پیشینه و مبانی نظری روش تدريس، ويژگي‌هاي تدريس، روش‌هاي نوين ياددهي و يادگيري (docx) 23 صفحه

دسته بندی : تحقیق

نوع فایل : Word (.docx) ( قابل ویرایش و آماده پرینت )

تعداد صفحات: 23 صفحه

قسمتی از متن Word (.docx) :

روش تدريس، ويژگي‌هاي تدريس، روش‌هاي نوين ياددهي و يادگيري مورد بررسي قرار مي‌گيرد و در ادامة آن مفهوم چندرسانه‌اي، يادگيري الکترونيک، درس‌افزار و ويژگي‌هاي آن تشريح مي‌شود و هم‌چنين چرايي آموزش رياضي بررسي مي‌شود. 2-2. تعريف واژه‌ها: 2-2-1. روش تدريس: عبارت است از راه منظم، با قاعده و منطقي براي ارائه درس و در واقع برنامه‌اي مدوّن و از پيش تعيين شده براي رسيدن به اهداف مورد نظر معلم که بر اساس آن هدف‌هاي کوتاه مدت و بلند مدت، محقق مي‌گردد. اصطلاح تدريس، اگر چه در متون علوم تربيتي مفهومي آشنا به نظر مي‌رسد، اكثر معلمان و مجريان برنامه‌هاي درسي با معني و ماهيّت درست آن آشنايي دارند. برداشت‌هاي مختلف معلمان از مفهوم تدريس مي‌تواند در نگرش آنان نسبت به دانش‌آموزان و نحوه‌ي كار كردن با آنها تأثيرمثبت يا منفي بر جاي گذارد. برداشت چندگانه از مفهوم تدريس مي‌تواند دلايل مختلفي داشته باشد؛ از مهمترين آنها ضعف دانش پايه و اختلاف در ترجمه و برداشت نادرست معلمان از ديدگاه‌هاي مختلف تربيتي است. گاهي آشفتگي و اغتشاش در درك مفاهيم تربيتي به حدي است كه بسياري از كارشناسان، معلمان و دانشجويان اين رشته مفاهيمي چون پرورش، آموزش، تدريس و حرفه آموزي را يكي تصور مي‌كنند و به جاي هم به كار مي‌برند. اين مفاهيم اگر چه ممكن است در برخي جهات وجوه مشترك و در هم تنيده داشته باشند، اصولاً مفاهيم مستقلي هستند و معناي خاص خود را دارند .(گانيه، 1985، 96) در روش تدریس نیز آشنایی با واژه‌های زیر ضرورت دارد: روش: تلاش برنامه‌ریزی شده جهت دستیابی به مطلوب را روش گویند. بنابراین اگر تلاشی بدون برنامه‌ریزی صورت گیرد، آن کار روش‌مند نخواهد بود. همچنین برنامه‌ریزی بدون تلاش و کوشش جهت دستیابی به مطلوب نیز تحت مقوله‌ی روش‌ها قرار نمی‌گیرد. تدریس: فعالیت دوجانبه یا کنش متقابل را بین فرادهنده و فراگیر با هدف یادگیری تدریس گویند. نکته‌ی اساسی این نوع فعالیت، دو جانبه بودن آن است که روانشناسی ارتباط، زمینه ساز این مسأله خواهد بود. گفته شده است، مجموعه‌ی اعمال سنجیده‌ی منطقی و پیوسته که معلّم به منظور ارایه درس انجام می‌دهد، فرآیند تدریس نامیده می‌شود. (گانيه، 1987، 38 ) چهار ويژگي خاص در تعريف تدريس وجود دارد كه عبارتند از : - وجود تعامل بين معلم و دانش‌آموزان - فعاليت بر اساس اهداف معين و از پيش تعيين شده - طراحي منظم با توجه به موقعيت و امكانات - ايجاد فرصت و تسهيل يادگيري . » 2-2-2. روش‌هاي نوين یادگیری و ياددهي: رویکرد یادگیری به چگونگی برخورد یادگیرندگان با مطالبی که میخواهند یاد بگیرند اشاره میکند.(سیف، 1388، ص 271) بر اين اساس يادگيري و ياددهي نوين، آن است که باعث تغيير نگرش در يادگيرنده گرديده و انطباق مطالب با شيوه‌هاي استاندارد آموزشي است. در واقع روش هاي نوين يا "فعال" آن است که در آن مشارکت دانش‌آموز و معلم محرز باشد و به جای انتقال مطالب به دانش آموز، به افزایش توانایی یادگیرنده در فرآیند یادگیری عنایت داشته باشد. امروزه شیوه هاي نوین و فعال تدريس، توجه مسئولان و دبیران را به خود جلب کرده است. در این شیوه فراگیر، علایق و توانمندي‌هاي او در مرکز توجه قرار دارد و معلّم تلاش می‌کند تا توانایی فراگیران را در مهارت‌هاي گوش دادن، گفتن، خواندن، نوشتن، استدلال، مقایسه، تطبیق، تجزیه و تحلیل، سازندگی و خلاقیت تقویت کند و با توجه به این موضوع محتواي درسی را در کلاس ارائه می‌دهد. پاره‌اي از اين روش‌ها در ادامه آورده شده است: 2-2-2-1. روش توضیحی: عبارت است از انتقال مستقیم داده به دانش‌آموزان با استفاده از مطالب چاپی (کتاب و جزوه) و یا بوسیله‌ی سخنرانی. 2-2-2-2. روش‌سخنرانی: در روش سخنرانی معلم کم و بیش بدون وقفه در کلاس صحبت می‌کند شاگردان به سخنان معلم گوش می‌دهند، یادداشت بر می‌دارند و سپس درباره سخنان معلم می‌اندیشند. ولی با او گفتگو نمی‌کنند هدف فقط ارائه داده از سوی معلم به دانش‌آموز است. 2-2-2-3. روش اکتشافی: فرآیندی است که در آن دانش آموز باید مسئله ی مورد نظر را مشخص کند راه‌حل‌های ممکن را برای مسئله در نظر بگیرد. در این روش شاگردان با راهنمایی معلم یا بدون راهنمایی او به هدف مورد نظر نائل می آید. معلم فقط اصول را شرح می دهد اما درباره ی راه حل چیزی نمی گوید. 2-2-2-4. حل مسئله: فرآیندی است برای کشف توالی و ترتیب صحیح راه‌هایی که به یک هدف یا یک راه حل منتهی می‌شود. عامل اصلی در روش کاربرد تجربه‌ی قبلی فرد برای رسیدن به راه حل و پاسخی است که پیش از آن برای انسان شناخته شده نبوده است. 2-2-2-5. روش مباحثه: روش مباحثه یکی از کهن‌ترین روش‌هایی است که در طول تاریخ تعلیم و تربیت به کار رفته است. روش‌های جدید آن عبارتند از: الف- بحث کنترل شده توسط معلم ب- بحث آزاد ج- بحث گروهی 2-2-2-6. روش پرسش و پاسخ: فنّی است که می‌تواند در کلیه روش‌های تدریس و فعالیت‌های آموزشی به کار رود به ویژه هنگامی که معلم می‌خواهد دانش‌آموز را به تفکر درباره‌ی مفهومی جدید یا بیان مطلبی که آموخته شده است تشویق کند. این روش ممکن است برای مرور کردن مطالبی که قبلاً تدریس شده است مفید باشد و یا وسیله‌ی مناسبی برای ارزشیابی میزان درک دانش‌آموز از مفاهیم مورد نظر باشد. 2-2-2-7. روش آزمایشی: آزمایش فعالیتی است که در جریان آن فراگیران با به کار بردن وسایل و مواد به خصوصی درباره‌ی مفهومی خاص عملاً تجربه کسب می‌کنند. آزمایش معمولاً در آزمایشگاه انجام می‌گیرد. اما نداشتن آزمایشگاه مجهز یا وسایل مناسب در مدرسه نباید دلیلی برای انجام ندادن آزمایش باشد. در بعضی موارد حتی با وسایل بسیار ساده می‌توان در کلاس آزمایش انجام داد. 2-2-2-8. واحد کار (پروژه): فعالیتی است که از نظر آموزش و پرورش دارای ارزش است و متوجه هدف و مقصودي معین می‌باشد. واحد کار معمولا مستلزم بررسی جمع‌آوری داده و یافتن راه حل، مطالعه و انجام کار عملی است و اغلب در خارج از مدرسه صورت می‌گیرد. در جریان انجام واحد کار روال معمول و تصنعی کلاس از میان برداشته می‌شود. معلم و دانش‌آموز با هم همکاری می‌کنند کار فردی و گروهی جای فعالیت‌های کلاس را می‌گیرد. کلاس به صورت کارگاه در می‌آید و محدودیت زمانی برداشته می‌شود. واحد کار توسعه علایق شخصی دانش‌آموز می‌گردد و در جایی شروع می‌شود که درس خاتمه می‌یابد، ولی پایانش منوط به آن‌ است که دانش‌آموز کار را از کجا شروع کند. 2-2-2-9. گروه‌های کوچک: در این روش شاگردان کلاس به گروه‌های کوچک تقسیم می‌شوند و هر یک مستقلاً به فعالیت یادگیری می‌پردازند. در چنین موقعیتی معلم انتقال دهنده‌ی دانش نیست بلکه نقش هماهنگ کننده‌ی فعالیت‌ها را بر عهده دارد. در گروه‌های کوچک هر یک از شاگردان می‌توانند نقش فعالی بپذیرند. گروه‌های کوچک به شکل‌های مختلفی می‌توانند فعالیت کنند. به عنوان مثال همه‌ی گروه‌ها می‌توانند فعالیت مشترکی داشته باشند و یا اینکه هر گروهی فعالیت ویژه‌ای را متفاوت از سایر گروه‌ها انجام دهد. 2-2-2-10. روش نمایشی: روش نمایشی بر اساس مشاهده و دیدن استوار است افراد مهارت‌های خاصی را از طریق مشاهده و دیدن فرا می‌گیرند. ابتدا معلم عملاً جریان کاری را در برابر چشم فراگیران انجام می‌دهد و آنگاه فراگیران همان کار را شخصاً تکرار کرده انجام می‌دهند با استفاده از این روش می‌توانیم مهارتی را به تعداد زیادی از افراد و در طی زمانی کوتاه ارائه نمائیم. و آموزش به کم اشیا واقعی و حقیقی است برای درس‌هایی که جنبه عملی و فنی دارند بیشتر استفاده می‌شود. 2-2-2-11. گردش علمی یا فعالیت خارج از کلاس: کاری است عملی که بیرون از کلاس آزمایشگاه یا کتابخانه صورت می‌گیرد و شامل مطالعات مستقیم و دست اول درباره‌ی یک مسئله جمع‌آوری داده از طریق مشاهده پرسشنامه، مصاحبه، اندازه‌گیری، نمونه‌برداری و سایر فنون تحقیقی می‌باشد. تا از این طریق در مورد اعتبار فرضیه‌ها، تشخیص تغییرات با درستی و صحت شرایط و موقعیت‌ها اطمینان حاصل شود. 2-2-2-12. روش بازی‌های تربیتی: معمولا بازی‌های تربیتی مکمل سایر روش‌های تدریس است آموزش از طریق بازی چند حسن دارد. اول اینکه دارای پاداش ذاتی است چون شاگردان بازی را دوست دارند و از روی میل و رغبت در آن شرکت می‌کنند. دوم اینکه اغلب بازی‌ها موقعیت‌های پیچیده زندگی را که عناصر آن از زندگی واقعی گرفته شده است به شیوه‌ای ساده و قابل فهم نمایش می‌دهند. بازی موجب می‌شود که کودکان مفاهیم مربوط به زندگی را فرا گیرند از آنجایی که بازی مشارکت فعال کودکی را طلب می‌کند آنها دچار رخوت و سستی نمی‌شوند. 2-2-3. روش‌های تدریس سنتی و متداول: در مقابل اين روش ، روش يادگيري سنتي است که يک طرفه، معلم محور و بدون انگيزش کافي از سوي دانش‌آموزان است. در اين روش پل ارتباطي بين يادگيرنده و معلم، سخنراني و متکلم‌الوحده بودن معلم است و جايي براي تفکر خلاق دانش‌آموز نيست. ویژگی روش‌هاي سنتی تدریس عبارت است از ارائه دروسی برای کل کلاس که نتيجه آن، صرف وقت برای کار درجا و نشستنی است نه مبتني بر افزايش خلاقيت و اشتراک فراگير. در طول  این مدت، دانش‌آموز به  تنهایی روی  تکالیف  تعیین  شده  کار می‌کند و طوطي‌وار از محفوظات خود که در اثر تکرار به وجود آمده براي حل مسائل و پرسش‌هاي معلم، استفاده مي‌کند. روش‌های سنتی به روش‌هایی گفته می‌شود که اکثر مدارس دنیا، در طول تاریخ آموزش و پرورش از آن استفاده کرده‌اند و امروزه نیز یکی از متداول‌ترین روش‌های حاکم بر مدارس هستند. مهمترین این روش‌ها، روش حفظ و تکرار، سخنرانی، پرسش و پاسخ، نمایشی، ایفای نقش، گردش علمی، بحث گروهی و روش آزمایشگاهی است.  روش حفظ و تکرار از قدیمی‌ترین روشهای آموزشی است. محور فعالیت در این روش، حفظ و تکرار مطالب آموزشی است. در این روش، انضباط بسیار سخت و آمرانه است و به علاقه، استعداد و تفاوت‌های فردی شاگردان توجه نمی‌شود. روش سخنرانی نیز سابقه‌ای طولانی دارد. اساساً این روش ارائه داده شفاهی از طرف معلم و یادگیری آن از طریق گوش کردن و یادداشت برداشتن از طرف شاگرد است. در این روش معمولاً معلم فعّال و شاگرد پذیرنده و غیر فعال است. مراحل اجرایی این روش عبارت است از آمادگی برای سخنرانی، مقدمه، ارائه محتوا و جمع‌بندی و نتیجه‌گیری. در هریک از این مراحل، مسائلی را باید مورد توجه قرار داد؛ مثلاً در مرحله آمادگی، سخنران باید از نظر تجهیزات و از لحاظ علمی و عاطفی کاملاً آماده باشد. در مقدمه‌ی سخنرانی ایجاد رابطه بین معلم و شاگرد، جلب توجه شاگردان، ایجاد انگیزش ، استفاده از پیش سازمان‌دهنده و گرفتن پیش آزمون بسیار مهم است؛ زیرا زمینه‌ی لازم را برای شنیدن محتوای سخنرانی فراهم می‌کند. در مرحله ارائه متن و محتوای سخنرانی، سخنران باید به جامع بودن محتوا و سازماندهی منطقی آن، رابطه جزء با کل، همبستگی تسلسلی مطالب، ایجاد رابطه بین هدف و محتوا و جلب توجه مستمر شاگردان در طول سخنرانی با به کارگیری محرک‌های مختلف – فعالیت‌های جسمی و استفاده از طنز و پرسش و پاسخ – توجه داشته باشد. در جمع‌بندی سخنرانی، معلم حتی‌الامکان باید سعی کند از وجود شاگردان استفاده کند.(مک کيچي و کوليک، 1975، 182) در روش پرسش و پاسخ که عدّه‌ای آنرا روش سقراطی نیز گفته‌اند، معلم می‌کوشد با طرح سوال، شاگردان را به تفکر و تلاش ذهنی وادار کند . این روش برای کلاس‌های پر جمعیت کارایی چندانی ندارد. در روش نمایشی شاگردان از طریق دیدن، مهارت خاصی را یاد می گیرند. این روش زمانی به کارمی رود که تجهیزات و امکانات آموزشی بسیار محدود یا منحصر به فرد باشد. روش نمایشی در چهار مرحله آمادگی ، توضیح ، نمایش ، و آزمایش و سنجش اجرا می شود . البته گاهی مراحل توضیح و نمایش در هم ادغام می شوند. روش ایفای نقش نیز یکی دیگر از روش‌های سنتی است که برای تجسم عینی بعضی از موضوعات درسی به کار می رود . از ویژگی های بارز این روش ارتباط عاطفی بین ایفاگران نقش وبینندگان (شاگردان) است که در یادگیری، به ویژه یادگیری در سطوح مختلف حیطه عاطفی، بسیار مؤثر است. روش گردش علمی نیز از روش‌های است که امروزه کاربرد زیادی دارد. روش گردش علمی با توجه به مدت زمان اجرای آن به گردش علمی بسیار کوتاه مدت، گردش علمی چند ساعتی، گردش علمی روزانه و گردش علمی هفتگی و ماهانه تقسیم می‌شود. این روش از نظر اجرا شامل سه مرحله است: 1. فعالیت‌های قبل از گردش علمی 2. فعالیت‌های ضمن گردش علمی 3. فعالیت‌های بعد از گردش علمی  روش بحث گروهی یکی از روش‌های مؤثر آموزشی است؛ زیرا محورکار دراین روش فعالیت شاگرد است. این روش برای کلاس‌های کم جمعیت قابل اجرا است. در این روش، مطالب علمی مستقیماً به وسیله‌ی معلم در اختیار شاگردان قرار نمی‌گیرد. معرفی منابع توسط معلم صورت می‌گیرد، اما شاگردان خود به مطالعه و جمع‌آوری داده می‌پردازند. در این روش، علاقه و تسلط شاگرد بر محتوا بسیار مهم است و علاوه بر کسب داده علمی، تفکر شاگرد پرورش می‌یابد. توانایی اظهارنظر درجمع در او ایجاد می‌شود و انتقادپذیر و انتقادگر بار می‌آید. علاوه بر این، توانایی در مدیریت و قدرت بیان، استدلال، تحلیل و تصمیم‌گیری تقویت می‌شود. روش بحث گروهی همانند سایر روش‌ها دارای مراحل آمادگی و برنامه‌ریزی و اجرا است. در مرحله آمادگی و برنامه‌ریزی عواملی همچون انتخاب موضوع، فراهم کردن زمینه‌های مشترک نحوه آرایش شبکه‌های ارتباطی، ارتباط افراد و تعیین نقش‌ها باید مورد توجه قرار گیرد. معلم باید درمرحله‌ی اجرا به نکاتی همچون وظایف خودش، نحوه‌ی شرکت شاگردان دربحث، کنترل و هدایت بحث و وظایف شاگردان در بحث توجه داشته باشد. روش بحث گروهی اگر به دقت انجام نشود، موجب بدآموزی خواهد شد. آخرین روش، روش آزمایشگاهی یا آزمایشی است. این روش بر اصول یادگیری اکتشافی استوار است و بدین علت ، عدّه‌ای آن را جزء الگوی حل مسأله دانسته‌اند. در این روش، شاگردان از طریق آزمایش به کسب تجربه می‌پردازند. روش آزمایشگاهی برای دروسی مانند علوم تجربی روش بسیار مناسبی است. در این روش هدایت معلم بسیار حائز اهمیت است. قبل از شروع آزمایش توسط شاگردان، معلم باید نحوه‌ی آزمایش، نکات ایمنی و چگونگی تنظیم گزارش را به شاگردان بیاموزد. در مواقعی که ابزار و مواد آزمایش خطرناک یا نادر است، بهتر است معلم، خود آزمایش را انجام دهد. مقایسه روش‌های سنتی و نوین درفرایند یاددهی- یادگیری جدول 2-1: در جدول زير مي‌توان به برخي از تفاوت‌هاي روش (سنتي) و (فعال) پي‌ برد: روش سنتی « غیر فعا ل»روش نوین« فعا ل»فراگیران هر چه به طور امانت، به ذهن خود سپرده‌اند، پس می‌دهند و هنگام آزمون ،امانت‌های دریافتی را مسترد می‌دارند.فراگیران با تمام افراد گروه به بحث و گفت و گو می‌پردازند، با هم کار می‌کنند، نظرات خود را با یکدیگر مقایسه و به تصحیح اشتباهات خود می‌پردازند و به فراگیری دانش یاری می‌رسانند.معلم اغلب با روش سخنرانی تدریس می کند و نقش حل مسائل را ایفا می کند. (تمرین می دهد ،به حل تمرین ها کمک می کند، با مثال مفاهیم را توجیه می کند.)معلم راهنمای یادگیری است و به جای پاسخ مستقیم به پرسشها، می کوشد تا با پرسش های متعدد از فراگیران ، آنها را به پاسخ های صحیح هدایت و آنها را به اندیشیدن  ترغیب کند.فراگیران مفاهیم، تجربه‌هاو قوانین را می‌خوانند و حفظ می‌کنند و می‌کوشند که به خاطر بسپارند.فراگیران ضمن انجام فعالیت ها و یا کسب تجربه ، در تولید مفاهیم شرکت دارند و به طور مستقیم نتایج هر تجربه را به دست می آورند.معلمان اغلب جزوه می‌گویند، مطالب کتاب را خلاصه می‌کنند و فراگیران را به سوی استفاده از کتاب‌های حل مسائل سوق می‌دهند.معلمان به فراگیران پاسخ کلیشه ای نمی دهند،پرسش هایی را مطرح می کنند که قابل بحث باشد و فرصت گفت و گو را برای دانش آموزان ایجاد می کند.معلم کلاس را کنترل می کند.حضوروغیاب کارسرگروه و معلم نظارت می‌کند.معلم به کلاس تکلیف می دهد و فراگیران در این فرایند به عنوان تماشاگر هستند.معلم،هر فراگیر را تشویق می کند که از دیگران کمک بگیرد، برای نظریه های خود وسائلی بسازد، تجربه کند و نتیجه را گزارش دهد.هدف یاد دادن است و تکیه بر محفوظات و کسب دانستنی‌های ضروری و غیر ضروری .هدف یادگیری است ،  فراگیران به یادگیرنده های مادام العمر تبدیل می شوند.معلم در صحنه‌ی آموزش کاملاٌ فعال است و فراگیران ساکت هستند.فراگیران در صحنه‌ی آموزش فعالیت می‌کنند و معلم، راهنمای فعالیت‌های آنها است.معلم تمرین می‌دهد،تمرین حل می‌کند، پاسخ پرسش‌ها را می‌دهد، رفع مشکل می‌کند، تدریس می‌کند و جزوه می‌گوید.در این شیوه شاگردان با اعضا گروه بحث می‌کنند و معلم در صورت لزوم آنان را به طرح پاسخ صحیح هدایت می‌کنند.بیشتر تکالیف ، رونویسی و...می‌باشد.تکالیف جمع آوری داده می‌باشد. چندرسانه: مجموعه‌ای از داده ها که به صورت الکترونیکی و قابل رؤیت و شنیدار شامل صدا، تصویر متحرک چون پویانمایی، فیلم، متن و نوشتار، نرم افزارهای تعاملی و هم چنین بازی‌ها به انتقال مفاهیم و ادراکات انسان کمک می‌کنند. برای چندرسانه‌ای‌ها (مالتی مدیا) می‌توان معانی مختلفی در نظر گرفت. چند رسانه‌ای‌ها در یک محیط کامپیوتری به معنای ترکیبی بیش از دو رسانه است. می‌تواند به معنی ارائه داده به وسیله اجزا مختلفی از مدیا (رسانه) که بر روی کامپیوتر قابل ارائه و ویرایش باشند، باشد. این مدیاها شامل نرم‌افزارهای گرافیک، صدا، ویدئو، انیمیشن و قطعات سخت افزاری کامپیوتر مثل سی دی، اسکنر و دوربین‌ها می‌باشد. مالتی‌مدیا یک ابزار مؤثر جهت بیان ایده‌ها و نمایش دادن اطلاعات شما به صورت جذاب می‌باشد. چون مالتی‌مدیا از ابزارهایی همچون متن، تصویر، صدا، اجزای متحرک بهره می‌برد، همه افراد در همه سنین به راحتی جذب آن می‌شوند. گزارش چند رسانه‌ای با ترکيبی از نوشته، عکس، بريده‌های ويدئو، تکه‌های صدا، طرح‌های گرافیک و... توليد می‌شود. برقراری رابطه‌ای دوسويه ميان گزارشگر و خواننده یکی از امکانات مهم اين نوع گزارش است. درتجارت «نمایش‌ها، آموزش، دادوستد(در بازار فروش)، آگهی، پایگاه داده‌ها، کاتالوگ‌ها وارتباطات شبکه‌ای از کاربردهای تجاری چند رسانه‌ای است.» (کی نژاد، 1378،ص29) مایر(2001) در کتاب یادگیری چندرسانه‌ای خود، ابتدا چندرسانه‌ها را اینگونه تعریف می‌کند:« من چندرسانه‌ها را به مثابه ارائه مطالب با استفاده از کلمات وتصاویر تعریف می‌کنم؛ منظور من از کلمات، ارائه مطالب به شکل کلامی و لفظی نظیر متون چاپ شده ومتون گفتاری[مانند صدای گوینده در یک برنامه آموزشی چند رسانه‌ای] می‌باشد و منظور من از تصاویر ارائه مطالب به شکل تصویری نظیرگرافیک‌های آماری شامل اشکال مختلف، نمودارها، عکس‌ها ونقشه‌ها و یا استفاده از گرافیک‌های پویا شامل انیمیشن و ویدئو می‌باشد»(ماير،2001، ص2) و سپس به تعریف چندرسانه آموزشی می‌پردازد:« یک پیام چندرسانه آموزشی عبارت است از ارتباط با استفاده از کلمات وتصاویری که منجر به اشاعه یادگیری می‌شود» (همان، ص21).همچنین مایر دلیل منطقی ارائه چندرسانه‌ای را به این صورت بیان می‌دارد: «منطق ارائه چند رسانه‌ای مطالب- ارائه مطالب در قالب کلمات وتصاویر- در این است که کل ظرفیت شناختی انسان برای پردازش داده بکار گرفته شود.» (همان، ص4) از یک دید سیستم چند رسانه‌ای، به مفهوم تجمع چندین رسانه در یک واحد است این رسانه‌ها ممکن است تصاویر، نوشتار، فیلم، صدا و یا تصاویر متحرک باشند که توأمان در رساندن پیامی بکار می‌روند از دید برتر باسیستم‌های چند رسانه‌ای محاوره‌ای [ یا تعاملی ] مواجه می‌شویم که عبارت است از توانایی کنترل اجزاء توسط کاربر وارتباط برقرار کردن با اجزاء به نحوی که دلخواه او باشد. تکنولوژی ارتباطات چند رسانه‌ای کامپیوتری فقط به عنوان یک ارائه دهنده تعریف نمی‌شود، بلکه این تکنولوژی جدید، ابزارهای نیرومندی را برای ارائه پیام به مخاطب از طریق چند حس بکار می‌گیرد تا تجربه متفاوتی برای او باشد.» (عمادی، 1378، ص7)  چندرسانه‌های آموزشی می‌توانند برنامه‌هایی سازمان یافته از تجارب یادگیری را برای افراد یا گروه‌ها فراهم بیاورند که در آنها تأکید ویژه‌ای بر یادگیری از طریق حواس مختلف صورت می‌گیرد» (هاینیک،مولندا،راسل،1993) دانش‌آموزان مستعد، از محدودیت‌های روش‌های قدیمی آموزش، فراتر می‌روند. در واقع معلمان راهنماهای مسیر تعلیم ودانش آموزان، هسته اصلی فرایند آموزش و پرورش می‌باشند. این موضوع در امر تعلیم بسیار حساس است، بنابراین نباید نرم‌افزارهای آموزشی [چندرسانه‌ای] جانشین ثابت روش‌های قدیمی باشند بلکه تنها کمک مؤثری در تکامل فرآیند آموزشی خواهند بود» (کی نژاد،1378، ص30) هاسرون 1997 بیان می‌کند که چند رسانه‌ای‌ها در محیط یادگیری به این منظور طراحی شده تا به فهم دانش و اعتماد به نفس کاربران جدید کمک کند و آنها رابرای استفاده از چندرسانه‌ای‌ها در کمک به یادگیری و تدریس تشویق سازد. مهم‌ترین مزیت چندرسانه‌ای نسبت به اشکال دیگر آموزش انعطاف‌پذیری در ارائه داده و دستیابی سریع آن در فراهم کردن بازخور است. هدف اصلی از به کار گرفتن چندرسانه‌ای‌ها این است که به یادگیری دانش‌آموزان کمک کند و سواد آنها را بالا ببرد (چانگ و چن، 1995).  2-2-4. یادگیری الکترونیک: یادگیری به طورکلی، فعالیتی دگرگون کننده است و افراد را برای مقابله با رویدادهای محیطی آماده مي‌سازد. يادگيري در معناي عام، ايجاد تغيير در نگرش فراگير است و همانگونه که ذکر گرديد، دروازه‌اي است براي کاربرد تجارب در موقعيت‌هاي جديد. منظور از يادگیری به روش الکترونيک عبارت است از به کار بردن سیستم‌هاي آموزش الکترونیکی مثل کامپیوتر، پایگاه‌های اینترنتی، نشریه‌هاي الکترونیکی و خبرنامه‌هاي مالتي‌مديا و مطالب نوشتاری رایانه‌ای، سي‌دي‌هاي مجازی و نظیر اینها که هدف آن کاستن از ميزان ترددها، صرفه‌جویی در زمان، هزینه و هم چنين یادگیری بهتر، عميق‌تر، سريع‌تر و آسان‌تر است . یکی از اهداف آموزش الکترونیکی، آموزش در هر مکان و هر زمان است. اما با نگاهی گذرا به دستاوردهای آموزش الکترونیکی، به سادگی در می‌یابیم که این هدف نتوانسته به طور به سزایی، واقعیت پیدا کند. امروزه در دنیا برای پاسخ به این خلاء، از تکنولوژی جدیدی به نام آموزش همراه یاد می‌شود، تکنولوژی که آموزش را متحول کرده و آموزش در هر لحظه و هر مکان را با استفاده از پتانسیل دستگاه‌های همراه همچون موبایل، پي دي اي و ... واقعیت بخشیده است. آموزش همراه مي‌تواند بهره‌وری آموزشی را تا حد زیادی بالا برده و کاستی‌های آموزش الکترونیکی را مرتفع کند. آموزش همراه که شاخه‌اي از آموزش الکترونيک است، بهترین فضای ممکن را با استفاده از امکانات وب و بهره‌گیری از تأثیرات آموزش الکترونیکی، در اختیار ما قرار خواهد داد و به وسیله پروفایل کاربر و الگوریتمی بر اساس تجارب روانشناسی و تربیتی، به طور کاملاً هوشمند، بهترین و بالاترین درصد یادگیری را در جهت بالا بردن سطح علمی خود و دیگران فراهم می‌کند و از تکنیک‌های مديريت وب برروی موبایل، شبکه و ... یادگیری هوشمند را ایجاد می‌نمايد. 2-2-5. تعریف درس‌افزار: به نرم‌افزارهايي معلم ساخته اطلاق مي‌گردد که به صورتي هدفمند و نظام‌مند يادگيري را سازماندهي کرده و رويکردي جديد از سيستم‌هاي آموزشي ارائه مي‌دهد. همچنين به نرم‌افزارهایي اطلاق می شود که بتواند تا حدممكن مجموعه فرآیند یاددهی یادگيری را درمحيط نرم‌افزاری شبيه‌سازی نماید. درس‌افزاری که بدون نياز به دانش فنی خاص درامر بكارگيری رایانه توسط مخاطب )بدون نياز به حضور در کلاس درس و داشتن معلم ( وتنها با تكيه به دانسته‌های کاربر نيازهای آموزشی وی رابرطرف سازد. و نيز درس‌افزارها همان نرم‌افزارهای آموزشی هستند که توسط شرکت‌های تولیدکننده وابسته به وزارت آموزش و پرورش در راستای اهداف آموزشی و پرورشی مرتبط با هر ماده درسی اقدام به تولید محتوای الکنرونیکی می‌نمایند.(اسکندري، 1388، 8) با توجه به تعاریف فوق مخاطبین این‌گونه نرم‌افزارها، دو دسته‌ی آموزش دهنده و آموزش گیرنده خواهند بود و بر همین اساس می‌توان درس‌افزارهای آموزشی را (با در نظر گرفتن کاربری آن در آموزش و پرورش) دسته‌بندی و تعریف نمود . انواع محتوای الکترونیکی آموزشی مورد استفاده در آموزش و پرورش 2-2-5-1. درس‌افزارهای خودآموز: به نرم‌افزارهایی اطلاق می‌شود که بتواند تا حد ممکن مجموعه‌ی فرآیند یاددهی- یادگیری را در محیط نرم افزاری شبیه سازی نمایند. در اينجا درس افزاری مورد نظر است که بدون نیاز به دانش فنّی خاص در امر به کارگیری رایانه توسط مخاطب (و بدون نیاز به حضور در کلاس درس و داشتن معلم) و تنها با تکیه به دانسته‌های کاربر نیازهای آموزشی وی را برطرف سازد . استفاده‌کنندگان این‌گونه درس‌افزارها، بیشتر بازماندگان از تحصیل (آموزش از راه دور) را به صورت حضوری ندارند .  ضرورت‌ها و ویژگی‌های درس‌افزارهای خود آموز با توجه به نوع مخاطب این گونه درس‌افزارها، در طراحی آنها باید کلیه نکات طراحی آموزشی رعایت و تمامی مطالب موجود در کتاب‌های درسی وجود داشته باشد تا فرد یادگیرنده بتواند با استفاده از محتوای این درس‌افزارها، نیاز آموزشی خود را جهت شرکت و قبولی در امتحانات رفع نماید. 2-2-5-2. نرم‌افزارهای کمک آموزشی (مکمل آموزش) به نرم افزارهای اطلاق می‌شود که پوشش دهنده‌ی کل یا بخشی از محتوای کتاب‌های درسی با محوریت برنامه‌ی درسی بوده و در مجموعه‌ی فرآیند یاددهی- یادگیری، آموزش دهنده و آموزش گیرنده را با استفاده از محیط نرم‌افزاری یاری نماید. این‌گونه نرم‌افزارها، همان گونه که از نامشان پیداست، به همراه محتوای نوشتاری (کتاب درسی) و سایر اجزاء بسته آموزشی برای تعمیق آموزش و پوشش دادن به کاستی‌ها و محدودیت‌های موجود در رسانه‌های نوشتاری و فیلم‌های آموزشی مورد استفاده قرار می‌گیرند. در طراحی این گونه نرم‌افزارها ضمن رعایت برنامه‌ی درسی و اهداف آموزشی مربوطه، باید با استفاده از طراحی آموزشی مناسب و به کارگیری ابزارهای چندرسانه‌ای و محیط‌های تعاملی، به روند آموزش مخاطب یاری رساند. مخاطبین این گونه نرم‌افزارها دانش‌آموزان می‌باشند که قبلاً در کلاس درس حاضر بوده و اینک به خاطر مواجه شدن با مشکلات احتمالی در یادگیری و یا نیاز به توضیحات بیشتر، تمایل به استفاده از آن‌ها دارند. ضرورت‌ها و ویژگی‌های نرم‌افزارهای کمک آموزشی (مکمل آموزش) با توجه به نوع مخاطب این‌گونه نرم‌افزارها، در طراحی آنها باید کلیه نکات طراحی آموزشی رعایت و تمامی یا بخشی از مطالب موجود در کتاب‌های درسی با محوریت برنامه‌ی درسی پوشش داده شود. به علاوه امکانات چند رسانه‌ای دیگر مانند (فیلم و صوت و ...) وجود داشته باشد تا فرد یادگیرنده بتواند با استفاده از محتوای این درس‌افزارها نیازهای آموزشی خود را رفع نماید . 2-2-5-3. نرم افزارهای ابزار معلم به نرم‌افزارهای اطلاق می‌گردد که آموزش دهنده (معلم) در هنگام آموزش، با به کارگیری امکانات موجود در این نرم‌افزارها، علاوه بر افزایش سرعت و ایجاد تنوع و جذابیت، باعث عمق بخشیدن به آموزش در کلاس درس می‌گردد. ویژگی عمده‌ی این گونه درس‌افزارها، داشتن منابع نسبتاً مناسب و کامل از قبیل (بانک تصاویر ثابت و متحرک و معرفی منابع و سایت‌های مرتبط، بانک سوالات متنوع، نمونه‌های از روش تدریس و ...) می‌باشد. مخاطب اصلی این‌گونه نرم‌افزارها معلمان و مربیان می‌باشند و برخی از قسمت‌های تعاملی موجود در آن را می‌توان در کلاس در اختیار دانش‌آموزان قرار داد. ضرورت‌ها و ویژگی‌های درس‌افزارهای کمک معلم با توجه به نوع مخاطب این‌گونه درس‌افزارها، در طراحی آنها باید کلیه نکات طراحی آموزشی رعایت شود به علاوه امکانات چندرسانه‌ای دیگر مانند (فیلم و صوت و ...) وجود داشته باشد و تا حد ممکن ابزارهای مورد نیاز آموزش دهنده را در اختیار وی قرار دهد. 2-2-5-4. نرم‌افزارهای دایره‌المعارف و فرهنگ به نرم‌افزارهایي اطلاق می‌شود که حاوی مجموعه‌ای از داده (شامل متن، تصویر، صدا و ...) در زمینه‌ی یک موضوع خاص بوده و جهت تأمین منابع اطلاعاتي دانش‌آموزان پژوهنده و معلمین در آموزش به کار گرفته می‌شود. در طراحی این نوع نرم‌افزارها اغلب یک موضوع علمی در نظر گرفته می‌شود و بر این اساس تمامی مطالب مورد نیاز و مرتبط به صورت دسته‌بندی شده در اختیار مخاطبین قرار می‌گیرد. مخاطبین این‌گونه نرم‌افزارها دانش‌آموزان دوره‌های مختلف تحصیلی و معلمان و سایر افراد علاقه‌مند می‌باشند . ضرورت‌ها و ویژگی‌های نرم‌افزارهای دایره‌المعارف و فرهنگ با توجه به نوع مخاطب این گونه نرم‌افزارها، باید تمامی مطالب موجود در کتاب‌های درسی با محوریت برنامه درسی پوشش داده شود. 2-2-5-5. بازی و سرگرمی‌های آموزشی نرم‌افزارهای که در حین انجام بازی اقدام به آموزش غیر مستقیم به فراگیران می‌نمایند (بازی‌های غیر آموزشی مورد نظر نمی‌باشد.) طراحی این‌گونه نرم‌افزارها باید به گونه‌ای باشد که برای مخاطب ضمن داشتن جذابیت و هیجان‌های لازم، همچنین تفکر خلّاق، مفاهیم اجتماعی و علمی را آموزش دهد .  ضرورت‌ها و ویژگی‌های نرم‌افزارهای بازی و سرگرمی وجود یک نفر روانشناس برای تولید اینگونه نرم‌افزارها مفید می‌باشد. میزان ایجاد خلاقیت و انگیزه و عدم نشر انگیزه خشونت و پرخاشگری و همچنین میزان آموزش ارائه شده توسط بازی به مخاطب، از جمله ویژگی‌های اینگونه نرم‌افزارها می‌باشد.   2-2-5-6. کتاب‌های الکترونیکی به نرم‌افزارهایي اطلاق می‌شود که محتوای آن، متن کتاب‌های درسی باشد و به صورت الکترونیکی تبدیل شده است. کتاب‌های الکترونیکی صرفاً نسخه‌های الکترونیکی مطالب مکتوب نیستند، بلکه می‌توانند علاوه بر متن، صوت و تصاویر و ... را نیز شامل شوند. به علاوه می‌توانند در قالب فایل‌هایی که قابليت اجرا توسط یک رایانه را دارند نيز باشند. مانند قالب‌های تکست، ورد، اچ تي ام ال، پي دي اف و فایل‌های اجرایی، سادگی اجرا، جستجو در متن، داشتن قالب زیباتر، منسجم بودن مطالب، امکان عرضه یا فروش ساده‌تر و سریع‌تر، قابلیت افزودن امکانات مالتی مدیا و ... از جمله ویژگی‌های کتاب‌های الکترونیکی هستند. همچنین با توجه به عرضه اینگونه نرم‌افزارها به همراه کتاب و یا از طریق اینترنت، باید جهت جلوگیری از سوء استفاده‌های احتمالی نکات امنیتی را مد نظر قرار داد .   2-2-5-7. شبکه‌های آموزشی وب سایت‌ها و وبلاگ‌ها آموزشی به شبکه‌هايي که در آن با داشتن يک کليد ورود به يک اجتماع خاص، مي‌توان از دانسته‌هاي آنان آگاه شده و داده خويش را در ميان گذاشت. شبکه‌هاي آموزشي بر اين پايه، آموزش، به فرآيندي بدون محدوديت مکاني و زماني تبديل شده و اعمال کنترل معلم در آن به حد اعلا ارتقا مي‌يابد. بستر اين ارتباط يک رايانه سرور و رايانه‌هاي دانش‌آموزي و معلم است و يک نرم‌افزار کنترل داده‌ها و ارزشيابي اينترنتي کار نهايي آموزش را نمودار مي‌سازد. 2-2-5-8.  نرم‌افزارهای آزمون‌ساز سیستم آزمون الکترونیکی در امر سنجش یادگیری و اعطای مدارک آموزشی بسیار کاربردی و مفید است. ارزشیابی دقیق و سریع از ارکان اصلی یک نظام آموزشی، اثربخش و کار آمد می‌باشد در این راستا نرم‌افزارهاي آزمون‌ساز الکترونیکی به منظور اتوماسیون فرایند ارزشیابی یادگیرنده در جهت سنجش میزان تحقق اهداف  آموزشی دوره و همچنین به عنوان ابزاری کمک آموزشی طراحی گردیده است. در اين شيوه معلم آزمون‌هاي استاندارد و مشخصي را براي ارزشيابي دانش‌آموزان و هم چنين دريافت سطح کيفيت تدريس خويش اعمال مي‌کند و شيوه پاسخگويي دانش‌آموزان از طريق رايانه و شبکه خواهد بود. اين فرآيند معلم را قادر به کنترل همزمان داوطلبان و دانش‌آموزان نموده و نتايج آزمون به صورت آنلاين (برخط) انتشار مي‌بايد. خصيصه اين روش تسريع در اعلام سطح پيشرفت دانش‌آموز و برآورد همزمان کارکرد معلم مي‌باشد. روشي که مي‌تواند در سريعترين زمان نيازهاي معلم و شاگرد را برآورده ساخته ارزشيابي تکميلي و تکويني را ملموس‌تر نمايد. 2-2-5-9. نرم‌افزارهای شبیه‌ساز کارگاه یا آزمایشگاه در این نرم‌افزارهاي مجازی تمام امکانات و تجهیزات لازم برای انجام آزمایش‏های گوناگون درسی متناسب با نوع درس یا فراتر از آن، در نظر گرفته شده است. در این برنامه‌ها نگراني در محيط آزمايش و خطر مسموميت مواد سمی و خطرزا معنايي نداشته و فراگير با اطمینان و امنیت، به انجام آزمایش‌‏های مختلف مي‌پردازد. در اين نرم‌افزارها نيازي به تأمين هزينه‌هاي هنگفت سخت‌افزاري و فضا نيست و دانش‌آموز به صورت دقيق‌تر به نتايج مورد نظر خويش مي‌رسد و در صورت اشتباه انجام گرفتن يک فرآيند آزمايشي، به راحتي آزمايش را بدون صرف هزينه مجدد، به انجام مي‌رساند و اين روش با در نظر گرفتن کمبود شديد هزينه‌هاي مدارس، بسيار قابل توجه به نظر مي‌رسد. از مزاياي نرم‌افزارهاي شبيه‌سازي: شبيه‌سازي سيستمي به وسيله نرم‌افزار شبيه‌سازي، مزاياي قابل توجهي از نظر هزينه، زمان و تكرارپذيري نسبت به انجام آزمايش در عالم واقع دارد كه برخي از آنها عبارتند از: - قابليت در نظر گرفتن پيچيدگي، عدم قطعيت و پويايي سيستم‌هاي واقعي در مدل‌سازي كه آنها را نمي‌توان به وسيله مدل‌هاي رياضي به صورت دقيق ارزيابي نمود. - پيش‌بيني اين كه چگونه تغييرات حجم و يا تركيبات محصول بر عمليات اثر مي‌گذارد. - مستندسازي سيستم واقعي بر حسب تابع فرايند، پارامترهاي عمليات و جريان فرايند. - فراهم‌سازي انيميشن سه بعدي از سيستم واقعي كه به كمك آن مي‌توان درك عيني مربوط به مشكلات بالقوه يا مواردي كه كشف آنها در سيستم واقعي مشكل باشد را داشت. - درك كامل از سيستم واقعي شامل وجوه ديناميكي مساله كه اغلب درك آنها مشكل است. - بهبود ارتباط و درك بهتر سيستم در ميان اعضاء تيم پروژه كه از بخش‌هاي مختلف سازمان تشكيل شده است. - امكان توسعه يك ماژول واسط به صورت کاربرد پسند براي مدل شبيه‌سازي كه كاربر به سادگي بتواند سناريوهاي مختلف را ايجاد و مورد ارزيابي قرار دهد. - و همانگونه که پيشتر بيان گرديد، کاهش چشمگير هزينه‌هاي تأمين مواد و ابزارهاي آزمايش 2-2-6. آموزش چندرسانه‌ای: يادگيري و ياددهي مبتني بر مواد آموزشي صوت (موسیقی، گفتار، افکت‌های صوتی و ...) و تصوير(عکس، متن، فیلم، انیمیشن و پویا نمائی و ...) که سبب ارائه متفاوت از يک مبحث مي‌شود. به طور کلي آموزشي که مبني آن صرفاً نوشته و برگ دفتر يا کتاب نيست، بلکه ابزارهاي مجازي هستند که در قالب‌هاي مختلف الکترونيکي قابل دسترسي است. در واقع چندرسانه‌اي‌هاي آموزشي از جمله نظام رسانه‌اي هستند كه با توجه به ماهيت چند حسيشان مي‌توانند به راحتي با انواع سبك‌هاي يادگيري سازگار شده و با شكل‌هاي گوناگون تعامل، يادگيري آسان و پايداري را فراهم نمايند .به نحوي كه در مراكز يادگيري از نوع جبراني مي‌توان برخي از فعاليت‌ها و تمرين‌ها را به گونه‌اي طراحي كرد كه برخي از مشكلات آموزشي اين افراد را كاهش داد.(زوارکي، 1387، 117) آموزش به کمک چندرسانه‏ها نیازمند تلفیقی بین توانایی و مهارت معلم، توانایی فراگیران، محتوای آموزشی، روش تدریس، فرایند ارزشیابی و یادگیری است و استفاده از رایانه با محتوا و آموزش ضعیف نمی‏تواند به یادگیری اثر بخش منجر شود و در صورتی می‏توان منتظر تغییر چشمگیر و یادگیری سطوح بالای شناختی(تحلیل، ارزیابی، آفریدن) باشیم که برنامه درسی و آموزش به شیوه تلفیقی با استفاده از نوآوری‏های آموزشی با محوریت دانش‌آموزان طراحی و اجرا شود و آنها خود بتوانند در کسب داده و تولید ابزارهای چندرسانه‏ای سهیم باشند تا با ساختن دانش به توسعه و ابتکار دست یابند در این صورت است که با گسترش کاربرد فناوری منطبق با هدف‏های آموزشی می‏توان موجب تقویت فرایند تدریس و یادگیری در سطوح بالای شناختی و توسعه حرفه‏ای دانش‌آموزان شد. معلمان نیز علاوه بر توانایی استفاده از نرم‌افزارهای موجود باید بتواند در زمینه گردآوری منابع محتوایی مورد نیاز به عنوان یک متخصص تعلیم و تربیت عمل کرده و طرح درس خود را بر پایه‏ی استفاده از فن‏آوری طراحی کنند(جرج پوليا، 1998، 118). 2-2-6-1. مزاياي چند رسانه‌اي: از مزاياي چند رسانه‌اي مي‌توان به ايجاد خلاقيت، صرفه‌جويي در زمان، حذف فعاليت‌هاي غيرمفيد، افزودن زمان براي ارتباط با شاگرد و مباحثه، ارائه‌ي مطالب در قالب‌هاي متنوع، شناسايي سبك‌هاي متفاوت يادگيري، يادگيري فعال همراه با بازخورد، امكان تكرار، يادگيري متناسب با سرعت ويژه‌ي فراگير ضمن كنترل فرايند يادگيري، تسهيل مشاركت در فعاليت‌ها، برقراري تعامل و رابطه‌ي دو سويه با كاربر، تركيب مهارت‌هاي زباني مثل خواندن، نوشتن،گوش دادن و صحبت كردن، نشان دادن نحوه‌ي عملكرد برخي پديده‌ها، آموزش مفاهيم غير انتزاعي اشاره كرد. تناسب آموزش با توانمندي‌هاي يادگيرندگان، ايجاد محيط يادگيري برانگيزاننده و به دور از رقابت‌هاي ناسالم و سلسله مراتبي نمودن برنامه‌ها از مزيت‌هاي ديگرآموزش رايانه‌اي است. چند رسانه‌اي‌هاي آموزشي با توجه به اين‌كه از ظرفيت‌ها و امكانات خوبي براي آموزش و يادگيري انفرادي برخور دارند در راستاي آموزش فراگير در آموزش ويژه از نقش و اهميت به سزايي بهره‌مند هستند. با بهره‌گيري همزمان از كلمات و تصاوير در چندرسانه‌اي، علاوه بر افزايش ميزان يادگيري به يادداري آموخته‌ها هم مي‌توان كمك كرد. امروزه بهره‌گيري از فن‌آوري‌هاي نوين در نظام آموزشي بايد به صورت يك جريان نظام‌مند درآيد تا تمامي دانش‌آموزان اعم از دانش‌آموزان عادي و ويژه بتوانند در كنار يكديگر به يادگيري بپردازند و با هم زندگي كنند. پيشينه پژوهش سابقه راهيابي آموزش‌هاي نوين بر اساس چندرسانه‌اي و الکترونيکي در ايران به بيش از يک دهه نمي‌رسد. اين نوع آموزش اوّلين بار در دانشگاه تهران و در سال 1381 پياده‌سازي گرديده و هم اکنون اکثر دانشگاه‌ها و مراکز علمي مطرح کشور به اين روش به تدريس مي‌پردازند. اين در حالي است که اين نوع آموزش، مورد استقبال آحاد جامعه نبوده و فقدان زيرساخت‌هاي مورد نياز از قبيل سخت‌افزار و نرم‌افزار مناسب و کارآمد، بستر ارتباطي مورد نياز، مزيد بر علت گرديده تا اين روش از رونق خوبي برخوردار نباشد. البته نبايد فراموش کرد که مقاومت در تغيير شيوه‌هاي مرسوم آموزش و بالاخص روش‌هاي سنتي و هم چنين مشکلات و مسائل مالي مختلف، راه را براي کارآمدي و کاربرد اين روش‌ها ناهموارتر نموده است. مطلبي که اميد است با توجه به جايگاه ارزنده اين فنون، از سوي دولت و نهادهاي ذيربط مورد توجه قرار گرفته و به سمت تحولات سازنده، پيش رود.( عبادي، 1380، 21) پژوهش‌های زیادی در ایران و سایرکشورها در مورد تأثیر فن‌آوری‌های جدید مانند آموزش الکترونیکی، استفاده از درس‌افزارها و نرم‌افزارهای آموزشی وهمچنین چند رسانه‌ای‌ها بر آموزش، یادگیری، پیشرفت تحصیلی، خلاقیت، انگیزش و... انجام شده است. - در ایران 1- خليل غفاري(1390) در پژوهشی با عنوان "طراحي الگوي برنامة درسي فناوري اطلاعات و ارتباطات و تأثير آن بر عملكردشناختي، عاطفي و مهارتي دانش آموزان دورة متوسطة " نشان داد كه سطح مباني، مفاهيم و اصطلاحات، دانش، نگرش و مهارت دانش‏آموزاني كه با الگوي برنامه‏ی درسي فاوا آموزش ديده‏اند به طور معناداري از دانش آموزاني كه اين آموزش را دريافت نكرده‏اند بالاتر است. 2- صفاریان (1389) در پژوهشی تحت عنوان «مقایسه تأثیر آموزش به کمک نرم‌افزارهاي آموزشی و روش تدریس سنتی بر یادگیري درس ریاضی به این نتیجه رسید که عملکرد دانش‌آموزانی که به وسیله نرم‌افزار آموزشی، آموزش دیده‌اند، درمقایسه با دانش‌آموزانی که به شیوه سنتی آموزش دیده‌اند، در آزمون پیشرفت تحصیلی ریاضی به طور قابل ملاحظه‌اي بهتر بوده است. 3- فاطمه نصرت و همکاران(1388) در تحقیقی با عنوان " تأثير آموزش فعال فناورانه‏ی فيزيك بر پيشرفت تحصيلي دانش آموزان دورة متوسطه” نشان دادند كه آموزش فيزيك با استفاده از روش فعال فناورانه نسبت به روش‏هاي سنتي در پيشرفت تحصيلي دانش آموزان تأثير بيشتر دارد. 4- سيده فاطمه بشيري و محمد عطاران (1386) پژوهشي را با موضوع بهره‌گيري از نرم افزار كمك آموزشي فيزيك سوم دبيرستان و بررسي تأثير آن در پيشرفت تحصيلي و تعامل دانش‌آموزان در کلاس با هدف بررسي تفاوت‌هاي موجود، ميان آموزش به شيوه سنتي، با شيوه آموزش با بهره‌گيري از رايانه، انجام داده‌اند؛ و چنين نتيجه‌گيري كرده‌اند كه: بهره‌گيري از رايانه در افزايش يادگيري دانش‌آموزان، افزايش تعامل آنان با يكديگر و تقويت روحيه انجام دادن كار گروهي در آنان تأثير معني‌داري دارد. 5- یاوري (1385) در پژوهشی تحت عنوان "بررسی اثربخشی نرم افزار آموزشی" حساب یار" به این نتایج دست یافت « که به کارگیري نرم‌افزار کمک آموزشی طراحی شده در یادگیري شمارش، جمع و تفریق، در دانش‌آموزان دچار اختلال ویژه، در یادگیري ریاضیات تأثیر مثبت دارد. 6-شیخ زاده و مهرمحمدي (1384) با عنوان ساخت نرم‌افزار آموزشی ریاضی ابتدایی بر اساس رویکرد سازنده‌گرایی و سنجش میزان اثربخشی آن انجام گرفت. نتایج نشان‌دهنده‌ي تأثیر آموزش‌هاي رایانه‌اي بر ارتقاي پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان نسبت به آموزش‌هاي معمول مدارس (آموزش به شیوه سنتی) بود. -در خارج از کشور: نيز پژوهشاتي مبتني بر استفاده از چند رسانه‌اي‌ها و نرم‌افزارهاي کمک آموزشي صورت پذيرفته است که پاره‌اي از اين پژوهشات عبارتند از: 1- الیوت (2010) در پژوهشی تحت عنوان چندرسانه‏ای در مدارس، به تاثیر آموزش مبتنی بر وب- انیمیشن با یادگیری علوم، زبان، خواندن در دانش‏آموزان کلاس سوم و پنجم و هشتم دبیرستان پرداخت. دانش آموزان گروه آزمایش با استفاده از انیمیشن وگروه گواه به روش سنتی آموزش دیدند. یافت‏ها حاکی از آن بود که عملکرد گروه آزمایشی بیش از حد متوسط و بهتر از عملکرد گروه گواه بود. 2- پژوهش والاس(2005) نشان مي‏دهد كه استفاده از فناوري‏هاي جديد در آموزش علوم تجربي مؤثر است؛ زیرا فناوري مي‏تواند با در نظر گرفتن تفاوت‏هاي فردي دانش آموزان به كمك معلم بيايد و تكاليفي متناسب با هر دانش آموز ارائه دهد 3-البالوشی و الخلیفه در سال‌هاي2002 و 2003 به يافتن تأثير کاربرد چند‏رسانه‏اي‏‏ها و نرم‏افزا‏‏رهاي آموزشي در تدريس پرداختند، اين پژوهش روي 3 گروه 15 نفره انجام شد. گروه ا‏ول حاضر در اين آزمايش به روش تدريس سنتي يادگيري داشتند. گروه دوم در کنار روش تدريس سنتي، ‏از چند‏رسانه‏اي‏‏ ‏آموزشي هم استفاده مي‏‏کردند و در گروه سوم،‏ دانش‏آموزان‏  فقط  به کمک چند‏رسانه‏اي‏‏ ‏آموزشي  ياد مي‏‏گرفتند. نتايج به دست آمـده از اين پژوهش که روي 45 دانش‏آموز انجام شد،‏ تفا‏وت قابل توجهي را ميان گروه ا‏ول و گروه سوم نشان نداد. يعني گروه ا‏ول که تنها به روش سنتي ياد داشتند در مقايسه با گروهي که با نرم‏افزا‏‏رهاي آموزشي آموزش ديده بودند،‏ تفا‏وت چنداني در يادگيري نداشتند؛ اما نتايج گروه دوم که از هر دو شيوه تدريس يعني روش تدريس سنتي درکنار نرم‏افزا‏‏رهاي آموزشي بهره جسته بودند،‏ 40 درصد پيشرفت در يادگيري از خود نشان دادند، دانش‏آموزان‏ در اين روش،‏ مفاهيم درسي را به صورت معني‏دار آموخته بودند و کارايي بهتري در حل مسائل داشتند(عطاران، 1382، 117). 4- ‏ماير و مورنو در سال 1999، 1998 در مورد تاثير اصل چگونگي وجه حسي نشان داد ميانگين نمرات يادگيري دو گروه متوالي و همزمان در چهار آزمون پژوهشي حاکي از آن است که مطالب را در قالب انيميشن و صدا در کنار يکديگر دريافت کرده‏اند 80 درصد بيشتر از فراگيراني بوده است که انيميشن و متن را دريافت کرده‏اند. اگر چه پژوهش‏هاي ‏فوق جزء ا‏ولين دسته از پژوهش‏هايي هستند که به تاثير و چگونگي وجه حسي در پيام‏هاي ‏چند‏رسانه‏اي مبتني بر رايانه پي برده‏اند، اما تاثير مشابهي را نيز موسوي و همکاران در سال 1995 در پيام‏هاي ‏چند‏رسانه‏اي مبتني برکتاب بدست آورده‏اند.   5- ویلسون و ماجستریک (1996) انجام شده اثر بخشی آموزش‌هایی که بر اساس رایانه هستند وبه صورت خود آموز و فعال شدن دانش‌آموز می‌باشند نسبت به روش آموزش‌های معلم مدار در مدارس موفق‌تر است. خلاصه پيشينه‌هاي پژوهش الف)در ایران جدول شماره 2-3 رديفعنوانسالمحققنتيجه1طراحي الگوي برنامه درسي فاوا و تأثير آن بر عملکرد شناختي، عاطفي و مهارتي دانش‌آموزان دوره‌ي متوسطه1390خليل غفاريسطح مباني، مفاهيم، دانش، نگرش و مهارت دانش‏آموزاني كه با الگوي برنامه‏ی درسي فاوا آموزش ديده‏اند به طور معناداري از دانش آموزاني كه اين آموزش را دريافت نكرده‏اند بالاتر است.2مقایسه تأثیر آموزش به کمک نرم‌افزارهاي آموزشی و روش تدریس سنتی بر یادگیري درس ریاضی1389صفاريانعملکرد دانش‌آموزانی که به وسیله نرم‌افزار آموزشی، آموزش دیده‌اند، از دانش‌آموزانی که به شیوه سنتی آموزش دیده‌اند، در آزمون ریاضی به طور قابل ملاحظه‌اي بهتر بوده است.3تأثير آموزش فعال فناورانه‏ی فيزيك بر پيشرفت تحصيلي دانش آموزان دورة متوسطه1388فاطمه نصرت و همکارانآموزش فيزيك با استفاده از روش فعال فناورانه نسبت به روش‏هاي سنتي در پيشرفت تحصيلي دانش آموزان تأثير بيشتر دارد4بهره‌گيري از نرم‌افزار كمك آموزشي فيزيك سوم دبيرستان و بررسي تأثير آن در پيشرفت تحصيلي و تعامل دانش‌آموزان در کلاس1386سيده‌فاطمه بشيري و محمد عطارانبهره‌گيري از رايانه در افزايش يادگيري دانش‌آموزان و تعامل و تقويت روحيه انجام دادن كار گروهي در آنان تأثير معني‌داري دارد.5بررسی اثربخشی نرم افزار آموزشی" حساب یار"1385ياوريبه کارگیري نرم‌افزار کمک آموزشی طراحی شده در یادگیري مفاهيم رياضي دانش‌آموزان دچار اختلال ویژه، در یادگیري ریاضیات تأثیر مثبت دارد.6ساخت نرم‌افزار آموزشی ریاضی ابتدایی بر اساس رویکرد سازنده‌گرایی و سنجش میزان اثربخشی آن1384شیخ‌زاده و مهرمحمدينتایج نشان‌دهنده‌ي تأثیر آموزش‌هاي رایانه‌اي بر ارتقاي پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان نسبت به آموزش‌هاي معمول مدارس (آموزش به شیوه سنتی) بود. ب)خارج از کشور جدول شماره 2-4 رديفعنوانسالمحققنتيجه1تأثير چندرسانه‏ای مبتنی بر وب- انیمیشن بر یادگیری علوم، زبان و خواندن در دانش‏آموزان 2010اليوتیافته‌‏ها حاکی از آن بود که عملکرد گروه آزمایشی بیش از حد متوسط و بهتر از عملکرد گروه گواه بود.2استفاده از فناوري‏هاي جديد در آموزش علوم تجربي2005والاساستفاده از فناوري‏هاي جديد در آموزش علوم تجربي مؤثر است.3يافتن تأثير کاربرد چند‏رسانه‏اي‏‏ها و نرم‏افزا‏‏رهاي آموزشي در تدريس20022003البالوشی‌و الخلیفهتأثير نرم‏افزا‏‏رهاي آموزشي به همراه روش تدريس سنتي ،‏40 درصد پيشرفت در يادگيري ايجاد کرد.4تاثير اصل چگونگي وجه حسي1999ماير و مورنوميانگين نمرات يادگيري دو گروه متوالي و همزمان در چهار آزمون پژوهشي که مطالب را در قالب انيميشن و صدا در کنار يکديگر دريافت کرده‏اند 80 درصد بيشتر از کساني بوده است که انيميشن و متن را دريافت کرده‏اند.5اثر بخشی آموزش‌هایی که بر اساس رایانه هستند1996ویلسون و ماجستریکروش خودآموز و فعال بودن دانش‌آموز نسبت به روش آموزش‌های معلم مدار در مدارس موفق‌تر است. فهرست منابع و مأخذ: منابع فارسي - آزاد عبدالله‌پور، محمد(1384). رابطه بین سبک‌های شناختی و فراشناختی با پیشرفت تحصیلی. فصلنامه پژوهش‌های روان شناختی. شماره (16). تهران. - اسکندري، حسين(1388). استانداردهاي درس‌افزارهاي ‌يادگيري الکترونيک، تهران، دفتر توسعه فناوري اطلاعات وزارت آموزش و پرورش. - بلوم، بنيامين و همکاران(1355). راهنماي ارزشيابي تکويني و ارزشيابي مجموعي از آموخته‌هاي دانش‌آموزان، ترجمه‌ي ابراهيم کظيمي، تهران، انتشارات دانشگاه تربيت معلم. - پارسا، محمد(1358). کاربرد روانشناسي در تدريس، چاپ پنجم، تهران، انتشارات پيوند. - ربيع، عليرضا(1383). آموزش عالي در عصر مجازي، تبريز، دانشگاه بين المللي ايران. - رشيدپور، ابراهيم (1356). ارتباط و تکنولوژي آموزشي، تهران، چاپ گهر. - رشيدپور، ابراهيم (1355). آموزش سمعي و بصري، جلد دوم، چاپ سوم، تهران، چاپخانه آرمان. - زارعي زواركي، اسماعيل(1387) طراحي مراكز يادگيري، تهران، رشد فرهنگ. - سيف، علي اکبر.(1389) سنجش فرایند و فراورده یادگیری روش‌های قدیم و جدید، تهران، نشر دوران. - سيف، علي اکبر. (1390). روانشناسي پرورشي نوين، ويرايش ششم، تهران، دوران. - سيف، علي اکبر. (1368). طبقه‌بندي هدف‌هاي پرورشي، تهران، انتشارات رشد. - سيف، علي اکبر. (1381). روان‌شناسی پرورشی، روان‌شناسی یادگیری و آموزش، تهران، نشر آگاه، چاپ ششم. - عبادی،رحيم(1380). آموزش و پرورش و آموزش الکترونيکي، تهران، مؤسسه دیباگران. - عبادی،رحيم (1383). يادگيري الکترونيکي و آموزش و پرورش، (چاپ دوم)، تهران، آفتاب مهر. - عطاران، محمد(1386). تحليل رويکردهاي نقادانه بر توسعه فناوري اطلاعات در آموزش و پرورش، مجموعه مقالات سومين همايش سالانه برنامه درسي، تهران، آييژ. - عمادي، محمد(1378). اصول ساخت نرم‌افزارهاي چندرسانه‌اي، ‌تهران، ديباگران. - غراچه داغي، مهدی(1383). عوامل موثر در پیشبرد اهداف آموزش ریاضی، رشدآموزش ریاضی، شماره3. - كي نژاد، حسين(1378). سيستم‌هاي چندرسانه‌اي به عنوان ابزار تكنولوژي آموزشي، دومين همايش بررسي و تحليل آموزش‌هاي علمي – كاربردي، تهران. - گانيه، رابرت ام و ديگران(1374). اصول طراحي آموزشي،ترجمه خديجه علي‌آبادي، دانا، تهران.( تاريخ انتشار به زبان اصلي 1992). - گویا، زهرا (1377). نقش فراشناخت در یادگیری حل مسأله ریاضی، مجله رشد آموزش ریاضی، شماره 53. - محمدی، سليمان(1386). ارزشیابی سايت آموزشي شبكه رشد بر اساس ملا ك‌هاي طراحي سايت هاي آموزشي، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، تهران، دانشگاه علامه طباطبائی. - ميگر، رابرت اف(1355). تدارک هدف‌هاي آموزشي، ترجمه بهرام زنگنه و محمد حسن شمشيري، دانشگاه آزاد ايران، تهران. منابع انگليسي - Anderson, L., & Krathwol, P.W. (Eds.) (2001) A Taxonomy for learning, teaching, and assessing: A revision of Bloom’s taxonomy of educational objectives. New York : Longman: - Chen .CH.M., & Hsu. SH.H,(2008), personalized mobile learning system for supportive effective English learning , Educational Technology & Society. Vol,11.NO,3 - Clements, M.A. & Ellerton, N. (1996) Mathematics education research: past, present and future. Bangkok: UNESCO - Gagne, R.M. (1985). The conditions of learning and theory of instruction (4th ed.). New York: Holt, Rinehart & Winston - Gagne, Robert M. (1987) Instructional Technology : Foundations . New Jersey: Lawrance Erlbaum - Heinich , R.Molenda, M . Russell.D .james.(1993).Instuctional Multimedia and the Technologies of Education . New York: Macmillan Publishing Company. - Mayer,R.E.(2001).Multimedia Learning.combridge university press. Odyssey of the mind project. (2011). What’s Odyssey of the mind, http://www.odysseyofthemind.com. - McKeachie, W.J ., & Kulik, G.A. (1975) Effective collage teaching. In F.N. kerlinger (Ed.), Reviwe of the research in education (Vol. 3) Washangton, DC: American Educational Research Association. - Payne, D.A . (2003). Applied educational assessment(2nd ed.). US: Wads worth. - Pólya, G. (1945). How to Solve it. Princeton : Princeton University Press. - Woolfolk, A.E. (2004). Educational psychology (5 th, 6 th). Boston: Allyn and bacon.