پیشینه و مبانی نظری تحقیق نقش گردشگری در تغییرات اقتصادی، اجتماعی و کالبدی روستا (docx) 41 صفحه

دسته بندی : تحقیق

نوع فایل : Word (.docx) ( قابل ویرایش و آماده پرینت )

تعداد صفحات: 41 صفحه

قسمتی از متن Word (.docx) :

2-1-مقدمه.....PAGEREF _Toc321943188 \h28 2-2-مفهوم توريسم (گردشگری)PAGEREF _Toc321943189 \h29 2-3-مفهوم توريست (گردشگر)PAGEREF _Toc321943190 \h30 روستا و روستانشینیPAGEREF _Toc321943191 \h31 2-3-1-تعریف روستا متناسب با گردشگری روستاییPAGEREF _Toc321943192 \h32 2-4-تاریخچه گردشگری روستاییPAGEREF _Toc321943193 \h34 2-5-توسعه و مفاهیم مرتبط با آنPAGEREF _Toc321943194 \h35 2-5-1-تعریف توسعهPAGEREF _Toc321943195 \h35 2-5-2-تعریف توسعه روستایی و اهداف آنPAGEREF _Toc321943196 \h36 2-6-گردشگری روستاييPAGEREF _Toc321943197 \h38 2-7-اقسام گردشگری روستاییPAGEREF _Toc321943198 \h42 2-7-1-گردشگری کشاورزیPAGEREF _Toc321943199 \h42 2-7-2-گردشگری سبزPAGEREF _Toc321943200 \h42 2-7-3-اکوتوریسم (طبیعتگردی)PAGEREF _Toc321943201 \h42 2-7-4-گردشگری غذاییPAGEREF _Toc321943202 \h43 2-7-5-گردشگری ماجراجویانهPAGEREF _Toc321943203 \h43 2-7-6-گردشگری به منظور دیدار از دوستان و آشنایانPAGEREF _Toc321943204 \h44 2-7-7-گردشگری با انگیزه خاصPAGEREF _Toc321943205 \h44 2-7-8-سایر فعالیت‏ها و فرهنگ سنتی روستاییPAGEREF _Toc321943206 \h45 2-8-علل توسعه گردشگری روستایی در دنیای مدرنPAGEREF _Toc321943207 \h45 2-8-1-جذابیت‏های بصری روستاییPAGEREF _Toc321943208 \h46 2-8-2-شرایط اقلیمی و آب و هوای مطلوب روستاهاPAGEREF _Toc321943209 \h46 2-8-3-وجود چشمه‏های آب معدنی و آبدرمانی ومنابع گیاهی درمناطق روستاییPAGEREF _Toc321943210 \h47 2-8-4-توسعه اقامتگاه‏های گردشگران در مناطق روستاییPAGEREF _Toc321943211 \h47 2-8-5-سهولت دسترسی به روستاهاPAGEREF _Toc321943212 \h48 2-8-6-پدیده شهرگریزیPAGEREF _Toc321943213 \h48 2-9-دیدگاه‏های مربوط به توسعه گردشگری روستاییPAGEREF _Toc321943214 \h49 2-9-1-گردشگری روستایی به عنوان راهبردی برای توسعه روستاییPAGEREF _Toc321943215 \h49 2-9-2-گردشگری روستایی به عنوان سیاستی برای بازساخت سکونتگاه‏های روستاییPAGEREF _Toc321943216 \h49 2-9-3-گردشگری روستایی ابزاری برای توسعه پایدار و حفاظت از منابع طبیعیPAGEREF _Toc321943217 \h50 2-10-اثرات و پیآمدهای گردشگری در نواحی روستاییPAGEREF _Toc321943218 \h52 2-11-بعد اقتصادی گردشگری روستاييPAGEREF _Toc321943219 \h53 2-12-بعد فرهنگی ـ اجتماعی گردشگری روستاییPAGEREF _Toc321943220 \h56 2-12-1-پیآمدهای بالقوه مثبت فرهنگي ـ اجتماعيPAGEREF _Toc321943221 \h57 2-12-2-پیآمدهای بالقوه منفی فرهنگي ـ اجتماعيPAGEREF _Toc321943222 \h58 2-12-3-گردشگری مطلوبPAGEREF _Toc321943223 \h59 2-13-بعد محیطی گردشگری روستاییPAGEREF _Toc321943224 \h59 2-13-1-پیآمدهای بالقوه مثبت محيطيPAGEREF _Toc321943225 \h60 2-13-2-پیآمدهای بالقوه منفی محيطيPAGEREF _Toc321943226 \h61 2-13-3-گردشگری مطلوبPAGEREF _Toc321943227 \h62 2-14-بعد کالبدی و فیزیکی گردشگری روستاييPAGEREF _Toc321943228 \h63 2-14-1-پیآمدهای بالقوه مثبت كالبدي و فيزيكيPAGEREF _Toc321943229 \h63 2-14-2-پیآمدهای بالقوه منفیPAGEREF _Toc321943230 \h63 مقدمه يكي از عرصه هاي تنوع بخشي اقتصاد كشور با توجه به گونه گوني محيطي و مزيت هاي نسبي موجود، توريسم (گردشگري) است. گردشگري امروزه در اغلب كشورهاي جهان به ويژه جهان سوم، كليد اقتصاد به شمار مي رود، تا جايي كه در اين كشورها گردشگري بيش از ساير برنامه هاي توسعه در اولويت قرار گرفته است.صنعت گردشگری امروزه به عنوان پول ساز ترین و پاک ترین صنعت در بهره برداری از منابع طبیعی محسوب می‏گردد. به طوری که در بسیاری از کشورها پایانه اصلی اقتصاد بر این اساس پایه گذاری شده است و حتی در برخی از کشورهای نفت خیز، درآمد حاصل از گردشگری جایگزین درآمد نفت شده است چراکه در دیدگاه کلی، آمار و ارقام حاصل از درآمد گردشگری در سطح جهانی چشم انداز روشنی را برای آینده این صنعت ترسیم و حکایت از رونق روزافزون این صنعت در جهان دارد. به طوری که طبق آمار سازمان جهانی گردشگری (UNWTO) در سال 2008، درآمد حاصل از گردشگری بین المللی رقمی معادل 944 میلیارد دلار بوده، و این رقم در سال 2020 به مرز 2000 میلیارد دلار خواهد رسید آنچه در اين مقوله از اهميت اساسي برخوردار است، آنست كه گردشگری با تمامي انواع و اشكالش، مي رود تا به عنوان اولين فعاليت پيشتاز اقتصادي جهاني بدل گردد، كه گردشگري روستايي نيز به عنوان يكي از مهمترين اشكال گردشگري، سهم برجسته اي را در اين خصوص به خود اختصاص مي دهد.به طور کلی گردشگری روستایی بخش عمده رشد ملی و بین المللی بازار گردشگری را تشکیل می‏دهد. گردشگری روستایی منبع با ارزش اشتغال زایی و ایجاد درآمدست و می‏تواند وسیله مهمی برای توسعه اجتماعی- اقتصادی جوامع روستایی باشد، و در بسیاری از کشورها، با سیاست های کشاورزی در ارتباط است و غالباً وسیله ای در جهت حمایت محیط زیست و فرهنگ روستایی می‏باشد و بنابراین می‏تواند نقشی اساسی در توسعه و حفظ روستا داشته باشد. اين فصل كه مبتني بر مطالعات و بررسيهاي كتابخانه‌اي است، ضمن تعریف مفاهیم گردشگری، گردشگری روستایی، عوامل مؤثر بر توسعه گردشگری، به بررسیابعاد و پی آمدهای گردشگری روستایی از جمله تغییرات اقتصادی، اجتماعی و کالبدی از ديدگاه صاحبنظران داخلي و خارجي می‏پردازد و سپس با بيان و تشريح اهميت و ضرورت بررسی این اثرات در توسعه و برنامه ریزی گردشگری روستایی، روشها و عوامل مؤثر بر آن را مطرح مي‌نمايد. چارچوب نظری تحقیق علیرغم اجماع نظر مبنی بر ضرورت توسعه گردشگری در مناطق روستایی یکی از مسائلی که هنوز لازمه آن احساس می‏شود توجه به شدت و میزان توسعه گردشگری و اثرات احتمالی آن بر اقتصاد، بافت اجتماعی و کالبدی این مناطق است. به دلیل دشواری دسترسی و توسعه نیافتگی، مناطق روستایی دارای گزینه‏های محدودی برای توسعه اقتصادی، اجتماعی و کالبدی هستند (آبی لیو، 2005، ص 878). روش‏های سنتی کسب مایحتاج زندگی که بر پایه محصولات کشاورزی است فقط به عنوان منبعی ابتدایی برای کسب درآمد در مناطق روستای محسوب می‏شود. برای تحزیک اقتصاد روستا، ضرورت یافتن جاگزین‏هایی برای منافع محلی احساس می‏شده است، با اثرات نسبی و اشتغالزایی که گردشگری داشته است، می‏توان آن را به عنوان گزینه‏ای مناسب برای ارتقاء کسب زندگی روستایی و محرکی برای ایجاد تغییرات مثبت در توزیع درآمد در مناطق محروم از مزایای اقتصادی و اجتماعی تلقی کرد (همان). گردشگری به تقویت اقتصاد روستا کمک کرده و نقشی مهم را در ایجاد ارزش افزوده تجاری برای محصولات محلی بازی می‏کند. معهذا، یکی از مسائلی که باید در گردشگری روستایی در نظر گرفت توجه به تاثیراتی است که توسعه این صنعت پردرآمد بر جنبه‏های مختلف زندگی روستانشینان برجای می‏گذارد. در اکثر موارد تحقیقاتی، صرفاَ زمینه‎‏ها و راهکارهای مختلف برای توسعه این صنعت در مناطق روستایی و پتانسیل‏های این مناطق در جذب گردشگر در نظر گرفته می‏شوند. این تحقیق، اما، به بررسی تاثیرات احتمالی توسعه گردشگری در بخش چندار شهرستان ساوجبلاغ می‏پردازد. امروزه مبحث پایداری یکی از مسائل بسیار مهمی است که در طرح‏های توسعه در نظر گرفته می‏شوند. در دهه‏های گذشته، توجه به اثرات گردشگری در تحقیقات و مطالعات توسعه گردشگری بیش از پیش بوده ‏است. آنچه که مشخص است این است که گردشگری قابیلت و پتانسیل زیادی برای توسعه مناطق مختلف دارد. (جارکو سارینن، 2006، ص 1021). اما از طرف دیگر، اثرات فزاینده توسعه این صنعت منجر به ایجاد گستره‏ای از مشکلات مشهود و بالقوه‏ی محیطی، اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و سیاسی در مقاصد و سیستم‏ها شده که به موجب آن ضرورت اعمال اقدامات مساعد برای مردم محلی و حفظ محیط طبیعی در طرح‏های توسعه، برنامه‏ریزی و سیاست‏ها احساس می‏شود (همان). بنابراین این تحقیق به بررسی این مشکلات مشهود و بالقوه در چارچوب اثرات اقتصادی، اجتماعی و کالبدی می‏پردازد و چارچوبی را پیشنهاد می‏کند که به موجب آن برنامه‏ریزان و سیاستگذاران می‏توانند مسئله پایداری را بیش از پیش در توسعه مناطق روستایی در نظر بگیرند. تعریف متغیرها و واژه‏های کلیدی گردشگری: فرایندها، فعالیت‏ها و پیامدهایی که از روابط و تعاملات میان گردشگران، عرضه کنندگان گردشگری، حکومت‏های میزبان و محیط‏هایی که درگیر جذب و میزبانی از بازدیدکنندگان هستند حاصل می‏شود (Goeldner, et al., 2009). روستا: روستا عبارت از محدوده‏ای از فضای جغرافیایی است که واحد اجتماعی کوچک مرکب از تعدادی خانواده که نسبت به عم دارای احساس دلبستگی، عواطف و علائق مشترک هستند، در آن تجمع می‏یابند و بیشتر فعالیت‏هایی که برای تامین نیازمندی‏های زندگی خود انجام می‏دهند، از طریق استفاده و بهره گیری از زمین و در درون محیط مسکونی‏شان صورت می‏گیرد. این واحد اجتماعی که اکثریت افراد آن به کار کشاورزی اشتغال دارند در عرف محل، ده نامیده می‏شود(اطهر, 1388). گردشگری روستایی: گردشگری روستایی از روستا به عنوان یک منبع استفاده می‏کند. این نوع از گردشگری با جستجوی افراد مقیم شهرها برای یافتن آرامش و فضایی برای تفریحات خارج از خانه در ارتباط است و نه صرفاً ارتباط داشتن با طبیعت. گردشگری روستایی شامل بازدید از پارک‏های ملی و ایالتی، گردشگری میراث در مناطق روستایی و خوش منظر و لذت از مناظر روستایی و گردشگری روستا است (Jafari, 2000). اثرات اقتصادی: تغییر در سطح یا ماهیت یک فعالیت در بخش تولیدی یک سیستم اقتصادی باعث بوجود آمدن اثرات اقتصادی می‏شود. تغییرات در سطح یا الگوی مخارج گردشگری باعث بوجود آمدن اثراتی بر اقتصادی می‏شود که در آن این مخارج هزینه می‏شوندCITATIONJaf00 \l 1065(Jafari, 2000). اثرات محیطی: اثرات محیطی هم به جنبه‏های مثبت و هم به جنبه‏های منفی عملکرد محیطی سازمان گردشگری اشاره دارد. این اثرات معمولاً جنبه‏های فیزیکی، بیولوژیکی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی را در برمی‏گیرد CITATIONJaf00 \l 1065(Jafari, 2000). روستا و روستانشینی شناخت دقیق مسائل مربوط به روستاهای ایران از اهمیت بسیار برخوردار است. زیرا ریشۀ تمامی مشکلات و مسائل عقب ماندگی مثل فقر گسترده، نابرابری در حال رشد، رشد سریع جمعیت و بیکاری فزاینده، در مناطق روستایی قرار دارد. عدم شناخت مسائل روستاها و نیز عدم برنامه ریزی بدون توجه به تعریفی در خور کارکرد فعلی روستاهای ایران، سبب افزایش مهاجرت‏های روستایی شهری، و افزایش مسائل و مشکلات شهرها گردیده و علاوه بر روستاها، شهرها را نیز با مشکلات بسیار مواجه می‏نماید. بنابراین روستا و روستانشینی در ایران، جدای از شهر و شهرنشینی نبوده و نخواهد بود. چنانچه با این تصور به روستا بنگریم که؛ روستا محیطی بسته با امکانات و کارآیی محدود می‏باشد، و یا توجه به بسیاری از تعاریف مربوط به روستا، که فضای روستایی را محیطی صرفاً برای فعالیت‏های کشاورزی خود مصرفی قلمداد می‏نمایند، توسعه روستایی در چنین شرایطی و با وجود چنین تفکری عقیم خواهد ماند. روستا محیط کار، تلاش و تولید است. این فعالیت‏ها می‏تواند در تمامی بخش‏های اقتصادی که امکان آن در فضای روستایی وجود دارد، عملی گردد. ایجاد تنوع در فعالیت‏های روستایی، سبب ایجاد انواع مشاغل تبعی و پویای فضا گردیده و تنوع در فعالیت‏ها و مشاغل، فضای روستایی را تبدیل به محیطی دلنشین برای زیست جامعه روستایی می‏نماید. تعریف روستا متناسب با گردشگری روستایی همه ما روزانه با مفاهیم روستا، مناطق روستایی و دیگر مفاهیم مرتبط با آن سرو کار داریم و اغلب به کار می‏بریم، ولی به دست دادن تعریفی جامع و مانع از این مفاهیم به نحوی که حدود آنها را به طور روشن مشخص نماید، کاری دشوار است. از این رو، از حدود نیم قرن پیش عدهای از محققان در شناخت مکان‏های روستایی برویژگی‏های ذیل تأکید دارند: افراد بسیاری از جمعیت مستقیماً بر روی زمین کار می‏کنند؛ چشم اندازهای طبیعی بر چشم اندازهای ساخت دست بشر تسلط دارد؛ سکونتگاه‏های روستایی به طور طبیعی از شهر کوچکتر است؛ تراکم جمعیت در حوزه‏های روستایی کمتر است؛ جمعیت جوامع روستایی عمدتاً در نگرش‏ها و رفتارهای اجتماعی یکدست و متجانسند و تفاوت‏های کمتری میان آنها در اعتقادات و رفتار دیده می‏شود؛ تفاوت‏های طبقاتی کمتر است؛ در حوزه‏های روستایی، تحرک فضایی و تحرک اجتماعی کمتر است؛ در روستاها تعاون و همیاری در زندگی اقتصادی دارای اهمیت بسیاری است؛ تسلط شغل‏های کارگربر به ویژه در بخش کشاورزی بسیار زیاد است؛ در روستاها بر خلاف شهرها سهم نیروی کار در بخش خدمات، بسیار کم است و تنها مشاغل سنتی مثل بقالی، قهوه خانه داری و سلمانی در آن دیده می‏شود و سطح بالای بیسوادی که گاه تا 98 درصد زنان روستایی را شامل می‏شود (شکویی، 1373، ص 74). بدین ترتیب، مناطق روستایی می‏توانند تحت عنوان مناطقی که در خارج از شهرهای بزرگ قرار می‏گیرند و دارای خصوصیات روستایی در برابر شهری هستند، تعریف گردند. بر اساس اين كه مناطق روستایی، غیر شهری هستند. این تعریف گسترده و ساده می‏باشد یعنی به سبب تنوع اشکال جغرافیایی، کاربرد زمین‏ها، ساختار اجتماعی و فرهنگ‏ها در مناطق روستایی، روشن نمودن مفهوم روستا در برابر شهر بیشتر احساس می‏شود. از میان تمامی مفاهیم روستانشینی، شاید شناخته ترین مفهوم خصوصاً نزد ساکنان شهری این باشد که مناطق روستایی ساختاری طبیعی، سنتی، اجتماعی داشته و ارزش‏های از دست رفته در جوامع شهری مدرن را حفظ می‏کنند هر چند که میزان صحت این نگرش باید مورد مداقه و تحقیق قرار گیرد، اما شکی نیست که جوامع روستایی دارای خصوصیاتی هستند که مجموعاً آنها را سنتی تر از جوامع مدرن شهری معرفی می‏کند البته تمامی جوامع چه شهری و یا روستایی پویا هستند و در وضعیت تغیر و توسعه قرار دارند یا به سر می‏برند با این حال تمامی جوامع روستایی نیز دارای خصوصیات سنتی نیستند. ساختارهای اجتماعی در مناطق روستایی می‏تواند بسته به خصوصیات مختلفی از جمله حس اجتماعی، اقتصادهای ساده، فرهنگ محلی به جای فرهنگ‏های بین المللی و روش زندگی نسبتاً بطئی تر با عقایدی که کمتر ماده گرایانه اند و کامل تر از جوامع شهری هستند، طبقه بندی گردند(Sharply, R. 1996, PP.19) اگر مناطق روستایی قبل از هر چیز «غیر شهری» در نظر گرفته شوند آن گاه روستاها، با تراکم جمعیت کم و اسکان نسبتاً اندک شناخته می‏شوند البته تراکم جمعیت بسیار مختلف است. مقیاس‏های مورد استفاده برای قضاوت در مورد شهری یا روستایی بودن یک مرکز جمعیت نیز متفاوت می‏باشند ابهامات موجود در آسیا، افریقا، آمریکای شمالی، جنوبی و اروپا به نسبت تنوع جغرافیایی، نفوس و عوامل اجتماعی- اقتصادی هیج آستانه مورد توافقی را برای جمعیت بدست نمی دهد برای مثال در کشور خودمان علیرغم اندازه جمعیت شناخته شده رسمی برای تفاوت بین شهر و روستا استثنائاتی چون مقیاس دهکده‏هایی با جمعیت بیشتر از 10000 نفر را تحت عنوان شهر زیر سؤال می‏برد قابل توجه است، در انگلستان، ایتالیا و اسپانیا نیز از همین مقیاس استفاده می‏کنند، در حالی که «تفاوت بین مناطق شهری و روستایی در ایرلند به 100 هزار نفر از جمعیت محدود می‏شود»(Hoggart, K, 1995, PP.72) با این وجود در زمینه گردشگری خود مقیاس‏ها مهم نیستند و گردشگر‏ها (که معمولاً شهری هستند) در جستجوی روستا با جاذبه ای بزرگ بوده تا احساس خاصی از فضا را در فقدان توسعه شهری کشف و بازیابی کنند (Harrison,C. 1991, PP90). با این حال با یک حساب سر انگشتی می‏توان گفته که هر چه تراکم جمعیت در یک منطقه کمتر باشد، جاذبۀ آن برای گردشگر‏ها بیشتر خواهد بود. روستاها از نظر معیشت با تقاضاهای گوناگونی مواجه هستند که مهمترین آنها شامل کشاورزی، جنگل کاری و بهره برداری از منابع طبیعی است. علی رغم اين كهماهیت کشاورزی به طور فزاینده ای در بسیاری از کشورها، در حال صنعتی شدن است، اما هنوز مناطق روستایی می‏توانند به عنوان مکان‏هایی با اقتصاد مبتنی بر زمین تعریف شود. با این وجود، وضعیت دوگانه شهری – روستایی بر حسب فعالیت‏های اقتصادی، به ویژه در کشورهای توسعه یافته جدایی کمتری دارد. تداوم کاهش اهمیت نسبی بخش کشاورزی و رشد بخش خدماتی فراصنعتی منجر به ایجاد بسياری از صنایع جدید، از جمله گردشگری در مناطق روستایی شده است. در نتیجه دیدگاه سنتی فعالیت اقتصادی روستایی ناگزیر به تطبیق برای مد نظر قرار دادن این بازسازی است. ارتباط بین این موضوع با گردشگری آن است که نه تنها خصوصیات کاربری زمین و فعالیت‏های اقتصادی روستایی، بلکه شدت و تنوع آن هم می‏تواند موجب گردشگری روستایی گردد. هر چند مناطقی که شدیداً تحت فعالیت‏های کشاورزی، اقتصاد کامیاب و متنوع روستایی قرار دارند ممکن است برای گردشگر‏ها نیز جاذبه کمی داشته باشند. از طرف دیگر مناطقی که از نظر اقتصادی در وضعیت حاشیه ای به سر می‏برند و به روش‏های سنتی وابسته اند، نیاز بیشتری به تنوع اقتصادی خواهند داشت و ممکن است برای گردشگر‏های نیز جاذبه بیشتری داشته باشند و البته وجود فضاهای جغرافیایی بکر و بدیع همیشه به عنوان یک عامل منحصر به فرد و یا مضاعف گردشگری قابل اثبات است. مفهوم توريسم (گردشگری) توريسم واژه اي است فرانسوي از ريشۀ « تور» گرفته شده است. تور در زبان فرانسه به معاني زير آمده است: حركت دوراني (چرخشي)، عمل پيمودن، طي كردن پيرامون، سير كردن، گردش نمودن (محلاتي، 1380، ص 2).واژه توريسم نخستين بار در سال 1811، در مجله اي انگليسي به نام اسپورتينگ ماگازين (مجله ورزش) آمد. در آن زمان اين لغت به معناي مسافرت به منظور تماشاي آثار تاريخي و بازديد از مناظر طبيعي براي كسب لذت به كار مي رفت (همان، ص 3). تلاش‏های زیادی برای تعریف گردشگری و تقسیم بندی گردشگری صورت گرفته است ولی به طور عمده تعاریف گردشگری به دو قسمت تقسیم می‏شوند، قسمتی که فعالیت‏های اجتماعی آن را مورد بررسی قرار می‏دهد و قسمتی که نمایانگر فعالیت اقتصادی وصنعتی است. تقسیم بندی ای که ماهیت گردشگری را از بعد اجتماعی بررسی می‏کند، تعریفی مفهومی است و تقسیم بندی ای که سعی درشناساندن انواع مختلف گردشگری وفعالیت‏های مختلف آن را از نظر آماری و رسمی دارد، تعریفیاقتصادی است. تعاریف دیگر بر جنبه‏های فعال آن تأکید می‏کنند و گردشگری را گریز یا تغیری در زندگی و کار روزانه می‏دانند که طی آن افراد به سفر رفته، از مسکن و محل کار خود به دور هستند. ولی تعاریف مفهومی به افرادی که در گردشگری سهیم هستند، توجه دارد که با توجه به آن، گردشگری روستایی وضعیتی روحی است که به موجب آن گردشگران به دنبال تجربیات تفریحی در محیط روستا می‏گردند. بر عکس، تعاریف فنی گردشگری عبارتند از مجموعه ای از معیارهایی که آن را شناسایی می‏کنند و می‏سنجند. بنابراین مناسب ترین تعریف، تعریفی است که انجمن گردشگری بریتانیا ارائه کرده است: توریسم عبارت است از گردش کوتاه مدت مردم در مکان‏هایی دور از محل زندگی، و در اين بين کار و فعالیت‏هایی را در خلال اقامت انجام می‏دهند که بازدیدها و گردش‏های روزانه یا گردش‏های دسته جمعی را شامل می‏شود (شارپلی،1380، ص 10). مفهوم توريست (گردشگر) اصطلاح توريست از قرن نوزدهم میلادی معمول شد. در آن زمان اشراف زادگان فرانسه مي بايست براي تكميل تحصيلات و كسب تجربه‏هاي لازم زندگي، اقدام به مسافرت نمايند. اين جوانان درآن زمان توريست ناميده مي شدند و بعدها در فرانسه اين اصطلاح در مورد كساني به كار مي رفت كه براي سرگرمي و وقت گذراني و گردش به فرانسه سفر مي كردن و بعداً با تعميم بيشتر به كساني اطلاق مي شد كه اصولاً به اين منظور به سفر مي رفتند. كم كم كلمهْ توريست به بعضي زبان‏هاي ديگر وارد شد و از آن واژه توريسم به وجود آمد. از همان زمان توريسم و توريست به بعضي از مسافرت‏ها و مسافريني گفته مي شود كه هدف آنها استراحت و گردش و سرگرمي و آشنايي با مردم بود و نه كسب درآمد و اشتغال به كار (رضواني، 1374، ص 15). در سال 1937 كميته ويژه در رم جهت بررسي پاره اي مسائل صنعت توريسم تشكيل گرديد و در مفهوم توريست تفريحي به اين شرح ارائه شد: "افرادي كه در يك 24 ساعت يا بيشتر به يك كشور خارجي سفر مي كنند، توريست خوانده مي شود. اين كميته مسافرت‏هاي زير را به عنوان حركت‏هاي توريستي به شمار آورد: افرادي كه جهت خوش گذراني، دلايل شخصي و يا مسائل بهداشتي به مسافرت مي روند. افرادي كه براي شركت در كنفرانس‏ها مسافرت مي كنند. افرادي كه جهت انجام كارهاي بازرگاني مسافرت مي كنند. افرادي كه به يك گردش دريايي مي روند(شكوئي، 1354، ص1). در سال 1963 از طرف سازمان ملل و بر اساس پيشنهاد كنفرانس بين المللي ترانسپورت و جهانگردي آن سازمان که در رم به تصويب رسيد، توريست يا بازديد كنندهْ موقت كسي است، كه به منظور تفريح، استراحت، گذران تعطيلات، بازديد از نقاط ديدني، انجام امور پزشكي، درمان و معالجه، تجارت، ورزش، زيارت، ديدار از خانواده، مأموريت و شركت در كنفرانس‏ها، به كشوري غير از كشور خود سفر مي كنند، مشروط بر اينكه حداقل مدت اقامت او از 24 ساعت كمتر و از 3 ماه بيشتر نبوده، و كسب شغل و پيشه هم مدنظر نباشد. اين تعريف از دو نظر بسيار مهم است. يكي اينكه نظرات كساني را كه به مسأله جهانگردي به عنوان يك ضرورت و پديده اجتماعي مي نگرند، تأمين مي نمايد و دوم اينكه نظرات اقتصاددانان را برآورده مي سازد (رضواني، 1374، صص16و17). همچنین سازمان جهاني جهانگردي ضمن انجام يك تقسيم بندي، براي اصطلاحات جهانگرد يا گردشگر، گردشگر يك روزه، بازديدكننده، و مسافر تعاريف زير را ارائه مي دهد: جهانگرد يا گردشگر (ديدار كننده يك شبه)؛ كسي كه حداقل يك شب در يك اقامتگاه عمومي و يا خصوصي، در محل مورد بازديد به سر برد. گردشگر يك روزه، گردشگري كه يك شب را در يك اقامتگاه عمومي يا خصوصي در محل مورد بازديد به سر نمي برد (مسافرت يك روزه). بازديد كننده، كسي است كه به مكاني غير از محل زندگي خود مسافرت مي كند، كمتر از 12 ماه متوالي و در آنجا به سر مي برد و هدف اصلي از اين مسافرت اين است كه در مكان مورد بازديد در ازاي دريافت پول كار كند. مسافر كسي است كه بين دو يا چند مكان مسافرت كند (گی، 1382، ص 22). در نهایت شاید بتوان گفت، مفیدترین و جامعترین تعریف از گرشگر (توریست)،تعریف پیشنهادی از سوی اریک کوهن باشد، وی گردشگر را چنین بیان می‏کند: یک مسافر داوطلب و موقت، که به امید لذت بردن از یک تجربه متنوع و تازه طی یک سفر دو سره نسبتاً طولانی و غیرتکراری، به مسافرت می‏پردازد(لي، 1378، ص 5). تاریخچه گردشگری روستایی گردشگری روستایی به عنوان یک فعالیت تفریحی، اجتماعی، در نیمه دوم قرن هیجدهم در انگلستان و اروپا ظاهر شد. قبل از آن هم مناطق روستایی مورد استفاده فعالیت‏های تفریحی قرار گرفته بودند، اما شرکت در این فعالیت‏های تفریحی محدود به اقشار برتر جامعه بود(اطهر, 1388 ص. 57). در قرن نوزدهم و بیستم به دلیل توسعه حمل و نقل و سهولت جابجابب، راه یابی به روستا آسان شد. رشد سریع تقاضا برای گردشگری روستایی از سال 1945 آغاز شد. البته در همین زمان گردشگری روستایی شاهد رشد برجسته و گردشگری بین‏المللی شاهد رشد جمعیت بود و افزایش تقاضا برای گردشگری روستایی تا اندازه‏ای منجر به توسعه گردشگری شد(اطهر, 1388 ص. 58 به نقل از شارپلی، 1380،ص. 53). برای توسعه روستایی نمی‏توان نقطه آغارینی را بیان نمود، چرا که شروع بازدید از جوامع روستایی تسوط شهروندان سایر مناطق چندان مشخص نیست و می‏توان حدس زد که زمان شکل گیری شهرها و گسترش تمدن‏های بشری، انسان بدلیل روابط اقتصادی و اجتماعی به انگیزه‏ها یمختلف همواره در طول تاریخ جهانگردی و گردشگری را تجربه کرده است (شریف زاده و همکاران، 1381). گردشگری روستایی به عنوان یک فعالیت تفریحی اجتماعی، در نیمه دوم قرن هیجدهم در انگلستان و اروپا ظاهر شد و در اواخر قرن هجدهم، سفرهای تفریحی که نقطه مقابل سفرهای تجارتی، مذهبی و تحصیلی بود در اروپا رایج شده در میان انواع مختلف گردشگری، رشد و توسعه گردشگری روستایی به دلیل فعالیت وسیع اجتماعی مورد توجه افراد زیادی قرار گرفت که به سه عنصر وابسته بود: پیشرفت تکنولوژیکی، اوقات فراغت و درآمد. در قرن نوزدهم گسترش خطوط آهن، دسترسی به مناطق روستایی را برای افراد زیادی فراهم کرد و شروع ضنعت گردشگری، سبب رشد گردشگری روستایی شد. علیرغم توسعه گردشگری روستایی در قرن نوزدهم، تا قرن بیستم هنوز فعالیت‏های مورد علاقه گردشگری در مناطق روستایی گسترش نیافته بود، بعلاوه قرن بیستم بود که نه تنها نیازهای گردشگری روستایی رشد وسیعی پیدا کردند، بلکه محدوده فعالیت‏های آن متنوع هم شد (اطهر, 1388ص.58 به نقل از منشی زاده و نصیری، ص51). گردشگری روستايي در سال‏های دهۀ 70 برای اولین بار در منطقه کوه‏های آلپ (در فرانسه، آلمان، و ایتالیا) به دنبال هجوم روزافزون گردشگرانی که به این مناطق آمدند و فشار روزافزونی را برای توسعه جوامع و محیط‏های روستایی وارد نمودند، گردشگری روستایی به عنوان یک گزینه مطرح شد. هدف حل مشکل مهاجرت جوانان و عدم توسعه اقتصادی مخصوصاً تخریب منظر و میراث فرهنگی آن نواحی بود. در دیگر نقاط مانند اسلواکی علت اصلی سودآور نبودن تولید و مهاجرت روستاییان دلیلی بر جهت گیری به سمت یک منبع ثانویه درآمد برای روستاییان یعنی گردشگری روستایی بود (اریسیان، 1382، ص 109). به طور كلي توريسم (گردشگري) روستايي از دو جنبه داراي اهميت است، يكي به عنوان يك فعاليت گسترده جهاني و ديگري به عنوان يك تأكيد بر توسعه سياست‏هاي منطقه اي و محلي. (رحيمي، 1381، ص 226).در مورد ارائه تعریفی یکسان از گردشگری روستایی، در بین متخصصان صنعت گردشگری اجماع نظری وجود ندارد. زیرا صاحب نظران با در نظر گرفتن معیارهای متفاوت و از منظر‏های مختلف، تعاریف متفاوتی از گردشگری روستایی ارائه داده اند که زیاد با هم همخوانی ندارند، این عدم اتفاق نظر نشان از پیچیده و مبهم بودن این صنعت دارد. در ساده ترین تعریف از توریسم روستایی، لين آن را چنين تعريف مي كند: «فعاليت‏هاي توريستي كه در روستا صورت مي گيرد.»(منشي زاده،1380، ص8). دات توریسم روستایی را این گونه تعریف می‏کند: «فعالیتی چند وجهی که در محیطی خارج از شهر صورت می‏گیرد و به گردشگران ماهیت زندگی روستایی را نشان می‏دهد.»(Dot, 1994, PN.12) . در سال 1986، كميسيون جامعه اروپايي نيز توريسم روستايي را اين گونه تعريف مي كند: «توريسم روستايي تنها شامل گردشگري كشاورزي نيست، بلكه همهْ فعاليت‏هاي گردشگري در مناطق روستايي را در بر مي گيرد.» تلاش براي مشخص نمودن انواع اين فعاليت‏هاي گردشگري نتيجهْ چنداني ندارد، اما قلمرو گردشگري روستايي در فهرستي كه توسط اتحاديه اروپا تنظيم شده است، به روشني نمايان است.(Sharply. Jand Richard, 1997, PN. 8) جدول STYLEREF 1 \s‏2SEQ جدول \* ARABIC \s 11گستره فعاليت‏هاي تفريحي در حومه شهر (نواحي روستايي) سیاحتگردش در بیرون از شهر (کشتزارها، مزارع، طبیعت)اسب سواریسفر با کاروان کولیها و گاریهاسفر با اتومبیل (در جاده، وسایل عمومی، اتوموبیل رانی)دوچرخه سواریالاغ سواریاسکی روی چمنورزش‏های آبیماهیگیریشناسفر روی رودخانه (خانه قایقی)ورزش‏های هواییچترکایتبالون ورزش‏های روی زمین خشکتنیسگلففعالیت‏های ورزشکوهنوردیصخره نوردیفعالیت‏های اکتشافیاقدامات صنعتی محلی، کشاورزی، مهارتیفعالیت‏های فرهنگیباستان شناسیبازسازی اماکنصنایع دستی و کارگاه‏های هنری و ...فعالیت‏های مربوط به سلامتیآموزش در اروپا گردشگري روستايي معمولاً براي توصيف گردشگري كشاورزي (گردشگري مبتني بر مزرعه) به كار برده مي شود، اما در صورت لزوم همهْ فعاليت‏هاي گردشگري در نواحي روستايي را در بر مي گيرد و توصيف مي كند (EC – AEIDL, 1997) .از ديدگاه مفهوم وسيعتر مي توان گردشگري روستايي را در برگيرنده دامنه اي از فعاليت‏ها،‌ خدمات مربوط به تفريح و آرامش گردشگران دانست كه به وسيله كشاورزان و مردم روستايي براي جذب گرشگران به مناطق خود به منظور كسب درآمد صورت مي گيرد. (Cannon:K,1994, PN.2). سازمان تعاون و توسعه اقتصادی (OECD, 1994) نیز تفاوت گردشگری شهری و روستایی را در جدول(2-3)بیان کرده است. بدین ترتیب در تعریفی جامع می‏توان گفت که گردشگری روستایی می‏بایست: خارج از نواحی شهری و در مناطق روستایی صورت بگیرد. از لحاظ عملکردی بر اساس تعاریف مخصوصی که از روستا انجام شده توسعه یابد بدین مضمون که: کوچک مقیاس باشد، در فضای باز و در مجاورت با طبیعت باشد، اقتصاد آن منوط به اراضی کشاورزی و ساختارهای سنتی و اجتماعی باشد و از لحاظ قلمرو طبیعی، اجتماعی و فرهنگی محدود باشد. مقیاسش روستایی باشد، هم ویژگی‏های و هم ساختمان‏هایش طبق محیط اطراف باشد و از ساختمان‏ها و وسایل موجود که نشان دهنده ویژگی جوامع محلی هستند، استفاده کند. با روشی توسعه یابد که به پایدار کردن ویژگی‏های روستایی در یک منطقه و استفاده پایدار از منابع طبیعی کمک کند. گردشگری در محیط‏های روستایی به نسبت محیط‏های شهری می‏بایست بیشتر به عنوان پتانسیلی برای نگهداری و پایداری مورد استفاده قرارگیرند. جدول STYLEREF 1 \s‏2SEQ جدول \* ARABIC \s 12 تفاوت گردشگری روستایی و شهری گردشگری شهریگردشگری روستایی1ـ فضای باز بزرگ2ـ جمعیت ساکن بیش از 10000 نفر3ـ جمعیت متراکم4ـ محیط سازه ای5ـ فعالیت درون خانگی6ـ امکانات قوی7ـ فعالیت جمعی8ـ تأسیسات بزرگ9ـ چند ملیتی10ـ درگیری با گردشگری تمام وقت11ـ بدون توسعه جنگل و مزارع12ـ انگیزه گردشگری به صورت خود گردان13ـ محل زندگی کارکنان دور از محل کار14ـ تأثیر پذیری کمتر از فاکتورهای فصلی15ـ مهمانان زیاد16ـ روابط مهمانان رسمی17ـ مدیریت حرفه ای18ـ اغلب ساختمان‏های مدرن19ـ ارتباط جهانی20ـ رشد و توسعه21ـ مراجعه عمومی22ـ بازاریابی وسیع1ـ فضای باز و گسترده2ـ جمعیت ساکن کمتر از 10000 نفر3ـ جمعیت پراکنده4ـ محیط طبیعی5ـ فعالیت خارج از منزل6ـ امکانات ضعیف7ـ فعالیت فردی8ـ تأسیسات کوچک9ـ قومیت محلی10ـ درگیری با گردشگری نیمه وقت11ـ دارای جنگل و مزارع12ـ حمایت گردشگری از علائق وجنبه‏های دیگر13ـ محل زندگی کارکنان در محل کار14ـ تأثیر پذیری بیشتر از فاکتورهای فصلی15ـ مهمانان کم16ـ روابط مهمانان شخصی17ـ مدیریت غیر حرفه ای18ـ اغلب ساختمان‏های قدیمی19ـ ارتباط محدود20ـ محدودیت‏ها و حفاظت21ـ مراجعه ویژه22ـ بازاریابی محدود منبع: OECD, 1994 در استراليا در هر دو بخش ملي و محلي، گردشگري روستايي به عنوان: «يك فعاليت چند بخشي و مكاني در يك محيطي خارج از نواحي شهري مي باشد و به گردشگران ماهيت زندگي آن مكان را نشان مي دهد»، تعريف شده است (Knowd.L, 2001, PN. 8.).بنابراین، گردشگری روستایی شامل هر سه مورد گردشگری حومه، گردشگری کشاورزی، و گردشگری کشاورزی ـ فرهنگی و همچنین تمامی فرآورده‏ها، خدمات مربوط به آنها را شامل می‏شود (Knowd.L, 2001, PN.9.). محدودۀ گردشگری روستایی به وسیله عواملی چون مدت اقامت، طول سفر، نوع فعالیت، محل اقامت و تصوری که هر کس از گردشگری روستایی دارد محدود شده است. به هر حال، با توجه به تعاریف ذکر شده از گردشگری و گردشگری روستایی، می‏توان گفت که اکثر این تعاریف، گردشگری روستایی را به عنوان، کلیه فعالیت‏هایی که یک فرد در نواحی روستایی و نواحی غیر شهری که دورتر از محل اقامت و کار خود انجام می‏دهد، تعریف نموده اند، ولی همچنین، گردشگری روستایی را می‏توان این چنین تعریف نمود: «گردشگری روستایی به کلیه فعالیت‏ها و خدماتی گفته می‏شود که توسط کشاورزان، مردم و دولتها برای تفریح و استراحت گردشگران و همچنین جذب گردشگران در نواحی روستایی صورت می‏گیرد، گفته می‏شود.» اقسام گردشگری روستایی گردشگری کشاورزی اغلب برای توصیف همۀ فعالیت‏های گردشگری در نواحی روستایی به کار برده می‏شود (اگر چه معنی دقیق آن همیشه گردش بر روی زمین کشاورزی می‏باشد) و ... . به هر حال در بیشتر موارد گردشگری کشاورزی شامل فرآورده‏های گردشگری که مستقیماً با محیط زیست زراعی، محصولات زراعی و یا اقامت‏ها که در مزرعه صورت می‏گیرد، می‏باشد. به عبارت دیگر گردشگری کشاورزی، گردشگریی است که با کشاورزی مرتبط است، بنابراین گردشگری مبتنی بر مزرعه یکی از اجزا گردشگری کشاورزی است و گردشگری کشاورزی مفهومی گسترده تر دارد که جشن‏ها، موزه‏ها، ارائه محصولات صنعتی و سایر جاذبه‏ها و رویدادها ی فرهنگی را شامل می‏شود. گردشگری سبز اگر چه در بعضی کشورها اصطلاح گردشگری سبز به گردشگری روستایی اطلاق می‏شود (یعنی گردشگری در مناطق سر سبز)، اما غالباً برای توصیف بخشی از گردشگری به کار می‏رود که بیشتر از اين كه طرفدار گردشگری سنتی باشد، طرفدار محیط زیست می‏باشند و آن را با نام‏های مختلف مثل؛ گردشگری مسؤل، گردشگری انعطاف پذیر، گردشگری سودمند یا گردشگری جدید نامیده اند، زیرا گردشگری سبز بهترین روش برای توسعه ارتباط همزیستی بین محیط زیست طبیعی و اجتماعی است. به عبارت دیگر، افزایش توجه به اثرات زیانباری که برخی گردشگران در محیط زیست ایجاد می‏کنند باعث بوجود آمدن نوع خاصی از گردشگری به نام گردشگری سبز شده است. اکوتوریسم(طبیعت گردی) نوعی از توسعه گردشگری است که فرصت‏های بی نظیری را برای توسعه روستایی همه جانبه، گردشگری، مدیریت منابع و مدیریت مناطق حفاظت شده در بسیاری از نقاط دنیا بوجود می‏آورد. به ویژه اين كه این نوع گردشگری، نوعی از گردشگری طبیعت است (گردشگری برای مناطق طبیعی و دست نخورده) که به طور مؤثری حفاظت از محیط زیست را افزایش می‏دهد و برای جوامع محلی و فرهنگ‏های مختلف سودمند است و تجربیات ارزنده آموزشی به گردشگران ارائه می‏دهد و در حقیقت گردشگری پایداری است که در عین حال به محیط زیست روستایی وابسته است. بنابراین اکوتوریسم قسمت کوچکی از گردشگری روستایی است ولی الزاماً اکوتوریسم، گردشگری روستایی نیست(Sharply,J and Richard, 1997, PN 9). گردشگری غذایی آنچه باعث زنده ماندن، تحرک و فعالیت انسان می‏شود تغذیه غذایی است و آنچه که موجب تندرستی و توانمندی می‏گردد مصرف غذای سالم است. غذای سالم و با کیفیت نه تنها به انسان نیرو و انرژی لازم را برای کار و تلاش می‏دهد، بلکه نشاط و شادابی که لازمه زندگی یک انسان مولد است را به او می‏دهد. بنابراین مصرف غذای سالم، بهداشتی، متنوع و مفید برای تمامی گروه‏های سنی ضرورت حیاتی دارد. روش تهیه و پخت غذاهای محلی و سنتی، فلسفه تولید و قصه‏ها و ضرب المثل‏های مربوط به آنها به عنوان یک جاذبه فرهنگی غیر ملموس قلمداد می‏شود. گردشگری غذایی، نوعی دیگر از فعالیت‏های گردشگری است که در روستاها مورد توجه قرار گرفته است، برگزاری جشنواره‏ها و فستیوال‏های غذایی در محیط‏های روستایی، برگزاری تورهای غذا جهت آموزش پخت غذاهای محلی و افزایش گردشگرانی که به دنبال تنوع غذایی در محیطی کاملاً سنتی هستند، منجر به ایجاد گردشگری غذایی شده است. به عنوان نمونه هر سال در فصل بهار کشور تایلند یک فستیوال غذای محلی به مدت 10 روز برگزار می‏کند که در این فستیوال انواع غذاهای محلی مناطق مختلف تایلند به نمایش گذاشته می‏شود (قادری، 1383، صص 25و 26). گردشگری ماجراجویانه در این نوع گردشگری افراد به صورت شخصی و یا گروهی خود را درگیر فعالیت‏های خطرناک و پر دردسر می‏کنند. که شامل شکار حیوانات وحشی، سفرهای طولانی، قایق سواری در شیب تند رودخانه، مسابقات ماشین سواری، صخره نوردی، گاوبازی و... است. این نوع گردشگری باید به صورت هماهنگ و انسجام یافته انجام شود، زیرا تسهیلات خاص خود را می‏طلبد. فعالیت‏های جاذب و پر دردسر فرصت خوبی را برای گردشگران ماجراجو به وجود آورده و بازار روبه رشدی دارد. گردشگری ماجراجویانه اخیراً بازار وسیعی را در گردشگری روستایی به خود اختصاص داده است. (همان، صص 27و 28). گردشگری به منظور دیدار از دوستان و آشنایان پیشرفت و توسعه تکنولوژی ارتباطات باعث شده انسان بدون تماس رودررو با هم، رابطه دوستی برقرار کنند و بتوانند با وجود صدها کیلومتر فاصله مکانی، از طریق اینترنت و وسایل ارتباطی دیگر در کوتاه ترین زمان ممکن مکاتبه و مکالمه کنند و در صورتی که فرصتی بیابند به دیدن دوستان خود بروند. این نوع گردشگری به منظور دیدار و بازدید از آشنایان صورت می‏گیرد تا به این صورت کسانی که مدت‏ها دوستان و آشنایان خود را ندیده اند، فرصتی یافته، به دیدن آنها بروند. هر چند که توجه به این نوع گردشگری در اواخر قرن بیستم از جانب گروه‏های دانشگاهی و سازمان‏های بازاریابی افزایش یافته است، اما نقش و تأثیر آن در مناطق روستایی در مقایسه با سایر جاها کمتر بوده است. تحقیق و بررسی در روستاهای اسکاتلند نشان داده که رابطه بین مبدأ جغرافیایی گردشگران و رفتار دوستانه شبکه‏های تبلیغ دوستی نقش مهمی در جذب گردشگران بین المللی به روستاهای اسکاتلند داشته است (همان، ص 28). گردشگری با انگیزه خاص این نوع گردشگری به دامنه وسیعی از فعالیت‏ها نظیر طبیعت گردی، فعالیت‏های ماجراجویانه، موضوعات فرهنگی مانند رقص، موسیقی، نمایش، معماری، باستان شناسی، مسیرهای تاریخی مثل جاده ابریشم، فعالیت‏های اقتصادی سنتی، علایق حرفه ای و غیره اطلاق می‏شود که توسط گردشگران صورت می‏گیرد.این نوع گردشگری نیز چون خدمات و تسهیلات ویژه خود را می‏طلبد، باید به صورت هماهنگ و انسجام یافته برنامه ریزی شود. در صورتی که امکانات مورد نیاز برای این نوع گردشگری فراهم شود بازار روبه رشدی ایجاد می‏شود و در توسعه فعالیت گردشگری روستایی مؤثر خواهد بود (همان، ص 29). سایر فعالیت‏ها و فرهنگ سنتی روستایی فرهنگ سنتی، آداب و رسوم قدیمی، بازی‏های محلی، رقص و موسیقی، ادبیات محلی، جشن‏ها و مراسم‏های مختلف سنتی، از دیگر جاذبه‏های مهم روستایی برای گردشگران به شمار می‏رود. فرهنگ سنتی روستایی به تنهایی می‏تواند عاملی مؤثر برای جذب گردشگران به شمار رود و هر چه فرهنگ سنتی تر و بکرتر باشد، از ارزش بیشتری جهت گردشگری برخوردار است. بافت سنتی و قدیمی روستاها با معماری‏های منحصر به فرد و مصالح سنتی، از دیگر جاذبه‏های روستایی به شمار می‏رود که هم از لحاظ تخصصی و هم از لحاظ فرهنگی ارزشمند است و میراثی قدیمی محسوب می‏شود. امروزه یونسکو به خاطر ارزش فرهنگی و طبیعی این روستاها به حفظ منافع بشری و فرهنگ و سنن قدیمی اهمیت خاصی می‏دهد و حمایت‏هایی در این زمینه انجام داده است (همان، ص 29). علل توسعه گردشگری روستایی در دنیای مدرن تا اواخر قرن هیجدهم، انتخاب روستاها برای فعالیت‏های گردشگری، به دلیل فقدان ارتباطات گسترده، سخت بودن مسافرت اغلب خطرناک بودن آن محدود بود، مخصوصاً در نواحی جنگلی، حیوانات وحشی، راهزنان و سایر عوامل خطرناک تصویری ناخوشایند از این اماکن ارائه می‏دادند. اما بعدها، با اختراع ماشین بخار در سال 1840 میلادی، و به دنبال آن اختراع وسایل نقلیه پیشرفته مانند هواپیماهای جت در کشورهای توسعه یافته، دسترسی به روستاها و مناطق دور افتاده آسان شد و علاقه مردم این کشورها به کشف سرزمین‏های جدید و استفاده از منابع حیاتی و جذابیت‏های آن افزایش یافت (همان، ص 22). برخی از متخصصان، توسعه گردشگری روستایی را ناشی از فشارهای زندگی صنعتی، علاقه مردم به آداب و رسوم و فرهنگ‏های محلی ذکر می‏کنند. اما مجموع موارد زیر در توسعه گردشگری روستایی مؤثر بوده است: توسعه مناطق ایجاد شده برای فعالیت‏های گردشگری روستایی؛ افزایش آگاهی‏های زیست محیطی و علاقه در ایجاد روابط دوستانه بین انسان‏ها و محیط زیست؛ گسترش حمل و نقل و ارتباطات، برداشتن سدهای سیاسی و اقتصادی برای مسافرت به مناطق روستایی؛ حرکت به سوی تعطیلات کوتاه مدت و تغیر زمان اوقات فراغت از لحاظ عملکردی؛ افزایش تعداد مسافران مستقل و مسافرت در مقاصد طولانی؛ افزایش تعداد گردشگران داخلی و میل و رغبت آنان به مناطق روستایی و ییلاقی؛ افزایش تقاضای ایجاد شده توسط رسانه‏ها و علاقه به شیوه‏های زندگی سنتی؛ توسعه فعالیت‏های گردشگری در مناطق روستایی مانند سفرهای ماجراجویانه، فعالیت‏های ورزشی و فعالیت‏های مربوط به تناسب اندام، تنوع فعالیت‏های فرهنگی و غیره (همان، ص 23). هال و دیگران(Hall et al,2000) بیان کردند که گردشگری همچون یکی از معنای اصلی می‏بایست گسترش یابد تا نواحی روستایی بتوانند از نظر اقتصادی خود را از نو بسازند و از نظر سیاسی و اجتماعی محیط جدیدی را ایجاد کنند.‏هال به این نکته پی برد که گسترش گردشگری در نواحی روستایی مستلزم طرح‏های زیر خواهد بود: پایدار نمودن و ایجاد درآمدهای محلی و روستایی، اشتغال و رشد آن. یاری رساندن به هزینه‏های زیربنایی اقتصادی و اجتماعی. یاری رساندن به تسهیلات اقامتی- محلی و خدمات. یاری رساندن به حفاظت از منابع محیط زیست و فرهنگی. برخی از اهداف روستایی رسیدن به درجه موفقیت در استفاده از گردشگری به عنوان ابزاری برای گسترش دادن توسعۀ منطقه ای است. اما عوامل متعددی بر توسعۀ گردشگری روستایی تأثیر می‏گذارد که می‏توان به تعدادی از این موارد که در طراحی محیطی مناطق گردشگری و روستایی تأثیر مهمی دارند اشاره نمود: جذابیت‏های بصری روستایی پدیده‏های طبیعی و شرایط اقلیمی روستایی به چهار گروه عمومی تقسیم می‏گردند: جلوه‏های طبیعی که جذابیت بصری آنها، هر گردشگری را تحت تأثیر قرار می‏دهد. بعضی از این پدیده‏ها با مختصر شرح علمی و مقایسه با نمونه‏های مشابه دیگر نقاط دنیا، ارزش خود را ظاهر می‏کنند. جلوه‏های ناشی از بناهای ساخت بشر و رابطه تنگاتنگ با طبیعت. پدیده‏های طبیعی که در گرو بهره گیری صنعتی در سطح جهانی مطرح هستند. مجموعه‏ها و جاذبه‏هایی که می‏تواند پذیرای انسان خسته از جامعه ماشینی بوده و چند روزی از فضای آرامش بخش روستا می‏تواند استفاده کند. شرایط اقلیمی و آب و هوای مطلوب روستاها محققان آب و هوا را به عنوان یکی از مهمترین عوامل شکل دهنده گردشگری تلقی می‏کنند. مراکز تفریحی و گردشگری موجودیت و ارزش‏های خود را مرهون عوامل متعدد به ویژه شرایط آب و هوایی می‏دانند. پیرس تغییر و تبدیل آب و هوای محیط زیست دائمی را در مقابل آب و هوای بهتر و مطبوع تر دیگر نقاط یکی از رایج ترین شکل‏های جابه جایی و انگیزه‏های گردشگری می‏داند، همچنین عامل فصل را مهم قلمداد کرده و در این مورد گفته است : «هر یک از اشکال گردشگری صرفاً در فصول خاصی صورت می‏گیرد. میزان مطلوب آب و هوای فصل تأثیر بسزایی بر روی میزان درآمدهای گردشگری به ویژه گردشگری روستایی دارد».بنابراین رونق صنعت گردشگری باعث گستردگی خدمات رفاهی گردیده و به گسترش راه‏ها و خدمات مربوط به آن منجر می‏شود. وجود چشمه‏های آب معدنی و آب درمانی و منابع گیاهی در مناطق روستایی آمار منتشره نشان می‏دهد که سالیانه میلیون‏ها نفر از گردشگران برای استفاده از چشمه‏های معدنی، راهی مناطقی می‏گردند که دارای ایستگاه‏های آب معدنی و امکانات و تأسیسات مورد نظر باشند از آن جمله ایستگاه‏های آب معدنی کشورهای فرانسه، ایتالیا، آلمان، ژاپن و ... را می‏توان نام برد. چشمه‏های آب معدنی و منابع گیاهی درمانی در مناطق مختلف روند توسعه گردشگری را بهبود بخشیده است. بنابراین از آنجایی که مناطق روستایی ایران نیز دارای چشمه‏های آب معدنی بسیار است پس در صورت معرفی صحیح این مناطق به منطقه گردشگری تبدیل خواهد شد. توسعه اقامتگاه‏های گردشگران در مناطق روستایی با توجه به اين كه هر گردشگری چه داخلی و چه خارجی بر اساس توان و تمایلش در مراکز اقامتی هتل‏ها، مسافرخانه‏ها و ... سکونت می‏گزینند. گردشگرانی که از توان بالاتری برخوردارند معمولاً از مرکز اقامتی استفاده می‏نمایند که از تسهیلات ویژه ای برخوردار باشند. مراکز اقامتی از اشکال مختلفی مانند انواع مختلف هتل‏ها، پانسیون‏ها، تسهیلات اردویی، چادرها، ویلاها و کلبه‏ها و ... هستند. اما از طرفی گاهی اوقات مشاهده می‏گردد که گردشگرانی وجود دارند که از توان بالای مالی برخوردار نیستند و نهایتاً قادر به پرداخت هزینه‏های بالا برای اقامت در مراکز گران قیمت نمی باشند، از اینرو جهت سکونت این گونه افراد تسهیلات ویژه ای در نظر گرفته شده است که از آن جمله اقامتگاه‏هایی است که با تخت و صبحانه از گردشگران پذیرایی می‏نمایند و یا پانسیون‏ها و همچنین اردوگاه‏های تفریحی، سکونت در کلبه‏ها و ویلاها یا واحدهای آپارتمانی اجاره ای که در بسیاری از کشورهای اروپایی بر حسب شرایط محلی دایر گردیده است (Pearce, 1987). بنابراین چنانچه مناطق روستایی نیز در رفع مشکلات اقامتی و سکونتی گردشگران اقدام نمایند، یقیناً توسعه گردشگری روستایی را به دنبال خواهد داشت چرا که توسعه فضاهای اقامتگاهی بسیار حائز اهمیت است. سهولت دسترسی به روستاها اصولاً حمل و نقل و سهولت دسترسی به روستاها و مناطق دیدنی می‏توانند از اجزاء اصلی توسعه گردشگری به ویژه گردشگری روستایی قلمداد گردد. به طوری که هر یک از وسائل حمل و نقل که موجب سهولت دسترسی به مناطق مورد نظر می‏شوند اعم از اتومبیل، اتوبوس، راه آهن و ... به نوبۀ خود نقش مهمی را در توسعه گردشگری روستایی ایفا می‏کند. سهولت دسترسی یقیناً گرایش بیشتری را در پی خواهد داشت و به طور کلی موجب توسعه گردشگری خواهد شد (Pearce, 1987). علاوه بر موارد فوق که با شرایط بالقوه روستا در توسعه گردشگری اهمیت می‏یابد، نگرش‏های خارج از روستا نیز بر روی توسعه گردشگری به شرح زیر تأثیرگذار می‏باشند. پدیده شهر گریزی توسعه و گسترش شهرها به قرن 18 میلادی و پس از عصر انقلاب صنعتی باز می‏گردد از انقلاب صنعتی به بعد تحول بزرگی در رشد و توسعه و پیدایش شهرها به وجود آمد و عوامل مختلفی نظیر تحول در حمل و نقل، سرعت مبادلات، پیدایش تخصص، تقسیم کار، پیشرفت در علوم پزشکی و بهداشت و در نتیجه ازدیاد جمعیت توأم با کاهش مرگ و میر، گسترش مهاجرت‏ها، توسعه و تمرکز صنعت وصنایع و تجارت و ... باعث گسترش شهرنشینی و در نهایت به نوبه خود موجبات پدیده شهر گریزی را فراهم نموده است (Champion et al, 1991). پدیده شهر گریزی از دلایل مهم شکل گیری گردشگری به ویژه گردشگری روستایی است. تکامل و تراکم شهرها، تنگناها و محدودیت‏های خاصی را برای ساکنانش بوجود آورده و ادامه چنین روندی باعث می‏گردد که انسان‏ها به دنبال گریزگاهی باشند که خود را برای مدتی از قید و بند دست و پا گیر زندگی شهری رها سازند و زمانی را به تفریح و تفرج و ترمیم قوای تحلیل رفته اختصاص دهند ساکنان شهرها به دلایل متعدد از جمله یکنواختی فیزیکی و فضایی شهرها با بافت نامتجانس و نامأنوس طبیعی آنها و نیز فشارهای روحی و روانی و آلودگی‏های صوتی و زیست محیطی به اتخاذ تصمیمات در زمینه گذراندن اوقات فراغت در مناطق ساکت و آرامش بخش روستا وادار می‏گردد. همچنین به دنبال آشکار شدن بازتاب‏های منفی زندگی شهری، برنامه ریزی در زمینه گردشگری به ویژه گردشگری در طبیعت و گردشگری روستایی برای شهرنشینان و شهر گریزان از اولویت ویژه ای برخوردار گردید (Murdouche et al, 1993). علاوه بر آن سایر موارد از جمله توسعه صنایع دستی روستایی، توسعه دانش و فرهنگ عمومی، تبلیغات و خدمات اطلاع رسانی مطلوب، توسعه فعالیت‏های خدماتی سازمان‏های دولتی و خصوصی و ... در توسعه گردشگری تأثیرگذار می‏باشد. بدین ترتیب باید پذیرفت که گردشگری روستایی تنها شامل جاذبه‏ها، امکانات و فعالیت‏های تفریحی نمی شود. از نظر بسیاری از گردشگران محیط زیست روستایی و درک مفهوم روستا، بخشی از تجارب گردشگری می‏باشد. اثرات و پی آمدهای گردشگری در نواحی روستایی صنعت گردشگری تعاملاتی بین جامعه میزبان و میهمان پدید می‏آورد که پی آمدهای طبیعی آن بروز تغییر و تحول در کیفیت و سطح زندگی، الگوهای فرهنگی، رفتاری و نظام ارزشی و آداب و سنن، مباحث اقتصادی، نگرش‏های سیاسی و تأثیرات زیست محیطی می‏باشد. با وجود تأکیداتی که بر اهمیت نقش گردشگری در فرایند توسعه و لزوم توجه به آن شده است گسترش بی رویه این صنعت مشکلات و معضلاتی چون رشد مشاغل کاذب، تخریب محیط زیست، آسیب‏های فرهنگی-اجتماعی و... فراروی ما نهاده است که توجه یا بی توجهی به این مسایل عواقب دردناک و جبران ناپذیری برای جوامع انسانی در پی خواهد داشت. از این رو به نظر می‏رسد شناخت تأثیرات گردشگری بر ابعاد مختلف اقتصادی، فرهنگی، سیاسی و زیست محیطی درایجاد دیدگاه مثبت نسبت به توسعه این صنعت پر شتاب جهانی و بهره مندی از منافع آن نقش مؤثری داشته باشد (مرادی و فیاضی، 1385، ص 61). بعد اقتصادی گردشگری روستايي مهمترین هدف توسعه گردشگری داخلی و خارجی، توسعه اقتصادی و اجتماعی مناطق گردشی است. بسیاری از کشورها کم و بیش به گردشگری توجه دارند زیرا مهمترین تأثیر گردشگری در اقتصاد جهانی، ایجاد درآمد و اشتغال زایی است. مسلماً بخش کوچکی از گردشگری را گردشگری روستایی تشکیل می‏دهد که البته سهم مهمی را دراقتصاد مناطق روستایی دارد، بنابراین فوائد حاصل ازگردشگری را می‏توان بقرار زیرعنوان کرد: - پی آمدهای بالقوه مثبت اقتصادی رشد خلاقیت‏ها در اقتصاد جوامع روستایی و حرکت برای به کارگیری استعدادها و کشف منابع بالقوه در جهت کسب درآمد از طریق فروش تولیدات بومی به جهانگردان. بهره مندی جوامع روستایی از خدمات زیر بنایی لازم تولید و اشتغال به خاطر وارد شدن پول به چرخه و بازار و ایجاد انگیزه بیشتر در جهت سرمایه گذاری در بخش‏های مختلف تولیدی و خدماتی. از فعالیت‏های خدماتی موجود مثل سیستم حمل و نقل، مراقبت‏های دارویی، صنایع و حرفه‏های سنتی روستایی حمایت می‏شود؛ فرصت‏هایی برای فعالیت‏های چندگانه بوجود می‏آید و بدین وسیله از رکود اقتصادی موقتی جلوگیری و از درآمدها حمایت می‏شود (شارپلی، 1380، ص 41). موجب افزایش درآمدهای ارزی و جلب سرمایه خارجی به اقتصاد روستا می‏شود (رضاعلی، 1383، ص22). سرمایه گذاری‏های گردشگری در یک منطقه گردشگر پذیر به توسعه محدوده اطراف آن منطقه نیز کمک بسیار می‏کند. بسیاری از کشورهای اعم از توسعه یافته یا در حال توسعه اهمیت این وجه توسعه گردشگری را درک کرده و تأسیسات گردشگری را در مناطق محروم کشور خود ایجاد می‏کنند. مطالعات انجام شده توسط "فرانک میشل" در کنیا نشان داده است که گردشگری نقش قابل توجهی در توسعه و ارتقاء شاخص‏های توسعه در مناطق درحال توسعه دارد. سرمایه گذاری در گردشگری موجب توسعه سایر بخش‏ها نیز می‏شود. به عنوان نمونه بهبود خدمات محلی مانندشبکه ارتباطی و برق به گردشگری مرتبط است در عین حال به توسعه سایر بخش‏ها نیز کمک می‏کند. گردشگری یک صنعت خدماتی کارگربر است و نیاز به شمار زیادی نیروی انسانی با تحصیلات محدود و کم داشته و مهارت‏های آن با آموزش‏های کوتاه مدت قابل یادگیری هستند این صنعت حتا افراد مسن را به خدمت می‏گیرد (Van Harssel, 1994: P.210). گردشگری، معمولاً دسترسی به خدمات را برای ساکنان جامعه که قادر به ایجاد سایر خدمات از جمله امکانات ورزشی، خدمات اغذیه و ... نیستند را سهل می‏کند (همان، ص 218). بهبود حمل و نقل محلی، ارتباطات و سایر زیر ساخت‏های اساسی مورد نیاز جامعه (همان، ص10). تزریق پول و ارز به جامعه و کمک به بهبود تراز پرداخت‏ها (Mc Intryre, 1993: P.11). تسریع جریان پول در اقتصاد جامعه. افزایش تقاضا برای خدمات و کالاهای ویژه. شکوفا سازی بخش صنایع دستی و ایجاد اشتغال در این بخش و ایجاد فعالیت‏ها و سازمان‏های جدید. افزایش ارزش املاک برای مالکین اراضی و املاک واقع در مناطق محروم. ایجاد بازارهای جدید برای تولیدات محلی. بهبود استفاده از زمین. گردشگری اقتصاد محلی را تنوع می‏بخشد، به خصوص در نواحی روستایی که اشتغال کشاورزی ممکن است پراکنده یا غیر کارآمد باشد (همان، 11). جلب سرمایه خارجی؛ به کارگیری توان‏های موجود محلی؛ توسعه منطقه ای (تقی زاده انصاری، 1383، ص 22). - پی آمد‏های بالقوه منفی اقتصادی همچنان که گردشگری درآمدزاست و در ایجاد فرصت‏های شغلی نقش دارد، این کارکردها باید زیان‏های اقتصادی را به حالت تعادل درآورند زیرا گردشگری روستایی: هزینه خدمات عمومی مثل جمع آوری زباله، خدمات دارویی و تأمین مخارج پلیس‏ها را افزایش می‏دهد؛ در هزینه‏های توسعه ای مثل ایجاد جاذبه‏های توریستی، امکانات و به طور کلی اصلاحات زیربنایی دخالت دارد (شارپلی، 1380، ص 43). حضور گردشگران موجب افزایش شاخص قیمت کالاها و خدمات در شهر یا روستای مورد بازدید می‏گردد. بدین ترتیب علیرغم توسعه گردشگری، در سطح ملی به تقویت بنیه اقتصادی منطقه که شهر یا روستای مزبور در آن قرار گرفته است منجر می‏گردد. اما بخش عمده ای از افراد منطقه مورد بحث که مستقیماً در بخش خدمات مربوط به گردشگری شاغل نیستند از درآمد ارزی حاصل لااقل در کوتاه مدت بهره مند نمی شوند. در حالیکه این افراد بار اصلی گران شدن کالاها و خدمات مصرفی را به دوش می‏کشند (پیام صادرات، 1376، ص 49). توسعه گردشگری ممکن است باعث افزایش قیمت املاک محلی شود. این امر اگر چه برای مالکین این زمین‏ها خوشایند است ولی برای خریداران بالقوه محلی که برای تهیه مسکن یا محل کار متقاضی زمین هستند ناگوار می‏باشد. یکی دیگر از اثرات جانبی توسعه گردشگری علاوه بر افزایش سریع قیمت زمین در منطقۀ پذیرای گردشگر، تغییر ملیت مالکان این زمین‏هاست. وقتی گردشگری در منطقه ای توسعه یافت، قیمت زمین‏های تجاری آن منطقه به سطح قیمت‏های بین المللی افزایش می‏یابد. در نتیجه خریداران بومی از گردونه مشتریان این زمین‏ها خارج می‏شوند و افراد غیر بومی صاحب املاک منطقه خواهند شد. این روند بویژه برای بخش‏های سنتی اقتصاد نظیر کشاورزی که قادر به استقامت تحت فشار ناشی از افزایش سریع قیمت زمین نیست، زیان بار است. لذا تغییر مالکیت زمین‏ها به عناصر ناخواسته احتمالاً نامتجانس با فرهنگ ملی، به عنوان یک نقطه ضعف مطرح است. زیرا چنین تغییری ممکن است بطور جدی مانع مقاصد توسعه اجتماعی ـ اقتصادی شود. توسعه گردشگری موجب جابجایی در اشتغال افراد بومی می‏گردد. به عنوان نمونه کارگران کشاورزی را به بخش خدمات منتقل می‏کند و جامعه را از تولیدات کشاورزی محروم می‏سازد و یا ماهیگیران را به قایقرانی تفریحی تبدیل و ماهیگیری را در منطقه منسوخ می‏کند. فصلی بودن فرصت‏های شغلی گردشگری که منجر به پائین بودن سطح درآمد‏ها خواهد بود (Van Harssel, 1994: P. 219). وابستگی بیش از اندازه منطقه به صنعت گردشگری و یک بعدی شدن فعالیت‏های اقتصادی منطقه. توسعه بخش خدمات و تحلیل تولید کالایی؛ کاهش خدمات عمومی عام المنفعه؛ توسعه نامتعادل منطقه(تقی زاده انصاری، 1383، ص 22). گردشگری مطلوب اقتصادی از نقطه نظر کارشناسان اقتصادی، گردشگری مطلوب آن است که میزان درآمد و ارز وارد شده به منطقه و کشور بیشتر از میزان ارز و پول خارج شده باشد و با حداقل تعداد گردشگر ورودی، حداکثر درآمد حاصل گردد به عبارتی هزینه سرانه هر گردشگر وارد شده به منطقه بیشینه باشد. از این روی از نقطه نظر اقتصادی همواره تأکید بر پذیرش گردشگر از کشورهای با وضع اقتصادی بهتر است. البته این دسته از گردشگران نیاز به امکانات مناسب خود دارند که معمولاً نیاز به سرمایه گذاری بیشتری را از طرف جامعه میزبان می‏طلبد. لذا در نظر گرفتن توان جامعه میزبان در آماده نمودن تأسیسات و تجهیزات مورد نیاز باید مد نظر باشد (معصومی، 1385، ص 41). بعد فرهنگی ـ اجتماعی گردشگری روستایی در بررسی رفتار انسان و جامعه، ابعاد فرهنگی حایز اهمیت است. محیط فرهنگیـ اجتماعی بستر فعالیت صنعت گردشگری به شمار می‏رود. بنابراین فرهنگ، جامعه و گردشگری ارتباط متقابل با یکدیگر دارند. این ارتباط از دو جنبه قابل بحث می‏باشد. تأثیر فرهنگ و جامعه بر یکدیگر و تأثیر فرهنگ و جامعه بر گردشگری. تأثیر گردشگری بر فرهنگ و جامعه. اثر فرهنگ و جامعه بر یکدیگر و بر گردشگری فرهنگ به چهار طریق بر جامعه اثر می‏گذارد: ارزش‏های کلی فرهنگ معین می‏کنند که جامعه چه اهداف و رفتارهایی را می‏پذیرد. فرهنگ بر سازمان‏های اجتماعی اثر می‏گذارد. فرهنگ بر رفتار اجتماعی افراد از جمله: سفر، تفریح و غیره اثر می‏گذارد. فرهنگ بر زبان، حرکات بدن و اصطلاحات رایج در جامعه اثر می‏گذارد تأثیر فرهنگ بر گردشگری بدین گونه است که فرهنگ بر روی افراد جامعه تأثیرگذاشته و افراد جامعه رفتاری را که در قبال سفر و گردشگری از خود بروز می‏دهند، متأثر از فرهنگ حاکم خواهند بود. فرهنگ سه اثر عمده بر افراد دارد: فرهنگ بر الگوهای فردی زندگی در جامعه اثر می‏گذارد. فرهنگ بر نحوه ابراز احساسات فرد اثر می‏گذارد. فرهنگ تعداد، مدت و کلاً الگوی سفر و گردشگری فرد و خانواده را تعیین می‏کند. همچنین موجب، ایجاد انگیزه برای مسافرت می‏شود و شیوه یا شکل آن را مشخص می‏نماید. عوامل اجتماعی نیز بر گردشگری و اتخاذ تصمیم یک گردشگر اثرات مهمی دارند. موقعیت لازم برای مسافرت و تنظیم برنامه مربوط به آن جزو مسائل اجتماعی است که افراد عموماً بطور ناآگاه از ضروریات و محدودیت‏های آن پیروی می‏کنند. عواملی مانند: خودنمایی، موقعیت اجتماعی، سن، جنس، میزان تحصیلات، مذهب و اعتقادات، سیاست دولت، قوانین و مقررات، نحوه استفاده از مرخصی و بطور کلی وضع اجتماعی مردم رابطه ای مستقیم با اوضاع و احوال گردشگری دارند (معصومی، 1385، ص 55 و56). پی آمدهای بالقوه مثبت فرهنگي ـ اجتماعي افزایش آگاهی‏های روستاییان در ابراز عقیده پیرامون سرنوشت خود و جامعه خویش. افزایش روزافزون انگیزه روستاییان برای مشارکت در اداره امور جامعه خود. آشنایی روستاییان با ارزش‏های فضای اطراف خود و افزایش بار احساسی مکان و تعلق شدید به مکان زندگی و جلوگیری از مهاجرت. تقویت و حمایت خدمات محلی مانند: حمل و نقل عمومی و مراقبت‏های بهداشتی؛ ایجاد امکانات و جاذبه‏های جدید مثل امکانات فرهنگی، مراکز تفریحی یا ورزشی؛ افزایش روابط اجتماعی در جوامع دورافتاده روستایی و ایجاد فرصت‏هایی برای مبادله فرهنگی؛ ایجاد آگاهی بیشتر در زمینه اصطلاح فرهنگ‏های محلی، حرفه‏ها و هویت فرهنگی؛ دوباره پرجمعیت کردن مناطق روستایی زیرا این امر با سیاست‏های کاهش جمعیت و افزایش تعداد کهنسالان جوامع روستایی مقابله می‏کند(شارپلی، 1380، ص 42). افزایش حمایت از فرهنگ سنتی و به نمایش گذاردن هویت قومی، تجدید حیات هنرهای سنتی، جشن‏ها و زبان و احساس افتخار از داشته‏های فرهنگی خودی (رضاعلی، 1383، ص21). به توسعه و حفظ موزه‏ها، تئاترها و سایر امکانات فرهنگی مدد می‏رساند. گردشگری تا حدودی از این امکانات حمایت می‏کند، ولی ساکنان بومی نیز از آنها بهره مند می‏شوند. بسیاری از موزه‏ها و تئاترهای مهم دنیا بیشترین حمایت مالی را از طریق خرید بلیت‏های ورودی گردشگران دریافت می‏کنند (مرادی و فیاضی، 1385، ص 69). گردشگری در خصوص بهبود عدالت بین دو جنس مردان و زنان و ایجاد فرصت‏های شغلی مناسب برای زنان در مقایسه با سایر بخش‏ها به مراتب بهتر عمل می‏کند(WTO,2002, p. 10) گردشگری فرهنگی احترام به جامعه محلی را بیشتر نموده و فرصت‏های لازم برای درک و شناخت بیشتر و برقراری ارتباطات با مردم محلی را در زمینه‏های گوناگون بهبود می‏بخشد(Mc Inteyre, 1993, p.11). پی آمدهای بالقوه منفی فرهنگي ـ اجتماعي بیان و انتقال بد فرهنگ و آداب و رسوم منطقۀ بازدید شده توسط جهانگردان به مردم خود (معصومی، 1385، 67). جریحه دار نمودن احساسات بومی مردم بازدید شونده (پیام صادرات، 1376، ص49). افزایش کم سابقه بیماری‏های غیر معمول در کشورهای جهانگرد پذیر (همان، ص46). آسیب دیدن ابنیه و آثار تاریخی: استفاده بیش از حد آثار تاریخی برای بازدید گردشگران موجب فرسایش و از بین رفتن آثار مذکور می‏شود. به جا ماندن فرهنگ گردشگران، عادات و آداب خاصی که بر مردم میزبان اثر می‏گذارد. نحوه لباس پوشیدن، رفتار، چگونگی غذا خوردن و معاشرت کردن به تدریج الگوی جدیدی را درکشور میزبان شکل می‏دهد که ممکن است منجر به تعارض فرهنگی گردد. از بین رفتن غنای فرهنگی و اصالت فرهنگی جامعه. توزیع نابرابر درآمدهای حاصل از جهانگرد، کسانی که دارای توان سرمایه گذاری در این صنعت هستند نسبت به سایر افراد شهر یا کشور میزبان در موقعیت بهتری قرار می‏گیرند و می‏توانند از فرصت‏های پیش آمده بهتر یا بیشتر بهره برداری کنند (گی و سولا، 1377، ص331). افزایش جمعیت به سبب ازدحام مسافران و گردشگران و راه بندان‏ها و افزایش خلاف کاری‏ها و جنایت‏ها، افزایش فشار جهت ایجاد تشکیلات برای گردشگران موجب می‏شود که به سایر اموری که برای ساکنان محلی باید انجام شود، کمتر توجه کنند (همان 1377، ص331). گردشگری منجر به جنبه تجاری پیدا کردن برخی جنبه‏های فرهنگی، مالی و معنوی می‏شود. مانند تولید کارهای هنری، موسیقی و جشن‏ها برای فروش. تمرکز گردشگران در ناحیه و اشغال تسهیلات و امکانات توسط آنها، موجب می‏شود که ساکنین محلی در بهره مندی از امکانات با محدودیت مواجه شوند و این محدودیت به بروز رنجش و تعارض بین جامعه میزبان و گردشگران منجر می‏گردد(Mc Inteyre, 1993, p.127). تراکم و افزایش جمعیت، به حریم ساکنان روستا تجاوز می‏کند؛ خدمات محلی را کاهش می‏دهد، به طور مثال رستوران‏ها را جایگزین فروشگاه‏های کوچک محلی می‏کند؛ به خانه سازی تأکید می‏کند و روستائیان را در مورد داشتن درآمد موقت یا اقامتی دائمی دچار تردید می‏کند (شارپلی، 1380، ص 44). باعث تغیر در فعالیت‏های سنتی و هنری ساکنان بومی به منظور متناسب ساختن برای گردشگران می‏شود. باعث القاء احساس فقر مالی و عقب ماندگی فرهنگی به ساکنان بومی می‏شود (رضاعلی، 1383، ص23). گردشگری مطلوب فرهنگی - اجتماعی هدف برنامه ریزان و دست اندرکاران فرهنگی از بهترین وضعیت گردشگری بین جوامع گوناگون، بیشینه نمودن تأثیرات مثبت و کمینه نمودن تأثیرات منفی متقابل جوامع بر یکدیگر است. در این نوع گردشگری جامعه میزبان و میهمانان بیشترین تأثیرات مثبت را برای هم خواهند داشت و اثرات منفی در حداقل ممکن قرار دارند و ارتباط بین آنها نه تنها صدمه ای به جامعه نخواهد داشت بلکه به فربه تر شدن فرهنگ و غنای آن منتهی می‏گردد (معصومی، 1385، ص 76). بعدمحیطی گردشگری روستایی محیط زیست به مفهوم کلی خود شامل محیط طبیعی و محیط فیزیکی است که بستر فعالیت انسان می‏باشد. رابطه انسان با محیط زیست به دو گونه است: یکی رابطه جبری انسان با طبیعت مثل خوابیدن و رشد کردن و دیگر رابطه اختیاری انسان مثل راه رفتن و انجام کار و مانند آنها. از این روی بشر در بسیاری از زمینه‏های اساسی زندگی، وابسته به محیط زیست است و اگر عاملی این رابطه و وابستگی را بر هم بزند زندگی او با خطرات و صدمات جبران ناپذیری مواجه و اساساً مختل می‏شود (شیعه، 1372، ص 65). ارتباط محیط و گردشگری بدین گونه است که: بسیاری از اشکال و پدیده‏های محیطی، جاذبه‏هایی برای گردشگری هستند. امکانات و زیر ساخت گردشگری بر روی محیط ایجاد می‏گردند. توسعه گردشگری و استفاده گردشگر از یک ناحیه می‏تواند اثراتی بر روی محیط داشته باشد(Mc Intryre, 1993,p. 106).. اثرات زیست محیطی گردشگری عمدتاً به این دلیل است که این فعالیت‏ها در محیط‏هایی که حساس و شکننده هستند، توسعه یافته است، مانند جزایر کوچک، سواحل، نواحی کوهستانی، نواحی مرتفع، کنار سایت‏های تاریخی و باستانی. این نوع مکان‏ها منابع مهم و جاذبه‏های گردشگری،گردشگر‏ها را شکل می‏دهند.حضور گردشگران از یک سو عاملی است که موجب حفاظت از ثروت‏های طبیعی و یادمان‏های باستانی و مذهبی کشور می‏شود و از سوی دیگر عامل تخریب و حتی نابودی این منابع است. پی آمدهای بالقوه مثبت محيطي گردشگری استفاده از زمین را در اراضی که از لحاظ کشاورزی در حاشیه قرار دارند و قادر به استفاده بلند مدت برای پوشش گیاهی نیستند بهتر می‏کند(Mc Intryre, 1993,p. 11) . نوسازی ساختمان‏ها و آثار و سایت‏های تاریخی موجود. بهبود پرداخت‏ها برای حفاظت از سایت‏های باستانی و بناهای تاریخی و بخش‏های با ارزش معماری (همان ص 11). ایجاد انگیزه و اقدام برای برنامه ریزی و مدیریت مناسب محیط طبیعی(معصومی، 1385، ص51). حفاظت دائم و مستمر محیط. افزایش آگاهی ساکنین نسبت به محیط طبیعی و فرهنگی. افزایش حامیان طبیعیت و ترویج افکار دوستدار محیط زیست که در نهایت به جلوگیری از آلودگی و به زوال رفتن محیط کمک می‏کنند (همان، ص 52). بهسازی محیط: منطقه ای که جذب گردشگران را، از اهداف خود قرار می‏دهد برای نیل به این هدف می‏کوشد تا محیطی عاری از آلودگی و بهسازی شده را در معرض دید گردشگران قرار دهد. خیابان‏های پاکیزه، دیوارهای رنگ آمیزی شده و میادین گل کاری شده، همه در جذب گردشگران نقش عمده ای دارند. هم درآمد ایجاد می‏کند و هم انگیزه حفظ، حمایت و آبادانی محیط زیست طبیعی روستا را ایجاد می‏کند؛ از حفظ و آبادانی فضاهای تاریخی مثل خانه‏های روستایی، باغ‏ها وگردشگاه‏ها حمایت می‏کند (همچنین گردشگری سبب بازسازی ساختمان‏های قدیمی و متروک روستا می‏شود. به طور مثال انبارها یا آسیاب‏های قدیمی را می‏توان به مراکز صنعتی یا اصطبل‏های قدیمی را به دستگاه‏های ساختمانی تبدیل کرد) (شارپلی، 1380، ص 42). باعث ایجاد مناطق حفاظت شده و پارک‏های ملی می‏شود و باعث بالا رفتن آگاهی مردم نسبت به ارزش ثروت طبیعی خود می‏شود. سبب بهره برداری سودمند از اراضی می‏شود که به عنوان زمین‏های حاشیه ای به شمار می‏روند و بدین ترتیب باعث می‏شود که گستره‏های بزرگی از اراضی با پوشش طبیعی باقی بمانند. سبب افزایش آگاهی و آموزش زیست محیطی می‏شود. باعث جلوگیری از فعالیت‏های ناسازگار در محیط طبیعی می‏شود. چنانچه گردشگری خوب هدایت شود می‏تواند به عنوان مکانیسمی برای خود گردانی پارک و در نتیجه ابزاری برای حفاظت از میراث‏های طبیعی به شمار آید (رضاعلی، 1383، ص20). جهانگردی توجه عموم را به مسأله تنوع گونه‏های گیاهی و نمونه‏های حیوانی بسیاری که در خطر انقراض هستند، جلب می‏کند (داس ویل، 1379، ص 169). پی آمدهای بالقوه منفی محيطي تولید زباله، آلودگی آب‏ها از فاضلاب تصفیه نشده، اضافه نمودن غذا و مواد خارجی. آلودگی هوا، آب، صدا و منظر (Mc Intryre, 1993,p. 48). ایجاد تأسیسات فیزیکی گوناگون و در نتیجۀ آن به زیر ساخت و ساز رفتن اراضی کشاورزی. از هم گسیختگی اکولوژیکی (همان، ص 48). بروز مشکلات کاربری زمین مانند: توسعه نواری یا خطی فروشگاه‏ها در طول جاده‏های نزدیک جاذبه‏ها (همان، ص 48). توسعه بی رویه اراضی و روستاهای اطراف مناطق گردشگری. تمرکز ناکارآمد خدمات رفاهی مانند آب آشامیدنی، نیروی برق و امکانات ارتباط از راه دور در دوره اوج استفاد (همان، صد27). تغییر در الگوهای رایج کاربری زمین، فقدان فضای باز، جابجایی ساکنین از محل اولیه (همان، ص 127). صدمه به سایت‏های باستانی و تاریخی و نواحی دیدنی به دلیل استفاده بیش از حد (همان، ص 127). ظهور و و فور ابنیه با طراحی و کیفیت بصری بد و نامناسب (همان، ص 127). آلودگی و شلوغی ترافیک سواره و پیاده (همان، ص 11). تخریب جنگل‏ها، تالاب و سایر زیستگاه‏های منحصر به فرد و خاص. جا بجایی و تغییر مکان گونه‏های حیوانی(مسعودی، 1385، ص 50). گسترش روستاهای شلوغ و کثیف (گی و سولا، 1377، ص 356). تمرکز غیر عادی حیوانات وحشی (همان، ص 356). به هم زدن طرح‏های استفاده از زمین: توسعه گردشگری نیاز به ایجاد هتل‏ها، استراحت گاه‏ها و سایر تأسیسات مربوط را دارد و گاهی این امر موجب می‏شود تا فضاهای شهری به نفع تأسیسات گردشگری اشغال شده و تأسیسات مورد نیاز شهر کنار زده شوند. به عنوان نمونه: مناطق کشاورزی به صورت تفرج گاه در می‏آیند و به جای احداث بیمارستان و نیازهای اولیه، هتل احداث می‏گردد.. شیوع بیماری‏های مسری. باعث به هم خوردن تعادل در اکوتوریسم می‏شود (رضاعلی، 1383، ص 23 و 24). گردشگری مطلوب محیطی تمامی فعالیت‏های گردشگری در محیط به وقوع پیوسته و یا به نوعی به محیط زیست انسان وابسته می‏باشند. از این رو فعالیت گردشگری و محیط دو پدیده جدایی ناپذیر هستند که تبعاً دارای اثراتی متنوع بر روی هم خواهند بود. نوع و بزرگی اثر بستگی به شدت و گستردگی فعالیت گردشگری در محیط و ظرفیت پذیرش محیط دارد. از نظر متخصصان محیط زیست گردشگری مطلوب آن نوع از گردشگری می‏باشد که پی آمدهای منفی آن بر محیط در حداقل میزان ممکن و پی آمدهای مثبت آن در حداکثر میزان ممکن باشد. این نوع رابطه گردشگری و محیط نه تنها صدمه ای بر محیط نمی زند بلکه فواید و اثرات مثبتی بر محیط داشته و به حفاظت هر چه بیشتر محیط در برابر صدمات احتمالی منتهی می‏گردد. متخصصان محیط زیست نه تنها به کاهش و تحدید رابطه گردشگری و محیط معتقد نیستند بلکه به گستردگی آن با ملاک قرار دادن ظرفیت پذیرش محیط و ملاحظات زیست محیطی تأکید دارند (مسعودی، 1385، ص 53). بعد کالبدی و فیزیکی گردشگری روستايي پی آمدهای بالقوه مثبت كالبدي و فيزيكي با ساماندهی و نوسازی فضاهای مصنوع و طبیعی روستا و انجام فعالیت‏هایی از قبیل دفع زباله، تنظیم آیین نامه‏های ترافیک و اصلاح ساختمان‏ها باعث ارتقاء کیفیت محیط و منظر روستا می‏شود (شارپلی، 1380، ص 42). با سرمایه گذاری‏های زیر بنایی در توسعه راه‏ها، آب آشامیدنی و بهداشت، مردم محلی نیز از آثار توسعه پایدار آن بهره مند می‏شوند. گردشگری سبب بهبود شبکه حمل و نقل و ارتباطات شده که به مردم محلی سود می‏رساند. صنایع سودآور محلی را توسعه می‏بخشد و در سطح محلی از طریق احداث هتل‏ها، رستوران‏ها، سیستم‏های حمل و نقل، صنایع دستی و ارمغان‏های محلی و خدمات راهنما به منطقه رونق می‏دهد (رضاعلی، 1383، ص20). پی آمدهای بالقوه منفی گردشگری باعث: توسعه بی رویه راه‏های روستایی و افزایش ساختارهای مصنوعی می‏شود. افزایش خطوط برق و تخریب در پوشش گیاهی و منظر می‏شود. متراکم شدن بافت خاک و در نتیجه افزایش بیشتر فرسایش و ایجاد سیلاب می‏شود (رضاعلی، 1383، ص23). دیدگاه‏های مربوط به توسعه گردشگری روستایی در مورد گردشگری روستایی تجارب بسیار مفیدی در سطح جهان وجود دارد که دیدگاه‏ها و نظریه‏های مختلفی نیز در این زمینه مطرح است. بعضی آن را بخشی از بازار گردشگری می‏شناسند، و معتقدند می‏توان آن را با شکل‏های دیگر بازار گردشگری مانند گردشگری در آفتاب، گردشگری ساحلی، گردشگری دریایی، گردشگری شهری و ... مقایسه کرد. از جنبه دیگر، گردشگری روستایی به عنوان فلسفه ای برای توسعه روستایی مطرح گردیده است. به طور کلی دیدگاه‏های موجود در زمینه توسعه گردشگری روستایی را می‏توان در سه دیدگاه مهم خلاصه کرد: گردشگری روستایی به عنوان راهبردی برای توسعه روستایی در این دیدگاه گردشگری روستایی به عنوان موتور محرکه توسعه روستایی قلمداد می‏شود. و مواردی مانند امنیت غذایی، کاهش اشتغال ناقص، بهبود سطح درآمد، جلوگیری از روند تخریب منابع و افزایش میزان مشارکت روستاییان را در پی دارد و از آنجایی که این اثرات و پی آمدها با اهداف توسعه عمومی روستاها همسو است، می‏تواند به توسعه روستایی کمک نماید. گردشگری روستایی به عنوان سیاستی برای بازساخت سکونت گاه‏های روستایی با توجه به مفهوم بازساخت، متون موجود در خصوص راهبردهای گردشگری در بازساخت سکونت گاه‏های روستایی نشان می‏دهد که گردشگری به عنوان راهبردی برای توسعه از دهه گذشته رشد کرده و هدف آن پاسخگویی به تغییر سیاست‏های کشاورزی و روستایی و با هدف تغییر در تفکر و عمل صنعت گردشگری بود. در دهۀ 1980 چند تغییر مهم در نگرش به گردشگری شکل گرفت: اولاً به نظر می‏رسد، گردشگری به عنوان فعالیتی با اعتبار ایدئولوژیکی (توسعه کارآفرینی بدون استفاده از یارانه‏های دولتی) دارای توانایی‏هایی برای حل مشکل نیروی کار اضافی در بخش‏های مختلف اقتصادی است. ثانیاً گردشگری به عنوان فعالیتی قانونی، برای بازساخت روستایی، حتا در نواحی که از قبل درگیر فعالیت‏های گردشگری نبودند مد نظر گرفته شده است. گردشگری روستایی ابزاری برای توسعه پایدار و حفاظت از منابع طبیعی در طول چندین سال گذشته، مفهوم گردشگری پایدار تا حدی پیشرفت کرده و جا افتاده که می‏تواند پاسخگوی تهدیدات گردشگری نابسامان باشد. گردشگری پایدار، موضوع را در غالب مرزها بررسی کرده و رابطه مثلث وار میان جامعه میزبان و سرزمین آن از یک سو، جامعه میهمان یعنی گردشگران از سوی دیگر و صنعت گردشگری برقرار کرده است. در گذشته صنعت گردشگری در این رابطه مثلث وار حرف اول را می‏زند. گردشگری روستایی با هدف تعدیل فشار و بحران موجود بین سه ضلع مثلث به وجود آمده است تا در طولانی مدت موازنه را برقرار سازد. هدف این بخش از گردشگری به حداقل رساندن آسیب‏های فرهنگی، محیطی، فراهم ساختن رضایت بازدید کنندگان و در دراز مدت فراهم کردن مقدمات رشد اقتصادی ناحیه است. این راه به آوردن تعادل و موازنه بین رشد نهایی گردشگری و نیازهای حفاظت و نگهداری منابع طبیعی است. جدول STYLEREF 1 \s‏2SEQ جدول \* ARABIC \s 13 مقایسه اهداف و اثرات دیدگاه‏ها و نظریات توسعه گردشگری روستایی نگرش و دیدگاهاهدافاثرات و پی آمدهاگردشگری روستایی راهبردی برای توسعه روستاییراهبرد توسعه روستاییـ حل توسعه نیافتگی روستاـ کاهش مهاجرتـ راه حل نهایی توسعه روستاییـ کاهش اثرات منفی بهره برداری از اثراتـ کمک به توسعه سایر بخش‏های اقتصادیـ ثبات جمعیتـ حل معضل بیکاریـ افزایش تکاثری درآمدـ بهره برداری از منابع فاقد ارزش اسنادیمتحول سازی نواحی روستایی کمتر توسعه یافتهـ گردشگری به عنوان یک فعالیت، تکمیل کننده فعالیت‏های کشاورزیـ ایجادمنبع جدیدرشدوفرصتهای اقتصادی جدیدـ توسعه اقتصاد غیر زراعی روستاییـ تنوع بخش‏وگوناگون ساختن فعالیتهای‏روستاییـ توجه به نواحی روستایی کمتر توسعه یافتهـ ایجاد زمینه‏های جدید رشد و توسعه برای نواحی روستایی منزوی و عقب افتاده ـ متنوع سازی اقتصاد روستاییـ افزایش سطح اشتغال و درآمد ـ ایجاد فعالیت‏های غیر زراعیگردشگری روستایی به عنوان سیاست بازساختسیاست بازساختـ به عنوان جایگزینی برای کشاورزان در روستاهای فاقد زمینـ تنوع سازی اقتصاد روستاییـ تشویق به سرمایه گذاری در بخش غیر کشاورزیـ افزایش تقاضا برای محصولات محلی ـ تقاضا برای بهبود کیفیت زندگیـ توزیع عادلانه درآمدهاـ ایجاد اشتغال جایگزین برای سکونت گاههای روستایی که فعالیت اقتصادی آنها تعطیل شده است.ـ ایجاد اشتغال غیر کشاورزیـ کاهش مهاجرتـ متنوع سازی اقتصاد روستاییـ اهمیت به تولیدات بومیـ افزایش کیفیت زندگیـ تحول در نگرش‏های اجتماعیـ ایجاد اشتغال جایگزینبازسازی در برابر افول کشاورزیـ گردشگری به عنوان تنها راه حل رشد و توسعه (رشد به رهبری گردشگری)ـ گردشگری به عنوان جایگزینی برای کشاورزیـ بازسازی و احیاء مجدد منابع، چشم اندازها و محیط روستاییـ به کارگیری منابع روستایی در اقتصاد بازارـ حل مشکلات موجود در نواحی روستایی بوسیله توسعه گردشگریـ استفاده از منابع و امکانات روستا در جهت کاهش مشکلات روستائیانـ بهره برداری بهینه از منابع روستاییـ خارج نمودن اقتصاد روستاها از حالت منزوی و عقب ماندهتوسعه و بهبود فرآورده‏ها و محصولات گردشگریـ گردشگری به عنوان وسیله ای برای متنوع ساختن و یا بهبود فرآورده‏ها ـ شناسایی ویژگی‏ها و جنبه‏های جدید تولیدات روستاییـ شناسایی نواحی مستعد گسترش گردشگریـ بازاریابی فرآورده‏ها و تولیدات گردشگری روستاییـ توسعه و شناسایی نواحی روستایی منزوی دارا قابلیت گردشگریـ شناسایی جاذبه‏ها و فرآورده‏های ناشناختهـ بهره برداری از جاذبه‏ها و فرآورده‏های گردشگری در نواحی روستایی که گذشته بلا استفاده بوده اند.ـ کمک به توسعه نواحی روستاییگردشگری روستایی به عنوان ابزاری برای توسعه پایدارابزاری برای توسعه پایدارـ به حداقل رساندن آسیب‏های فرهنگی و محیطی ـ فراهم‏آوردن‏مقدمات‏رشداقتصادی روستادر دراز مدتـ جلب رضایت بازدید کنندگانـ ایجاد فرصت‏های درآمدی برای ساکنین بومیـ افزایش کیفیت زندگیـ افزایش میزان مشارکت مردمـ افزایش مشارکت مردم در گردشگری و توسعه روستاییـ حفاظت از منابع طبیعی و فرهنگیـ تبدیل چرخه توسعه از محلی به بین المللیپراکنش و توزیع به منظور حفاظت از دارائی‏های و سرمایه‏های گردشگریـ تقسیم بندی و پراکنش فرآورده‏ها و سرمایه‏های گردشگری جهت محافظت از آنهاـ توزیع جغرافیایی گردشگران در نواحی روستاییـ کاهش فشار از بعضی مناطق گردشگری روستایی که به حالت اشباع رسیده اند در طی زمانـ محافظت از منابع و جاذبه‏های روستاییـ ظرفیت پذیری و کاهش از تراکم زیادـ توزیع سرمایه‏ها جهت استفاده بهینه از آنها (مأخذ: مهدوی، 1382، ص 63) منابع رضوانی، علی اصغر (1374)، جغرافیا و صنعت توریسم؛ انتشارت دانشگاه پیام نور. لی، جان (1378)، گردشگری و توسعه در جهان سوم؛ ترجمه عبدالرضا رکن الدین افتخاری و امین صالحی، تهران، انتشارات چاپ و نشر بازرگانی. اطهر, محمد مهدی. 1388.بررسی موانع توسعه گردشگری روستایی، مطالعه موردی روستاهای شمال تهران. مكان نشر نامشخص : دانشگاه پیام نور واحد کرج, 1388. شریف زاده, ابوالقاسم و مرادنژاد, همایون. 1381.توسعه پایدار و گردشگری روستایی. مكان نشر نامشخص : ماهنامه اقتصادی جهاد, 1381. ص. 47-61. جلد 250،251. محلاتی،صلاح الدین (1380) درآمدی بر جهانگردی؛ دانشگاه شهید بهشتی، تهران. شکویی، حسین (1373) دیدگاههای نو در جغرافیای شهری؛ ج 1، تهران، انتشارات سمت. گی، چاک وای (1382) جهانگردی در چشم انداز جامع؛ ترجمه علی پارسایان و سید محمد اعرابی، دفتر پژوهش‏های فرهنگی. زاهدی، محمد جواد (1382)، توسعه و نابرابری؛ انتشارت مازیار. طالب، مهدی و موسی عنبری (1384) جامعه شناسی روستایی- ابعاد تغییر و توسعه در جامعۀ روستایی ایران؛ انتشارات دانشگاه تهران. پاپلی یزدی، محمد حسین و محمد امیر ابراهیمی (1381) نظریه‏های توسعه روستایی؛ انتشارات سمت. زمانی پور، اسد الله (1379) ترویج کشاورزی در فرآیند توسعه؛ چاپ دوم، انتشارت دانشگاه فردوسی. جولیا شارپلی، ریچارد (1380) گردشگری روستایی؛ ترجمه رحمت الله منشی زاده و فاطمه نصیری، نشر منشی. رضا علی، مهنوش (1383) طراحی و ساماندهی محیط و منظر مسیرهای گردشگری روستایی، مطالعه موردی: مجموعه روستاهای دره برز رود؛ پایان نامه کارشناسی ارشد دانشکده محیط زیست دانشگاه تهران. رحیمی، حسین (1381)، جهانگردی روستایی و قلمرو آن؛ ماهنامه سیاسی اقتصادی، شماره 185-186. شیعه، اسماعیل (1372) ملاحظات زیست محیطی در توسعه تکنولوژیکی شهرها؛ مجله محیط زیست، شماره: 1، جلد 5. مرادی، مریم و مرجان فیاضی (1385) مدیریت گردشگری؛ به نشر (انتشارات آستان قدس رضوی). مهدوی، مسعود (1384) مقدمه ای بر جغرافیای روستایی ایران: شناخت مسائل جغرافیایی روستاها، تهران، انتشارات سمت، چاپ ششم. تقی زاده انصاری، حسن (1383)، جهانگردی در ایران؛ اندیشه پویا. پیام صادرات (1376) بررسی آثار مثبت و منفی توسعه جهانگردی و شیوه‏های گسترش توریسم در کشور؛ شماره: 37. معصومی، مسعود (1385) ماهیت گردشگری؛ انتشارات پیک کوثر. قادری، زاهد (1383) اصول برنامه ریزی توسعه پایدار گردشگری روستایی؛ انتشارت سازمان شهرداریها و دهداریهای کشور. احمدی, شکوفه. 1389. اثرات توسعه گردشگری بر معیشت پایدار روستاها؛ مورد مطالعه روستای برغان، استان تهران. مكان نشر نامشخص : پایان نامه دانشگاه علامه طباطبائی, 1389. جمعه پور, محمود. 1384. برنامه ریزی توسعه روستایی: دیدگاه‏ها ورش‏ها. تهران : انتشارات سمت, 1384. Goeldner, Charles R and Ritchie, J. R. Barent. 2009. Tourism principle, practices, philosophies. 2009. Jafari, Jafar. 2000. Encyclopedia of Tourism. s.l. : Routledge, 2000. Saarinen, Jarkko. 2006. Traditions of Sustainability in Tourism Studies. s.l. : Annals of Tourism Research, 2006. pp. 1121–1140. Vol. 33. Sharpley, Richard. 2002. Rural tourism and the challenge of tourism diversification: the case of Cyprus. s.l. : Tourism Management, 2002. pp. 233-244. Vol. 23. Ying, Tianyu and Zhou, Yongguang. 2007. Community, governments and external capitals in China’s rural cultural tourism: A comparative study of two adjacent villages. s.l. : Tourism Management, 2007. pp. 96–107. Vol. 28. Hoggart, K. Buller, H. and Black, R (1995) “Rural Europ: Identity and chang, London: Arnold. Hall, D. Greg, R. (2000) “Tourism and sustainable community development, London”, London: Routledge. Pearce, D. G. (1987) “Tourism Today”: A Geographical Analysis, Harlow: Longman. Champion, T. and Watkins, C. (1991) “People in the countryside”,London: Concil for the protection of Rural England. Murdoch, J. and Pratt, A. (1993) “Rural studies: Modernism, Post modernism and the post rural”, Journal of Rural Studies. Van Harssel, Lan. (1994) “Tourism an Exploration”, London, Printic, Hall. Inc. WTO. (2002) “Tourism & Poverty Alleviation”. MC Intryre, George. (1993) “Sustainable Tourism development: Guide for local Planners”, Spain, World Tourism Organization. Sharply, R. (1996) “Tourism, and Leisure in the country side. 2nd edition, Huntinggdon: ELM Publications. OECD, (1994) “ Tourism Strategies and rural development”, Organization for economic co-operation and development Paris: OECD. Knowd,. L. (2001) “Rural Tourism: Panacea and Paradox, School of Environment and Agriculture”, university of Western Sydney. Harrison, C. (1991) “Country side Recreation in a changing societ, London: TMS. Partnership. Sharply, R. (2002) “Rural Tourism and challenge of Tourism diversification”, Tourism Management, Vol. 23.