پیشینه و مبانی نظری تحقیق نقش آلودگی زباله های دفن شده بر محیط زیست (docx) 42 صفحه

دسته بندی : تحقیق

نوع فایل : Word (.docx) ( قابل ویرایش و آماده پرینت )

تعداد صفحات: 42 صفحه

قسمتی از متن Word (.docx) :

2-1 پیشینه تحقیق16 2-2 برنامه ریزی17 2-2-1 برنامه ریزی ناحیه ای17 2-3 شهر17 2-4 مواد زاید جامد شهری18 2-4-1 زباله شهری 18 2-5 منابع تولید مواد زاید جامد شهری19 2-5-1 منابع تولید و انواع مواد زاید جامد موجود در آن20 2-5-2 عوامل موثر در میزان تولید زباله21 2-5-3 خطرات بهداشتی مواد زاید جامد شهری22 2-5-4 عوارض تولید و دفن زباله23 2-5-5 ترکیبات مواد زاید جامد شهری 23 2-5-6 روشهای دفن مواد زاید جامد شهری24 2-6 سیر تحولات مواد زاید جامد شهری در جهان24 2-7 سیر تحولات مواد زاید جامد شهری در ایران26 2-8 ساماندهی29 2-8-1 سیستم ساماندهی زباله در ایران29 2-9 مکانیابی دفن زباله32 2-10 هدف از مکانیابی دفن زباله32 2-11 اهمیت دفن بهداشتی مواد زاید شهری 33 2-12 مناطق مناسب برای دفن زباله33 2-13 مقررات مکانیابی محل دفن زباله های شهری از نظر مسایل زیست محیطی34 2-13-1 درآمد34 2-13-2 دسته بندی عوامل موثر در مکان یابی محل دفن36 2-13-3 فاصله محل جمع آوری تا مرکز دفن و دسترسی به جاده ها46 2-13-3-1 دسترسی به تسهیلات برق رسانی آب و سیستم فاضلاب46 2-13-3-2 استفاده کنونی و آتی از زمین47 2-13-3-3 جمع بندی معیارهای مکانیابی محل دفن 47 2-1.پیشینه تحقیق مسئله زباله نه تنها در شهر جعفرآباد مغان، بلکه در اکثر شهرهای کشور حتی در اقصی نقاط جهان یک مسله مهمی است و هزینههای قابل توجهی را به خود اختصاص داده چنانچه بطور متعارف یک چهارم هزینههای خدماتی را به خود اختصاص میدهد. لذا از گذشته تاکنون به دنبال راهکارهایی برای غلبه بر این مشکلات بودهاند تا حداقل هزینههای اختصاص یافته به آن و کمترین تاثیرات منفی از آن را بر سلامتی افراد جامعه داشته باشد. بدین ترتیب تحقیقات زیادی در این زمینه شده است و همواره این تحقیقات به طور بسیار جدی در مراکز تحقیقاتی دنیا دنبال میشود که عناوین برخی از مقالات منتشر شده در این خصوص در کنفرانسها و مجلات معتبر بشرح زیر است. - هادی تره باری، فرهاد اخوان لیمودهی، امین جعفرقلی، " آلودگی کود کمپوست مخلوط حاصل از زباله های شهری و آثار نامطلوب آن برانسان"، چهارمین همایش تخصصی مهندسی محیط زیست، 1389 - اکبر باغ وند، لیلا مشهدی میقاتی، "بررسی اثر دفن زباله در منطقه کهریزک بر آلودگی آبهای زیززمینی "، سومین همایش تخصصی مهندسی محیط زیست، 1388 - كامل محمودي، دانشجوي كارشناسي ارشد جغرافيا و برنامه ريزي روستايي، دانشگاه پيام نور، "بررسي تاثير زباله هاي خانگي بر محيط زيست روستايي (مورد: روستاي گلتپه شهرستان سقز)"، دومين كنفرانس برنامه ريزي و مديريت محيط زيست، 1391 - ايرج اله دادي، غلامعباس اكبري، علي معماري، ابوالفضل ابراهيمي، " اثر مقادير مختلف كمپوست زباله شهري بر رشد و عملكرد برخي گياهان مهم زراعي و خصوصيات خاك درمنطقه ورامين"، دومين همايش ملي مديريت پسماند و جايگاه آن در برنامه ريزي شهري، 1384 - محمدرضا نظم الديني، آذر فاريابي، رضا قازانچايي، " تأثير كمپوست حاصل از زباله هاي شهري بر عملكرد و اجزاء عملكرد گياه ذرت"، سومين كنگره ملي بازيافت و استفاده از منابع آلي تجديد شونده در كشاورزي، 1386 فرشته الماسيان، علي رضا آستارايي،"تأثير شيرابه حاصل از كمپوست زباله شهري بر عملكرد و جزاء عملكرد گياه گندم" دومين همايش ملي كشاورزي بوم شناختي ايران، 1386 داريوش يوسفي كبريا، مريم تقي زاده، غلامرضا درويشي ،" بررسي تغييراتpH خاك محل دفن زباله در اثر نفوذ شيرابه"، اولين كنفرانس ملي عمران و توسعه ، 1390 2-2. برنامهریزی کار گروهی، همکاری تخصصهای گوناگون به عنوان هماهنگ کننده(سرور،1384 :46). 2-2-1. برنامهریزی ناحیه ای برنامه ریزی ناحیه ای گرچه الزاماً به عوامل غیر فضایی وابسته است، لیکن جنبه های فضایی عناصر یا پدیده فضایی، پایه واساس محتوای برنامه ریزی ناحیه ای را تشکیل می دهد. برقراری پیوند بین استقرار فضایی پدیده های کالبدی و شرایط اقتصادی-اجتماعی، بعد جدیدی از فعالیت برنامه ریزی ناحیه ای به شمار می رود. برنامه ریزی ناحیه ای متاثر از ارزشها و خواستهای جامعه است و در چهارچوب نظام ارزشی جامعه، معنی می یابد. با توجه به موارد مذکور، ناحیه، محل وقوع فعالیت است و محتوای اصلی آن را دو عامل فضا و فعالیت شکل می دهند(سرور،1384 :45). 2-3. شهر شهر فضایی پیچیده است که تمام اجزای آن به صورت سیستماتیک در ارتباط نزدیک با یکدیگر می باشند، به طوری که ایجاد اختلال در هر کدام از اجزای این مجموعه باعث ایجاد اشکال در کل سیستم می شود(نیرآبادی، 1391 : 1). شهر مجموعه ای است از پدیده های پیچیده که تمام اجزای آن به صورت سازمان یافته در ارتباط کامل با یکدیگر هستند، به طوری که ایجاد اختلال در هر کدام از اجزای این مجموعه، باعث ایجاد نارسایی در کل سیستم می شود، این بیانگر رابطه متقابل انسان و محیط است (مشکینی و همکاران، 1387). 2-4. مواد زاید جامد شهری عبارت است از پسماندهای غذایی-ضایعات ساختمانی-خاکستر و مواد باقی مانده جامد قابل اشتغال و غیره قابل اشتعال مثل پلاستیک- چرم و منسوجات و چوب، شیشه، کاغذ و مقوا و مواد جامد و نیمه جامد ناشی از عملیات تصفیه آب (لجن و غیره) (فرهادی، 1378: 42). 2-4-1. زباله شهری در نشریات و کتب از تعاریف و طبقه بندی های مختلفی برای توضیح اجزاء مواد زاید جامد شهری استفاده شده است. تعاریف ارایه شده در زیر می تواند به عنوان یک راهنما برای شناسایی اجزاء مواد زاید شهری مورد استفاده قرار می گیرد(عبدلی، 1372 :56). الف)زایدات غذایی به قسمت فساد پذیر زباله که معمولاً از زایدات گیاهی، تهیه و طبخ و یا انبار کردن مواد غذایی بدست می آید، اطلاق می شود. کمیت پسماند های غذایی در طول سال متغیر بوده و در ماه های تابستان، که مصرف میوه و سبزی بیشتر است، به حداکثر می رسد پسمانده های غذایی مهمترین قسمت زباله است، چرا که از یک سر به دلیل تخمیر و فساد سریع، بوهای نامطبوع تولید کرده و محل مناسبی برای رشد و تکثیر مگس و سایر حشرات و جوندگان است و از سوی دیگر به دلیل قابلیت تهیه کود از آن (کمپوست) حائز اهمیت است. قابل ذکر است که میزان پسمانده های فساد پذیر در زباله های شهری ایران بین 35 تا 76 درصد گزارش شده است (مدیریت خدمات شهری، 1385 : 50) ب) آشغال به قسمت فساد ناپذیر زباله بجز خاکستر آشغال گفته می شود. آشغال در زباله معمولاً شامل کاغذ، لاستیک، قطعات فلزی، شیشه، چوب و موادی از این قبیل می باشد. آشغال را می توان به دو بخش قابل اشتعال و غیر قابل اشتعال تقسیم کرد (مدیریت خدمات شهری، 1385 : 50) ج) خاکستر باقیمانده حاصل از سوزاندن زغال، چوب و دیگر مواد سوختنی که برای مقاصد صنعتی، پخت و پز و یا گرم کردن منازل بکار می رود خاکستر گفته می شود (مدیریت خدمات شهری، 1385 : 50) د) زایدات ناشی از تخریب و ساختمان سازی به زایدات حاصل از تخریب ساختمان، تعمیر اماکن مسکونی، صنعتی، یا سایر فعالیت های ساختمان سازی اطلاق می شود. و) زایدات ویژه این قسمت از زباله ها شامل مواد حاصل از جاروب کردن خیابان ها و معابر، برگ درختان، اجساد حیوانات مرده و موادی که از وسایل نقلیه به جای مانده است گفته می شود (مدیریت خدمات شهری، 1385 : 50). 2-5. منابع تولید مواد زاید جامد شهری بخش های متفاوت در شهر، زباله های متفاوتی تولید می کنند. حجم و درصد اجزای تشکیل دهنده میزان خطر و سایر مشخصات زباله به منبع و مکان تولید زباله متفاوت است. برای تصمیم گیری درباره روش ها و دفعات جمع آوری زباله، بازیافت، دفع مواد زاید و ... شناخت منابع تولید زباله اجتناب ناپذیر است. منابع تولید را می توان بر حسب کمیت و کیفیت مواد زاید تولیدی، طبقه بندی نمود. طبقه بندی زیر بر حسب کیفیت مواد زاید تولیدی در یک شهر انجام شده است : خانگی 2. تجاری 3. صنعتی 4. بهداشتی درمانی 5. مناطق باز 6. ادارات دولتی 7. فعالیت های ساختمانی(بهجت، 1384 :62). شناخت منابع و نوع مواد زاید جامد، ترکیبات و نوع تولید و نرخ تولید این مواد، در طراحی و عملکرد عناصر موظف مدیریت مواد زاید جامد ضروری است. 2-5-1. منابع تولید و انواع مواد زاید جامد موجود در آن منابع مهم تولید مواد زاید جامد شهری را مناطق مسکونی، مناطق تجاری، مراکز آموزشی، اداری و درمانی، فعالیت های ساختمانی، تصفیه خانه ها و زباله سوزها، صنایع مختلف و فعالیت های کشاورزی تشکیل می دهند که در ذیل هر یک از موارد فوق توضیح داده می شود(بهجت، 1384 :62). مناطق مسکونی مناطق مسکونی از انواع ساختمان های یک یا چند طبقه و آپارتمان های بلند (برج ها) تشکیل شده است. مواد زاید جامد تولیدی در این مناطق شامل موادی چون انواع مواد غذایی(پسماند های غذایی) کاغذ، پلاستیک، مقوا، پارچه، چوب و شیشه و انواع قوطی کمپوت، کنسرو، نوشابه،ظروف فلزی(آلومینیم و ...) زباله های ویژه و گاهاً زباله های خطرناک می باشد. زباله های ویژه به انواع نمونه های حجیم و بزرگ اعم از وسایل الکترونیکی غیر قابل استفاده، لوازم منزل(یخچال، اجاق گاز، مبل و ...) زباله های باغبانی که به صورت مجزا جمع آوری شده اند و تاثیر ماشین، و باطری ماشین و ... اطلاق می گردد. که معمولاً به صورت جداگانه و مستقل از سایر زباله های مسکونی (خانگی) تفکیک و ذخیره می شوند (بهجت، 1384 :62). مناطق تجاری این مناطق شامل کلیه مغازه ها، رستوران ها، دفاتر ساختمانی، هتل ها، تعمیرگاه های اتومبیل و انبارهای کالا می باشند. زباله های تولیدی این مناطق کم و بیش مشابه زباله های مناطق مسکونی بوده و عموماً شامل انواع کاغذ، پلاستیک، چوب، ضایعات غذایی، شیشه و فلزات می باشند(بهجت، 1384 :62). مراکز آموزشی، اداری و درمانی این مراکز شامل کلیه مدارس، بیمارستان ها، زندان ها و سایر مراکز دولتی می باشد. زباله تولیدی در این مناطق، مشابه زباله های تولیدی در مناطق مسکونی می باشد، با این تفاوت که میزان برخی مواد مثل کاغذ در مواد زاید تولیدی، بیشتر مشاهده می شود (بهجت، 1384 :63). فعالیت های ساختمانی مواد زاید حاصل از ساخت ساختمان های جدید، تعمیر و نوسازی ساختمان های مسکونی، خیابان ها و پیاده روها، تخریب ساختمان ها و ... در این گروه قرار می گیرد. عمده زباله های تولید شده ناشی از این نوع فعالیت ها چوب، فولاد، بتن، خاک و ... می باشد که اصطلاحاً به آن نخاله های ساختمانی می شود (بهجت، 1384 :63). سرویس های عمومی شهری این سرویس ها شامل پاکسازی آبنماها، زیباسازی شهرها، چشم اندازهای شهری، پارک ها، سواحل و سایر فضاهای تفریحی می باشد. این زباله ها شامل انواع زباله های ویژه (اجسام حجیم) و پسماند مواد غذایی، خاکروبه، شاخ و برگ درختان، لاشه حیوانات و ... می باشند(بهجت، 1384 :63). مواد زاید ناشی از تصفیه خانه ها و زباله سوزها این مورد شامل تصفیه خانه های آب و فاضلاب شهری و نیز تصفیه فاضلاب های صنعتی می باشد. عمده مواد زاید جامد این گونه واحدها، لجن اضافی آنهاست. در مجموع می توان اظهار داشت که مواد زاید جامد شهری متشکل از تمامی موارد فوق می باشد. علاوه بر مواد یاد شده و مواد زاید حاصل از فعالیت های کشاورزی نیز وجود دارد. مواد زاید جامد تولید شده از فعالیت صنایع مختلف اعم از صنایع شیمیایی، پالایشگا ها، پتروشیمی، نیروگاه ها و ... به عنوان مواد زاید جامد صنعتی شناخته می شوند. مواد زاید جامد تولیدی این واحدها، عموماً به دو دسته زباله های صنعتی شامل مواد دور ریز در فرآیند تولید و یا سرویس های جانبی(آب، برق و بخار) و زباله های معمولی طبقه بندی می گردد. مواد دورریز مزارع، چراگاه ها، باغ های میوه، تاکسان ها، صنایع لبنی و خوراک دام نیز در زمره مواد زاید جامد کشاورزی قرار می گیرند. 2-5-2. عوامل موثر در میزان تولید زباله میزان نرخ تولید زباله در شهرها و حتی استان ها یکسان نسیت و افزون بر این، در محله های هر شهر و در فصل های گوناگون سال، متفاوت است. در میزان تولید زباله ها عوامل زیر موثرند : موقعیت جغرافیایی محل : موقعیت جغرافیایی و شرایط آب و هوایی، بر وسعت و نوع فضای سبز و نوع میزان مصرف انواع سبزی ها و میوه ها اثر می گذارد. این عوامل نیز دست کم در میزان اضافات باغبانی و مواد زاید فساد پذیر موثرند. از همین روست که میزان زباله در شهرهای شمال کشور با شهرهای نواحی کویر یکسان نیست. فصول سال : نوع مصرف مواد غذایی به فصول سال بستگی دارد. در اواخر بهار و تابستان میوه و سبزیجات بیشتری مصرف می شود و در نتیجه مواد زاید بیشتری تولید می شود. بازیافت مواد و کالا : بازیافت انواع مواد موجود در زباله چه به صورت رسمی و چه به صورت غیر رسمی میزان زباله را کاهش می دهد. وضعیت اقتصادی : نوع و میزان مواد مصرفی با شرایط اقتصادی خانواده ها ارتباطی مستقیم دارد. در مناطق ثروتمند شهری به دلیل تنوع و زیاده روی در مصرف، سرانه مواد زاید بیشتر از مناطق فقیرنشین است. در سطوح بین المللی میزان رشد اقتصادی بر میزان سرانه زباله هر کشور اثر می گذارد. در سطح ملی نیز میزان مواد زاید همراه با رشد اقتصادی افزایش می یابد. مسایل فرهنگی : آداب و رسوم، میزان توجه شهروندان به حفظ منابع ملی، نگرش آنها بر مسایل بهداشتی، آگاهی به امکان و لزوم بازیافت و وجود تعلیمات مذهبی مانند جلوگیری از اسراف و تبذیر و قناعت در میزان تولید زباله موثر است (سعیدنیا،1378 :31 - 32). 2-5-3. خطرات بهداشتی مواد زاید جامد شهری عدم کنترل زباله های شهری و روستایی به علت مواد آلوده کننده و فسادپذیر و نیز رطوبت و حرارت مناسب پناهگاهی برای انواع حشرات و جوندگان موذی می باشد. همواره توده های زباله از عوامل اصلی و مولد بسیاری از بیماری های مشترک بین انسان و حیوانات و سایر بیماریهای واگیردار و غیرواگیردار بوده است. پراکندگی مواد زاید خانگی، صنعتی و تجاری و انتشار زباله های بیمارستانی از یک سو و تداوم گرما و طولانی شدن زمان برداشت زباله از معابر و اماکن عمومی از سوی دیگر از جمله از عوامل مساعد کننده برای تگثیر و رشد سریع بسیاری از باکتریها و انگلها و موجودات و جوندگان موذی می باشد. مگس با انتقال فیزیکی بسیاری از باکتری ها و انگل ها نظیر تراخم، اسهال های مهلک و عفونی و بیماری های قارچی و مسمومیت غذایی و ... باعث بیمار شدن انسان می گردند. با کنترل و دفع صحیح بهداشتی زباله حدود 90٪ از مگسها و 65٪ از موشها را می توان تحت کنترل درآورد (عمرانی، 1377 : 52). 2-5-4. عوارض تولید و دفع زباله یکی از مرگبارترین عوارض تولید و دفع زباله، شیرابه آن است که عامل مهمی برای آلودگی محیط زیست کلان شهرها به شمار می رود. بسیاری از ترکیبات آلی و غیرآلی در شیرابه وجود دارد که برخی از این مواد دارای سمیت بالقوه می باشند. فقدان عمومی کنترل های مهندسی در اکثر مراکز انتقال و دفن زباله موجود و این واقعیت که بسیاری از مراکز انتقال و دفن زباله در کشور از گذشته به صورت غیر مهندسی راهبری شده و هنوز هم مواد زاید خطرناک و صنعتی نیز در آن ها دفن می گردد، پتانسیل انتشار مواد سمی را افزایش می دهد : 1-حرکت شیرابه به سمت آب های زیر زمینی، 2-نفوذ شیرابه به رواناب و آب های سطحی و 3-انتشار گازهای فرار به اتمسفر. در نتیجه غلظت های بالای بسیاری از ترکیبات سمی مراکز انتقال و دفن، به واسطه پتانسیل آن ها در آلوده نمودن آب می تواند تهدیدی برای سلامتی انسان باشد. خطر و تهدیدی اصلی شیرابه حاصل از مراکز دفن، نفوذ این مایع آلوده به آب های زیرزمینی، خاک و چاه های اطراف می باشد. وجود موادی چون فلزات و مواد سمی دیگر و مواد ارگانیکی با غلظت های زیاد، از عوامل آلودگی شیرابه هستند. شیرابه حاوی بسیاری از باکتری هاست. در ترکیبات شیرابه آهن، کلرور، روی، کادمیوم، سرب، کروم، سولفات بسته به سن واحد دفن متغیر می باشند(عمرانی، 1391 : 3). 2-5-5. ترکیبات مواد زاید جامد شهری برای عملیات جمع آوری، نگهداری، حمل و نقل، دفع بهداشتی و بازیافت از تجزیه و تحلیل مواد تشکیل دهنده زباله استفاده می شود. ترکیبات فیزیکی زباله : از لحاظ ترکیبات فیزیکی زباله، زباله تشکیل شده از 1-پسماند مواد غذایی 2-کاغذ و مقوا 3-پلاستیک و لاستیک 4-پارچه 5-چرم 6-مواد زاید باغ 7-چوب 8-شیشه 9-قوطی های فلزی 10-اشیای بی ارزش ساختمانی(آجر و سنگ و گچ و ...) 11-خاک و خاشاک 12-استخوان. ترکیبات شیمیایی زباله : ترکیبات فرمولی مواد تشکیل دهنده زباله را بررسی می کند و همانند میزان کربن، هیدروژن، اکسیژن، ازت، سلفور PH و رطوبت (عمرانی،1377 : 52). 2-5-6. روش های دفع مواد زاید جامد شهری آخرین مرحله از مدیریت و ساماندهی مواد زاید، دفع آن است. این مرحله از نظر زیست محیطی اهمیت بسیار دارد. زیرا استفاده از روش های مناسب برای دفع زباله، از بروز مشکلات متعدد و ایجاد انواع آلودگی ها تا مدت طولانی جلوگیری می کند. مهمترین عواملی که در انتخاب روش مناسب دفع نقش دارند، عبارتند از : 1.ترکیب زباله 2.میزان شرایط زباله و تغییرات فصلی آن 3.شرایط محیطی (آب و هوا، آب های زیرزمینی، وجود زمین و ...) 4.امکانات تکنولوژی موجود 5.مخارج و امکانات اقتصادی 6.افکار عمومی و میزان همکاری شهروندان. تصمیم به اینکه باید با زباله چکار بکنید یک مشکل جدید نیست و مردم همیشه با زباله ها مشکل داشته اند. 2-6. سیر تحولات مواد زاید جامد شهری در جهان نگاهی به تاریخچه تولید، جمع آوری و دفن زباله نشان می دهد که شاید اولین خدمات زباله در زمان امپراتوری روم بنا شده است. بدین سان که مردم زباله های خود را به خیابان ریخته و سپس گروهی زباله را با وسایل اولیه نظیر بیل جمع کرده و در گودالی که در مرکز شهر قرار داشت دفن می کردند. در تمدن هند نیز از 6500 سال قبل از میلاد دفع فضولات مورد توجه بوده و چینی ها در بیش از 3000 سال قبل راجع به مواد هوموسی و استفاده از کمپوست در کشاورزی قوانینی داشته اند. در اوایل دوران اسلامی، مقرراتی برای عبور و مرور حیوانات و وسایل نقلیه در اماکن عمومی و بازارها وجود داشت که برای جلوگیری از ایجاد گرد و خاک وضع شده بود. کم کم با رشد جمعیت و توسعه شهرها خصوصاً در اروپا به مسئله زباله و دفع بهداشتی آن اهمیت داده شد. برای بازیافت مواد آلی و تهیه کود آلی یا کمپوست، چینی ها از جمله مللی بودند که حدود 4000 سال قبل از مواد زاید گیاهی و انسانی کود مناسبی تهیه کرده و آن را برای حاصلخیزی خاک مورد استفاده قرار می دادند. اما بهتر است که اولین گونه مدیریت مواد زاید جامد را در قرن 5 میلادی در یونان بدانیم که افراد ملزم به جمع آوری و حمل زباله خود به محل انباشت در شهر بودند. دولت یونان، اولین زباله دانی شهری را بیشتر از 2500 سال قبل افتتاح کرد. در طی قرون وسطی، ساکنان شهری اروپا، زباله های خود را خارج از درب خانه و در خیابان می ریختند و نمی دانستند بسیاری از بیماریها توسط شرایط محیطی آلوده ایجاد می شود. در سال 1473 کشور هلند که در آن زمان مقام اول را در نظافت شهری داشت آشغال دان های ویژه ای در نقاط مختلف شهر آمستردام برپا کرد. اولین وسیله و یا کامیون حمل زباله و فضولات انسانی در 1750 میلادی به وسیله Pierre Quteqaine به نمایش گذارده شد. در همان زمان کامیونی با تجهیزات بهتر از نظر حمل فضولات انسانی در دانشگاه Salamane مادرید به نمایش گذاشته شد. در اواخر سال های 1700 میلادی یک گزارش در انگلستان منتشر شد که بیماری ها را به دفع غیر بهداشتی زباله ارتباط داد. زمانی که بهداشت شروع شد، مردم شروع به جمع کردن زباله از خیابانها و نهرهای عمومی کردند. قبل از سالهای 1800 میلادی، اروپاییان حتی زباله های خود را می سوزاندند و انرژی ناشی از آن را برای تولید الکتریسیته استفاده می کردند. موقعیت در این طرف اقیانوس اطلس کمی متفاوت بود، برای مستعمران اولیه، ظاهراً آمریکا یک ذخیره بی پایان بود. آنها به راحتی زباله های خود را در یک زباله دانی خارج از شهر می ریختند و از یک زباله دانی و تا زمانی که پر شود استفاده می کردند و سپس از مکان دیگری استفاده می کردند. زمانیکه جمعیت آمریکا زیاد شد و مردم زمین ها را برای کشاورزی استفاده می کردند، مقدار زباله ها زیاد شد. اما روش خلاص شدن از زباله هنوز پیشرفت نکرده بود و مردم به کار ریختن آشغال در زباله دانی ادامه می دادند. امروزه حدود 55٪ زباله های تولیدی از شهر خارج و در محل های دفن زباله، بصورت های بهداشتی و غیربهداشتی دفن می شود. در سال 1876 اولین دستگاه زباله سوز، به علت اشکالاتی که در دفن زباله در انگلستان ایجاد شد، به وجود آمد و کم کم از انرژی حرارتی تولید شده از زباله استفاده های بسیاری به عمل آمد. لیکن بطور کلی تا سال 1900 میلادی مواد زاید جامد به طور مستقیم در روی زمین دفن می شدند. در سال 1910 روشهایی برای بوجود اوردن محل های بهداشتی دفع زباله پیشنهاد شد و پیش از آن یکی از ساده ترین روش ها یعنی دفن کردن در سال 1940 میلادی در آمریکا تجربه شد. تا سال 1950 میلادی، زباله ها فقط انباشت شده و پوشش داده می شدند و راه حل مناسب و بهداشتی برای از بین بردن آنها مدنظر نبود، ولی از سال 1959 به بعد دفن بهداشتی Sanitary Landfill روش اساسی دفع زباله در جوامع آمریکایی مورد توجه قرار گرفت (مهندسین مشاور خزر،1388 : 175). امروزه روش های دفع بی شماری وجود دارد. از نظر سرعت تجزیه بیولوژیکی مواد آلی موجود در زباله جامد به دو دسته کلی تقسیم می شوند : الف) مواردی که به سرعت تجزیه می شوند (3تا 5 سال) مانند پس مانده غذایی، روزنامه، کاغذ و مقوا و زایدات باغی. 2-7. سیر تحولات مواد زاید جامد شهری در ایران در کشور ایران کارهای متعدد و پراکنده ای در زمان های مختلف برای ارزیابی پتانسیل بازیافت مواد ارزشمند زباله صورت گرفته است، اما تا کنون کار یکپارچه و منسجمی انجام نشده است. در سال 1382 طرح توجیه فنی اقتصادی بازیافت در کل کشور به اجرا در آمده است که به عنوان سنگ بنای برنامه های کلان بازیافت مورد توجه قرار گرفته است، استان فارس نیز در این برنامه بطور کامل مورد مطالعه قرار گرفته است. تا قبل از این طرح مطالعات محدودی در استان فارس انجام شده بود. شهرداری ها در کشور با اینکه مرجع و منشا خدمات متعددی هستند لیکن تا کنون به دلایل مختلف نتوانسته اند توانمندی های خود را به نحو احسن در خدمت مردم بگذارند و از قضا وقتی که انتظار داشتند با تصویب قانون مدیریت مواد زاید جامد زمینه موثرتری برای خدمات پیدا کنند با جفای بیشتری مواجه شدند. امروزه عقیده عمومی بر این است که باید در شهر، مدیریت واحد شهری ایجاد شود نا همه مسئولان و سازمان هایی که مامور ارایه خدمات به شهر شده اند (اعم از اینکه عامل مدیریت های ملی بوده و به اقتضای ایفای وظایف، در شهر مستقرند و یا در زمره سازمانها و اشخاص عمومی غیر دولتی باشند) تحت هماهنگی مدیریت واحد شهری همسو گردند و با افزایش بهره وری آنها کیفیت و حتی کمیت خدمات ارتفاع یابد، لیکن شایان توجه است که باید علل و دلایلی را جستجو کرد که با وجود این همه قانون و مقررات و خواسته های مدیران ارشد نظام که حدوث و فعالیت چنین ساماندهی و سیستمی را در سخن اعلام می دارند و در عمل مصرانه پیگیری نمی کنند، باعث عدم تحقق مدیریت مذکور می شود و مضافاً اگر قدمی هم برای اصلاح امور مثل تدوین و تصویب قانون مدیریت مواد زاید جامد برداشته می شود آن قدم را از حرکت باز داشته و حرکت های موجود را نیز از حین انتفاع ساقط می کنند. جایگاه شهرداری در نظام حکومتی کشور، جایگاه یک ساماندهی حکومتی است که بخش محلی حکومتی را در شهر مدیریت می کند و چون نزدیک ترین وجه از شاکله حکومت در حوزه عملیات اجرایی، به مردم است لذا صالح ترین سازمانی است که می تواند و باید در محل (شهر) مصداق حکومت مردم بر مردم تلقی شود و ضرورت دارد که توان های مدیریتی او توسط مدیران ملی حکومت شناخته شده و رسمیت آن تثبیت گردد تا حکومت را قادر نماید که خدمات خود را با اطمینان از پذیرش و رضایت مندی مردم در اقصی نقاط کشور ارایه کند. طرح بررسی و تحلیل مشکلات قانون و مدیریت مواد زاید جامد، آیین نامه اجرایی آن با توجه و عنایت بیشتر مدیران به خصوص مدیران ملی کمک خواهد کرد تا مدیران شهری ارایه خدمات بهتری را عهده دار شوند و با شناخت کافی از شهرداری و جایگاهش، قانون را بازنگری و با اصلاح آن خدمات خود را اثر بخش تر سازند. سیستم جداسازی مواد زباله در ایران دارای نظم ویژه ای نبوده و اخیراً سازمان بازیافت شهرداری تهران اقداماتی جهت ساماندهی بازیافت انجام داده که هنوز جایگاه واقعی خود را پیدا نکرده است معمولاً روش های زیر جهت جداسازی مواد در تهران صورت می گیرد(مجموعه مقالات سومین همایش ملی مدیریت پسماند،1388 :37). توسط کارگران دوره گرد و با استفاده از چرخ های دستی یا وانت از خانه ها. توسط اماکن و فروشگاه های ویژه که از افراد یا مراکز تولید خریداری نموده و به فروش کلی مواد مبادرت می کنند. به روش تعیین قرارداد با تولید کنندگان در موسسات بویژه صنایع تولیدی کاغذ، کارتن و پلاستیک که توسط فروشگاه ها یا مراکز خرید انجام می شود. توسط کارگران نظافت شهری در شهرداری ها، البته این روش از طرف شهرداری ها ممنوع اعلام شده است. اما گهگاه در برخی شهرها دیده می شود. فروش مواد زاید گیاهی پسمانده های میوه ها و حتی نان های خشک به دامداران برای تغذیه دام و طیور. بدیهی است انجام این عمل به علت غیر بهداشتی بودن بایستی صریحاً ممنوع اعلام شده و یا ترتیبی اتخاذ گردد که مواد زاید تولیدی در میدان های بار و بازارهای سبزی به سرعت توسط شهرداری های محلی جمع آوری شود و برای تهیه کود به خارج از شهر حمل گردد (بقایی، 1379: 50) در کشور ایران با محاسبه 800 گرم زباله سرانه، هر روز بالغ بر 50000 تن مواد زاید جامد تولید می شود که در مقایسه با سایر کشورهای جهان با 292 کیلوگرم زباله هر نفر در سال در حد متعادلی قرار گرفته است. لیکن ازدیاد جمعیت و توسعه صنعت به گونه ای که در برنامه سوم جمهوری اسلامی ایران مطرح است موجبات ازدیاد مواد زاید جامد و بالطبع تغییرات فیزیکی-شیمیایی آنها را بوجود می آورد به طوریکه برنامه های جمع آوری و دفع زباله موجود جوابگوی نیازهای این بخش از کار نخواهد بود. امر جمع آوری، دفع بازیافت و اصولاً ساماندهی مواد زاید جامد در ایران با توجه به نوع و کیفیت زباله های ایران تفاوت فاحشی با سایر کشورهای جهان دارد، لذا بکارگیری هرگونه تکنولوژی بدون شناخت مواد و سازگاری با آن کار ارزنده ای نیست. وجود 70٪ مواد آلی قابل کمپوست و بیش از 40٪ رطوبت در زباله های خانگی از یک سو و تفاوت فاحش آب و هوا و شرایط زیست در مناطق مختلف کشور با سبک و فرهنگ منحصر بخود از سوی دیگر خود دلیلی بر عدم استفاده بی رویه از تکنولوژی های وابسته به خارج است. تجربه سال ها رکود در عمل آوردن کمپوست و پرداخت هزینه های گزاف جمع آوری و دفع زباله که تنها برای شهرهای مختلف کشور روزانه حدود 20٪ بودجه شهرداری ها را تشکیل می دهد نشانگر اهمیت این مسئله در برنامه های محیط زیست کشور است (سازمان محیط زیست، 1383 :35). به دلیل استاندارد نبودن محل دفن مواد زاید جامد شهری در سطح کشور، شیرابه موجود در آن ها سبب آلوده شدن آب و خاک می گردد به عنوان مثال به شهر گرگان اشاره می کنیم. با توجه به غیر استاندارد بودن محل دفن زباله در شهر گرگان (استفاده از روش دفن غیر بهداشتی تلنباری بدون بستر نفوذناپذیر یا کنترل شیرابه ها و تمرکز نزولات جوی منطقه در فصول بهار و زمستان و امکان نفوذ شیرابه زباله های شهر گرگان به سفره های آب زیرزمینی منطقه) برای اولین بار در بهار و زمستان سال 1380 آلودگی آب های زیرزمینی در مجاورت محل دفن مواد زاید جامد شهری گرگان از نظر کیفیت شیمیایی و نوع آب زیر زمینی مورد بررسی قرار گرفت. محل دفن زباله های شهر گرگان به مدت بیش از 26 سال به عنوان بستر دفن زباله های این شهر به روش دفن تلنباری و بدون بستر نفوذناپذیر و هرگونه سیستم جمع آوری، یا کنترل شیرابه ها مورد استفاده قرار گرفته است. چنانچه از نتایج تجزیه فیزیکی-شیمیایی آب های زیرزمینی مجاور محل دفن زباله های شهر گرگان استنباط می شود، هدایت الکتریکی این آب ها 140 تا 2620 میلی موس بر سانتی متر بوده که در برخی چاه ها بسیار بالاست و برای شرب مناسب نیست. در ایران فقط چندین شهر کشور مثل تهران، رشت، شیراز، ساری، همدان، اصفهان، مشهد و سمنان آنالیز فیزیکی مواد زاید جامد انجام شده است. در این شهرها معمولاً اجزاء به 6 دسته کاغذ، کارتن و مقوا، پلاستیک، فلزات، شیشه، مواد فسادپذیر، مواد متفرقه و غیره تقسیم شده اند (مجله شهرداری ها، 1385 :22). در ایران از زمان تصویب قانون بلدیه (20 ربیع الثانی 1325 قمری)، نظافت شهری به عهده شهرداری گذاشته شد و این وظیفه در قوانین بعدی نیز استمرار پیدا کرد. بر اساس قانون شهرداری (مصوب 1344) موارد زیر در زمینه نظافت شهری به عهده شهرداری ها گذاشته شد. نظافت، نگهداری و تسطیح معابر، نظافت و نگهداری فاضلاب، نظافت و نگهداری انبارهای عمومی، نظافت و نگهداری مجاری آب ها، تعیین محل های مخصوص زباله، مراقبت در امور بهداشتی، تاسیس مراکز درمانی، جلوگیری از شیوع امراض، جلوگیری از صنایع مزاحم، ایجاد رختشوی خانه و آبریزگاه، ایجاد حمام عمومی، رعایت شرایط بهداشتی در کارخانه ها، رعایت پاکیزگی در گرمابه ها و اقدامات مختلف برای نظافت و زیبایی شهر. اگرچه به مرور زمان انجام بعضی از وظایف نام برده به عهده وزارت خانه ها و سازمان های دیگر گذاشته شد. ولی جمع اوری، حمل و نقل و دفع انواع مواد زاید جامد شهری و نظافت معابر و فضاهای عمومی (نظیر بوستان های شهری) هم چنان به عهده شهرداری ها باقی مانده است (ریاحی،1381 :18). 2-8.ساماندهی تولید، جمع آوری، حمل و نقل زباله و تمام شیوه های دفع زباله باید به صورت درست طراحی، برنامه ریزی و تصمیم گیری شوند که کلیه این موضوعات در حیطه کار ساماندهی است که باید با کمک برنامه ریزی و مدیریت درست تمام این مواد را ساماندهی کرد تا به نتیجه مطلوب برسیم (سعیدنیا، 1378 :61). 2-8-1. سیستم ساماندهی زباله در ایران مسئولیت ساماندهی مواد زاید جامد (زباله) شهری در ایران به عهده شهرداری ها است. در اوایل دهه 1290، شهرداری در نقاط مختلف کشور ایجاد شدند و به ارایه خدمات پرداختند. علیرغم اینکه حدود 90 سال از ارایه خدمات شهری در شهرداری ایران می گذرد ولی هنوز هم در بسیاری از شهرداری های ایران از روشهای ابتدایی برای جمع آوری زباله ها استفاده می شود و در هیچ یک از شهرهای کشور هنوز هم سیستم ساماندهی مواد زاید به فرم کامل و سیستماتیک وجود ندارد. در اکثر شهرها فقط زمینه جمع آوری و حمل و نقل مواد به بیرون از شهرها اقداماتی انجام شده است ولی سایر عناصر سیستم ساماندهی زباله فراموش شده اند(مدیریت خدمات شهری، 1388 :40). به طور کلی مشکلات ساماندهی مواد زاید شهری در کشور را می توان به صورت زیر خلاصه کرد : عدم نگرش علمی به موضوع زباله های شهری. عدم اقدام برای بکارگیری سیستم های مدرن مدیریت مواد زاید جامد شهری. فقدان پشتوانه تحقیقاتی لازم برای اصلاح وضع مدیریتی فعلی. عدم توجه به نیروهای متخصص و کارا. استفاده از نیروهای غیر متخصص بویژه در سطح برنامه ریزی و طراحی. تکیه بر استفاده از نیروی انسانی به جای ماشین آلات. عملکرد پایین و غیر بهداشتی بودن اغلب روش های مورد عمل. تلنبار کردن زباله در زمین های اطراف شهرها و در بعضی از موارد تخلیه آنها در حاشیه رودخانهها. عدم تمایز بین مواد زاید خطرناک و سایر مواد زاید شهری و جمع آوری و حمل و دفع آنها بصورت یکسان و با هم. عدم وجود برنامه های پردازش و بازیافت رسمی و قانونی و در عوض انجام دادن بازیافت های غیر قانونی و کاملاً غیر بهداشتی (بهجت، 1384 : 15). در ایران بافت شهرها طوری است که بسادگی نمی توان بین کاربری های مختلف، یک مرز معینی را مشخص کرد. در وضعیت فعلی مامورین و مسئولان، کلیه مواد زاید تولید شده در محدوده شهری را جمع آوری و به محل زباله منتقل می کنند. سیستم های مدیریت مواد زاید جامد شامل، موارد مالی راه اندازی، مدیریت وسایل و تجهیزات کلی، گزارش دهی، محاسبه قیمت و بودجه اداره قراردادها، انتظامات و خطوط راهنما و روابط عمومی می باشند. در بیشتر شهرها مسئولیت مواد زاید جامد به عهده شهرداری و یا سازمان های تابعه آن می باشد (موسوی جعفر، 1382 :73). شناسایی و دسته بندی مشکلات مدیریت مواد زاید جامد لزوماً امری مشترک بین شهرهای مختلف نیست. بنابراین الگوبرداری از مشکلات شهرهای دیگر نه تنها ممکن است به شناسایی اولویت های اصلی کمک ننماید، بلکه مسایل و مشکلات غیر واقعی را پر رنگ جلوه دهد و به پیچیدگی آن بیفزاید. و در نهایت باعث اتلاف هزینه، زمان و عملکرد نیروی انسانی و حتی بی اعتمادی مردم نسبت به اقدامات شهرداری می گردد. مهمترین وظیفه در رابطه با شهرداری ها به عنوان نهاد مدیریت اجرایی پسماندهای شهری شناسایی مشکل و سیاستگذاری در سطح محلی است. در صورت نیاز، می توان برای مراحل بعدی (از انتخاب راه حل تا اجرای طرح) از پتانسیل بخش خصوصی (مشاوران و پیمانکاران) بهره گرفت. خوشبختانه در سالهای اخیر سازمان های مختلفی برای بهینه سازی مدیریت مواد زاید جامد تشکیل شده است که می توان به سازمان بازیافت و تبدیل مواد شهرداری تهران و ستادهای مواد زاید جامد در برخی از شهرها اشاره نمود. سلسله مراتب ساماندهی مواد زاید جامد در اغلب شهرهای ایران بدین صورت است که مسئول خدمات شهری به عنوان یک زیر مجموعه شهردار هر منطقه فعالیت می کند و وظیفه اصلی آن ارایه خدمات مورد نیاز هر شهر از جمله جمع آوری، حمل و نقل و دفع زباله می باشد (تکدستان، 1384 :25). طبق قانون مدیریت پسماندها (اصل پنجاهم قانون اساسی) جمهوری اسلامی، پسماند ویژه به کلیه پسماندهایی اطلاق می شود که به دلیل بالا بودن حداقل یکی از خواص خطرناک از قبیل سمیت، بیماری زایی، قابلیت انفجار یا اشتعال، خورندگی و مشابه آن نیاز به مراقبت ویژه داشته باشد و آن دسته از پسماندهای پزشکی و نیز آن بخش از پسماندهای عادی، صنعتی، کشاورزی که نیاز به مدیریت خاص دارند جزء پسماندهای ویژه محسوب می شوند. کشورهای در حال توسعه در طی فرایند صنعتی شدن هر روز با حجم بیشتری از زباله های متنوع روبرو می شوند. این در حالی است که رشد سریع جمعیت و افزایش فعالیت های اقتصادی با فقدان آموزش در زمینه مدیریت جدید مواد زاید همراه بوده است. در کشور ایران نیز بدلیل هزینه بر بودن دیگر روشهای مدیریتی و نیز فراهم بودن مکان های مناسب جهت دفن مواد زاید، دفن در زمین همواره جزء اولین گزینه ها در مدیریت موار زاید محسوب می شود. تاکنون محل خاصی برای این مهم در نظر گرفته نشده است و مواد زاید اغلب مشابه با سایر پسماندهای شهری دفن شده اند. اخیراً سازمان حفاظت محیط زیست کشور مطالعات مکان یابی محل دفن پسماندهای ویژه در تمام کشور را به مراکز پژوهشی واگذار کرده است(حافظی، 1391 : 2). 2-9. مکانیابی دفن زباله مکانیابی و یافتن محل مناسب برای دفن زباله یکی از مهم ترین بخش های سیستم مدیریت مواد زاید جامد شهری است و از طرف دیگر علم ژئومورفولوژی با توجه به ماهیت خود که به منشاء و تحول اشکال زمین، فرآیندهای تشکیل آنها یا ترکیب مواد سازنده آن مربوط می شود ( محمودی،1381: 5) در امر مکانیابی زیست محیطی نقش بسزایی دارد .چرا که عدم توجه به مطالعات ژئومورفولوژیکی در فرآیند برنامه ریزی شهر بخصوص در امر مکان یابی مشکلاتی مانند سیل گیری، یخبندان، نفوذ شیرابه در آب های زیر زمینی و آلودگی آب های سطحی، قرارگیری بر اراضی ناپایدار و بروز مشکلات ریزش، خزش و غیره را به دنبال دارد. هدف نهایی این معیارها یافتن مناسب ترین محلی است که کمترین اثرات سوء زیست محیطی را بر محیط اطراف منطقه دفن داشته باشد (1صغری مقدم،1378: 18). معیارها و عوامل متعددی در انتخاب محل مناسب دفن بهداشتی مواد زاید جامد شهری دخالت دارند که هر کدام به نوبه خود اهمیت خاصی برخوردارند و محدودیت هایی را در انتخاب محل ایجاد خواهند کرد (عبدلی،1379: 18). از مهم ترین این معیارها، عوامل ژئومورفیک می باشند ( سنگ بستر، اراضی ناپایدار، خاک، گسل، شیب، ژئوهیدرولوژی و...). علاوه بر معیارهای ژئومورفولوژی عوامل مختلفی نظیر عمق آبهای زیر زمینی، وضعیت اقلیم، عوامل زیست محیطی، کاربری اراضی، شبکه جاده ها و ... نیز در این زمینه دخالت داشته اند که در انتخاب مکان دفن زباله مفیدند (اصغری مقدم، 1378: 2). شناخت مکانی که به عنوان دفن مواد زاید طبیعی و به طور خاص باید ژئومورفولوژی را در بر بگیرد. 2-10. هدف از مکانیابی دفن زباله مکانیابی از مهمترین مراحل است زیرا مکانیابی مناسب می تواند بسیاری از مشکلات قابل پیش بینی در یک محل دفن را به شکل قابل توجهی مرتفع سازد. این مشکلات نه تنها جنبه های ژئومورفولوژی و زیست محیطی و اجتماعی، بلکه جنبه های اقتصادی نیز دارند (شمسایی فرد،1382 :12 و حیدرزاده،1382 : 20 ). مکان یابی مناسب محل دفن یا مکان یابی صحیح موثرترین و مهمترین قدم برای ایجاد و توسعه یک برنامه رضایت بخش دفن است در صورت امکان محل دفن مواد زاید جامد شهری باید هنگام تهیه طرح جامع توسعه و عمران شهری تعیین و زمین آن خریداری گردد. در این راستا، بهره گیری از تحلیل سیستم های اطلاعات جغرافیایی با استفاده از نرم افزار متداول Arc View بسیار موثر می باشد و از آنجا که خروجی های چنین سیستم هایی بصورت تصویری و بر روی نقشه نمایان می گردد لذا تصورات، برداشت ها و استنتاجات ذهنی را به شدت تقویت نموده، موجب بهینه سازی تصمیمات می گردد (رضایی، 1386 : 5). 2-11. اهمیت دفع بهداشتی مواد زاید شهری اغلب مردم دوست ندارد از زباله یا مواد زاید، نگهداری کنند؛ زیرا نمی خواهند بخشی از محیط زندگی شان را اشیای بی مصرف اشغال کند. مواد زاید هر یک به تنهایی و یا در ترکیب با یک دیگر، عموماً مخل نظم و زیبایی محیط می باشند. از این رو سایر مردم تلاش می کنند که این مواد را از محیط زندگی خود دور نگه دارند. اما آن چه جمع آوری و دفع زباله را به کاری ضروری و اجتناب ناپذیر بدل کرده، رعایت بهداشت است. بخش زیادی از مواد زاید شهری خصوصیاتی دارند که بنا بر آن خصوصیات، ماندنشان در محیط زندگی، سالم انسان و موجودات زنده را به خطر انداخته، موجب بروز مشکلاتی در محیط های انسانی می شوند. آلودگی هوا، خاک، آبهای سطحی و زیر زمینی، همچنین پدید آمدن محیطی مناسب برای زندگی حشرات و حیوانات موذی و تکثیر آنها، از مهمترین مشکلات ناشی از دفع غیربهداشتی زباله هستند. که هر یک می توانند، آرامش و سلامت شهروندان را خطر مواجه کنند. یا بیماری ها کشنده و حتی مرگ و میر همگانی را در جامعه شیوع دهند(سعیدنیا،1382 : 20). 2-12. مناطق مناسب برای دفن زباله انتخاب زمین مورد نیاز و مناسب برای دفن زباله های شهری مهم ترین عمل در دفن بهداشتی محسوب می شود که باید با دقت کافی و همکاری ادارات و موسساتی چون حفاظت محیط زیست، بهداشت محیط، شرکت های امور آب، سرجنگل داری، کشاورزی و منابع طبیعی و نیز با تشریک مساعی شهرداری ها انجام شود. محل دفن بهداشتی زباله باید حداقل برای 25 سال در نظر گرفته شده و در محدوده توسعه شهر نباشد. این امر هم از نظر ایجاد ترافیک ناشی از رفت و آمد کامیون های زباله کش و هم از نظر مسایلی که در اجرای عملیات در محل دفن مورد توجه است، حایز اهمیت است. انتخاب نوع زمین برای طراحی دفن بهداشتی زباله که هیچ آسیبی به محیط زیست پیرامون خود نداشته باشد و عملیات بهره برداری و نیز ابزار مورد نیاز تاثیر بسیار مستقیمی در این مورد دارد. فاکتورهای مهمی که در انتخاب محل دفن زباله باید مورد توجه قرار گیرد عبارتند از : توجه با استفاده های آتی از زمین و توجه خاص هر طرح جامع توسعه شهری فاصله محل دفن زباله از شهر معمولاً 20 تا 30 کیلومتر برآورد می شود. دسترسی به محل دفن راه های ارتباطی موجود بایستی نزدیک بزرگراه ها باشد، مسئله ترافیک، ... . فضای دفن بهداشتی زباله باید زمین مورد نیاز دفن بهداشتی زباله به علت تغییر جمعیت معمولاً برای یک دوره 20 تا 40 ساله در نظر گرفته شود. توجه به بهداشت و سلامت عمومی، توپوگرافی و دخایر حیاتی منطقه مطالعات هیدرولوژی و زمین شناسی جایگاه، قابلیت دسترسی به خاک پوشش مناسب و ... (حلوایی، 1387 ، تارنمای تخصصی علوم زمین و کنترل آفات). 2-13.مقررات مکان‌یابی محل دفن زباله‌های شهری از نظر مسائل زیست محیطی 2-13-1.درآمد مشکل دفع مواد زاید جامد همواره و از سال‌های دور گریبان‌گیر بشر بوده است. شاید ساده‌ترین و ممکن‌ترین راه حلی که برای این معضل در ابتدا به نظر می‌رسد، تلنبار نمودن زباله در زمین‌های پست خارج از محدوده شهر و سپس سوزاندن آن و به منظور جلوگیری از آلودگی بود. مدت‌ها این روش بدون توجه به اثرات سوء آنی و آتی آن، به عنوان عملی‌ترین روش در نقاط مختلف جهان انجام می‌شود و کماکان نیز در برخی از کشورهای جهان انجام می‌گیرد، تا اینکه موضع‌گیری در برابر مشکلات و مسائل ناشی از دفع زباله در مکان‌های مذکور سبب شد تا در برخی کشورهای جهان زباله‌دان‌های رو باز به سرعت جای خود را به محل‌های دفن بهداشتی جدید دهند. از جمله مهمترین مشکلات دفن زباله و راه‌حل‌های مطرح شده جهت رفع آن می‌توان از مشکل دود و بو نام برد که منجر به منع سوزاندن زباله‌ها گردید: مشکل مربوط به حشرات، جوندگان، حفظ زیبایی محیط که موجب بکارگیری پوشش روزانه گشت: قابلیت احتراق و نشست زباله‌ها که به افزایش کوشش‌هایی جهت متراکم نمودن زایدات انجامید و در نهایت قابلیت آلوده‌سازی آب‌های سطحی و زیرزمینی که منجر به ایجاد خاکریز، پوشش روزانه، استر(liner) و سیستم‌های جمع‌آوری شیرابه گردید. نتیجه نهایی این تغییرات و عوامل دیگر بود که تکامل قابل توجهی در مکان‌های دفع مواد زاید جامد بوجود آورد. با وجود این موضوع دفن بهداشتی در ایران مبحث جدیدی به شمار می‌آید چرا که در اکثر مناطق ایران کماکان زباله بصورت تلنبار، سوزاندن و در بهترین شرایط بصورت دفن غیر بهداشتی دفع میگردد. متاسفانه تلقی نادرست از دفن بهداشتی باعث شده است شهرداری‌ها که متولیان مدیریت مواد زاید جامد شهری می‌باشند صرفاً حفر یک گودال، قراردادن زباله در آن و پوشاندن آن با خاک را یک دفن بهداشتی بدانند، در حالی که دفن بهداشتی مواد زاید مقوله‌ای است دارای مراحل دقیق (اعم از انتخاب مکان و آماده‌سازی آن و بهره‌برداری از محل) که هر کدام نیاز به انجام مطالعات و اعمال مدیریت صحیح دارند، در هر حال، نکته مهم این است که از دیدگاه اکثریت مردم یک محل دفن- چه برای مواد زاید شهری و چه مواد زاید خطرناک- تاسیسات منفی و نامطلوبی است و طرز تلقی مردم بویژه نسبت به مکان‌های دفنی که در مجاورت محل کار یا زندگیشان باشد، منفی است. حتی به نظر می‌رسد که آگاهی از نیاز به یک سیستم دفع قابل قبول برای زایدات، علاقه شهروندان را چندان به داشتن و خواستن چنین چیزی برنیانگیزد و بخصوص در جوامع غربی اصطلاحاتی نظیر «نه در حیات خلوت من» (NIMBY)، مطلقاً هر جایی را نزدیک هر کسی نساز (BANANA)، نه روی سیاره زمین (NOPE) و ... بیشتر مشکل‌ساز هستند. از این نظر انتخاب یک محل دفن و ارائه توجیه منطقی در ارتباط با فرآیند مکان‌یابی نیازی است که همواره احساس می‌شود، از سوی دیگر به لحاظ قانونی تنها وظیفه مهمی که در این رابطه به موجب تبصره 4 بند 2 ماده 55 قانون شهرداری‌ها، بر عهده شهرداری‌های کشور نهاده شده است، تعیین محل‌های مخصوص تخلیه زباله، نخاله و فضولات ساختمانی، مواد رسوبی فاضلاب‌ها و نظایر آن و اطلاع آن- ضمن انتشار آگهی که عموم است. در این تبصره همچنین قید گردیده که محل‌های تخلیه زباله باید خارج از محدوده شهر تعیین شوند و رانندگان وسائط نقلیه اعم از کند رو و یا موتوری مکلفند آنها (زباله‌ها) را فقط در محل‌های تعیین شد و تخلیه نمایند. لذا با توجه به مطالب یاد شده این مقاله با هدف پرداختن به اولین- و به قولی مهمترین- مرحله فرآیند دفن بهداشتی- یعنی مکان‌یابی- معیارها و ضوابط موثر در امر مکان‌یابی محل دفن مواد زاید جامد را مورد بررسی قرار می‌دهد. 2-13-2.دسته بندی عوامل مؤثر در مکان‌یابی محل دفن بطور کلی یک محل دفن باید در مکانی استقرار یابد که از جهات گوناگون اعم از زیست‌محیطی، اجتماعی و اقتصادی کمترین ضرر را به وجود آورد. به جرأت می‌توان گفت که یک مکان‌یابی صحیح می‌تواند بیش از نیمی از نگرانی‌های موجود در یک محل دفن را مرتفع سازد. در جدول 1 فهرستی از مجموعه مسائلی که در زمینه مکان‌یابی یک محل دفن وجود دارد، ارائه شده است. جدول 2-1- مسائل مربوط به مکان‌یابی محل دفن زباله معضلنگرانی (موضوع)خطر برایمسیرالف- آلودگی آب1- چاه‌ها2- نهرها، رودخانه‌ها، دریاچه‌ها و غیرهانسان (سلامت) انسان (سلامت)حیات آبخوان (Aquifer) حیات گیاهحیات جانورآب زیرزمینی آب سطحیآب سطحی/ زیرزمینی آب سطحی/ زیرزمینی آب سطحی/ زیرزمینی ب- آلودگی هوای محل1- بو2- مواد شیمیایی3- فیزیکی (گاز متان)4- سر و صدا5- گرد و غبار6- دود7- گازهای گلخانه‌ای انسان (زیبایی شناسی) انسان (سلامت) گیاهان انسان (انفجار) گیاهان انسان (زیبایی شناسی) انسان (زیبایی شناسی- سلامت) انسان (زیبایی شناسی – سلامت) انسان (اقلیم جهانی)جوجوجوخاک سنگ یا جوخاک سنگ جوجوجوجوج- تعارض با حیات وحش1- پرندگان2- حیواناتانسان (رفت و آمد هواپیما، مزاحمت)انسانجوتماس مستقیمد- انتقال1-تصادفات2- سر و صدا3- گردو غبارانسان (سلامت) انسان (زیبایی شناسی) انسان (زیبایی شناسی) محور حمل و نقلجوجوهـ- اجتماع1- زیبایی شناسی محل2- کاربری هماهنگ زمینمالکان زمین مجاور مالکان زمین مجاورکاهش لذت زندگی کاهش لذت زندگی و- اقتصاد1- انتقال و ارسال زایدات2- هزینه کلی3- هزینه بهره‌برداری4- گنجایش و عمر5- ارزش زمین6- در دسترس مالیات دهندگان بودن پوشش مالیات دهندگانمالیات دهندگان مالیات دهندگانمالیات دهندگان مالکان زمین مجاورمالیات دهندگاکاهش درآمدکاهش درآمدکاهش درآمدکاهش درآمد کاهش دارایی خالصکاهش درآمد این مشکلات به هر شکلی که باشد، تلاش برای رفع آنها به منظور رسیدن به اهداف ذیل صورت می‌گیرد. 1-     به حداقل رساندن خطر برای سلامت عموم در محل 2-     به حداقل رساندن تاثیرات منفی محل مورد نظر بر محیط زیست. 3-     محل مورد نظر بالاترین سطح خدمات را برای کاربران تجهیزات تسهیلات فراهم آورد. 4-     محل مورد نظر حداقل هزینه را برای کاربران تسهیلات دارا باشد. البته همواره باید در نظر داشت که بسیار غیر محتمل است که محل تعیین شده، تمام نگرانیهای موجود را مرتفع سازد، در نتیجه باید یک محل در مقایسه با مکانهای دیگ مشخصات بهتری داشته باشد و سپس از ابزاری ویژه جهت تشخیص پراهمیت‌ترین آثار، به منظور هدفمند نمودن فرآیند مکان‌یابی، استفاده شود، یعنی صفات و خصوصیات مورد نظر از طریق به کارگیری روشهای خاصی اولویت بندی گردند. (جدول 2)، در این زمینه استفاده از یک سری سؤالات کلیدی طبقه‌بندی شد، همانند آنچه در جدول 3 فهرست گشته است، بسیار راهگشا خواهد بود. جدول2-2- ترتیب تقدم گروهی و پدیده‌های ارزیابی مورد استفاده به منظور تمایز بین مکان‌ها ردیفگروه متقدمدرصد اهمیتپدیده‌های مورد ارزیابی1 23         45ایمنی و سلامت عمومی محیط زیست طبیعیمحیط زیست اجتماعی         محیط زیست فرهنگیهزینه اقتصادی4/33 4/205/15         4/152/15هیدرولوژی، هیدروژئولوژیخدمات و ایمنی ترافیک و بهره‌برداریبیوفیزیکیکشاورزیتاثیرات بر اجتماعاتتاسیسات جمعیبو، گرد و غبارسر و صداتاثیرات بصریهماهنگی کاربری زمینپدیده‌های تاریخیباستان شناسیدلار (ریال) جدول2-3- برخی از سوالات با مکان‌یابی محل دفن -  کاربری فعلی زمین و ناحیه بندی محل پیشنهادی چیست؟ -  کنترل دولت بر کاربری مجاز زمین در محل چگونه است؟ -  توانایی دسترسی به محل چقدر است (مالک آن کیست)؟ -  ملاحظات اقتصادی در ارتباط ا هزینه‌های حمل و نقل، هزینه‌های کلی و راهبردی و قیمت زمینهای واگذار شده کدامند؟-  شرایط و نوع خاکهای محل چگونه است؟-  نهرها، رودخانه‌ها، دریاچه‌ها و منابع آبی که در آن نزدیکی وجود دارند و ممکن است بوسیله رواناب سطحی یا زیر سطحی تحت تاثیر قرار گیرند کدامها هستند؟-  کدام پارکها، فضاهای باز و تفرجگاههای عمومی در آن نزدیکی وجود دارد؟-  چه شرایط زمین شناسی، هیدروژئولوژیکی و زیر سطح ای بر آن مکان حاکم است و آیا هیچ نوع ناپایداری در بستر آن وجود دارد؟-         آیا خاک دارای ظرفیت تبادل یونی بالایی برای کاهش آلاینده‌ها میباشند؟-         آیا آبخوان‌های ویژه تغذیه در آن نزدیکی وجود دارند؟-         آیا آثار باستانشناسی و تاریخی در محل وجود دارند؟-         آیا گونه‌های گیاهی یا حیوانی در معرض خطر در محل (یا در نزدیکی محل) وجود دارد؟-         آیا تالابهایی در آن نزدیکی وجود دارند که تحت تاثیر قرار گیرند؟ -         میزان نزدیکی به جاده‌های اصلی چقدر است؟ آیا محدودیتهای بار در جاده‌ها وجود دارد؟ -         ملاحظات زیبایی شناختی در ارتباط با بو، سروصدا و غبار برای ساکنان مجاور چگونه است؟-         آیا فرودگاههایی در آن نزدیکی وجود دارند که از اجتماع پرندگان موجود در محل دفن تحت تاثیر قرار گیرند؟ -         آیا آبخوان‌های محصور یا آزاد در اعماق کم وجود دارند؟-         چه کاربردهای نهایی بالقوه‌ای برای محل تکمیل شده میتوان متصور شد؟ در هر حال بنابر مطالب ذکر شده، قبل از مرحله تصمیم‌گیری برای انتخاب یک محل دفن، باید مطالعات وسیعی انجام داد که در ذیل برخی از مهمترین زمینه‌های مطالعاتی مورد بررسی قرار گرفته است: 1-     بررسی اقتصادی: با اینکه همواره بررسی‌های اقتصادی و برآورد هزینه‌ها سم طرح از مهمترین مراحل در تمامی امور مهندسی و طراحی است، اما در فرآیند مکان‌یابی این موضوع در درجه آخر اهمیت قرار دارد (جدول 2)، چرا که در مقایسه با دیگر عوامل می‌توان تا حدی از آن چشم‌پوشی کرد. البته این امر دلیلی بر عدم انجام مطالعات اقتصادی در طرح مکان‌یابی محل دفن نیست، زیرا در برخی گزینه‌های مشابه، این مسائل اقتصادی است که انتخاب نهایی را ممکن می‌سازد. قسمت اعظم هزینه در فرآیند مکان‌یابی را خرید زمین تشکیل می‌دهد و باید در نظر داشت که همیشه یک زمین ارزان بهترین زمین نیست، چرا که ممکن است مخارج بعدی آن نظیر آماده‌ساری- بالا باشد: از اینرو در ارزیابی هزینه، همه موارد هزینه‌بر باید در نظر گرفته شود. همچنین گاهی اوقات لازم است بجای خرید زمین آن‌را برای مدتی اجاره کرد. به غیر از قیمت زمین سایر هزینه‌ها عبارتند از: سرمایه‌گذاری در زمینه بررسی عوامل فیزیکی و زیست محیطی محل دفن (از قبیل توپوگرافی، هیدرولوژی و هیدروژئولوژی، خاک‌شناسی، نقشه‌برداری) و نیز مخارج آماده‌سازی و احیاء توسعه زمین (مانند تمیز کردن، خاک‌برداری، احداث زهکشی و جاده‌های فرعی، احداث تسهیلات و آبرسانی، برق‌رسانی، تلفن و حصار). همچنین هزینه پرداخت دستمزد کارگران و بیمه آنها، هزینه حمل و نقل مواد زاید و خاک پوششی، هزینه احداث ساختمان‌های رفاهی و اداری و نهایتاً هزینه تعمیر و استقرار تجهیزات لازم از جمله موارد قابل توجه و بررسی است. 2- زیبایی و پذیرش از سوی مردم: تا حد امکان باید سعی شود که محل دفن از انظار دور باشد و زیبایی ظاهری یک منطقه را خدشه‌دار ننماید. در پاره‌ای مواقع به علل گوناگون، مثلاً کمبود زمین مناسب، لازم می‌شود که محل دفن فاصله چندانی با مناطق مسکونی نداشته باشد که در این صورت به احتمال قریب به یقین اعتراض ساکنان را به دنبال خواهد داشت. لذا در اینگونه مواقع اولین قدم قبل از اجرای طرح اینست که مورد روش دفن بهداشتی به مردم اطراف زمین مورد نظر از راههای گوناگون آگاهیهای لازم داده شود. موارد مورد اعتراض مردم عموماً شامل: ایجاد بوی نامطبوع، آتش‌سوزی، وجود حشرات، پرندگان و حیوانات، پراکندگی زباله‌های سبک، سرو صدا، گرد و غبار و حتی کاهش بهای زمین و خانه‌های اطراف محل دفن می باشد که از طریق آموزش صحیح تا حدودی قابل حل است.   3- توپوگرافی محل دفن: تعیین توپوگرافی محل دفن، به دلیل موثر بودن بر نوع عملیات، روش دفن، طراحی زهکشی‌های منطقه دفن، نوع تجهیزات مورد نیاز، تعیین تراز آب‌های زیرزمینی، تعیین نوع استفاده آتی از زمین، پیش‌بینی توسعه اقدامات آتی و توسعه تجهیزات دفن با ارزش و مهم است. معمولاً مناطق مرتفع و مسطح (با شیب کم) در صورت داشتن سایر شرایط نظیر نفوذناپذیر بودن خاک، مناسب‌ترین مکان‌ها هستند. چنین زمین‌هایی در آینده می‌توانند بعنوان مناطق صنعتی و یا تفریحی مورد استفاده قرار گیرند. زمین‌های گود و پست اگر چه قابلیت پذیرش مقادیر بیشتری از مواد زاید را دارند، بدلیل آنکه پایین‌تر از سطح زمین قرار گرفته‌اند، بیشتر در معرض سیلاب‌ها هستند و در اثر جاری شدن آب، این گونه زمین‌ها بتدریج فرسایش می‌یابند. به همین جهت در صورتی‌که برای دفن مواد زاید، زمین‌های دره‌ای شکل انتخاب شوند، جهت جلوگیری از جاری شدن آب در آن فرسایش خاک، طراحی زهکشی‌های سطحی ضروری است. شایان ذکر است که معادن متروک‌های که از بستر رسی یا شیلی برخوردارند، نیز جهت دفن مواد زاید مناسب‌اند (مانند معادن ذغال سنگ): دیگر اینکه در مناطق تالابی و ساحلی دفن مواد زاید معقول نیست زیرا علاوه بر ایجاد مسائل زیست محیطی، در سیستم اکولوژیک منطقه نیز اختلال ایجاد می‌کند. همانگونه که اشاره شد با تعیین توپوگرافی زمین، میتوان نوع روش دفن را تعیین نمود. روش دفن ممکن است سطحی، گودالی- ترانشه‌ای و یا ترکیبی از این دو باشد. روش سطحی در مناطق که سطح آب زیرزمینی بالاست کاربرد بیشتری دارد در حالیکه روش گودالی در مناطقی استفاده می‌شود سفره آب زیرزمینی پایین و خاک پوششی مناسب و کافی داشته باشد. برای زمین‌های دارای پستی و بلندی روش ترکیبی مناسب است در این روش معمولاً به علت عدم کفایت، خاک پوششی باید از محل دیگر تأمین گردد.  4- شرایط اقلیمی محل دفن: از مهمترین پارامترها اقلیمی که در ارزیابی محل دفن می‌توان به آن اشاره کرد. باد، دما و نوسان‌های حرارتی، و بارندگی است. بطور کلی تا آنجا که ممکن است باید از انتخاب مکان‌های بادخیز اجتناب نمود، چرا که وجود باد در این مناطق علاوه بر ایجاد گرد و غبار حاصل از عملیات خاک‌برداری و خاک‌ریزی، باعث پراکنده شدن اجسام سبک مانند: کاغذ و پلاستیک می‌گردد. لذا جهت جلوگیری از ایجاد چنین مشکلاتی باید با در نظر گرفتن مسیر بادهای غالب بادشکن‌هایی احداث نمود یا حصارهایی جهت جلوگیری از پراکنده شدن اجسام سبک- بصورت ثابت و یا متحرک ایجاد کرد. دانستن دامنه نوسانات دمایی در انجام عملیات موثر است چون در شرایط زمستانی و یخبندان، امکان حفر زمین تقریباً غیر ممکن است. به همین جهت با در نظر گرفتن آب و هوای محل دفن باید همیشه گودالهایی حفر شده و از قبل آماده باشد. همچنین خاک پوششی باید در انبارهای مخصوصی ذخیره گردد تا در مواقع یخبندان بتوان از آن استفاده کرد. از دیگر پارامترهای مهم آب و هوایی، توجه به ارتباط توپوگرافی و شدت بارش است. بطور کلی آگاهی از شدت و مدت بارش و محاسبه تخمینی آن، در جلوگیری از تماس آب‌های سطحی با مواد دفن شده و همچنین تخمین میزان شیرابه تولیدی کمک شایانی مینماید. اگر محل مورد نظر دارای شیب تند و خاک پوششی قابل فرسایش باشد، وقوع باران شدید می تواند خسارت بسیار به بار آورد و در صورتیکه خاک محل به آسانی قابل فرسایش باشد، باید محل دفن مسطح و یا دارای شیب کم باشد. که ضمناً زهکشی اطراف زمین تا حدودی می تواند مسائل ناشی از باران شدید را کم کند. شایان ذکر است که سیل خیز بودن محل مورد نظر و دوره تناوب سیل‌های احتمالی نیز نباید از نظر دور بماند. 5- زمین‌شناسی و خاکشناسی محل: پرداختن به موضوع خاکشناسی و زمین‌شناسی در ملاحظات مربوط به طراحی عملیات و چگونگی حفاظت از آب‌های سطحی و زیرزمینی از ضرورت‌های اولیه به شمار می‌آید. مهمترین مواردی که در این راستا باید به آنها توجه شود عبارتند از: تعیین مشخصات و عمق خاک، تعیین سنگ بستر، ضخامت، شناخت جنس و منشأ آن، تعیین الگوی چین‌خوردگی زمین، تعیین الگوی گل‌ها و خطوط زلزله‌خیز، شناخت هوازدگی، بررسی امکان لغزش خاک و سنگ و مطالعه در خصوص تخلخل و نفوذپذیری خاک، از این میان دو موضوع دارای اهمیت ویژه هستند که در ذیل مورد بررسی قرار می‌گیرند: 6-مشخصات سنگ بستر: در بررسی مشخصات سنگ بستر توجه به مواردی نظیر جنس، ضخامت، محل گسل و ترک خوردگی‌ها می‌تواند آگاهی‌های لازم را در مورد نفوذ شیرابه و مسافت نفوذ و در نتیجه میزان تصفیه بیولوژیکی و شیمیایی شیرابه، در اختیار یک برنامه‌ریزی قرار دهد. برای مثال وقتی سنگ بستر از جنس آهک و دارای گسل‌های باز و فراوان باشد، شیرابه یا هر آلاینده دیگر بدون کاهش در آلودگی آن و براحتی قادر به عبور از ساختار زمین و آلودن آب‌های زیرزمینی می‌گردد. شایان ذکر است که غیر قابل نفوذ بودن مطلق سنگ بستر نیز ممکن است مطلوب نباشد، چرا که با .وجود عدم آلودگی آب‌های زیرزمینی، امکان آلودگی آبهای سطحی وجود دارد که این مشکل را باید با مدیریت صحیح حل نمود. از لحاظ زمین‌شناسی سنگ‌های بستر را با توجه به مبدأ و منشأ آن می‌توان به سه گروه تقسیم نمود: سنگ‌های آذرین، رسوبی و دگرگونی. سنگ‌های آذرین یکپارچه و متراکم دارای قابلیت نفوذ کمی هستند و جهت دفن مواد زاید جامد- خصوصاً مواد زاید خطرناک- بسیار مناسب‌اند. از سوی دیگر سنگ‌های رسوبی برای ذخیره آب‌های زیرزمینی قابلیت بسیار زیادی دارند و با اینکه سهم سنگ‌های رسوبی در ساختمان پوسته زمین کم است (حدود 5%)، این سنگ‌ها 95% از آب‌های زیرزمینی را در خود جای داده‌اند. سنگ‌های رسوبی به دو گروه عمده تقسیم می‌شوند: سنگ‌های رسوبی سخت و متراکم و سنگ‌های رسوبی آزاد و نرم، در میان این سنگ‌ها رفتار متفاوتی از لحاظ میزان نفوذپذیری دیده می‌شود. به این معنا که مثلاً سنگ‌های آهکی به علت داشتن شکاف‌های عریض و قابلیت نفوذپذیری زیاد، نامناسب و زمین‌های رسی، از نظر منابع آب زیرزمینی ضعیف و برای دفن مناسبند. سنگ‌های دگرگونی نیز با توجه به منشأ شان دارای رفتار زاید به شمار می‌آیند. باید در نظر داشت که مکان‌های دفن تا حد امکان نباید بر روی خطوط زلزله خیز و گسل‌ها قرار گیرند. 7-خاکشناسی دانه‌بندی خاک منطقه که در واقع ترکیبی از ذرات رس، شن و سیلت است، در انتخاب محل دفن بسیار مهم است: زیرا نسبت درصد ذرات سه‌گانه مزبور تعیین‌کننده ویژگی تراوایی خاک به شمار می‌آید. به این معنا که هر چه درصد شن در ساختار خاک منطقه بیشتر باشد، میزان نفوذپذیری آن بیشتر می‌گردد و در مقابل افزایش درصد رس در خاک نه تنها از میزان نفوذپذیری آن می‌کاهد بلکه بعلت وجود کلوئیدها به نحو مؤثری در تبادلات کاتیونی شرکت جسته و زمینه‌ساز پدیده فیلتراسیون جریان سیالی می‌گردد که از درون آن می‌گذرد. لذا خاک به هر منظور که مورد مطالعه قرار گیرد (چه خاک پوششی و چه خاک بستر و کف محل دفن)، تراوایی از ویژگی‌های مهم آن تلقی می‌گردد. به عنوان مثال اگر محل دفن بهداشتی در بالای سطح آب‌های زیرزمینی باشد و فاصله بین محل دفن و سطح آب زیرزمینی از جنس سیلت و شن و صخره‌های ترک‌دار تشکیل شده باشد احتمال خطر آلودگی شدید، اندک است چرا که شیرابه هنگام عبور از صخره‌های ترک‌دار بطور طبیعی فیلتر می‌گردد. به علاوه آلاینده‌ها فقط در صخره‌های ترک‌دار پخش خواهد شد، حال اگر پسمانده‌های شهری در زمین شنی دفن شوند و در زیر این لایه صخره‌های آهکی شیب‌دار قرار داشته باشد، امکان آلودگی شدید آب‌های زیرزمینی وجود دارد. معمولاً خاک، لایه‌ای پوششی برای سنگ بستر محسوب می‌شود که هر قدر غیر قابل نفوذ‌ باشد از ورود آب باران به داخل زمین بیشتر جلوگیری می‌کند، بدیهی است که اگر بتوان خاک پوششی را از محل دفن تأمین نمود تا حد بسیاری زیادی از هزینه کاسته خواهد شد چرا که این خاک بصورت پوشش روزانه و نهایی کاربرد زیادی دارد. بهترین خاک پوششی مخلوطی از ماسه و رس همراه با لای است. از سوی دیگر، جهت پوشش نهایی زمین (و یا روزانه)، خاک با دانه‌بندی خیلی ریز مانند رس به تنهایی ایده‌آل نیست زیرا در صورت خشک شدن امکان ترک خوردگی و ایجاد شکاف آن وجود دارد که مسائلی چون ایجاد بو، نفوذ آب و رشد ناقلان بیماری را در پی خواهد داشت بنابراین بهترین خاک پوششی مخلوطی از خاک با دانه‌بندی درشت و ریز است. 8- هیدرولوژی و هیدروژئولوژی محل دفن: به غیر از خاک‌شناسی و بررسی مشخصات سنگ بستر، در مبحث هیدرولوژی و هیدروژئولوژی محل دفن مواردی نظیر عمق سطح تهویه و منطقه اشباع، عمق سطح ایستایی آب‌های زیرزمینی، نوسانات فصلی سطح ایستایی آب‌هایی زیرزمینی، هدایت هیدرولیکی و تخلخل خاک، حرکت و آبدهی آب‌های زیرزمینی، ظرفیت نگهداری و رطوبت خاک نیز باید مورد بررسی قرار گیرند. چرا که اغلب نفوذ و جاری شدن آب عامل خاک و سنگ بستر، رطوبت خاک، شیب زمین، پوشش گیاهی و ... دارند. بطوریکه مثلاً هر قدر پوشش گیاهی، شیب زمین و رطوبت خاک کمتر و بارش باران آرام و مداوم باشد، قدرت نفوذ آب بیشتر است (شکل 1 شمای کلی از موارد مذکور را نشان می‌دهد). بطور کلی در ارزیابی هیدروژئولوژیکی محل دفن فاصله کف زمین تا خط ایستایی باید مشخص شود. زیرا مناسب‌ترین موقعیت جهت آلودگی آب‌های زیرزمینی هنگامی به وجود می‌آید که خط ایستایی آب‌های زیرزمینی نزدیک به کف سلول دفن بوده و شیرابه مستقیماً با آب در تماس باشد، پتانسیل آلوده‌سازی آب‌های زیرزمینی توسط شیرابه بستگی فراوان به وضعیت فیزیکی محل دفن، خلل و فرج خاک در منطقه تهویه (یا غیر اشباع) و محل استقرار سطح ایستایی آب‌های زیرزمینی دارد. حرکت آلاینده‌های شیمیایی محلول بطور کلی سریعتر از آلاینده‌های بیولوژیکی است خاک‌های ماسه‌ای و لای مانند، اغلب نظیر یک صافی عمل کرده و آلاینده‌های بیولوژیکی را از شیرابه جدا می‌کنند ولی آلاینده شیمیایی همراه با حرکت شیرابه به خط ایستایی رسیده و در آنجا وارد سیستم جریان آب‌های زیرزمینی می‌گردد، بطوریکه حرکت‌شان تابعی از حرکت هیدرولوژیکی جریان آب می‌شود. مطالعات نشان داده است که قدرت آلودگی شیرابه، طی عبور از لایه‌های خاکم، بطور عمودی یا جانبی، کاهش می‌یابد. میزان این کاهش به طبیعت ساختار لایه‌ای که بالای خط ایستایی قرار گرفته (منطقه تهویه) بستگی دارد و فرآیندهای گوناگونی شامل فرآیند مکانیکی فیلتراسیون، فرآیند شیمیایی، تبادل یونی، جذب و فعالیت‌های میکروبیولوژیکی در این امر دخیل‌اند. البته هنوز میزان مشخصی جهت فاصله کف سلول دفن تا خط ایستایی آب معین نشده است و مراجع مختلف محدوده 7 تا 15 متری را برای حداقل پیشنهاد کرده‌اند. در خصوص آب‌های سطحی نیز وضع به همین شکل است و حتی در برخی مواقع آلودگی آب‌های سطحی واقع در 600 متری زمین دفن نیز مشاهده شده است. همچنین باید نوسانات سطح آب زیرزمینی را در فصول مختلف (خشک و پرآب) نیز مد نظر قرار داد. در خصوص حرکت آب‌های زیرزمینی لازم است ذکر شود که جهت حرکت و موقعیت ایستایی این آب‌ها را می‌توان با نقشه‌های تراز آب زیرزمینی نشان داد. این منحنی‌ها نقاطی از سطح ایستایی را که نسبت به یک سطح مبنا (معمولاً سطح متوسط دریاها) هم ارتفاع هستند، نشان می‌دهد. برای تهیه این نقشه‌ها از تعدادی چاه مشاهده‌ای با پراکندگی مناسب استفاده می‌شود. این نقطه‌ها علاوه بر موارد فوق، اطلاعات مفید دیگری از قبیل مناطق تغذیه و تخلیه، رابطه سفره آب با رودخانه‌ها و دریاچه‌ها و محل‌های مناسب برای حفر چاه را نیز به دست می‌دهند. در مورد زمین دفن می‌توان نقشه‌های تراز آب زیرزمینی را از طریق اداره کل زمین‌شناسی و یا سازمان‌های مربوط به امور آب‌های زیرزمینی تهیه نمود. همانگونه که اشاره شد، از دیگر موارد قابل بررسی و مهم، هدایت هیدرولیکی، تخلخل و ظرفیت نگهداری است که رابطه تنگاتنگی با هم دارند. در خصوص ظرفیت نگهداری، بررسی باید هم به خاک و هم به ماده زاید معطوف باشد، چرا که هر دو مورد در میزان نفوذ و ایجاد رواناب در محل دفن مؤثرند. بطور کلی هر چه فشردگی ماده (اعم از خاک یا ماده زاید) بیشتر باشد، ظرفیت نگهداری آن کمتر و تراوایی آن نیز کمتر می‌شود، بنابراین ضریب رواناب (جاری شدن آب)،آن افزایش می‌یابد در مورد ظرفیت نگهداشت علاوه بر میزان تراکم ( که خاک دانه‌بندی نیز مهم است)، مواردی چون رطوبت اولیه و روش استقرار مواد زاید نیز مؤثر است. در مورد رواناب نیز عواملی نظیر شیب، پوشش گیاهی و بافت پوشش زمین دخیل هستند. 9-طبقه بندی هیدروژئولوژی زمین دفن تقسیم‌بندی زمین دفن اولین بار در سال 1976 توسط mather در سه طبقه بر اساس خواص هیدرولوژی منطقه و بطور جزئی‌تر در واقع بر مبنای حرکت شیرابه صورت گرفت. الف- زمین دفن درجه 1: مکان‌هایی که در روی سفره آب زیرزمینی قرار نداشته و یا قابلیت نفوذ آنها اندک باشد در این دسته قرار می‌گیرد. ساختار این زمینها معمولاً از جنس رس، رس آهک‌دار، گل سنگ، شیل، لای سنگ و همچنین سنگ‌هایی با دانه‌بندی ریز و فشرده می‌باشد. در اینگونه زمین‌ها بعلت نفوذ اندک، شیرابه قابلیت حرکت و نفوذ ندارد و در محل دفن محبوس می‌ماند. این زمین‌ها باید حداقل تا عمق 7 متری دارای لایه‌ای از جنس رس باشند. یکی از مشکلات عمده این مکان‌ها، خصوصاً در نواحی مرطوب، پر شدن سلول دفن از شیرابه و سرریز شدن از سلول به آب‌های سطحی و محیط اطراف است به‌علاوه با تجمع گاز متان، خطر آتش‌سوزی و انفجار نیز وجود دارد که از این نظر حتماً باید تدابیر و تمهیدات فنی و مهندسی لازم صورت گیرد. این زمین‌ها از لحاظ دفن مواد زاید محدودیتی ندارند و لیکن با توجه به ماهیت مواد زاید جامد خطرناک و در دسترس نبودن و یا کم بودن زمین‌های متناسب برای دفن آنها اختصاص این مکان‌ها برای دفن مواد زاید جامد مطلوبتر است. ب- زمین دفن درجه 2: این زمین‌ها نسبتاً قابل نفوذ بوده و بر روی سفره آب زیرزمینی محصور یا آزاد قرار دارند. به علت قابلیت نفوذ نسبی، شیرابه حرکت آرامی دارد و به سبب آرام بودن تحرک، در اثر فرآیندهای فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی آلودگی شیرابه بطور طبیعی در طول حرکت کاهش قابل توجهی می‌یابد. در این‌گونه زمین‌ها معمولاً فاصله بستر محل دفن تا سطح ایستایی زیاد است و وجود ذرات رسی پراکنده، در کاهش یون‌های فلزی شیرابه تاثیر چشمگیری دارند. این مکان‌ها جهت دفن مواد زاید صنعتی و خانگی با ماهیت غیر خطرناک مانند قوطی‌های قلعی خالی، فلزات، کاغذ و مشتقات آن، پارچه و چوب، مو و چرم، پوست و استخوان، حیوانات مرده کوچک، باقیمانده زباله سوزها و مواد الی فسادپذیر مناسب هستند. ج- زمین دفن درجه3: در این گروه جنس زمین از لحاظ تراوایی به گونه‌ای است که شیرابه مواد زاید و یا هر گونه آب بر روی آن حرکت سریعی دارند. بطوریکه کاهش آلودگی در اینگونه زمین‌ها بسیار اندک و احتمال آلودگی آب‌های زیرزمینی و سطحی بسیار زیاد است. لذا جهت دفن مواد زاید شهری و یا خطرناک مناسب نیستند. در این مکان‌ها میتوان مواد زاید بی اثر و خنثایی نظیر نخاله‌های ساختمانی، سنگ، شیشه، محصولات چرمی، خرده‌های فولاد، آسفالت و تخته‌های ازبست را دفن نمود. البته امروزه در پاره‌ای موارد با بکارگیری مواد مختلفی از قبیل ورقه‌های نایلونی، پلاستیکی، آسفالتی، رسی، و ... قادر گردیده‌اند این زمینها را برای دفن مواد دیگر نیز مناسب سازند.  2-13-3.فاصله محل جمع‌آوری تا مرکز دفن و دسترسی به جاده‌ها: طبیعی است که محل دفن همواره باید در خارج از شهر و دور از مرکز جمعیتی قرار گیرد و با توجه به عمر محل دفن که حداقل 20-15 سال برآورد می‌شود، محل دفن نباید در مسیر توسعه آتی شهر انتخاب شود. از سوی دیگر به منظر کاهش هزینه حمل و نقل، زمان و سایر مشکلات دوری راه، تا حد امکان باید سعی شود که محل دفن در مکان نزدیک‌تری واقع گردد. با توجه به این نکات و نیز کمبود زمین مناسب، استاندارد تعیین شده‌ای برای فاصله محل دفن از شهر وجود ندارد. اما عموماً حداقل فاصله را 2 تا 3 کیلومتر در نظر می‌گیرند و فواصل حدود 10-20 کیلومتر بعنوان حد نهایی برآورد شده است (البته در صورتی از یک یا چند ایستگاه انتقال استفاده شود، بین 30-40 کیلومتر نیز قابل قبول است.) شایان ذکر است که اگر بتوان بجای استفاده از کامیون‌های کوچک، از طریق متراکم نمودن زباله و بکارگیری کامیون‌های بزرگتر حجم زباله بیشتری را با یک بار حمل زباله انتقال داد، مسافت نقش کمرنگ‌تری را ایفا خواهد کرد. دسترسی به راه‌ها: بطور کلی برای سهولت، کاهش زمان حمل و نقل و هزینه، مکان دفن باید تا حد امکان دارای راه اصلی و جاده بوده و به راه‌های موجود نزدیک باد. همچنین باید دقت نمود که جاده‌ها دو طرفه بوده و از نظر عرض و انحنا برای عبور تجهیزات کامیون‌های مرکز دفن مناسب باشند. عرض جاده‌ای دائمی را معمولاً 6 تا 7 متر در نظر می‌گیرند و در صورتی‌که محل دفن دارای تجهیزات عظیم و سنگین نباشد، جاده با عرض 5/4 متر نیز مناسب است. ورودی به جاده محل دفن نیز باید حداقل در 12 متری اتوبان قرار داشته باشد. جاده‌های دائمی و اصلی لازم است که حتماً آسفالت و صاف باشند. شیب بهینه جاده‌های دسترسی در سر بالایی کمتر از 7 درصد و در سرازیری کمتر از 10 درصد است. جاده‌های موقت محل دفن را میتوان با کوبیدن و فشردن خاک محل آماده نمود. معمولاً در مناطقی که بارندگی زیاد است جاده‌های فرعی را با لایه‌ای از بتون یا مواد آسفالتی میپوشانند تا در اثر خیس شدن زمین، وسائط نقلیه دچار مشکل نگردند. 2-13-3-1. دسترسی به تسهیلات برق رسانی، آب و سیستم فاضلاب: «در مکان‌یابی زمین، دفن، جهت رفاه کارکنان و تسهیل در عملیات، امکان دسترسی زمین به تسهیلات برق‌رسانی و سیستم فاضلاب باید بررسی گردد» این بررسی در مواردی نظیر استفاده از ژنراتورهای قابل حمل- در صورت فقدان سیستم برق‌رسانی ـ تصفیه و گندزدایی آب موجود در محل (چشمه و چاه) و پس از انجام آزمایشات شیمیایی و میکروبیولوژی و یا حمل آب از مناطق دیگر قابل انجام است. 2-13-3-2. استفاده کنونی و آتی از زمین: در مکان‌یابی محل دفن، استفاده و کاربرد فعلی زمین از شاخص‌های حائز اهمیت است. به عنوان مثال نمی‌توان در مناطق مستعد کشاورزی، مراتع و چراگاه‌های دام، تالاب‌ها و مانند آن محل دفن دایر نمود مگر در شرایط بحرانی و فقدان گزینه دیگر، لذا همواره باید در نظر داشت که زمین انتخاب شده مصارف مهمتری را دارا نباشد. همچنین در زمینه برنامه‌ریزی برای اختتام محل دفن به کاربری نهایی زمین نیز باید توجه شود. چرا که یک محل دفن تکمیل شده زمین وسیعی را اشغال می‌کند که استفاده بهینه از آن می‌تواند منافع اقتصادی و اجتماعی مناسبی را در بر داشته باشد و از سوی دیگر با تعریف استفاده‌های مشخص، از کاربرد نامناسب و مضر زیست محیطی از زمین تکمیل شده جلوگیری به عمل آید. از جمله موارد استفاده مناسب از محل دفن می‌توان به موارد ذیل اشاره نمود. زمین‌های گلف، آمفی تئاتر، پیست‌های اسکی، زمین‌های باری، تفرجگاه‌ها، باغ‌های گیاه‌شناسی و پارک‌ها، استفاده از محل دفن تکمیل شده جهت احداث ساختمان‌های مسکونی و تجاری (سبک) نیز توصیه شده است که به علت مشکلات نشست زمین و امکان خروج گاز، تحت تاثیر قرار می‌گیرند. بطور کلی استفاده از زمین دفن برای مکان‌های سرسبز متداول‌تر است. همچنین استفاده کشاورزی از محل دفن بعلت خطر آلودگی محصولات با مواد شیمیایی و بیولوژیکی موجود در این مکان‌ها کمتر دیده شده است. در نهایت ذکر این نکته ضروری است که مکان‌های دفن اختصاصی مواد زاید جامد خطرناک به هیچ عنوان نباید مورد استفاده مجدد قرار گیرد و نیز اینگونه مکان‌ها باید با علائم ویژه‌ای مشخص گردند. 2-13-3-3.جمع‌بندی معیارهای مکان‌یابی محل دفن برای بسیاری از عوامل مؤثر در مکان‌یابی دفن، استاندار تعریف شده و ثابتی وجود ندارد، لیکن با توجه به مطالب گفته شده، بمنظور انجام صحیح یک فرایند مکان‌یابی محل دفن می‌توان بعنوان یک دستورالعمل اولیه و تخمینی مناسب از موارد زیر پیروی نمود: محل دفن انتخابی باید: 1-     از چاه‌های تغذیه آب آشامیدنی حداقل 300 متر فاصله داشته باشد (1000 فوت) 2-     از منابع آب‌های سطحی حداقل 100 متر فاصله داشته باشد (فاصله 600 متر به بالا بهتر است) 3-     در مناطق پرباران استقرار نیابد. 4-     دارای خاک زیرین به ضخامت 10 متر از جنس رس (یا مواد مشابه ) باشد. 5-     در جهت بادهای غالب قرار نداشته باشد. 6-      از گسل‌ها و شکستگی‌های زمین حداقل 80 تا 100 متر فاصله داشته باشد. 7-     دارای دوره سیل‌خیزی حداقل 100 ساله باشد. 8-     دارای خاک سطحی تا حد امکان از جنس رس سیلتی و در مرحله بعد از جنس شنی سیلتی باشد. 9-     شیبی کمتر از 40 درصد داشته باشد. 10- دارای سنگ بستری تا حد امکان از جنس سنگ‌های آذرین باشد. 11- از مراکز جمعیتی، هتل، رستوران، تأسیسات فرآوری خوراکی‌ها، مدارس و پارک‌های عمومی حداقل 300 متر فاصله داشته باشد. 12- از شبکه جاده‌های دسترسی حداقل 80 و حداکثر یک کیلومتر فاصله داشته باشد. (کمتر بهتر است). 13- از شهرها حداقل 2 تا 3 کیلومتر و حداکثر 20 کیلومتر (در صورت وجود چند ایستگاه انتقال تا 40 کیلومتر) فاصله داشته باشد. 14- جاده‌های دائمی مسیر آن عرضی حداقل برابر 6 تا 7 متر داشته باشد. 15- دارای کاربری‌های با ارزش‌تر نباشد (کشاورزی، جنگل، تالاب، مرتع). 16- حداقل 8 کیلومتر از فرودگاه فاصله داشته باشد. 17- از مراکز تاریخی و باستانی (نواحی حساس و بحرانی) حداقل 700 متر فاصله داشته باشد (بیش از 3 کیلومتر بهتر است) 18- قیمتی کمتر از 50 درصد قیمت گران‌ترین محل اطراف داشته باشد. 19- دارای عمری معادل حداقل 20-15 سال باشد. البته همان‌گونه که اشاره شد، شرایط ذکر شده ثابت و غیر قابل تغییر نیست و بسته به شرایط هر محل و نیز خواص فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی، زباله تولیدی باید بازنگری گردد چرا که موارد مذکور بر اساس نیاز کشورهای دیگر طراحی شده‌اند و جهت به کارگیری در ایران نیاز به اصلاح و بررسی‌های کامل دارند. 2-14.نگاهی به وضعیت کنونی مکان‌های دفن در ایران توجه به این نکته بسیار حائز اهمیت است که مبحث مکان‌یابی محل دفن بیش از اینکه یک مقوله مرتبط با مسایل محلی باشد، امری منطقی است. یعنی تصور این مطلب که هر شهر لزوماً باید دارای یک محل دفن مختص به خود باشد، تصوری نادرست است: چرا که در بسیاری از مواقع لازم است که با توجه به شرایط اقلیمی و به خصوص هزینه‌های بالای اجرای یک طرح دفن بهداشتی (شامل حمل و نقل، آماده سازی، راهبری و ...)، چند شهر مجاور که دارای شرایط مشابه دیگر هستند. از یک مکان دفن مشترک استفاده نمایند. این موضوع بویژه در مناطقی نظیر استان‌های شمالی کشور (حاشیه دریای خزر) بسیار شایان توجه است. لیکن وجود نگرش محلی به مسأله فوق از سوی شهرداری‌ها باعث شده است که اکثر شهرداری‌های کشور به دنبال مکانی مستقل برای دفع زباله‌های خود باشند. از طرف دیگر، به علت نبود توان تخصصی و علمی لازم و یا عدم توجه کافی به تبعات سوء زیست محیطی و بهداشتی، مکان‌یابی محل دفن به درستی انجام نمی‌شود: بنابراین طبیعی است که در این‌گونه شهرها در انتظار ایجاد مخاطرات زیست محیطی و بهداشتی و یا تنش‌های اجتماعی باشیم. همانگونه که بسیاری از مکان‌های دفن (یا به عبارت صحیح‌تر مکان تخلیه) فعلی در شمال کشور (در شهرهایی نظیر بابل، آمل، ساری، رامسر و ...) به علل متعددی نظیر مجاورت با رودخانه‌ها، مراکز جمعیتی و جاده‌ها و یا قرار گرفتن در معرض بادهای غالب، فاقد شرایط لازم و مناسب هستند: و در موارد دیگر عواملی نظیر فاصله زیاد تا جاده‌های دسترسی (محل دفن هر دوگنبدان) و بستر زمین‌شناسی نامناسب (برخی از مکان‌های دفن شهرهای استان یزد) باعث نامناسب بودن مکان‌های منتخب هستند. در هر حال، با توجه به کوشش‌های وزارت کشور در سال‌های اخیر در زمینه دفن بهداشتی و اختصاص اعتبارات ویژه به این امر، امید می‌رود که به تدریج شاهد ارتقای کیفی دفن مواد زاید جامد در سطح کشور باشیم. در این خصوص از جمله اقدامات مناسبی که تاکنون انجام شده است می‌توان به منطقه‌ای کردن مکان‌های دفن در استان گلستان اشاره نمود. منابع و مأخذ: آسایش، حسین و استعلاجی، علیرضا. 1381، اصول و روشهای برنامه ریزی ناحیه ای( مدلها،روشها و فنون)،انتشارات دانشگاه آزاد اسلامی،تهران. اسکورو ، ژیزل. 1375، آب و هواشناسی عملی، برگردان ، شهریار خالدی، نشر قومس، تهران. اصغري مقدم، محمدرضا. 1379، جغرافياي طبيعي شهر « ژئومورفولوژي »، انتشارات مسطي، تهران. اصغري مقدم، محمدرضا.1383، زمين شناسي براي جغرافيا، انتشارات سرا، تهران. باغ وند، اکبر و مشهدی میقاتی،لیلا.1388، بررسی اثر دفن زباله در منطقه کهریزک بر آلودگی آبهای زیززمینی ، سومین همایش تخصصی مهندسی محیط زیست. پرهیزکاریز، اکبر. غفاری گیلانده،عطا. 1385، سامانه اطلاعات جغرافيايي و تحليل تصميم چند معياري،انتشارات سمت، تهران. پوراحمد،احمد و دیگران. 1386، استفاده از الگوریتم های فازی و GIS برای مکانیابی تجهیزات شهری(مطالعه موردی: محل دفن زباله شهر بابلسر)، مجله محیط شناسی،شماره 42، تهران. تره باری، هادی، اخوان لیمودهی، فرهاد، جعفرقلی،امین. 1389،آلودگی کود کمپوست مخلوط حاصل از زباله های شهری و آثار نامطلوب آن برانسان، چهارمین همایش تخصصی مهندسی محیط زیست. ثروتی،محمدرضا و سرور،جلیل الدین. 1378،توصیف و تفسیر نقشه های توپوگرافی و زمین شناسی، انتشارات حرف نو،رشت. جعفر پور ، ابراهیم. 1377، اقلیم شناسی، انتشارات پیام نور، تهران. حیدرزاده،نیما. 1379، مکانیابی محل دفن زباله(مواد زاید جامد) با استفاده از GIS، پایان نامه کارشناسی ارشد،دانشگاه تربیت مدرس، تهران. خسرو تهرانی ، خسرو و درویش زاده ، علی . 1363، زمین شناسی ایران ، انتشارات وزارت آموزش و پرورش، تهران. خورشید دوست،علی و عادلی، زهرا. 1388، کاربرد عوامل ژئومورفیک در مکانیابی دفن زباله های شهری( مطالعه موردی شهر بناب)، فصلنامه جغرافیای طبیعی،سال دوم،شماره5، لارستان. درويش زاده، علي .1382، زمين شناسي ايران، انتشارات اميركبير، تهران. رجایی، عبدالحمید. 1382، کاربرد جغرافیای طبیعی در برنامه ریزی شهری و روستایی، انتشارات سمت، تهران. رضایی،آرش و همکاران.1386،مطالعات مکانیابی و مدیریت بهینه مواد زاید جامد شهر جدید هشتگرد، دهمین همایش ملی بهداشت محیط،همدان. رفاهی ، حسینقلی . 1378، فرسایش بادی و کنترل آن، انتشارات دانشگاه تهران. رفاهی ، حسینقلی . 1379، فرسایش آبی و کنترل آن، انتشارات دانشگاه تهران. رهنمايي، محمدتقي و شاه حسيني، پروانه. ١٣٨٧، فرايند برنامه ريزي شهري در ايران، انتشارات سمت، تهران. سازمان آب و منطقه ای استان گیلان.1390،دفتر مطالعات پایه منابع آب، رشت. سازمان جهاد کشاورزی استان گیلان(مدیریت آبخیزداری).1380،نقشه خاک گیلان، رشت. سعیدنیا،احمد. 1382، فضای سبز شهری(جلد هفتم)، انتشارات سازمان شهرداریها و دهیاریهای کشور، تهران. سعیدنیا،احمد. 1383، فضای سبز شهری(جلد نهم)، انتشارات سازمان شهرداریها و دهیاریهای کشور، تهران. شمسایی فرد، خدامرد. 1382، دفن بهداشتی مواد زائد شهری با استفاده از GIS، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت معلم تهران. ضيائي، حجت الله.1380، اصول مهندسي آبخيزداري، دانشگاه امام رضا، آستان قدس رضوي،مشهد. عادلی، زهرا. 1386، بررسی ویژگی های ژئومورفولوژیک در مکانیابی کاربریها (مطالعه موردی: مکانیابی محل دفن مواد زاید شهری بناب)، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تبریز. عبدلی،محمدعلی. 1379، مديريت دفع و بازيافت مواد زائد جامد شهري درايران، سازمان شهرداريهاي کشور،تهران. علیزاده امین.1385، اصول هیدرولوژی کاربردی، انتشارات دانشگاه امام رضا،مشهد. عمرانی،قاسمعلی. 1374،طرح جامع بازیافت و دفع مواد زاید جامد شهری کشور (مدیریت دفع و بازیافت مواد زاید جامد شهری در ایران، جلد دوم، انتشارات سازمان شهرداری ها و دهداریهای کشور،تهران. فرجی، اسماعیل .1378، هوا و اقلیم شناسی، انتشارات کارنو، تهران. کاویانی، محمد رضا و علیجانی، بهلول.1384، مبانی آب و هواشناسی، انتشارات سمت،تهران. کردوانی، پرویز. 1378، جغرافیایی خاکها ، انتشارات دانشگاه تهران. کردوانی، پرویز. 1376 ، حفاظت خاک ، انتشارات دانشگاه تهران. کردوانی ، پرویز. 1378 ، منابع و مسائل آب در ایران ، انتشارات دانشگاه تهران. مشکینی، ابوالفضل و دیگران.1387، شهر و هویت شهری، دومین کنفرانس بین المللی شهر برتر طرح برتر، همدان. معتمد، احمد. 1376، زمين شناسي عمومي، انتشارات دانشگاه تهران. مقیمی، ابراهیم و محمودی، فرج الله، 1383، روش تحقیق در جغرافیایی طبیعی،نشر قومس، تهران. نیشابوری ، اصغر. 1379،جغرافیای زیستی ، انتشارات سمت،تهران.