبرو ساخته است. اما اگر مدیریت و دیدی صحیح بر این صنایع حاکم باشد از این منابع می توان برای پیشرفت و ترقی تمامی ابعاد توسعه اجتماع بهره گرفت بدون اینکه موجب قربانی شدن هرکدام از آنها شود. توسعه پایدار مفهومی است که با عنایت و توجه به آن می توان جامعه را از دچار شدن به مشکلات مصون داشت.
2-2-1-4- صنعت و توسعه پایدار
توسعه پایدار واژه جدیدی است که از دهه 1980 هنگام تدوین استراتژی جهانی حفاظت از طبیعت و منابع زنده بوجود آمد از این رو توسعه پایدار با مفهوم سنتی توسعه تفاوت اساسی دارد در توسعه پایدار باید ابزارها و راهکارهایی را فراهم نمود که پاسخگوی این نازها باشد، حفاظت و توسعه، تامین نیازهای زیستی اولیه، دستیابی به عدالت اجتماعی، خودمختاری و تنوع فرهنگی و حفظ یگانگی اکولوژیکی (تبریزیان، 1389، ص 8)
توسعه به معنای جامع، به عنوان فرایند پیچیده ای که رشد کمی و کیفی تولیدات و خدمات همراه با بهبود سطح زندگی، تعدیل درآمد و زدودن فقر و محرومیت و بیکاری، تامین رفاه همگانی و رشد علمی را در یک جامعه مد نظر دارد؛ برای همکاری جوامع امری مطلوبست که برای رسیدن برنامه ریزی و تلاش می نمایند (خلیلیان، 1381، ص 10)
پایدار بدین معنا نیست که هیچ چیز تغییر ننماید همچنین به معنای مدینه فاضله ای که هیچ چیز رخ ندهد نمی باشد؛ یک جامعه پایدار در پی بقاء و بهبود مشخصه های اقتصادی، محیطی و اجتماعی یک ناحیه است تا اعضای ان بتوانند سالم، بهره ور و با لذت به ادامه حیات بپردازند (محمدعلی پور، ص 2)
پایداری جنبه های گوناگون دارد اول از همه نیازمند حذف فقر و محرومیت می باشد، دوم نیازمند نگهداری و بهبود منابع است که به تنهایی می توانند حذف فقر را به طور دائمی و همیشگی تضمین کنند، سوم اینکه باید مفهوم توسعه را گسترش دهیم که فقط محدود به شد اقتصادی نباشد بلکه توسعه اجتماعی و فرهنگی را هم شامل شود (سایت اطلس اقیانوسهای سازمان ملل متحد)
«توسعه پایدار بهبود کیفیت زندگی انسانی از طریق حمایت از ظرفیت نگهداشت محیطی است» (ضرابی و اذانی، 1380، ص 14)
توسعه پایدار نقطه توازن و تعادل به منظور تحقق اهداف توسعه در هر یک از جنبه های محیطی، اجتماعی و اقتصادی است که در چارچوب پارادیوم های گذشته به تعرض میان هریک از ابعاد توسعه منجر می شود (عنبری و ملاکی، 1390، ص 92)
توسعه پایدار توسعه ای که احتیاجات نسل حاضر را بدون آسیب رساندن به توانایی نسل های آینده در تامین نمودن نیازهای خود براورده می نماید (ضرابی و اذانی، 1380، ص 12)
توسعه پایدار به استناد تعاریف برشمرده، فرایندی است که اهداف اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی جامعه را هر جا که ممکن است از طریق وضع سیاست ها و انجام دادن اقدامات لازم و عملیات حمایتی باهم تلفیق می کند و هرجا که تلفیق امکان ندارد به ایجاد رابطه مبادله بین آنها و بررسی و هماهنگی این مبادله ها می پردازد.(زاهدی به نقل از خاتمی، 1389، ص 34)
هدف اصلی توسعه پایدار بر مفاهیمی چون ارتقاء کیفیت زندگی یعنی دخالت دادن شاخص های کیفی و اجتماعی و تامین رفاه و عدالت اجتماعی متمرکز است، و لذا توجه به مسائل اجتماعی و عدالت فضایی که بیشتر به شیوه ای سازمانی با نیازهای انسانی مواجه می شود از اهداف دراز مدت و دورنگر بوده و با نگرشی نهادی با مسائل روبرو می شود و سرانجام شرایط کیفی زندگی ساکنان را متناسب با ارزشهای جامعه در حال و آینده در نظر دارد.(خاکپور به نقل از هاشمی و خاتمی، 1389، ص 6)
بنابراین توسعه پایدار بر این نکته تاکید دارد که با افزایش امکانات و بهبود وضعیت زندگی و یا استفاده از امکانات صنعتی برای ارتقاء کیفیت زندگی، محیط زیست و منابع پایه طبیعی به درستی حفظ گردند و از بین نروند.
معمولا به توسعه ای پایدار می گویند که دارای سه بعد اجتماعی باشد:
الف- پایداری اجتماعی
ب- پایداری مشارکت محلی
ج- پایداری انسانی
پایدار اجتماعی به این معناست که تغییرات ناشی از پروژه سبب بهم ریختن امنیت اجتماعی، تخریب روابط اجتماعی سالم، ایجاد آسیب های اجتماعی، افزایش فاصله طبقاتی، اثرات نامناسب ناشی از برهم خوردن نظم اقتصادی منطقه در جهات نامطلوب و تبعیض علیه گروههای حاشیه ای و ضعیف نمی شود (طالبیان، فاضلی و دغاقله، 1387، ص 5)
پایداری مشارکت محلی: در طرح های توسعه پایدار بایستی در کلیه مراحل ساخت، راه اندازی و نگهداری، مردم محلی را مشارکت داد در طرح های توسعه بایستی شرایط را به گونه ای برای ارتقاء مهارتهای شغلی افراد محلی فراهم کرد که مهاجت گسترده نیروی انسانی از مکانهای دیگر نیازی نباشد زیرا این مهاجرت ها باعث پیدایش مشکلات فراوان برای مهاجران و بومیان می شود (زمانی، 1389، ص 3)
پایداری انسانی به این معناست که نیروی انسانی مناسب برای اجرای پروژه و رسیدن به اهداف برنامه ریزی شده آن در دراز مدت در دسترس است بالاخص تضمین آنکه در دراز مدت نیروی انسانی ای وجود دارد که قادر است تغییرات فنی ایجاد شده در سطح منطقه را درک کرده و فرصت های ایجاد شده را برای اهداف توسعه بکار گیرد (طالبیان و همکاران، 1387، ص 4)
بر این اساس در توسعه پایدار سه دسته هدف و بر مبنای آن سه محیط و سه بعد اصلی وجود دارد که عبارتند از: محیط های اقتصادی اجتماعی و طبیعی و ابعاد اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی در غالب مستندات، توسعه پایدار بر مبنای همین اهداف تعریف و ترسیم شده است به عنوان مثال همکاری های اقتصادی با تاکید بر این سه دسته هدف شمای توسعه پایدار را به صورت شکل زیر ترسیم کرده است. (زاهدی به نقل از خاتمی، 1389، ص 34)
شکل 2-2: شمای توسعه پایدار
در توسعه پایدار برنامه هایی با کارایی بالای اقتصادی در صورتی که سبب عدم تعادل هریک از ابعاد زمانی، مکانی و اجتماعی می شود و محیط زیست را مورد تهدید قرار دهد، پذیرفتنی نیست (ضرابی و اذانی، 1380، ص 10)
شکل 2-3: اهداف توسعه پایدار محلی (احمدی و حاجی نژاد، 1389، ص 7)
در واقع توسعه پایدار بر پایه هشیاری انسان نسبت به خودش و نسبت به منابع طبیعی کره زمین استوار است و خواهان یک سبک زندگی پایدار برای همه انسانهاست و مخالف مصرف بیش از اندازه، اتلاف منابع و بی توجهی به نسل های آینده و قطع رابطه با گذشته است
اصول توسعه پایدار:
کنار گذاشتن قدر قدرتی انسان
اکوسیستم بسیار مهمتر از درک و تصور فعلی است
عدالت و برابری
آشتی توسعه و پایداری
مشارکت و وفاق
مردم محوری
برنامه های جامع، چرخه ای و تلفیقی
دید سیستمی و کل گرایانه
ساخت بر روی آنچه که وجود دارد
انعطاف پذری
استفاده عاقلانه از منابع
تفکر جهانی و تفکر محلی (زاهدی و نجفی، 1384، صص 54-50)
بنابراین اگر ما با این دید وسیع به توسعه بنگریم و در برنامه ریزی های صنعتی و ملی تمامی این اهداف و مقوله ها را مد نظر قرار دهیم به یک پایداری بدون هرگونه مشکل و معضل دست خواهیم یافت که رضایت عمومی در همه جوانب آن برقرار می باشد. اگر ابعاد فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی، بهداشتی، زیست محیطی و آموزشی توسعه را در برنامه های صنعتی خود مد نظر قرار دهیم در واقع به شاخص ها و مولفه های یک زندگی خوب و باکیفیت اهمیت و کیفیت زندگی مردم را در حد مطلوبی ارتقاء داده ایم. نباید این مطلب را از یاد ببریم که رسیدن به کیفیت زندگی مطلوب می بایست از اهداف هرگونه اقدام عمرانی و توسعه ای باشد.
پیشینه داخلی:
عریضی و مولایی (1391) در مقاله ای با عنوان "تدوین راهبردهای فرهنگی و اجتماعی توسعه پایدار و همه جانبه سواحل دریای مکران" با روش تحقیقی توصیفی و میدانی دست یافته است: ایجاد بستر لازم جهت جذب سرمایه های داخلی و خارجی برای توسعه همه جانبه سواحل منطقه، ایجاد و تعمیق همبستگی های قومی و ملی و مذهبی در منطقه و اعتمادسازی در حوزه سیاسی با کشورهای منطقه راهبردهایی هستند که با بهره گیری از نقاط قوت، ضعف، آسیب پذیری ها و تهدیدات موجود در منطقه مشخص گردیده که برای ایجاد و یا گسترش توسعه پایدار می توان از آنها بهره گرفت.
کلانتری و همکاران (1390) در مقاله خود با عنوان خصوصیات شیمیایی خاک و آب زیرزمینی دشت آبرفتی عسلویه، با تاکید بر آلودگی فلزات سنگین به این نتیجه رسیده است که مقدار سرب، استرانیم، نیکل و منگنز در اکثر نمونه ها بیشتر از حد استاندارد می باشد و همچنین آب کلیه نمونه ها، مقادیر بالاتری از شاخص MI را دارا می باشد.
خليفه و همكاران (1389) در مقاله با عنوان " بررسي پيامدهاي اجتماعي و فرهنگي استقرار صنعت در منطقه" بررسي كرده و با استفاده ار گرداوري اطلاعات به روش كتابخانه اي به اين نتيجه دست يافته كه استقرار نيروهاي بومي استان و منطقه در اين صنايع باعث كاسته شدن فقر مردم و افزايش توانمندي مالي آنان گرديده است. استقرار افراد غير بومي باعث يك سري انحطاط هاي اخلاقي گرديده است، مهاجرت هزاران نفر به منطقه عسلويه باعث جا به جايي وسيع جمعيت در يك محدوده جغرافيايي كم ارزشها و سنت بزهكارانه و جنايي را توسعه مي دهد.
خاتمي (1389) در پايان نامه خود تحت عنوان ‹‹ بررسي تاثير استقرار صنايع انرژي بر بر وضعيت اقتصادي و اجتماعي شهرستان لامرد›› در يك تحقيق پيمايشي و با استفاده از نمونه گيري به روش سرشماري و استفاده از پرسشنامه محقق ساخته به اين نتايج دست يافته است كه: استقرار صنايع انرژي بر (كه وجود آن به نوعي وابسته به منطقه ويژه پارس جنوبي و پارسيان است) مي تواند موجب دگرگوني در جنبه هاي اقتصادي و اجتماعي در مقياس هاي كوچك و بزرگ شود، همچنين اين مناطق در آينده با طيف عظيمي از نيروهاي غير بومي روبرو مي گردد و همين امر برروي كمبود دگرگوني مسكن تاثير گذار است.
احمدی و حاجی زاده (1389) در مقاله ای تحت عنوان "تخریب محیط زیست مانعی در برابر توسعه پایدار" به بررسی وضعیت محیط زیست و تایید دیدگاههای سود محور و لیبرال اقتصادی بر تخریب محیط پرداخته شده است و به این نتیجه دست یافته که بی توجهی به آثار زیست محیطی طرح های توسعه یافته می تواند باعث تخریب محیط زیست شده و پایداری توسعه را با مشکل روبرو سازد و یا مانع از تحقق توسعه پایدار شود.
رضوانی و همکاران (1389) در مقاله ای تحت عنوان "توسعه و سنجش شاخص های کیفیت زندگی شهری (مطالعه موردی : شهر نورآباد، استان لرستان)" که با استفاده از پرسشنامه هایی محقق ساخته به جمع آوری داده ها روی آورده و پس از بررسی و انجام آزمونهای آماری مشخص به این نتایج دست یافته است: که 25 درصد خانوارها در حالت بهزیستی و 1/30 درصد در حالت محرومیت قرار دارند در حالی که 4/24 درصد آنها در حالت ناهماهنگی و 4/20 درصد در حالت انطباق قرار گرفته اند و همچنین این نتیجه وصول گردیده که بطور کلی، کیفیت زندگی با افزایش میزان تحصیلات، درآمد خانوار، مالکیت مسکن و شاغل بودن افزایش می یابد
مرادي (1388) در مقاله اي تحت عنوان ›› تاثير نفت بر نماگرهاي اقتصاد كلان ايران با تاكيد بر مكانيزم هاي انتقال و آثار ›› با استفاده از روش كتابخانه اي و با استفاده از آماره هاي دوره 85-1347 به اين نتيجه دست يافته كه درآمدهاي نفتي بر رشد اقتصادي تاثير مثبت دارد و همچنين باعث متعادل تر شدن توزيع درآمد مي شود.
صابری زفرقندی و همکاران (1388) در مقاله ای تحت عنوان "وضعیت مصرف مواد، اعتیاد و خدمات مربوطه در کارگران منطقه صنعتی عسلویه (میدان گاز پارس جنوبی) در سال 1386" به این نتیجه اشاره دارند که در عسلویه همانند مناطق دیگر کشورمان مصرف مواد اپیوئیدی بارزتر است و با استفاده از آزمایش ادرار و مثلث سازی با نظرات افراد مصاحبه شده که تا اندازه ای مشابهت دارد مصرف جاری در کارگران را می توان حدود 15 تا 25 درصد برآورد نمود.
داداش پور (1388) در مقاله ای تحت عنوان "خوشه های صنعتی، یادگیری نوآوری و توسعه منطقه ای" با بررسی مجمل رهیافت های تئوریکی و تحلیلی و تشریح برخی ویژگیها و عناصر موثر در خوشه بندی صنعتی و نقش آنها در فرایندهای یادگیری، نوآوری و توسعه منطقه ای، اینگونه نتیجه گیری می کند که خوشه بندی صنعتی می تواند منجر به دسترسی به بازار، شکل گیری بازار، نیروی کار محلی، افزایش تحرک نیروی کار ایجاد بازخورد از طریق شبکه های رسمی و غیر رسمی شود.
غفاری و امیری (1387) در مقاله ای با عنوان "کیفیت زندگی: کیفیت زندگی در برنامه های عمرانی و توسعه ایران" با استفاده از روش تطبیقی و کلینیک تحلیل محتوا به بررسی موضوع پرداخته اند و این چنین نتیجه این مقاله را بیان می کند که برنامه های توسعه ایران غالباً تحت تاثیر الگوهای جهانی قرار داشته است برنامه های بعد از انقلاب همگی در برش زمانی بعد از دهه 1990 تدوین یافته اند، رویکرد انسانی و قابلیتی، الگوی غالب برنامه ها بوده اما این برنامه ها در روندی متفاوت تحت تاثیر شرایط جهانی و سیاستهای اجماع واشنگتن و سیاستهای پیشنهادی بانک جهانی و صندوق بین المللی پول قرار دارند و همچنین بیان می کند که در همه برنامه ها مسائل اجتماعی غالبا از منظر اقتصادی نگریسته شده اند و همه برنامه ها به استثناء برنامه پنجم عمرانی، بر رشد اقتصادی به عنوان مهمترین چالش توسعه ایران و ارتقاء کیفیت زندگی تاکید داشته اند.
حسن زاده (1387) در مقاله ای با عنوان "رویکرد اجتماعی محور به کیفیت زندگی اجتماعات محلی" با استفاده از رویکرد مطالعه طولی – مقایسه ای، اطلاعات خود را بصورت اسنادی و کتابخانه ای گردآوری کرده است و به این نتیجه دست یافته است که : طی سالهای 85-1365 شاخص های کیفیت زندگی در برخی موارد افزایش یافته است با این حال تفاوت های عمده ای بین اجتماعات شهری و روستایی وجود دارد و فرسودگی بناهای روستایی از چالشهای کالبدی محسوب می شود از طرفی دیگر تحولات صورت گرفته به رشد چشمگیر اجاره نشینی بخصوص در مناطق شهری انجامیده و در مورد میزان مشارکت و اعتماد اجتماعی که از متغیرهای کلیدی در مباحث اجتماع محور بوده می توان گفت که دارای مقداری بسیار پایین است
طالبيان و همكاران (1387) در مقاله اي تحت عنوان ‹‹ تحليل تاثير اجتماعي توسعه صنعتي در منطقه عسلويه ›› با استفاده از روش پيمايشي و بهره گيري از پرسشنامه به اين نتيجه دست يافته است كه منافع كوتاه مدت طرح ها براي بوميان ناچيز بوده است، به اين دليل از بين رفتن فرصت هاي شغلي سنتي و معمول در منطقه پديده بيكاري بوميان ايجاد شده و همچنين سيل مهاجرت كارگران مجرد و نبود امكانات جهت انتقال خانواده ها به بحران هاي اجتماعي موجود در منطقه دامن زده است.
صادقی منایی (1385) در مقاله ای با عنوان "ارائه یک الگوی مفهومی برای مسائل و انحرافات اجتماعی و راه حل های کاهش آن در عسلویه" به وسیله یک تحقیق میدانی و با نگرش مشاهده مستقیم و مطالعه موردی عمیق به این نتیجه دست یافته است که توسعه صنعتی و پیشرفت های تکنولوژی در عسلویه مبناهایی را برای تغییر از یک جامعه کاملاً روستایی به یک جامعه صنعتی و شهری فراهم ساخته است جامعه ای جدید با ظرفیت های تولیدی بزرگتر خلق نموده و از طرف دیگر اخلال های وسیعی در الگوهای سنتی زندگی و ارتباطات ایجاد کرده است که به نوبه خود منجر به بروز مسائل اجتماعی مختلفی می گردد که منطقه برای کنترل و کاهش مشکلات اجتماعی خصوصاً جرم و کجروی نیازمند برنامه ریزی هماهنگ و چند جانبه است که در بلند مدت، میان مدت و کوتاه مدت مسائل و مشکلات را برطرف سازد
زاهدی و نجفی (1384) در مقاله خود با عنوان "بسط مفهومی توسعه پایدار" با بررسی مفهوم توسعه پایدار بیان می کند که موضوع توسعه پایدار باید مورد توجه سیستم های آموزشی از ابتدایی تا دوره های دکترای دانشگاهی قرار بگیرد ضمن اینکه نظام کنونی کشور ارزش کامل فرایندهای اکولوژیک را محاسبه نمی کند و در حسابهای ملی هم جایی برای محاسبه آنها وجود ندارد.
2-3-2- پیشینه خارجی:
دمیتریوس آی.ام و همکاران (2014) در پژوهشی با عنوان «اختصاص زمان فراغت و رابطه آن با کیفیت ادراک از زندگی و رضایت از زندگی» با هدف بررسی رابطه بین زمان فراغت (آزاد) با ادراک از زندگی و احساس رضایت از زندگی در یونان و با پژوهش برروی نمونه 353 پاسخ دهنده به این نتیجه دست یافته اند که: به نظر می رسد که رضایت از زندگی بیشتر تاثیر می پذیرد از ادراک از زندگی و به میزان کمتری از تخصیص زمان آزاد و اوقات فراغت تاثیر می پذیرد. (دمیتریوس و همکاران 2014، ص 519)
روزنا کا و همکاران (2014) در مقاله ای با عنوان «ارزیابی حرارت محیطی بر اساس شاخص ها در محیط های کاری صنعتی» بیان می کند که کارگران صنعت در طول ساعات کار ممکن است در معرض خطرات گرمایی و یا سرمایی محیط قرار بگیرند بنابراین ارزیابی حرارتی هوا بسایر مهم است این ارزیابی بر اساس تعدادی اندازه گیری و محاسبات با استفاده از شاخص های ارزیابی آسایش حرارتی انجام گردیده است در این مقاله به بررسی نتایج پایش محیط های کاری حرارتی گرم که در آن کارگران در معرض استرس گرمایی قرار گرفته اند پرداخته شده و نتایج نشان داده است که برای ایجاد سلامتی بیشتر کارگران در محیط های کاری صنعتی مورد بررسی باید دمای محیط کارگری آنان را کاهش دهیم (روزنا کا و همکاران، 2014، ص 158)
میزان بی.اچ و همکاران (2012) در مقاله ای با عنوان «تاثیر FDI، پیشرفت و محیط زیست بر کیفیت زندگی در مالزی» ضمن توضیح این مساله که تخریب محیط زیست تاثیر مستقیم بر کیفیت زندگی انسان داشته و یا حتی تهدیدی برای بقای نوع بشر است به این نتایج اشاره داشته است که بین سرمایه گذاری مستقیم خارجی (FDI) و محیط زیست یک رابطه غیر خطی در طول سالهای 1965 تا 2010 در مالزی وجود داشته است و اینکه نتایج نشان می دهد که منحنی کوزینتس زیست محیطی وجود دارد پس سرمایه گذاری مستقیم خارجی ضمن ایجاد پیشرفت باعث تخریب محیط زیست می شود. (میزان بی.اچ و همکاران، 2012، ص 333)
کارلوس ای و همکاران (2012) در پژوهشی تحت عنوان «تعامل بین دانشگاه، صنعت و دولت به سوی توسعه پایدار بیشتر یک منطقه نفتی در برزیل» بیان می کند که همکاری بین این سه بخش به عنوان اساسی برای توسعه مناطق اصلی نوآوری در سراسر جهان شناخته شده است مدل تعامل بین دولت، دانشگاه و صنعت برای انتقال بهتر و بیشتر دانش، فناوری و نوآوری از دانشگاه به جامعه و کسب و کار با چالش مواجه است در این پژوهش این چالشها مورد بررسی قرار گرفته و به این نتیجه دست یافته که برای توسعه یک منطقه نفتی باید اهدافی فراتر از افزایش تکنولوژی صنعتی را دنبال کرد و باید راهبردهای توسعه پایدار در دراز مدت را مد نظر قرار داد. (کارلوس ای و همکاران، 2012، ص 100)
وانگ جی و همکاران (2011) در مقاله ای با عنوان «بررسی استراتژی توسعه پایدار صنایع شیمیایی استان شاندونگ» به این نتیجه دست یافته است که با وجود اینکه صنایع شیمیایی در استان شاندونگ به سرعت به صنایع پایه این استان تبدیل شده و باعث توسعه این استان گردیده اما ساختار آن منطقی نیست و عمق پردازش آن ناکافی است که منجر به مشکلات زیست محیطی این استان گردیده است و ایشان درباره اجرای استراتژی توسعه پایدار در صنایع شیمیایی استان شاندونگ چند توصیه را مطرح نموده اند که شامل این موارد می شود: ایجاد سیاست ها و مقررات مربوط به یک آستانه پذیرش زیست محیطی برای پروژه های شیمیایی جدید، توجه به امکانات زیرساختی محیط زیست، تقویت نظارت و مدیریت زیست محیطی پروژه های شیمیایی. (وانگ جی و همکاران، 2011، ص 962)
ام تي هاگ (1979) ضمن تحليل فرآيند توسعه روستايي بر اين باور است كه در امتداد با ديگر بخش هاي اجتماعي و اقتصادي صنعت بايد به عنوان مهم ترين مولفه هر برنامه توسعه يكپارچه روستايي پذيرفته شود، ماهيت و الگوي صنعتي شدن چه در ابعاد كوچك مقياس و يا صنايع دستي و چه در صنايع بزرگ مقياس تابع مواد خام اوليه و منابع انساني در ابعاد محلي و منطقه اي است هاگ تصريح مي كند كه صنعتي شدن ضمن ايجاد مهارت هاي جديد و ايجاد هماهنگي موجب شكستن موانع سنتي رشد اقتصادي در مناطق روستايي است.(هاگ، 1979، ص107)
ديويد راجرز (1978) با بررسي اثرات استقرار صنعت در شهرك ها و مناطق روستايي ايالت آيوا نشان مي دهد كه صنعتي شدن روستايي منافع وسيعي را براي اجتماعات مورد مطالعه در برداشته و به طوري كه سبب افزايش يكپارچگي خانوارها افزايش درآمد سرانه و توزيع متعادل درآمد ها شده است. (راجرز، 1978، ص250)
فهرست منابع:
احمدی بیرگانی، ح و چاره ساز، ن، (1389)، آلودگی صنعتی و تاثیر آن بر وضعیت منطقه عسلویه و راهکارهای مقابله با آن، دومین همایش چشم انداز توسعه پایدار، یکپارچه و دانایی محور منطقه ویژه اقتصادی انرژی پارس، 28-27 بهمن ماه 1389، بوشهر، عسلویه
احمدی، ع و حاجی نژاد، ع، (1389)، تخریب محیط زیست مانعی در برابر توسعه پایدار، مجموعه مقالات چهارمین کنگره بین المللی جغرافی دانان جهان اسلام (ICIWG 2010)
اخوان بهبهانی، ع و مسعودی اصل، ای، (1386)، تمرکز زدایی در بخش سلامت، فصلنامه مجلس و راهبرد، شماره 54
ارجمند، س، (1346)، نقش نیروی انسانی ماهر در توسعه اقتصادی، فصلنامه بورس، شماره 48
اعتمادی، ح، و رفیعی، ح، (1379)، سیاست سلامت در چارچوب رفاه اجتماعی، فصلنامه تامین اجتماعی، شماره 6
اکبری، ع، اردستانی، م، شکراللهی، ح، علیخانی، ج، بهادری، م و شلیگان، ج، (1389)، مطالعه پراکنش آلودگی های نفتی در خاک و آبهای زیر زمینی منطقه تاسیسات مجتمع گاز پارس جنوبی، دومین همایش چشم انداز توسعه پایدار، یکپارچه و دانایی محور منطقه ویژه اقتصادی انرژی پارس، 28-27 بهمن ماه 1389، بوشهر، عسلویه
آذر، ع و مومنی، م، (1380)، آمار و کاربرد آن در مدیریت، جلد اول، تهران: انتشارات سمت
آژانس بین المللی انرژی، (1384)، راهنمای آمار انرژی، ترجمه وزارت نیروی جمهوری اسلامی ایران
آئین جمشید، خ، محسنی زاده، ف، حق شناس، آ و امیدی، س، (1389)، اثرات متقابل فعالیت صنایع مستقر در منطقه انرژی پارس و محیط زیست دریایی، دومین همایش چشم انداز توسعه پایدار، یکپارچه و دانایی محور منطقه ویژه اقتصادی انرژی پارس، 28-27 بهمن ماه 1389، بوشهر، عسلویه
بابایی، ن، (1382)، سیاست اجتماعی و سلامت، فصلنامه رفاه اجتماعی (علمی-پژوهشی)، شماره10.
بایزیدی، اِ، اولادی، ب و عباسی، ن، (1391)، تحلیل داده های پرسشنامه ای به کمک نرم افزار SPSS، تهران: انتشارات عابد، مهرگان قلم.
بذرافشان، ج و محمد نیا، ط، (1392)، تحلیل پیامدهای ایجاد مناطق ویژه اقتصادی بر توسعه اقتصادی روستاها مورد شناسی: بخش عسلویه شهرستان کنگان، فصلنامه جغرافیا و آمایش شهری، شماره 6
براری، ع، (1391)، کیفیت زندگی، سایت اینترنتی تارنمای شخصی جامعه شناسی، http://sparsi.blogfa.com، 18/4/93.
برگردن، ب، (1386)، اصول مدیریت دانش، ترجمه م انصاری، تهران: موسسه کتاب مهربان نشر
بکر، گری، (1380)، اقتصاد و توسعه:سرمایه انسانی و کاهش فقر، ترجمه عدلی، آ، ماهنامه بررسی مسائل و سیاست های اقتصادی، شماره دوم، صص25-20
بلاغت، ر و هاشمی، اَ، (1391)، پژوهش در علوم تربیتی و روانشناسی، تهران: انتشارات خسرو شیرین.
پهلوان زاده، ف، بخشی زاده، ح و پهلوان زاده، م، (1389)، بررسی اثرات زیست محیطی و توسعه ای گسترش مراکز نفتی بر توسعه روستایی، دومین همایش چشم انداز توسعه پایدار، یکپارچه و دانایی محور منطقه ویژه اقتصادی انرژی پارس، 28-27 بهمن ماه 1389، بوشهر، عسلویه.
تبریزیان، ب، (1389)، بررسی نقش انرژی در توسعه پایدار و ملاحظات زیست محیطی آن، دومین همایش چشم انداز توسعه پایدار، یکپارچه و دانایی محور منطقه ویژه اقتصادی انرژی پارس، 28-27 بهمن ماه 1389، بوشهر، عسلویه.
ترکیانفر، ف، جعفری، ح و صادقپور، اَ، (1388)، ارزیابی آثار محیط زیست منطقه ویژه اقتصادی انرژی پارس بر خط ساحلی خلیج فارس در استان بوشهر، مجله محیط شناسی (علمی-پژوهشی)، شماره 52: صص 54-43.
حاجی آقایی، ل و عباسی، خ، (1389)، جامعه شناسی عمومی، شیراز: انتشارات نبی.
حبیبی، م، (1389)، جامعه شناسی دولت نهادی و توسعه صنعتی در ایران، فصلنامه توسعه تکنولوژی صنعتی، شماره 16.
حسن پور، ن، (1389)، مروری بر مسئولیت اجتماعی شرکت ها: شرکت های نفت و گاز، دومین همایش چشم انداز توسعه پایدار، یکپارچه و دانایی محور منطقه ویژه اقتصادی انرژی پارس، 28-27 بهمن ماه 1389، بوشهر، عسلویه.
حسن‌زاده، د، (1387)، رویکرد اجتماع محور به کیفیت زندگی اجتماعات محلی، فصلنامه مدیریت شهری، شماره 20، http://sepehrdidar.persianblog.ir
حشمت زاده، م و غلامی، ب، (1387)، گاز خلیج فارس؛ فرصت ها و تهدیدهای امنیتی، فصلنامه بررسی های مسائل اقتصاد انرژی، شماره 2
خاتمی، م، (1389)، بررسی تاثیر استقرار صنایع انرژی بر بر وضعیت اقتصادی و اجتماعی شهرستان لامرد، پایان نامه کارشناسی ارشد، رشته جامعه شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد جهرم
خلیفه، ح و فرخی، ل، (1389)، بررسی پیامدهای اجتماعی و فرهنگی استقرار صنعت در منطقه، دومین همایش چشم انداز توسعه پایدار، یکپارچه و دانایی محور منطقه ویژه اقتصادی انرژی پارس، 28-27 بهمن ماه 1389، بوشهر، عسلویه
خلیلیان، م، (1381)، اسلام و توسعه، قم: مرکز مطالعات و پژوهشهای فرهنگی حوزه علمیه
داداش پور، ه، (1388)، خوشه های صنعتی، یادگیری، نوآوری و توسعه منطقه ای، فصلنامه راهبرد، شماره 18
دانشنامه آزاد ویکی پدیا، http://fa.wikipedia.org، 10/4/1393
درخشان، م، (1381)، منافع ملی و سیاستهای بهره برداری از منابع نفت و گاز، فصلنامه مجلس و پژوهش، شماره 34
دلاور، ع، (1373)، روشهای آماری در روانشناسی و علوم تربیتی، تهران: انتشارات دانشگاه پیام نور
دهخدا، ع، (1373)، لغت نامه دهخدا، جلد دوازدهم، تهران: موسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران، چاپ اول
دیوید ام، ا، (1381)، کیفیت زندگی: رفاه انسانی، عدالت اجتماعی، ترجمه ح شاهی اردبیلی و ح حاتمی نژاد، فصلنامه اطلاعات سیاسی اقتصادی، شماره 185 و 186
راجی، م و گرامی، س، (1389)، بررسی ارزیابی اثرات زیست محیطی پالایشگاه گازی منطقه گازی فاز 3 منطقه پارس، دومین همایش چشم انداز توسعه پایدار، یکپارچه و دانایی محور منطقه ویژه اقتصادی انرژی پارس، 28-27 بهمن ماه 1389، بوشهر، عسلویه
رحمتی، اَ، کیفیت زندگی، سایت اینترنتی موسسه خیریه عروة الوثقی صدرا، www.ovsadra.com، 20/9/92
رضایی قلعه، ح و میلانی بناب، ع، (1385)، بحثی در حقوق اجتماعی اقتصادی: استحقاق حق خدمات بهداشتی سلامت و آموزش در کشورهای در حال توسعه، نشریه راهبرد (علمی-پژوهشی)، شماره 42
رضوانی، م و منصوریان، ح، (1386)، سنجش کیفیت زندگی: بررسی مفاهیم، شاخص ها، مدلها و ارائه مدل پیشنهادی برای نواحی روستایی، فصلنامه روستا و توسعه، شماره 3
رضوانی، م، متکان، ع، منصوریان، ح و ستاری، م، (1389)، توسعه و سنجش شاخص های کیفیت زندگی شهری (مطالعه موردی: شهر نورآباد، استان لرستان)، فصلنامه مطالعات و پژوهشهای شهری و منطقه ای، شماره 2
روزبهان، م، (1385)، مبانی توسعه اقتصادی، تهران: انتشارات تابان، ویرایش سوم
زاهدی مازندرانی، م، (1382)، توسعه و نابرابری، تهران: انتشارات مازیار
زاهدی، ش و نجفی، غ، (1384)، بست مفهومی توسعه پایدار، پایگاه اطلاعات علمی کشور (SID)
زلفی گل، م، (1383)، از ترویج علم تا تولید ثروت از دانش، فصلنامه رهیافت، شماره 33
زمانی، غ، (1389)، پیامدهای اجتماعی و فرهنگی استقرار صنعت در منطقه عسلویه، دومین همایش چشم انداز توسعه پایدار، یکپارچه و دانایی محور منطقه ویژه اقتصادی انرژی پارس، 28-27 بهمن ماه 1389، بوشهر، عسلویه
سایت اینترنتی اطلس اقیانوسهای سازمان ملل متحد، www.oceansatlas.com، 10/5/93
سایت اینترنتی دانشگاه علوم پزشکی مشهد، www.mums.ac.ir، 18/4/93
سایت اینترنتی شهرهای ایران، www.irancitys.ir، 18/4/93
سایت سازمان منطقه ویژه اقتصادی انرژی پارس، بانک اطلاعات انرژی پارس، http://www.pseez.ir، 10/4/93
سجادی، ح و صدر السادات، ج، (1383)، شاخص های سلامت اجتماعی، فصلنامه اطلاعات سیاسی اقتصادی، شماره 207 و 208
سلامتی، پ، (1388)، کیفیت زندگی چیست، هفته نامه سپید، شماره 156
سلطانی، ک، (1371)، مجموعه مباحث و روشهای شهرسازی – محیط زیست، جلد ششم، تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات شهرسازی و معماری ایران، چاپ اول
سید مشهدی، پ، قلم باز، ف واسفندیاری، ع، (1390)، اهمیت صنعت نفت در ایجاد تولید و اشتغال در اقتصاد ایران و تاثیر آن بر سایر فعالیتهای اقتصادی، فصلنامه پژوهشهای رشد و توسعه اقتصادی (علمی-پژوهشی)، شماره دوم
سیف، ع، (1379)، اندازه گیری و سنجش در علوم تربیتی، تهران: انتشارات دانشگاه پیام نور
شجاعی، ع، (1391)، صنعت نفت با دانش فنی صنعت گر ایرانی [سخن مدیر مسئول]، فصلنامه بین المللی بازرگانی
شریعتی نجف آبادی، اِ، علم اقتصاد، پژوهشکده باقرالعلوم، www.pajoohe.com، 2/7/93
شریف زاده، ف و بودلایی، ح، (1387)، مدیریت دانش در سازمانهای اداری، تولیدی و خدماتی، تهران: انتشارات جهاد دانشگاهی – واحد علامه طباطبایی
صابری زفرقندی، م، رحیمی موقر، آ، حاجبی، اَ، امین اسماعیلی، م، رزاقی، ع، خستو، گ و جارسیا، ر، (1386)، وضعیت مصرف مواد، اعتیاد و خدمات مربوطه در کارگران منطقه صنعتی عسلویه (میدان گاز پارس جنوبی)، مجله پژوهشی حکیم، شماره 4
صابری، ش و شیخ نوری، م، (1391)، بازار و نهضت ملی شدن صنعت نفت، فصلنامه پژوهشهای تاریخی (علمی- پژوهشی)، شماره سوم (پیاپی 15)
صادقی فسایی، س، (1385)، ارائه یک الگوی مفهومی برای مسائل و انحرافات اجتماعی و راه حل های کاهش آن در عسلویه، مجله جامعه شناسی ایران (علمی-پژوهشی)، شماره 26
صادقی، ع، (1389)، کیفیت زندگی؛ شاخص توسعه اجتماعی، فصلنامه کتاب ماه علوم اجتماعی، شماره 34
صدیقی، ک، (1381)، شکلگیریجغرافیاییجدیدصنعتدرجهان ، فصلنامه بورس، شماره 34، ص 31-24
ضرابی، اَ و اذانی، م، (1380)، معنی و مفهوم توسعه پایدار در جهان صنعتی و در حال توسعه، فصلنامه رشد آموزش جغرافیا، شماره 59
ضرابی، اَ و شیخ بیگلو، ر، (1390)، سطح بندی شاخص های توسعه سلامت استانهای ایران، فصلنامه رفاه اجتماعی (علمی-پژوهشی)، شماره 42
طالبیان، اَ و عمرانی مجد، عبداله، (1389)، مدم، نفت و حاکمیت، دومین همایش چشم انداز توسعه پایدار، یکپارچه و دانایی محور منطقه ویژه اقتصادی انرژی پارس، 28-27 بهمن ماه 1389، بوشهر، عسلویه
طالبیان، اَ، فاضلی، م و دغاقله، ع، (1387)، تحلیل تاثیر اجتماعی توسعه صنعتی در منطقه عسلویه، فصلنامه علوم اجتماعی، شماره 33، ص 75-55
عبداللهیان، م، (1389)، بررسی نقش آلاینده های زیست محیطی ناشی از دودکش ها و مشعل های پالایشگاههای گاز منطقه گاز پارس جنوبی و خسارات وارده، دومین همایش چشم انداز توسعه پایدار، یکپارچه و دانایی محور منطقه ویژه اقتصادی انرژی پارس، 28-27 بهمن ماه 1389، بوشهر، عسلویه
عبدیانی، ن، انقلاب صنعتی، پژوهشکده باقرالعلوم، www.pajoohe.com، 15/5/93
عریضی، ف و مولایی، ی، (1391)، تدوین راهبردهای فرهنگی و اجتماعی توسعه پایدار و همه جانبه سواحل دریای مکران، اولین همایش ملی توسعه سواحل مکران و اقتدار دریایی جمهوری اسلامی ایران
عزیزپور، ف و قاسمی، ع، (1389)، نقش منطقه ویژه پارس جنوبی -عسلویه- در تحول مکانی فضایی سکونتگاههای روستایی مطالعه موردی: روستای اخند ناحیه کنگان، نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی (علمی-پژوهشی)، شماره 19
عزیزی، م، صبحیه، م و بمانیان، م، (1386)، بررسی جایگاه و اهمیت مدیریت انتقال تکنولوژی در صنعت نفت کشور، فصلنامه مدیریت پروژه، شماره 6
علایی، ح و یارعلی، ن، (1388)، اقتصاد پایدار، توسعه پایدار، مجموعه مقالات هشتمین همایش از سلسله همایشهای منطقه ای چشم انداز جمهوری اسلامی ایران در افق 1404
علوی، اِ، کلیات علم اقتصاد، در حال چاپ
عنبری، م و ملاکی، اَ، (1390)، بررسی آثار اجتماعی قطبهای رشد صنعتی بر توسعه پایدار مردم، مجله توسعه روستایی (علمی-پژوهشی)، شماره 2
غفاری، غ و امیدی،ر ، (1387)، کیفیت زندگی: کیفیت زندگی در برنامه های عمرانی و توسعه ایران، فصلنامه رفاه اجتماعی (علمی-پژوهشی)، شماره 30 و 31
فاضلی، م و طالبیان، اَ، (1389)، پیامدهای اجتماعی دیدگاهای نظری حاکم بر توسعه صنعت نفت و گاز، دومین همایش چشم انداز توسعه پایدار، یکپارچه و دانایی محور منطقه ویژه اقتصادی انرژی پارس، 28-27 بهمن ماه 1389، بوشهر، عسلویه
فراهانی، ح، عبدلی، س و چراغی، م، (1391)، ارزیابی اثرات سرمایه اجتماعی در توسعه نواحی روستایی با تاکید بر کیفیت زندگی (مطالعه مورد: دهستان مشهد، میقان شهرستان ارک)، فصلنامه برنامه ریزی منطقه ای (علمی-پژوهشی)، شماره 8
فرهودی، ر، قرمی، م و پناهنده خواه، م، (1388)، ارزیابی استراتژیک الگوی توسعه شهرهای نفت خیز با تاکید بر ابعاد اقتصادی (نمونه مورد مطالعه: شهر دو گنبدان)، نشریه جغرافیا و برنامه ریزی، شماره29.
فریدونی، ف، صنعتی شدن، پژوهشکده باقرالعلوم، www.pajoohe.com، 15/5/93
فصلنامه تازه های اقتصاد، (1391)، تبیین نق نفت در اقتصاد ایران [گزارش]، شماره 136
فلاحی، ف و سجودی، س، (1390)، بررسی عوامل موثر بر بهره وری منابع انسانی در صنایع ایران، فصلنامه پژوهشهای مدیریت منابع انسانی (علمی-پژوهشی)، شماره 1
فیشلر، ر، (1381)، شهر و پژوهش: برنامه ریزی برای بهبود وضعیت زندگی، از استاندارد زندگی تا کیفیت زندگی، ترجمه م تقی زاده مطلق، فصلنامه جستارهای شهرسازی، شماره 1
قاسمی، ن، (1384)، حقوق کیفری محیط زیست، تهران: انتشارات جمال الحق، چاپ دوم
قرائی مقدم، ا، (1374)، مبانی جامعه شناسی، تهران: انتشارات ابجد
قنبری، ع، خانی قریه گپی، ن و افضلی ابرقویی، و، (1388)، عسلویه و نقش اقتصادی و اجتماعی آن بر خلیج فارس، فصلنامه اطلاعات علمی، شماره 3
کریمی وکیل، علیرضا(1391)، رابطۀ کیفیت زندگی و جهت گیری مذهبی با اضطراب مرگ، پایان نامه کارشناسی ارشد دانشگاه علامه طباطبایی(ره) تهران
کلانتری، ن، سجادی، ز، مکوندی، م و کشاورزی، م، (1390)، خصوصیات شیمیایی خاک و آب زیرزمینی دشت آبرفتی عسلویه با تاکید بر آلودگی فلزات سنگین، فصلنامه زمین شناسی کاربردی، شماره 4
کوکبی، اَ، پورجعفر، م و تقوایی، ع، (1384)، برنامه ریزی کیفیت زندگی شهری در مراکز شهری، تعاریف و شاخص ها، فصلنامه جستارهای شهرسازی، شماره 12
کوئن، ب، (1373)، درآمدی بر جامعه شناسی، ترجمه م ثلاثی، تهران: انتشارات فرهنگ معاصر
اللهیاری، م، مولایی هشتچین، ن، علیپور، ح و دوستار، م، (1390)، تعاونی دهکده سلامت، راهبردی در جهت توسعه روستایی، فصلنامه نگرشهای نو در جغرافیایی انسانی (علمی-پژوهشی)، شماره 12
الماسی، ح، (1389)، مدیریت توسعه (از توسعه تاعمل)، تهران: انتشارات سپاهان کلمه
محمد علی پور، ر، شاخص های توسعه پایدار، سایت اینترنتی علم گردشگری، www.tourismscience.ir، 3/4/93
محمدعلی پور، ر، شاخص های توسعه پایدار، سایت اینترنتی علم گردشگری، www.tourismscience.ir، 3/4/93
محمدی، ف، (1379)، نقش ایران در صادرات گاز خلیج فارس، فرصت ها و چالشهای آینده، فصلنامه اقتصاد انرژی، شماره 22
محمدی، ف، (1389)، توانبخشی فلسفه ارتقا کیفیت زندگی، سیمینار کشوری کیفیت زندگی و ارتقا سلامت، 19-17 اسفندماه 1389، چابهار
مرادی، ش، (1392)، بررسی میزان تاثیر سرمایه اجتماعی بر کیفیت زندگی ( در بین پرسنل بیمارستان امیرالمومنین)، سایت اینترنتی مددکار اجتماعی- پزشک و مشاور اجتماع، http://eloquent.persianblog.ir/post/77، 18/4/93
مرادی، م، (1388)، تاثیر نفت بر نماگرهای اقتصاد کلان ایران با تاکید بر مکانیزم های انتقال و آثار، فصلنامه پژوهش های اقتصادی، شماره دوم
مردوخی، ب، (1392)، توسعه صنعتی ایران، مجله پیام مدیریت، انتشارات سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران
مزید آبادی فراهانی، م، (1386)، تگاهی به بخش سلامت در سالهای اجرای برنامه چهارم توسعه، مجله اقتصاد:برنامه، شماره 223، 23 تیر 1386، صص 29-27
معین، م، (1350)، فرهنگ معین، جلد دوازدهم، تهران: انتشارات امیر کبیر
ملکی، ج، (1390)، ارزیابی میزان کیفیت زندگی شهری، نشریه اینترنتی بام، سال سوم، شماره 27، تیرماه 90
موسوی، ح، (1391)، بررسی کمینه سازی و بهبود Flaring برای یک واحد صنعتی به منظور جلوگیری از آلودگی هوا و اتلاف انرژی، پایان نامه کارشناسی ارشد، رشته مهندسی شیمی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد شاهرود
مهدوی، اَ، (1376)، نفت و توسعه اقتصاد ایران، مجله تحقیقات اقتصادی، شماره 51
مهرآرا، م و نصیب پرست، س، (1392)، رویکرد اقتصاد سنجی بیزینی برای تعیین عوامل موثر بر وضعیت سلامت در کشورهای در حال توسعه، فصلنامه پژوهش اقتصاد کاربردی، شماره 2
میرزا محمدی، م، فرمهینی فراهانی، م و اسفندیاری، س، (1390)، بررسی نقش آموزشهای دینی در سلامت فردی و اجتماعی، فصلنامه مطالعات معرفتی در دانشگاه اسلامی (علمی-پژوهشی)، شماره47.
میرسپاسی، ن، (1388)، برخی از چالشهای حوزه مدیریت منابع انسانی صنعت نفت کشور، مدیریت و منابع انسانی در صنعت نفت، شماره 7، 1388، صص 7-1
نادری، اَ، (1385)، پارادوکس کمبودنیروی انسانی متخصص و بیکاری فارغ التحصیلان دانشگاهی، فصلنامه کار و جامعه، شماره 75 و 76
نادری، ع و سیف نراقی، م، (1368)، روشهای تحقیق و چگونگی ارزشیابی آن در علوم انسانی، تهران: دفتر تحقیقات و انتشارات بدر
نجومی، م، (1388)، ارتقاء سلامت و کیفیت زندگی، مقایسه متون علمی با مبانی دینی، مجله تحقیقات علوم پزشکی زاهدان
نجهت، س، (1387)، کیفیت زندگی و اندازه گیری آن، مجله تخصصی اپیدمیولوژی ایران، دوره چهار، شماره 2، ص 62-57
نخجوانی، اَ، (1382)، اقتصاد ایران، تهران: انتشارات مرکز آموزش و تحقیقات صنعتی ایران
نصراللهی ، خ، اکبری، ن و حیدری، م، (1390)، تحلیل مقایسه ای روشهای رتبه بندی در اندازه گیری توسعه یافتگی (مطالعه موردی: شهرستانهای استان خوزستان)، فصلنامه آمایش سرزمین، شماره4.
نظری، ج و مختاری، م، (1389)، جامعه شناسی کیفیت زندگی مطالعه موردی بروجن، سایت اینترنتی بروجن امروز، http://borujentoday.blogfa.com/post-15.aspx، 18/4/93
نویدیان، ع، (1389)، ویژه نامه سمینار کشوری کیفیت زندگی و ارتقاء سلامت، مجله تحقیقات علوم پزشکی زاهدان
وزارت انرژی ایالات متحده آمریکا، اداره انرژی فسیلی، (1382)، برنامه های تحقیق، توسعه و آمادگی نفت و گاز، ترجمه ر رحیمیان، م ستاری، ز جهانگیری، ب سبحانی، م کاظمی، م شریف النبی و ن نعمتی، تهران: ذره: سازمان بهینه سازی مصرف سوخت کشور
ویسی، ه، (1384)، انتقال گاز ایران به جنوب و جنوب شرق آسیا (فرصت ها و تهدیدها)، فصلنامه ژئوپولیتیک (علمی-پژوهشی)
هاشمی، اَ و خاتمی، م، (1389)، توسعه پایدار و مسئولیت برنامه ریزان در شهرستان لامرد، همایش لامرد در افق توسعه 1404
هاشمیان اصفهانی، م، زارعی، م، مشهدی فراهانی، ه، و ژاله کریمی، و، (1387)، رویکردنوآورانهدررفعمهمترینچالشهایصنعتنفت ، فصلنامه مدیریتومنابعانسانیدرصنعتنفت، شماره 2، 1387، صص 142-125
همایون کاتوزیان، م، (1377)، نه مقاله در جامعه شناسی تاریخی ایران، نفت و توسعه اقتصادی، تهران: نشر مرکزی
Carlos ELDS, Ramon BN, Rodolfo C. 2012. The proximity between Academy, Industry and Government: towards a more sustainable development of a Brazilian oil region. Procedia – Social and Behavioral Sciences, 52: 100 – 109
Dimitrios IM, Dimitrios P, Lluis P.2014. The Free Time Allocation and its Relationship with the Perceived Quality of Life (QoL) and Satisfaction with Life (SwL). Procedia Economics and Finance, 9: 519-532
Hag.M.T. 1979. Industrialization in relation to integrated development with reference to Bangladesh. Industry and development.
Mizan BH, Halimahton BB. 2012. FDI, Growth and the Environment: Impact on Quality of Life in Malaysia. Procedia - Social and Behavioral Sciences, 50: 333 – 342
Rogars.david. 1978. Industrialization in com benefits and the rural community. Rural sociology. Vol43.
Ruzena K, Hana S, Emil W. 2014. Thermal Environment Evaluation According to Indices in IndustrialWorkplaces. Procedia Engineering, 69: 158 – 167
Wang J, Wang L, Wang X, Zhang G, Fu H, Li K. 2011. A Study on the Strategy of Sustainable Development of Chemical Industry of Shandong Province. Energy Procedia, 5: 962–968