پیشینه و مبانی نظری افت تحصیلی و تعاریف و مفاهیم آن (docx) 51 صفحه

دسته بندی : تحقیق

نوع فایل : Word (.docx) ( قابل ویرایش و آماده پرینت )

تعداد صفحات: 51 صفحه

قسمتی از متن Word (.docx) :

مبانی نظری وپیشینه تحقیق افت تحصیلی وتعاریف آن فصل دوم PAGEREF _Toc298799216 \h 14 ادبیات نظری و پیشینه تحقیق ......................................................................................................................................14 ادبیات نظری PAGEREF _Toc298799217 \h 15 افت تحصیلی و تعاریف آن PAGEREF _Toc298799218 \h 15 علل افت تحصیلی PAGEREF _Toc298799219 \h 21 الف) عوامل داخلی PAGEREF _Toc298799220 \h 21 1) نامتناسب بودن روش ها و امکانات آموزشی با محتوای کتب درسی...........................................21 2) نامتناسب بودن معلمان از نظر صلاحیت و شایستگی با نیازهای جامعه.....................................22 3) نامتناسب بودن روش های ارزش یابی و سنجش یادگیری و پیشرفت تحصیلی دانش آموزان...............................................................................................................................................................23 4) عوامل مدیریتی دخیل در افت تحصیلی.............................................................................................23 ب) عوامل خارجی PAGEREF _Toc298799221 \h 25 1) عوامل مربوط به دانش آموزان .............................................................................................................25 2) فقر و محرومیت اقتصادی .....................................................................................................................30 3) شرایط و عوامل فرهنگی و اجتماعی....................................................................................................31 4) شرایط و عوامل خانوادگی......................................................................................................................32 5) تحصیلات والدین.....................................................................................................................................32 6) محدودیت محلی و جغرافیایی و توزیع نامناسب امکانات ورزشی..................................................33 7) ارتباط با دوستان. ...................................................................................................................................34 8) عدم وجود انگیزه تحصیلی در دانش آموز..........................................................................................35 نقش معلمان در افت تحصیلی دانش آموزان PAGEREF _Toc298799222 \h 36 معلم کارآمد کیست؟ PAGEREF _Toc298799223 \h 36 معلم واقعي کيست؟ PAGEREF _Toc298799224 \h 38 ويژگي هاي معلمان موفق و ناموفق PAGEREF _Toc298799225 \h 39 درآموزش چه خبر است؟ PAGEREF _Toc298799226 \h 41 شيوه تدريس معلم PAGEREF _Toc298799227 \h 41 برنامه درسي مدرسه PAGEREF _Toc298799228 \h 41 انتظارات و پيش داوري هاي معلم PAGEREF _Toc298799229 \h 41 شرايط فيزيکي کلاس PAGEREF _Toc298799230 \h 42 تعويض مکرر معلمان PAGEREF _Toc298799231 \h 42 كيفيت پايين امكانات آموزشي PAGEREF _Toc298799232 \h 43 علل افت تحصیلی از نظر گزارشگران یونسکو PAGEREF _Toc298799233 \h 44 شیوه های مقابله با افت تحصیلی PAGEREF _Toc298799234 \h 46 مقابله با افت تحصیلی در کشورهای آسیا و اقیانوس آرام PAGEREF _Toc298799235 \h 48 پیشینه تحقیق PAGEREF _Toc298799236 \h 50 فصل دوم بررسی ادبیات نظری و پیشینه تحقیق ادبیات نظری : افت تحصیلی و تعاریف آن : کاربرد اصطلاح افت تحصیلی یا اتلاف در آموزش و پرورش از زبان اقتصاد دانان گرفته شده و آموزش و پرورش را به صنعتی تشبیه می کند که بخشی از سرمایه و مواد اولیه را که باید به محصول نهایی تبدیل می شود و نتیجه مطلوب و مورد انتظار را به بار نیاورده است. البته کاربرد اصطلاح قصور و واماندگی در تحصیل مطلوب تر است.وقتی صحبت از افت تحصیلی می شود منظور تکرار پایه در یک دوره ترک تحصیل پیش از پایان دوره است.به عبارت دیگر افت تحصیلی شامل جنبه های مختلف شکست تحصیلی چون غیبت مطلق از مدرسه-ترک تحصیل قبل از موعد مقرر ، تکرار پایه تحصیلی ، نسبت میان سنوات تحصیلی دانش آموز و سنوات مقرر آموزش و کیفیت نازل تحصیلات می شود(گورکی ، معصومه 1381). افت تحصیلی نوعا فردی را در بر می گیرد که مدرسه را ترک می کند و با کلاس خود فارغ التحصیل نمی شود.دیوسک می گوید که استفاده از این تعریف برای سنجش شکست تحصیلی است و چیزی را اندازه گیری می کند که بر گروهی از دانش آموزان در یک دوره از زمان اتفاق می افتد و مشخص می کند که چه تعداد از کسانی که کلاس معینی را شروع کرده بوده اند دچار افت شده اند. این نرخ نشان دهنده نسبت دانش آموزانی است که مدرسه را قبل از اتمام سال تحصیلی و بدون تمام کردن برنامه دبیرستان ترک می کنند, اعم از این که سال بعد برگردند یا خیر. مرکز آمار آموزش و پرورش آمریکا تعریفی را استفاده می کند که مبتنی بر مقایسه دانش آموزان در آغاز سال تحصیلی با کسانی است که از تحصیل محروم شده اند و از آن جا که دولت ها بر روی تعریف افت تحصیلی توافق ندارند, نرخ افت تحصیلی متفاوت می باشد. در قالب یک استعاره یک اتوبوس پر از دانش آموزان را در نظر می گیریم که مقصد آن فراغت از تحصیل است. آنچه می خواهیم بدانیم این است که چند نفر از کسانی که انتظار می رفته سوار شوند (ثبت نام کنند) واقعا سوار شده اند (ثبت نام کرده اند) و چند نفر چهار سال بعد (تعداد سال های دوره متوسطه) در ایستگاه فراغت از تحصیل پیاده شده اند و زمانی که پیاده شده اند کجا رفته اند (انصراف, انتقال, یا درجازدن) به علاوه چند نفر در طول راه سوار شده اند (انتقال از مدارس دیگر یا اعضایی که از گروه جدا شده بوده اند و برگشته اند). آژانس فرهنگی تگزاس افت تحصیلی را این چنین تعریف می کند: «فردی که بدون عذر موجه یا انتقال مستند غایب است و تا آخر سال به مدرسه برنمی گردد, یا کسی که سال تحصیلی را تمام می کند, اما نمی تواند در سال تحصیلی آینده ثبت نام کند». منظور از افت تحصیلی کاهش عملکرد تحصیلی و درسی دانش آموز از سطح رضایت بخش و سطح نامطلوب است(بيابانگرد،اسماعيل،1375). افت تحصیلی به عنوان شاخص اتلاف آموزشی از نظر مفهوم عام به هر گونه ضعف در سواد آموزی یا وجود بی سوادی گفته می شود اما از نظر مفهوم خاص عبارت از محقق نشدن انتظارات آموزشی و شکست در اهداف آموزشی است و نابسامانی در فرایند یاددهی،یادگیری را دربر می گیرد(گورکی ، معصومه 1381). افت تحصیلی ،از دیرباز مورد نظر سیاست گذاران برنامه ریزان آموزشی ، مسئولان آموزشی و خانواده ها بوده و همگی از خسارات ناشی از افت تحصیلی دانش آموز در جنبه های مادی و انسانی آن آگاهی داشته اند. به نظر می رسد افت تحصیلی به مفهوم عام از گذشته دور حتی دوران باستان و از صدر اسلام در ایران و جهان وجود داشته است. اما افت تحصیلی به معنای خاص آن یعنی ناکامی در تحقق انتظارات آموزشی و شکست در موفقیت های تحصیلی (آموزشی ) در 100 سال اخیر در ایران و در چند قرن اخیر در کشورهای دیگر جهان به وجود آمده است(گورکی ، معصومه 1381). افت تحصیلی دارای مفهومی وسیع و گسترده است و مواد گوناگونی را شامل می شود و به طور کلی هر موردی که نشان دهنده عدم موفقیت در راه رسیدن به اهداف و مقاصد مورد نظر در یک جامعه شایسته نوعی افت ، شکست ضایعه یا اتلاف تحصیلی به حساب می آید.در رابطه با این معنی نمونه هایی را می توان اشکالی از افت محسوب نمود: الف) زیر پوشش قرار نگرفتن کلیه افراد واجب التعلیم یک جامعه به علت فراهم نبودن آموزش و پرورش همگانی در آن جامعه،بدین ترتیب بخش منابع انسانی آن جامعه بدون اینکه توسعه و تکامل یابد تلف شده و از بین می رود. ب) ترک تحصیل اختیاری ناشی از مردودی پیش از موعد مقرر عده ای از دانش آموزان :ممکن است عوامل خارجی یا داخل نظام آموزش و پرورش موجب این نوع افت تحصیلی شده و عده ای از وارد شدگان به یک دوره تحصیلی قبل از اتمام دوره در رسیدن به اهداف مشخص شده آن دوره مدرسه را ترک نمایند. ج) مردودی دانش آموزان که به علت عدم توفیق نظام آموزش در دستیابی به هدفها و برنامه های خود می باشند و می توان این نوع افت را برای هر پایه ، هر زمان نسبت به آن چه که نظام در نظر داشته به آن برسد تشخیص داد. د) عدم شایستگی و کارایی افراد تحصیل کرده که در این نوع افت به علت اینکه افراد وارد شده به نظام آموزش دوران تحصیل خود را با موفقیت گذرانده اند ولی هنگام ورود به جامعه و بازار کار شایستگی و کارایی لازم را در خود مشاهده نمی کنند. ه) کیفیت پایین تحصیلات دانش آموزان در مقایسه با آنچه که باید باشد این مورد از مهمترین وجوه افت تحصیلی و مشکل ترین آنها به لحاظ اندازه گیری و سنجش است این نوع افت تحصیلی که افت کیفی نامیده می شود نباید تحت الشعاع مبارزه با افت کمی قرار گرفته و پایین آمدن افت کمی موجب بالا رفتن افت کیفی گردد.(فصل نامه تعلیم و تربیت 1367) دکتر حسن شریفی پژوهشگر حوزه تعلیم و تربیت در تعریف علل افت تحصیلی بيان مي كند: آموزش و پرورش با توجه به IQ دانش آموز و امکاناتی که در اختیار او قرار می دهد در هر مقطع و پایه تحصیلی اهداف نهایی و میانی برای خود تعریف می کند و سعی دارد دانش آموز را تا حد ممکن به این اهداف نزدیک کند در این میان همیشه درصد مشخصی نیز افت را در نظر میگیرد مانند تکرار پایه تحصیلی و تسلط نداشتن دانش آموز به همه مطالبی که توسط معلم ارائه می شود.هرگاه میزان این افت در فرایند یاددهی و یادگیری بیش از حد انتظار آموزش و پرورش باشد از آن بعنوان افت تحصیلی نام می بریم. گلشن فومنی افت تحصیلی را ((عبارت از وقوع ترک تحصیل زودرس و تکرار پایه تحصیلی در نظام آموزش و پرورش یک کشور به حساب می آورد)) و بیان می دارد که ((چون ترک تحصیل زودرس و تکرار پایه تحصیلی مانع از اخذ به نگام گواهی پایان دوره می باشند بنابراین افت و اتلاف به حساب می آید)). مرتضی امین فر ضمن اینکه به جای افت یا اتلاف( Wastuge) در آموزش و پرورش اصطلاح قصور در تحصیل یا واماندگی از تحصیل را پیشنهاد می کند ضمن قبول تعریف گلشن فومنی ،افت تحصیلی این تعریف را با توجه به ابعاد گسترده افت تحصیلی محدود می داند و بیان می دارد که در این تعریف افت تا اندازه ای محدود است. زیرا که انواع دیگر افت را نادیده گرفته و نتایج پژوهشی و آموزشی ترک تحصیل زودرس یا مزیت هایی را که ممکن است تکرار پایه تحصیلی دربرداشته باشد در نظر گرفته نمی شود. دکتر حسن شریفی ضمن آن که درصد مردود شدگان و ترک تحصیل کنندگان یک دوره آموزشی را بخشی از افت تحصیلی به حساب می آورد ولی از دید کلی به مساله نگاه کرده و افت تحصیلی را در رابطه با نظام آموزش و پرورش در نظر می گیرد وی نظام آموزش و پرورش را شامل بخش های وابسته به هم می داند که به منظور تحقق هدفهای آموزش و پرورشی آن جامعه طراحی می شود و از سه بخش درون داد ، پردازش و برون داد تشکیل شده است. دانش آموزان ، معلمان ،هدفهای آموزش و پرورش ، برنامه درسی ،تجهیزات آموزشی و منابع مالی عناصر درون داد به شمار می اورند.فعالیتهای آموزش و پرورشی و تاثیر متقابلی که عناصر درون داد در یکدیگر دارند و تغییراتی که درون نظام آموزش و پرورشی صورت می گیرد پردازش نامیده می شود.تغییرات مطلوب و معطوف به هدفهای آموزش و پرورش در رفتار دانش آموزان افزایش دانش و مهارت حرفه ای معلمان ،اصلاح و بهبود مواد و روشهای آموزشی از جمله عناصر برون داد نظام آموزش و پرورش به شمار می رود. دکتر علیرضا شريعتي ضمن بیان موارد فوق اذعان می دارند که افت تحصیلی تنها به دانش آموزان مربوط نمی شود بلکه تمامی عناصر درون داد نظام آموزشی را نیز در بر می گیرد. اگر در طول یک دوره آموزشی چند ساله ، در روشهای آموزشی کارایی کارمندان ،کیفیت و مواد و برنامه آموزشی ، پیشرفتی متناسب با نیازهای جامعه و دانش آموزان ایجاد نشود به حق می توان گفت که نظام آموزش و پرورش با افتی در خور توجه به همراه بوده است بنابراین به جای افت تحصیلی که تنها یکی از عناصر درون داد نظام اموزشی ،دانش آموز را در بر می گیرد بهتر است افت نظام آموزش و پرورش مورد توجه قرار گیرد و در آخر نیز افت نظام آموزش و پرورشی را چنین تعریف می کند « افت نظام آموزش و پرورش عبارت است از تفاوت بین عناصر برون داد موجود با عناصر برون داد مطلوب در نظام آموزشی» مرتضي امین فر از بعدی دیگر به نظام آموزش و پرورش نگاه کرده و صور گوناگون بروز افت تحصیلی در آموزش و پرورش را در پنج دسته تقسیم بندی می کند. افت بر اثر قصور نظام اجتماعی در فراهم آوردن آموزش و پرورش همگانی:وی ناتوانی دولت در فراهم آوردن امکانات لازم برای تحصیل تمامی افراد و در نتیجه عدم کارایی عده ای از شهروندان در کارهای کلیدی کشوری را نوعی افت تحصیلی به حساب آورده است. افت بر اثر قصور نظام آموزشی در آوردن کودکان و نوجوانان و جوانان به داخل نظام آموزش و پرورش:این نوع افت نیز بر اثر عدم هماهنگی اهداف آموزش و پرورش با نیازهای خانوده ها، نیاز خانواده ها به کار فرزندان،نحوه نگرش خانواده ها به تحصیل کودکان و نوجوانان از نظر جنسیت و عوامل دیگري یکه باعث عدم حضور کودکان در مراکز آموزشی می شود روی می دهد. افت بر اثر قصور نظام آموزشی و نگهداری افراد در داخل نظام آموزشی : توانایی نگهداری افراد در داخل نظام های آموزشی به عوامل خارجی و داخل نظام بستگی دارد تا از ترک تحصیل زودرس دانش آموزان جلوگیری به عمل آید و آنها را تا پایان دوره در داخل نظام آموزشی نگاه دارد. افت بر اثر نظام آموزشی در برقراری هدفها و برنامه های متناسب آموزش و پرورش: در این نوع افت افراد ادامه تحصیل داده و دوره مورد نظر را نیز به اتمام رسانده اند ولی بعلت نامناسب بودن هدفها و برنامه های این موسسات آموزشی شایستگی ها و مهارت های لازم را کسب نکرده اند لذا آموزش و پرورش آنها نوعی افت محسوب می شود. افت بر اثر قصور در نظام آموزشی در دستیابی کارآمد نسبت به هدفها و برنامه های نظام آموزشی :این نوع افت در عدم دستیابی نظام به اهداف از پیش تعیین شده مربوط می شود. دکتر منوچهر فضلی خانی پژوهشگر حوزه تعلیم و تربیت معتقد است كه اگر با مقیاسها و ابزارها درست سواد و عملکرد دانش آموزان را بررسی کنیم شاهد رشد کیفی تعلیم و تربیت و آموزش و یادگیری هستیم اما برای رسیدن به وضع مطلوب راه زیادی در پیش داریم همه عوامل درون و برون سیستم آموزشی باید کمک کنند تا این محقق جامعه باید بسته های مناسب و همسو با آن چه را دانش آموز در مدرسه فرا میگیرد فراهم کند به طور مثال اگر او در مدرسه مسائل بهداشتی ،اخلاقی و اجتماعی را می آموزد در جامعه باید آنرا تمرین کند اگر فضای آموزشی و فضای جامعه و زندگی دانش آموز مکمل هم نباشند و مغایرت داشته باشند شکافی به وجود می اید که افت تحصیلی را از نظر کیفی باعث می شود در حالیکه باید جامعه تجلی گاه یادگیری و آموخته های فرد باشد .ارتباط دانش آموز و علم نیز بسیار مورد تاکید قرار گیرد به نحوی که شیوه تعامل آنها با یکدیگر مهمترین عنصر در یاددهی و شخصیت بخشی به دانش آموز محسوب می شود اگر این تعامل عاطفی علمی صمیمی و محکم باشد اعتماد دانش آموز جلب می شود و به تبع آن کیفیت تحصیلی ارتقا می یابد بنابراین نیروی انسانی در کیفیت بخشی به آموزش حرف اول را می زند .باید به سختی حرکت کنیم که معلمان صلاحیت ها و مهارتهای حرفه ای را به دست آورند .و در کنار تخصص با انگیزه و علاقه کار کنند ضمن آنکه آموزشهای نیروی انسانی هم به سمت فن معلمی گام بر دارند در همین باره و به منظور ارتقای کیفیت تدریس جشنواره الگوهای برتر تدریس مورد توجه و تاکید قرار گرفته است. علل افت تحصیلی : در مورد علل افت تحصیلی اغلب محققان و صاحب نظران از دو طبقه علتها یعنی داخلی و خارجی سخن گفته اند البته باید این نکته را در نظر داشت که این عوامل از هم جدا نبوده و بر هم تاثیر داشته و نمی تواند آنها را به طور مجزا مورد بررسی قرار داد ولی برای بهتر شناخته شدن این عوامل و جستجوی راه حل مناسب برای هر یک از آنها به بررسی این عوامل به طور مجزا می پردازیم. الف) عوامل داخلی : در مورد عوامل داخلی که عمدتا مربوط به خود نظام آموزش و پرورش می باشد می توان به موارد زیر اشاره کرد. نامتناسب بودن روشها و امکانات آموزشی با محتوای کتب درسی : روشهای تدریس و یادگیری متداول در آموزش و پرورش به جای استفاده از تمام استعدادها و هدایت این تواناییهای بالقوه دانش آموزان برای تحقیق و تفحص ،جستجو کردن،مشاهده کردن ، تجربه و آزمایش کردن ،تجزیه و تحلیل امور به روشهای سنتی و استفاده از نطق و بیان تاکید می کند. تاکید بیش از حدی که بر روشهای یادگیری غیرفعال می شود ذوق و خلاقیت و ابتکار دانش آموزان را نادیده میگیرد ،انگیزه ها و علایق آنان را به فردی منفعل و بی علاقه تبدیل می کند که نتیجه آن به صورت بی حاصل بودن نظام آموزش و پرورش با کارآیی نامناسب این نظام به صورت افت تحصیلی بروز می کند(پولادی، محمد علي ،1375). در کشورما محتوای کتب درسی توسط دفاتر تحقیق و تالیف کتب درسی به وسیله اساتید متخصص تدوین می شود .سطح ارتباط مولفین کتاب با عوامل دیگر با محتوای کتب معلم و شاگرد ضعیف بوده و نسبت به نیاز دانش آموز و تقاضای معلم بی اطلاع هستند یا حداقل شناخت از نزدیک وجود ندارد .لذا متخصصان به پشتوانه رشته تحصیلی خود به تعیین محتوای درسی پرداخته اند .موضوع های درسی مدون بعنوان منبع اصلی اطلاعاتی در برنامه آموزشی ایجاب می کند که یک سازماندهی منطقی و از پیش تعیین شده داشته باشیم.حتی گام های تدریس باید از پیش تعیین شده باشد تا مجموعه آموزشی بتواند به نحوی موثر و کارآمد به انتقال دانش بپردازد با توجه به عدم کتب و نامناسب بودن با درک و فهم دانش آموز و حتی زمان و مکان آموزشی با چالشهای جدی روبرو هستیم با این شیوه جریان یادگیری به یک جریان مکانیکی مبدل شده است.نقاط ضعف این شیوه طرح محتوای کتب درسی عبارتند از :: معلومات تکه تکه شده و مجزا از یکدیگر در قالب دروس مجزا ارائه می شود لذا سریع فراموش می شود و از کاربرد علوم اموخته شده کاسته خواهد شد. برنامه درسی با موضوع محور ارتباطی با دنیای واقعی دانش آموزان ندارد و مسائل و مشکلات و امور زندگی دانش آموز به طور پیوسته در برنامه درسی او گنجانده نشده است. به توانمندیها و علایق ،نیازها و تجربه در گذشته دانش آموزان توجه کافی مبذول نمی شود لذا انگیزه های لازم برای یادگیری از آنها را سلب می کند. محتوای کتب باید با زندگی طبیعی بیگانه نباشد. درک دانش آموز از محتوا نباید تحت الشعاع کمیت اموزش قرار بگیرد. مهارتهای شناختی مورد توجه قرار گیرد. با توجه به گسترش دانش بشری و پیدایش قلمرو جدید در علم و کثرت موضوع های درسی هماهنگی با طول زمان کلاس، تعداد شاگردان و فضای آموزش ندارد(پولادی،محمد علي،1375). نامتناسب بودن معلمان از نظر صلاحیت و شایستگی با نیازهای برنامه: کمبود معلم مخصوصا در کشور های در حال توسعه یکی از دلایل شلوعی کلاسها و عدم توجه مناسب به اموزش و شکوفایی استعدادهای دانش آموزان می باشد که این کمبود معلم باعث مردودی یا ترک تحصیل آنان می گردد و یکی از عوامل افت تحصیلی است .این کمبود معلمان وقتی با عدم کفایت و نامناسب بودن تربیت معلمان موجود در نظر گرفته میشود نقش این عوامل و افت تحصیلی بارزتر می گردد.در بسیاری از این قبیل کشورها میزان تحصیلات معلمان برای سطوحی که به تدریس و پرورش در آنها به کار می پردازد کافی نیست.دوره تربیت معلم بسیار کوتاه است و نامناسب و یا اصلا وجود ندارد و در صورت موجود بودن این دوره تربیت معلم میان روشها و نظریات ارائه شده در برنامه های تربیت معلم و روش و امکانات کاربردی این نظریات در مدارس جدایی و ناهمسانی موجود است بطوریکه این امر به بی اعتمادی معلمان نسبت به آموخته های دوره تربیت معلم خواهد انجامید. 3)نامتناسب بودن روشهای ارزش یابی و سنجش یادگیری و پیشرفت تحصیلی دانش آموزان : بسیاری از صاحب نظران بر این باورند که نمره امتحانی خواه از آزمونهای معلم ساخته حاصل شده اند و یا از آزمونهای میزان شده دارای ارزش نسبی هستند.در بدترین وضع این نمره ها بیان کننده ناهمگونی هایی هستند که در هدفها ،محتواها و روشهای تعلیم و تربیت موجودند.ودر بدترین وضع نیز این نمره ها عملکرد یک دانش آموز نسبت به عملکرد دانش آموزان دیگر در همان سن و مرحله آموزشی هستند ارائه می کنند و در حدود شناخته شده ای از خطا نمره پایه بعدی را پیشگیری می نمایند و در هیچ موردی به تداوم یادگیری توجه نمی شود یعنی به این مطلب که امر یادگیری را نمی تواتند به صورت بسته ای مجزا و متناسب تقسیم می نمود و آنها را مورد ارزش یابی قرار داد توجه نمی گردد. 4)عوامل مديريتي دخيل در افت تحصيلي: علي بهروش نيروي انساني موجود در ساختار سازمانهاي آموزشي را در سه بخش عمده، مديريتي ، آموزشي و پرورشي و خدماتي تقسيم كرده و هر يك از اين نيروها را به نوعي در افت تحصيلي دخيل مي داند. ولي شيوه مديريتها و مربيان آموزشي را بيشتر در اين امر دخيل دانسته و به توضيح نقش آنها مي پردازد. او در بيان نقش مديران آموزشي در ابتدا بيان مي دارد :((مديريت آموزشي نقش بسيار مهمي در مؤفقيت سازمانهاي آموزشي دارد ، و در اهميت آن همين بس، كه به علت نقش تعيين كننده آن در رسيدن به هدفهاي سازماني به صورت مستقل مورد ارزيابي قرار مي گيرد و به عنوان يكي از عوامل اصلي مؤفقيت سازمان در رسيدن به هدفهاي آموزش و پرورش عمل مي كند. امروزه در پي گسترش روزافزون نظام آموزشي، ضرورت بهسازي كيفيت نظام آموزشي ، مساله رهبري و مديريت در آموزش و پرورش را بيش از پيش اهميت بخشيده است بنابراين لازم مي آيدرفتارهاي رهبري و مديريتبا تحولات آموزش و پرورش در عصر حاضر همخواني داشته باشد تا اين كه كيفيت مديريت و كارايي مديران واحدهاي آموزشي نقش اساسي خود را در هدف يابي سازمانهاي آموزشي و كاهش راندمان منفي آموزشي ابقاء كنند)) علي بهروش پس از بيان مقدمه فوق عوامل مديريتي دخيل در افت تحصيلي را در چهار گروه تقسيم بندي نموده و به توضيح آنها مي پردازد كه اين عوامل عبارتند از: عدم آشنايي كافي مديران آموزشي با مباني و اصول مديريت( غير متخصص بودن مديران) عدم رعايت ضوابط در انتخاب مديران واحدهاي آموزشي نا آشنايي مديران با تكنيكهاي نوين مديريت و رهبري در وضع جديد مدرسه كم تجربه بودن مديران واحدهاي آموزشي به خاطر كم سني و جواني(بهروش، علي، روزنامه اطلاعات ،1378). ب) عوامل خارجی 1) عوامل مربوط به دانش آموز: بسياري از مسائل مربوط به يادگيري و نابهنجاري هاي دانش آموزان از علتهاي پنهاني که در تفاوتهاي فردي نهفته است ناشي مي شود . شناخت تفاوتها موجب بهبود کيفيت آموزش و پرورش و کاهش افت تحصيلي مي شود . مساله تفاوت هاي فردي به ويژگيهاي شناختي ، روانشناختي و شخصيتي از قبيل هوش ، انگيزش ، اعتماد به نفس ، توجه ، نارسائيهاي جسمي و غيره مربوط مي شود . براي پي بردن به علل اين تفاوتها لازم است که به علل وراثتي و محيطي و تأثير متقابل اين دو عامل بر هم اشاره شود . افراد از يک طرف با خصوصيات وراثتي معين به دنيا مي آيند و از طرف ديگر در شرايط و محيطهاي گوناگون پرورش مي يابند . بنابراين تفاوتهاي افراد نتيجه کنش متقابل بين محيط و وراثت است مهمترين عوامل فردي که در مردودي و افت تحصيلي نقش دارند عبارتند از : هوش بدون شک يکي از عومل مهم افت تحصيلي کمبود هوش و توانايي ذهني است . هوش هر فرد را مي توان به دو نوع هوش عمومي و اختصاصي تقسيم کرد . هوش عمومي نوعي توانايي است که در اغلب فعاليتهاي انسان خود را نشان مي دهد . هوش اختصاصي استعداد و توانايي خاصي است که فرد در يک يا چند زمينه خاص دارد . اگر به نمرات دروس مختلف يک دانش آموز بنگريم مي بينيم که نوعي رابطه بين آنها وجود دارد که حاکي از هوش عمومي است يعني اين طور نيست که آن دانش آموز در يک درس بسيار قوي و در درس ديگر بسيار ضعيف باشد . از طرف ديگر ممکن است کمي تفاوت ديده شود مثلاً در درس علوم بهتر از تاريخ باشد که اين نشاندهنده هوش اختصاصي است . افراد از نظر ميزان برخورداري از هوش عمومي با يکديگر تفاوتهاي بسياري دارند که بايد به آنها توجه شود( سلطانی شهناز 1386 ). کودکان و نوجوانان از نظر ظرفيت هوش با هم متفاوت هستند زيرا بهره هوشي افراد نتيجه تعامل بين وراثت و محيط است . بنابراين کودکان با ظرفيت متفاوت به دنيا آمده و در شرايط محيطي مختلف بهره هوشي خود را مي يابند . بديهي است درصد قابل توجهي از دانش آموزان که از نظر هوشي پائين تر از ميانگين هستند ، در گروه دانش آموزان مرزي قرار دارند و احتمال اينکه اين دانش آموزان شکست تحصيلي را بيشتر تجربه کنند زياد است . اين دانش آموزان اغلب در مدارس عادي حضور دارند و نيازمند توجه خاص معلمان و مشاوران مجرب هستند . برخي از تحقيقات نشان داده اند که انگيزه تلاش در اين گونه دانش آموزان به دليل عدم درک فهم مطالب درسي ، اندک است( سلطانی شهناز 1386 ). انگيزش انگيزش چيزي است که ما را از ملالت به سوي علاقه حرکت مي دهد . انگيزش عبارت از آن چيزي است که به ما انرژي مي دهد و فعاليتهاي ما را هدايت مي کند گاهي انگيزش را به موتور و فرمان يک اتومبيل تشبيه مي کنند . انگيزه در واقع موتور حرکت هر فردي است . يکي از دلايل افت تحصيلي نداشتن انگيزه پيشرفت مي باشد . آنهايي که داراي انگيزه پيشرفت بالا هستند به تکاليفي روي مي آورند که درجه دشواري آن در حد متوسط باشد و از تکاليف خيلي آسان يا خيلي متوسط دوري مي کنند. چون تکاليف آسان براي آنها مبارزه اي به حساب نمي آيد و ايجاد نگيزه نمي کند و انجام دادن تکاليف آسان فضيلتي به شخص نمي بخشد به اين دليل است که تکاليف دشوار براي آنهايي که خواستار پيشرفت هستند انگيزه آفرين نيست آنهايي که نياز به پيشرفت پايين دارند به تکاليف نيمه دشوار روي مي آورند و آنهايي که ترس شديد از شکست دارند به سوي تکاليف آسان مي روند که احتمال موفقيت در انها بسيار است و احتمال شکست بسيار کم و يا اينکه به سوي تکاليف خيلي دشوار مي روند که بهانه اي براي آنها باشد . روانشناسان در پژوهشها دريافته اند که نقش انگيزش در مسائل يادگيري و پيشرفتهاي تحصيلي خيلي مؤثر تر از درجه هوش شاگردان است ( سلطانی شهناز 1386 ). توجه براي يادگيري و به خاطر سپردن هر مطلبي اولين شرط توجه به آن است بديهي است اگر دانش آموز از هوش بالايي برخوردار باشد ولي به مطلب توجه نکند ، نميتواند آن را فرا گيرد ، بنابراين بايد خاطر نشان کرد علت افت و شکست تحصيلي بعضي از دانش آموزان ناشي از دامنه توجه پايين است و نيز عدم تمرکز حواس هنگام مطالعه و انجام تکاليف درسي نيز يکي از علل شکست و افت تحصيلي مي باشد . آشفتگيهاي عاطفي و هيجاني مشکلات عاطفي و هيجاني دانش آموزان در مقاطع مختلف رشد مي تواند باعث افت تحصيلي آنان شود که مهمترين آنها را به اختصار توضيح مي دهيم . اضطراب و نگراني يکي از عوامل عاطفي که در يادگيري فرد تأثير سوء دارد اضطراب است . اضطراب در يادگيري اختلال ايجاد مي کند. اين عامل در حالت شديد مي تواند افت تحصيلي را باعث گردد چرا که فرد نمي تواند تمام قواي فکري و رواني خود را در هنگام يادگيري مطالب به کار گيرد . علت اضطراب و نگراني مي تواند ناشي از ترس از امتحان ، نمره ، معلم يا اختلالات عاطفي - رفتاري خانواده و غيره باشد . وجود اندکي اضطراب در انسان به عنوان يک حالت عاطفي و هيجاني نه تنها طبيعي است بلکه فقدان کامل آن مي تواند مشکلاتي را پديد آورد . اما همين اضطراب که چاشني زندگي است و انسان را به کار و کوشش و تکاپو وا مي دارد اگر از حد اعتدال خود تجاوز کند بسيار زيان بخش خواهد شد وجود اندکي اضطراب در دانش آموزان براي مدرسه و تکاليف آن ضروري است و موجب احساس مسئوليت ، برنامه ريزي و مطالعه بيشتر آنها مي شود حتي در مواردي که برخي از دانش آموزان نسبت به درس ، امتحان و مدرسه هيچگونه مسئوليتي احساس نمي کنند گاه لازم است که معلمان يا اولياء با تشريح عواقب قصور ، کوتاهي و تنبلي دانش آموزان مقداري اضطراب در آنها ايجاد کنند . اما از طرف ديگر مطالعات متعددي نشان داده است که اگر اضطراب شديد باشد کاهش پيشرفت تحصيلي دانش آموزان را به همراه خواهد داشت . به بيان ديگر يکي از دلايل اساسي افت تحصيلي ، تجديدي و مردودي دانش آموزان ، اضطراب امتحان است که برخي مطالعات سهمي در حدود ۱۵ تا ۳۰ درصد را نشان داده اند . جنسيت از ديگر متغيرهاي فردي که مي تواند تفاوتهايي را در پيشرفت يا افت تحصيلي دانش آموزان ايجاد کند جنسيت مي باشد . برخي از محققان معتقدند که دختران در علوم انساني و پسران در علوم رياضي و فني توانايي بهتري دارند همينطور ميزان مردودي در پسران به مراتب بيشتر از دختران مي باشد . مسئله ديگر نحوه تفکر دانش آموزان است . به طوريکه دانش آموزاني که در امر تحصيل با شکست مواجه مي شوند اين امر را به فقدان توانايي خود نسبت مي دهند و خود را ناتوان مي پندارند . در آنها احساس عدم شايستگي ايجاد مي شود و به تبع کاهش عملکرد را به دنبال دارد که خود باعث دور باطل و شکستهاي پي در پي مي شود . نارسائيهاي جسماني نارسائيهاي جسمي و بيماريها ممکن است سبب پيدايش ناراحتيهاي جسمي خاص در دانش آموزان شده به طوريکه در برنامه هاي تحصيلي کودک مزاحمت ايجاد کرده و در نهايت به افت تحصيلي منجر شود . نارسائيهاي جسماني خود به انواع مختلف تقسيم مي شود که در اينجا به اختصار به چهار نوع از آنها اشاره مي شود . الف ) ضعف بنيه : دانش آموزاني که ضعف بنيه دارند و از سلامت کامل برخوردار نيستند نمي توانند زياد فعاليت و کوشش کنند و به خاطر آمادگي براي انواع بيماري از پيشرفت تحصيلي باز مي مانند . ب ) ضعف بينايي و شنوايي : آنهايي که دچار ضعف در بينايي و شنوايي هستند درس را خوب درک نمي کنند و خودبخود افت تحصيلي دامنگير آنها خواهد شد . مطابق تحقيقات انجام شده ملي و بين المللي حدود دو درصد از کودکان و دانش آموزان بدون اينکه از عينک و سمعک استفاده کنند وبي آنکه شناسايي شده باشند دچار نارسايي بينايي و شنوايي هستند . در واقع يکي از مهمترين عوامل افت تحصيلي همانا ضعف بينايي و شنوايي است . ج )‌ ناراحتيهاي جسمي – حرکتي : ناراحتيهاي مربوط به مراکز عصبي و ناهماهنگي هاي حسي و حرکتي مانند صرع ، فلج مغزي نيز مي تواند باعث افت تحصيلي شود . د ) مشکلات ارتباطي : دانش آموزاني که با ديگر دانش آموزان و معلمان ارتباط برقرار مي کنند مشکلات خود را با آنها حل مي کنند ولي ان دسته از دانش آموزاني که از اين نظر مشکل دارند و نمي توانند با ديگران روابط حسنه برقرار کنند ومنزوي و گوشه گير هستند ناچارند که مشکل خود را به خود بازگو کنند که به دور تسلسل خواهند رسيد و مشکل آنها باعث افت تحصيلي در آنها خواهد شد . مشکلات رفتاري در بعضي از مواقع مشکلات رفتاري ، باعث افت تحصيلي مي شوند . برخي از محققان معتقدند که اختلالات رفتاري ، رفتارهاي افراطي ، مزمن و انحرافي هستند که گستره آن شامل اعمال تهاجمي يا برانگيختگي ناگهاني تا اعمال افسرده گونه و گوشه گيرانه مي باشد . دانش آموزاني که داراي مشکلات رفتاري هستند توانايي ايجاد تمرکز و انگيزه لازم براي يادگيري ندارند و کمتر قادر به شرکت در کلاسهاي عادي هستند زيرا به طور متوالي شکست را تجربه مي کنند ( سلطانی شهناز 1386 ). 2) فقر محرومیت اقتصادی: عدم اشتغال سرپرست خانواده و ناتوانی او در برآوردن کامل نیازهای افراد خانواده در افت تحصیلی فرزندان تاثیر فراوانی دارد چرا که عدم توجه به ارضای نیاز های اولیه فرزندان موجبات بی توجهی به نیازهای روحی و عاطفی آنها می شود و فرزندان برای تامین نیازهای خود مجبور به ترک تحصیل و ورود به بازار کار و اشتغال می گردند. تحقیقات نشان می دهد که بحرانهای اقتصادی ،کاهش درآمد و فقر و بیکاری خانواده نه تنها در افت تحصیلی دانش آموزان تاثیر می گذارد بلکه انگیزه ای برای سوق دادن افراد به سوی جرایم و تخلف مقررات اجتماعی می شود همچنین فراهم نکردن تسهیلات آموزشی از جمله مدارس خوب ، وسایل تحریر مناسب ،البسه و تغذیه کافی و مناسب از سوی والدین باعث سرخوردگی و عدم گرایش کودکان و نوجوانان به مدرسه و درس خواندن می شود. حضور پدر در خانه از جمله عواملی است که بر روی رفتن یا نرفتن دانش آموزان به مدرسه تاثیر می گذارد .مطالعه تقریبا نیمی از کودکان که از درس خواندن محروم شده اند نشان می دهد که والدین این کودکان یا از هم جدا شده اند یا فوت کرده اند یا احیانا دارای پدر معتاد بوده اند چرا که الکل و دیگر مواد مخدر نیز بر زندگی نوجوانانی که والدین انها به مصرف مخدر وابسته باشند تاثیر فراوانی بر جای می گذارد این قبیل نوجوانان نه تنها بعد ها در معرض خطرات ناشی از مصرف مواد مخدر هستند بلکه از مشکلات روانی اجتماعی نیز رنج می برند(شاهورانی ،احمد، و جمعي از پژوهشگران، 1384). 3) شرایط و عوامل فرهنگی و اجتماعی : این عوامل خود از دو جنبه قابل بررسی است : 3-1) تفاوت زبان بومی و فرهنگی با زبان فرهنگ عمومی جامعه: در بسیاری از نقاط جهان زبانهای محلی متعدد و متفاوتی وجود دارند که مردم آنها با آن تکلم می کنند و تفکر انان نیز عموما تحت تاثیر این زبانهای محلی شکل میگیرد که عموما ساختی گسترده تر و پیچیده تر داشته و ارائه کننده مفاهیم و تجارب وسیع تر می باشد.بدین صورت دانش آموزانی که با زبان محلی تکلم می کنند عموما به زبان رسمی که در مدارس برای دانش آموزان مورد استفاده قرار میگیرد آشنا نشیند و این امر پیشرفت آنان را با مانع مواجه می سازد. 3-2) نگرش اجتماعی محل و خانواده نسبت به تربیت دانش آموزان از نظر جنسیت: در بسیاری از کشورهای جهان بخش عظیمی از کودکان ،نوجوانان و جوانانی که از آموزش و پرورش محروم مانده اند یا پس از طی دوره ابتدایی اموزش و پرورش را ترک نموده انددختران می باشند. این واقعیت تا اندازه زیادی مولد کمبود امکانات و نیروهای لازم مخصوصا معلمان زن برای آموزش و پرورش و عمدتا در نقاط روستایی است و بخش عظیمی از آن نیز از نگرش کلی افراد در خانواده ها نسبت به تعلیم و تربیت دختران است که بر اثر عدم توجه به نقش مهم زنان در ساختن اجتماع و خانواده و احراز مشاغل و فعالیتهای اقتصادی دختران را نیازمند به آموزش پیشرفته نمی دانند و علی الرغم پیشرفت تحصیلی مطلوب دختران در نظام آموزشی با ازدواج زودرس آنها را از تحصیل علم و دانش باز داشته و باعث ترک تحصیل انها می شوند و مشکلات و مسائل فراوان روانی فاجتماعی و فرهنگی و اقتصادی برای آنان و جامعه به طور کلی فراهم می نمایند (پولادی،محمد علي، 1375). 4) شرایط و عوامل خانوادگی : مطالعه دانش آموزانی که دارای افت تحصیلی هستند نشان می دهد یکی از عوامل اصلی موثر بر این پدیده مسائل خانوادگی به ویژه از هم گسیختگی خانواده ،کم سوادی والدین ، مشکلات عاطفی ،انزوا ،جو اجتماعی روانی خانواده ،عدم ارتباط صمیمانه با پدر و مادر ،میزان درآمد خانواده ،شغل والدین ،میزان تفاهم والدین، حضور و یا عدم والدین ،وضعیت تحصیلی سایر خواهران و برادران می باشد که در سلامت روحی و جسمی دانش اموز تاثیر فراوانی می گذارد .دانش آموزی که از شرایط خانوادگی مناسب و پشتیبانی و حمایت عاطفی والدین خود برخوردار نیست و نیازهای روحی و روانی اش تامین نمی شود در پی ارضای احتیاجات خود دچار بی توجهی به تحصیل یا ترک آن می شوند.پاسخ گفتن به نیازها از سوی والدین لازمه موفقیت هر دانش آموز است درحالیکه برخی از والدین بدون آگاهی از وظیفه خود در قبال دانش آموز فقط از او انتظار موفقیت دارند. نتایج یک تحقیق نشان می دهد که میزان تحصیلات والدین تاثیر فراوانی در کیفیت تحصیلی دانش آموز داردزیرا والدین تحصیل کرده به ویژه پدران در حل مشکلات درسی فرزندان بهترین یاور آنها خواهند بود. و می توانند برای فرزندان خویش الگوی بسیار زیبایی از تعلیم و تربیت باشند. 5) تحصيلات والدين: ازآن جا كه تحصيلات والدين مي تواند نقش مهمي در امر تربيت فرزندان داشته باشند و والدين تحصيلكرده به دليل احراز مشاغل بهتر و مفيد تر به خودي خوداز فرهنگ بالاتر ومحيط وموقعيت بالاتر ومحيط وموقعيت بهتري برخوردار خواهند بود و برخورداري از موقعيت خوب اجتماعي به نوبه خود تأثیر روي نگرش فرزندان نسبت به والدين واحساس امنيت و اعتماد به نفس آنها مي شود ودرنتيجه بهتر مي توانند با محيط خود ارتباط برقرار كنند و همين امر موجب رشد وشكوفايي استعدادآن ها مي شود. درحالي كه كودكي كه والدين وي تحصيلات خوبي ندارند نه تنها نمي توانند به وجودآنها افتخار كنند بلكه در خود احساس حقارت مي كنند. وارتباط وتعامل آنها از سايرين كمتر است .البته تحصيلات به تنهايي نمي توانند عامل پيشرفت فرد محسوب شود. اما ازآنجا كه تحصيلات ميتواند موجب آگاهي بيشتر وقرار گرفتن در وضعيت اجتماعي، اقتصادي بالاترگردد و نيز در تحقيقات ثابت شده كه شغل و سطح اجتماعي والدين نيز رابطه مستقيمي با پيشرفت تحصيلي فرزندان دارند. بنابراين ملاك انتخاب تحصيلات والدين و تأثیري كه بر روي پيشرفت تحصيلي فرزند آن ها مي گذارد به اين دليل منظور شده است كه خانواده هاي با تحصيلات بالاتر فرزند كمتري دارند و بنابراين بهتر مي توانند با آنها در ارتباط باشند. معمولاً وقت بيشتري براي رسيدگي به مسائل آن ها را دارند. كودكي كه در كنار بزرگسالان تحصيلكرده واهل مطالعه وبا حوصله پرورش يافته و بزرگ مي شود مسلما پيشرفت تحصيلي او از ساير كودكاني كه ازچنين محيط مساعدي بي بهره اند به مراتب بالاتر است.(گورگی , معصومی 1381 ). بی سوادی والدین : « بی سوادی والدین نیز یکی از پارامتر هایی است که می تواند در افت تحصیلی دانش آموزان مؤثر باشد ، زیرا عدم توانایی والدین جهت کمک به فرزندان در امر تحصیل و نبودن پشتیبان در جهت راهمایی فرزندان ، می تواند سبب سر در گمی دانش آموز و ایجاد اضطراب در او گردد. همین عدم اطمینان در مورد آن چه که دانش آموز انجام می دهد و نبود راهنما در منزل سبب می شود تا دانش آموز با یقین و اطمینان کامل نتواند به پیش ببرد. البته این مطلب کلیّت ندارد و دانش آموزان با استعداد می توانند بدون راهنما نیز به سر منزل مقصود برسند و لیکن این موضوع ، مربوط به دانش آموزانی است که دارای استعداد کمتری هستند و جهت پیشرفت ، نیاز به یاری دهنده دارند. » .(گورگی , معصومی 1381 ). 6) محدودیت های محلی و جغرافیایی و توزیع نامناسب امکانات ورزشی: بررسی وضع آموزش و پرورش کشورهای مختلف مخصوصا کشورهای جهان سوم مشخص می کند که امکانات آموزش در مناطق روستایی به مراتب نامناسب تر و ناچیز تر از مناطق شهری است که هم مربوط به محدودیتهای مالی و کمبود بودجه آموزش و هم تا اندازه ای نیز ناشی از شرایط طبیعی و موقعیت جغرافیایی این مناطق است که هم به علت دور بودن و وجود جاده های نامساعد و نبود امکانات جاذبه ای برای معلمان با تجربه و کارآمد نداشته و از تاسیسات لازم نیز برخوردار گشته اند این عوامل همراه سایر شرایط ادامه موفقیت آمیز آنرا برای دانش اموزان ساکن در این مناطق غیر ممکن ساخته باعث ترک تحصیل و مردودی و افت می گردند. 7) ارتباط با دوستان: يکي از عوامل ديگر که سبب افت تحصيلي شديد دانش آموزان مي شود معاشرت با افراد ناباب است. فراموش نکنيد که دوستان در سرنوشت فرزندان شما نقش خيلي موثري دارند. بکوشيد به طور غير مستقيم کنترلي روي دوستان فرزندان خود داشته باشيد و مراقب ارتباطهايي که آنها با ديگران در خارج از محيط خانواده برقرار مي کنند باشيد. در مدرسه دانش آموزان زيادي با افکار و شخصيت هاي متفاوت وجود دارند که همگي آنها مي توانند تاثيرات مثبت و گاه نامطلوبي روي فرزند شما داشته باشند. طبيعتا شما هميشه نمي توانيد همراه فرزند خود باشيد ، ولي مي توانيد به او بياموزيد هر کسي را به دوستي قبول نکند. بکوشيد علاوه بر داشتن شناختي از دوستان نزديک فرزندان خود شناختي نيز از خانواده آنها داشته باشيد. کشش به سوي غير همجنس خيلي از دانش آموزان در فاصله سالهاي راهنمايي - دبيرستان دل به عشقهاي زودرسي مي دهند که سبب انحراف فعاليت هاي ذهني آنها از مطالب درسي به احساسات زودگذر مي شود. در چنين شرايطي دانش آموزان به جاي صرف انرژي خود براي مطالعه دل به احساسات خود و طرف مقابل مي دهند و تمام تلاش خود را براي جلب توجه طرف مذکور متمرکز مي کنند و از مسير اصلي منحرف مي شوند. بايد دانست کمبود عاطفه در دانش آموزان به سرعت خود را نشان مي دهد. والدين مي توانند براي بازگشت مجدد فرزند دانش آموز خود به مسير اصلي زندگي نقش موثري در اين خصوص ايفا کنند. ارتباط برقرار کردن با غيرهمجنس در طول تحصيل در سال هاي آخر دبيرستان که سالهاي سرنوشت سازي در آينده دانش آموزان هستند سبب تغيير هدف و علاقه مي شود. به دانش آموزان خود بياموزيد که دوست داشتن درس و نه دوست داشتن ديگران آنها را به پيروزي مي رساند. دانش آموزاني که از درس راهي براي رسيدن به هدف نساخته اند انگيزه هم براي پيروزي ندارند. 8) عدم وجود انگیزه تحصیلی در دانش آموز : شاید به جرات بتوان گفت مهمترین عاملی که می تواند در نظام آموزشی ما اختلال ایجاد کند.این است که دانش آموزان نمی دانند چرا و با چه هدفی باید مدرسه بروند که این موضوع به عدم اطمینان دانش آموزان نسبت به آینده شغلی آنها مربوط می شود .ترس از قبول نشدن در امتحانات عدم استفاده از برنامه غذایی مناسب در روستاها و حاشیه شهر ها به علت فقر مالی در خانواده و فقدان برادر و خواهر تحصیل کرده ارتباط دانش آموزان با افراد شکست خورده تحصیلی خارج از مدرسه که به نوعی او را ترغیب ، به ترک تحصیل می کنند ،عدم ارتباط عاطفی دانش آموز با دبیر خود که گاهی مجبور است در برابر روش غلط تدریس دبیرش سکوت کند ،عدم تشویق دانش آموز از سوی مدرسه حتی به صورت جزیی که این امر در مورد دانش آموزانی که از اعتماد تشویق درونی نیز بی بهره اند آثار زیان بار بیشتری دارد. نقش معلمان در افت تحصیلی دانش آموزان : در گذشته معلم اساسأ منبع دانش و اطلاعات به شمار می رفت و نقش اصلی او عبارت بود از انتقال دانش و اطلاعات به ذهن دانش آموزان و وادار کردن آنها به تمرین و تکرار برای به خاطر سپردن هر چه بیشتر این اطلاعات،تنبیه مهمترین روش برای وادار کردن دانش اموزان به یادگیری بود زیرا این اعتقاد وجود داشت که عدم یادگیری دانش آموز صرفا به سبب بی میلی او به یادگیری است و بعبارت دیگر نمی خواهد یاد بگیرد.اما در عصر حاضر با پیشرفت تکنولوژی رادیو ، تلویزیون ،روزنامه ها ،مجلات ،فیلمها و غیره بعنوان منابع اطلاعات مهم به شمار می روند.بنابراین در جهان امروز معلم نه بعنوان منبع دانش و اطلاعات به شمار می رود و نه آنکه نقش او تنها انتقال دانش به ذهن دانش اموزان است .در چنین شرایطی نقش معلم آن است که به دانش آموزان بیاموزد که چگونه بیاموزند؟ به عبارت دیگر راه آموختن را به آنها یاد بدهد.معلم مناسب ترین شرایط را برای یادگیری دانش آموزان فراهم می آورد .کنجکاوی طبیعی آنان و فعالیت هایشان را در جهت سازنده هدایت کند و فرصت هایی را فراهم سازد که هر دانش آموز تا حداکثر ظرفیت خود رشد کند و استعداد و توانایی هایش را پرورش دهد(شریفی ،حسن پاشا ،رشد معلم اذرماه 69-70) معلم کارآمد کیست؟ هرگاه دانش آموزان متوجه شوند که آنچه معلم به هنگام وعظ و خطابه در کلاس بيان مي دارد، با آنچه وي عملااز خود بروز مي دهد متفاوت است، يعني هماهنگي بين عقيده وعمل او وجود نداشته باشد، آنان به چنين موعظه هايي توجه نخواهند کرد و در پي عمل کردن به آنها برنخواهند آمد. اين تفاوت و ناهماهنگي ممکن است بين انتظارات معلم از دانش آموزان و امکاناتي که عملابه آنان داده مي شود نيز مشاهده شود. اگر معلم به دانش آموزان گوشزد کند که مجاز نيستند قبل از آنکه زنگ تفريح زده شود کلاس را ترک کنند اما در عمل نتواند اين قانون را جامه عمل بپوشاند اعتماد دانش آموزان نسبت به قدرت رهبري معلم به تدريج کاهش مي يابد. رفتار دانش آموزان همچنين تحت تاثير اعمال معلم در موارد زير است: معلم به اهميت مطالعه و خواندن کتاب تاکيد فراوان مي گذارد، اما خود او حتي يک کتاب هم نمي خواند. معلم رعايت اصول اخلاقي را محترم و مهم مي شمارد ولي دائما بر سر مسائل جزئي با خشم و فرياد با دانش آموزان روبرو مي شود. معلم تاکيد مي کند که احترام به عقايد و نظريات ديگران و بويژه دانش آموزان همواره موردنظر اوست، ولي مکررﭐ عقايد دانش آموزان را که به نظر خودش نادرست و احمقانه است به مسخره مي گيرد. در تمام موارد دانش آموزان به جاي توجه به آنچه معلم به شکل نظري بيان مي دارد، به رفتارها و واکنش هايي که عملااز خود نشان مي دهد گرايش پيدا مي کنند. معلمان قاهر و زورگو با رفتارهاي خصمانه اثرات زيان بخشي بر روي رفتار دانش آموزان دارند، در حالي که معلمان مهربان با رفتارهاي غيرتهاجمي مي توانند به سازگاري اجتماعي دانش آموزان خود کمک کنند. بعضي از نشانه هاي رفتارهاي خصمانه عبارتند از اعمال قدرت، خجالت زده کردن و پافشاري در مطيع بودن دانش آموزان. براي رفتارهاي ملايم و منطقي نيز مي توان از تائيد نظرات دانش آموزان، تشويق دانش آموزان به شرکت در بحث هاي کلاسي، اظهار علاقه نسبت به فعاليت هاي دانش آموزان و همدردي و درک دانش آموزان نام برد. دانش آموزان در کلاس هايي که توسط معلم مهربان و منطقي اداره مي شود رفتارهاي سازگارتر و ملايم تري از خود نشان مي دهند و عکس اين قضيه نيز صادق است. به اين ترتيب نبايد فراموش کرد که معلم مي تواند تاثير فوق العاده اي بر محيط کلاس و در نتيجه بر رفتار دانش آموزان داشته باشد. بين معلم و شاگرد نبايد تاثير دانش آموزان بر رفتار معلم را ناديده انگاشت، زيرا که اين تاثير و تاثر الزاما در يک فرآيند دوطرفه انجام مي گيرد. در اغلب موارد الگوي رفتاري و واکنش هاي (مثبت و منفي) معلم در کلاس رابطه و هماهنگي قابل توجهي با نوع رفتارها و واکنش هاي دانش آموزان در کلاس دارد. به طور کلي تدريس در کلاس به شکل يک رابطه دو جانبه رخ مي دهد که در آن، دانش آموزان و معلمان يک واحد در هم تنيده را تشکيل مي دهند. مثلاهنگامي که دانش آموزان در کلاس بدرفتاري مي کنند برنگرش معلم نسبت به آنان تاثير گذاشته و اين نيز به نوبه خود بر نگرش دانش آموزان نسبت به معلمشان اثر خواهد گذاشت. اين تاثير و تاثرها نقش اساسي در بالاو پايين بردن سطح يادگيري دارد. (شریفی ،حسن پاشا ،رشد معلم اذرماه 69-70). معلم واقعي کيست؟ بسياري از معلمين تازه کار غالبا مقدار زيادي از وقت خود را به طراحي و تمرکز بر روي دروس و موضوعات صرف مي کنند و فراموش مي کنند که تدريس خوب صرفا به شيوه ها و کارافزارهاي يادگيري خلاصه نمي شود. گروه زيادي از معلمين به هنگام تدريس، به جاي آنکه شخصيت و رفتاري واقعي و طبيعي براي برقراري ارتباط با دانش آموزان از خود نشان دهند به ايفاي نقش و بروز رفتارهاي مصنوعي مي پردازند. اين گروه فکر مي کنند که ايفاي نقش مي تواند آنان را در جلوگيري از بروز مسائل و مشکلات مربوط به نظم و انضباط محيط کلاس ياري دهد. رفتارهاي سرد، خشن و دور از انسانيت بعضي از معلمان در محيط کلاس با فلسفه آموزش و نقش و رسالتي که به عهده آنان گذارده شده مغايرت دارد. اين گونه رفتارها گاهي به اين علت از آنان سر مي زند که فکر مي کنند در صورتي که رفتاري مهربانانه و روابطي دوستانه با دانش آموزان داشته باشند ممکن است آنان را افرادي سهل انديش، بي کفايت و سست نظر قلمداد کنند. متاسفانه به دفعات زياد مشاهده شده که معلمين تازه کار را با رهنمودهاي غيرمنطقي و به دور از احساسات انساني نظير “از همان آغاز با سرسختي صداي دانش آموزان را خفه کنيد” و يا قدرت و رياست خود را به دانش آموزان نشان دهيد و “به آنان اجازه ندهيد در هيچ موردي اعتراض کنند” مواجه ساخته و بسياري از اين گونه معلمين نيز چنين رهنمودهايي را در تدريس خود به کار گرفته اند. اين نگراني وجود دارد که معلم ضمن اينکه به ايفاي نقش مي پردازد ممکن است آن را کاري راحت يا حداقل موفقيت آميز بيابد و به تدريج در اين قالب فرو برود. کم کم رفتارش بر محور اعتقادات سنتي سازمان مي گيرد؛ به طوري که ديگر قادر نيست خود را از چنين قالبي رها سازد(شریفی ،حسن پاشا ،رشد معلم اذرماه 69-70) . ويژگي هاي معلمان موفق و ناموفق از ديدگاه انسان گرايانه مي توان گفت معلمان کارآمد کساني هستند که به مفهوم دقيق کلمه “انسان” هستند. آنان با برخورداري از زيباترين احساسات انساني با روشي منصفانه، آزادمنشانه و فارغ از گرايش هاي ديکتاتور مآبانه با دانش آموزان رفتار مي کنند و قادرند به راحتي و به شکل طبيعي با آنان روابط دوستانه و انساني برقرار کنند. معلمان نالايق و ناموفق نيز به نظر مي رسد که از احساسات انساني بي بهره اند و همواره در پي جاه طلبي، اعمال قدرت و استفاده از شيوه هاي ديکتاتوري در کلاس هستند و کمتر به نيازهاي دانش آموزان خود مي انديشند. گروهي چنين مي پندارند که اگر کسي دانشجو يا طلبه خوبي باشد معلم خوبي نيز هست و چنين استدلال مي کنند که هرگاه معلمي به موضوع تدريس خود تسلط داشته باشد مي تواند به خوبي آن را تدريس کند، اگرچه اين امر تا حدودي صحت دارد، ولي ميزان دانش و تسلط معلم بر موضوع درس به تنهايي نمي تواند فضاي خالي موجود بين تدريس و فراگيري را پر سازد. بهترين مثال اين ادعا در مقاطع عالي تحصيلي مشاهده مي شود. استاداني که بيشترين دانش را در يک موضوع خاص دارند الزاما از لحاظ تدريس بهترين استادان نيستند. در مورد اين گروه معلمين بارها شنيده شده است که “موضوع درس را به خوبي مي داند ولي قادر به برقراري ارتباط نيست، گوش دادن به حرف هايش سردرد مي آورد يا موضوع درس را به شکل خام ارائه مي دهد.” اين عبارات نمايانگر آن است که مشکلات مربوط به روابط بين معلم و دانش آموزان صرفا ناشي از ميزان دانش معلم نيست. اين امر به آن معنا نيست که اهميت تسلط معلم بر موضوع تدريس، ناديده انگاشته شود، بلکه خود نيز به عنوان آموزگار بر آن تاکيد کافي داريم اما نگاهي به ميانگين نمرات، ضريب هوشي و ميزان آمادگي کارآموزان معلمي به هنگام طي دوره تربيت معلم اين حقيقت را آشکار مي سازد که بين عوامل مذکور و ميزان موفقيت و کارآمدي اين افراد در زمان تدريس عملي در کلاس ها همبستگي مختصري وجود دارد. متغيرهاي ديگري نظير گرمي سخن و مهرباني و احساس مسئوليت در برابر نيازها و علايق دانش آموزان و رغبت به تدريس، رابطه معني دارتري با موفقيت معلم و ميزان آموخته هاي دانش آموزان دارد. به طور کلي هرچه بيشتر به جنبه هاي عاطفي و انساني در کلاس توجه گردد بيشتر مي توان به کارآمدي و اثربخشي تدريس معلم اميدوار بود. معلمي که اعتقاد دارد دانش آموزان از توانايي فراگيري برخوردارند، رفتار مطلوب تري از خود بروز خواهد داد تا معلمي که دانش آموزان را فاقد قدرت يادگيري مي پندارد. به نظر مي رسد که معلمين خوب و موفق را مي توان با توجه به اعتقادات زير نسبت به مردم از معلمين غيرکارآمد و ناموفق متمايز ساخت: معلم خوب، معتقد است که سايرين خود قادر هستند مشکلات و مسائل خويش را بررسي کنند و راه حل موفقيت آميزي براي آنها بيابند. ديگران را به منزله دوستان خود مي پندارد و اعتقاد دارد که آنان همواره در راه تکامل خود گام بر مي دارند. ديگران در نظر او موجوداتي با ارزش و متعادلي هستند و هرگز کسي را عاطل و بي ثمر نمي انگارد. مردم و رفتار آنان را از ديدگاه رشد توسعه دروني نه محصولي از وقايع بيروني براي شکل بخشيدن به موجوديت انسان، مي نگرد و معتقد است که مردم از خلاقيت و پويايي کافي برخوردارند و اين فکر که ديگران فاقد نيروي سازنده هستند هرگز در او راه پيدا نمي کند. مي پذيرد که مردم ارزش اين را دارند که مورد اعتماد و اطمينان قرار گيرند و به شيوه اي منطقي و قانوني با آنان رفتار گردد. معتقد است که مردم با برخورداري از تعالي بالقوه به سوي رسيدن به کمال در حرکت اند و آنان هرگز به منزله موانعي بر سر راه ديگران و تهديد آنان قلمداد نمي شوند(شریفی ،حسن پاشا ،رشد معلم اذرماه 69-70) . درآموزش چه خبر است؟ گاهي علت افت تحصيلي يا شکست درسي دانش آموز را بايد در مدرسه جستجو کرد. اهم عللي که مي توان از اين نظر مورد بررسي قرارداد، به شرح ذيل است. شيوه تدريس معلم : مي توان گفت هر دانش آموز به شيوه خاصي مطالب درسي را درک و فرامي گيرد. وظيفه معلم است که با شناخت دانش آموزان و آگاهي از چگونگي کاربرد شيوه هاي مختلف تدريس مدل مناسبي براي تدريس انتخاب کند. گاهي علت افت تحصيلي دانش آموز اين است که شيوه تدريس معلم مطابق روش يادگيري دانش آموز نيست. برنامه درسي مدرسه : گاهي علت افت تحصيلي اين است که برنامه درسي طراحي شده از طرف مدرسه مناسب نيست ؛ مثلا دروس نسبتا سخت را پشت سر هم و يا در ساعاتي گذاشته اند که عموما دانش آموزان خسته هستند. انتظارات و پيش داوري هاي معلم : معلم در اولين برخورد با شاگردان خود سعي مي کند، با پيشداوري خود آينده تحصيلي آنها را مجسم کند. مطالعات نشان داده است که اين قضاوت ها بر ميزان پيشرفت و يا شکست دانش آموز در دروس تاثير دارد، به اين صورت که اگر دانش آموزي که نمرات متوسط دارد به يک معلم معرفي کنيم و به او بگوييم تيزهوش است و نمرات درخشاني خواهد آورد؛ خود اين دادن نگرش در ارتباط با معلم با دانش آموز تاثير خواهد گذاشت و باعث پيشرفت درسي وي خواهد شد. نتيجه اين که معلمان بايد از پيش داوري بويژه از نوع منفي آن بپرهيزند، زيرا خود اين امر منجر به شکست او خواهد شد. شرايط فيزيکي کلاس : دماي مناسب يكي از ضروريات يك كلاس درس است و در غير اين صورت مي تواند به عنوان يك متغير مزاحم مانع توجه دانش آموزان به معلم و درس شود . بنابراين يك كلاس درس بايد از دماي مناسب در فصول سال بهره مند باشد . اگر فضاي كلاس براي نشستن و راه رفتن مناسب نباشد، نور كافي نداشته باشد و يا تابلوي كلاس طوري نصب شده باشد كه همه به راحتي نتوانند از آن استفاده كنند ، منجر به افت آموزشي خواهد شد . در مورد نقش تراكم كلاس ( تعداد دانش آموزان كلاس ) مطالعات نشان مي دهد كه در كلاس هاي كم تراكم ، موفقيت دانش آموزان بيشتر نيست ، مگر آنكه كلاس كمتر از 15 نفر باشد كه در اين صورت امكان آموزش انفرادي فراهم مي شود . همچنين مي توان اظهار داشت كه ميزان پيشرفت تحصيلي دانش آموزان در كشورهاي صنعتي در كلاس هاي بيشتر از 45 نفر و در كشورهاي در حال توسعه در كلاس هاي بيش از 55 نفر كاهش مي يابد . جالب توجه است كه در مقايسه تطبيقي انجام شده بين دانش آموزان پايه پنجم 15 كشور ، كره با تراكم 60 نفر در كلاس و ژاپن با 42 دانش آموز در كلاس ، رتبه اول را به دست آورده اند . بنابراين آنچه در پيشرفت دانش آموزان نقش مهمي ايفا مي كند ، تراكم كلاس نيست بلكه مهمتر از آن ، چيزي است كه در كلاس اتفاق مي افتد . در مورد كلاس هاي با تراكم بيش از 60 دانش آموز هيچ مطالعه اي در دسترس نيست و به نظر مي رسد كه عدد 60 را بتوان به عنوان تراكم حداكثر به حساب آورد ، مشروط برآنكه اتاق درس به اندازه كافي باشد و معلم قبلا" با شيوه تدريس در اين گونه شرايط آشنا شده باشد . تعويض مکرر معلمان: جابه جايي معلمان در طول سال تحصيلي و ناتواني بعضي دانش آموزان به منظور سازگاري با روش تدريس و خصوصيات معلم ممکن است بويژه در مقاطع آموزشي پايين تر، منجر به افت تحصيلي شود. ارزيابي نادرست معلمان از عملکرد دانش آموزان ، کنترل نامناسب کلاس از سوي معلم ، فقدان وسايل کمک آموزشي ، کمبود کتب درسي ، عدم همکاري و ارتباط بين اوليا و مدرسه ، عدم وجود نظم و انضباط در کلاس و مدرسه و کمبود فضاهاي آموزشي از ديگر علل موثر در افت تحصيلي دانش آموزان هستند كيفيت پايين امكانات آموزشي: كمبود و كيفيت پايين امكانات آموزشي نه تنها در افت تحصيلي تاثير دارد بلكه به خاطر اينكه وجود امكانات كافي و مناسب آموزشي مكمل تلاشهاي معلم در آموزش و ارتقاءكارايي او دارد. وقتي سازمانهاي آموزشي از امكانات آموزشي لازم برخوردار نباشند تلاشهاي دانش آموزان به همراه كادرهاي آموزشي و تربيتي ره به جايي نبرده و موجب به هدر رفتن زحمات چندين ساله آنها خواهند شد. كمبود مدارس و فضاهاي آمزشي ، كمبود امكانات آزمايشگاهي و كارگاهي ،هر كدغام به نحوي در كيفيت آموزش تاثير دارند و زمينه را براي افت تحصيلي آماده مي سازند. علاوه بر آنها نامناسب بودن ساختمانهاي اختصاص يافته به مدارس نيز علتي از علل مي باشد .طبق آمار و تحقيقات به عمل آمده سه استان ،يزد،كرمان و اصفهان كه از نظر ساختمانهاي آموزشي نسبت به ساير استانها در وضعيت بهتري قرار دارند درصد قبولي بالاتري را به خود اختصاص داده اند كه مؤيد اين علت مي باشد. علاوه بر امكانات آموزشي و تفريحي ،حجم زياد كتابهاي درسي نيز به ميزان قابل توجهي در ميزان افت تحصيلي دخلت دارد . و اين موضوع به خصوص در مورد كتابهاي نظام جدبد آموزش متوسطه بيشتر صدق مي كند. علاوه بر موارد فوق كمبود وسايل كمك آموزشي در مدارس نيز يكي از علل افت تحصيلي در رابطه با امكانات آموزشي مي باشد.‍ (بهروش،علي، روزنامه اطلاعات ،1378). علل افت تحصیلی از نظر گزارشگران یونسکو: آمارهای موجود در 20 کشور جهان نشان می دهد که نسبت تکرار سالهای تحصیلی در 42 کشور آفریقایی 16 درصد در 24 کشور آمریکای لاتین و جزایر کارائیب 12 درصد و در 32 کشور آسیا و اقیانوسیه 8 درصد و در 23 کشور منطقه اروپا و شوروی 2 درصد بوده است و نسبت متوسط همه این نواحی 10 درصد می باشد از این تعداد 42 کشور را از گروه کشورهای در حال توسعه است 59 کشور باقی مانده نسبت افت تحصیلی بین 10 تا 47 درصد دارا می باشند که در کشورهای آسیا و اقیانوسیه بین 0 تا 18 درصد می باشد(گزارشات یونسکو1365). فقر مالی سوء تغذیه بی سوادی والدین تجربه اندک معلمین آموزش ندیده که موجب عدم توانایی آنها در امور زیر می شود تنظیم اوقات کلاس و پیشبرد برنامه های درسی به طور صحیح و موثر تنظیم ساعات و برنامه های اضافی برای دانش اموزان ضعیف تشخیص مشکلات و ناراحتیهای کلاس و تلاش برای رفع آنها شناخت روحیه و رفتار تک تک دانش آموزان طراحی و تهیه مواد آموزشی از منابع و امکانات نوآوری در کلاس و ابداع روشهای نوین اموزشی نبودن انگیزه های کاری لازم وجود معلمین بی علاقه نسبت به حرفه آموزگاری نبودن حداقل امکانات برای تحصیل نبودن یا نامناسب بودن مواد آموزش سهل الوصول نبودن امکانات و مواد آموزشی بی توجهی جامعه نسبت به فرایند آموزش و برنامه های درسی بی ارتباط بودن برنامه های مدارس با نیازها ،اولویتها و خواسته های جامعه مهاجرتهای گروهی عدم توانایی مدرسه در ایجاد محیطی پر تفاهم و نیز برقراری نظام مشاوره و همکاری بی بهره ماندن دانش اموزان از مشاوره و هدایت تحصیلی توسط مشاورین بی توجهی نسبت به اصلاح امکانات فیزیکی مدرسه تفاوتهای مذهبی و فرهنگی و زبانی شیوه های مقابله با افت تحصیلی : در سال 1984 دفتر منطقه ای یونسکو با توجه به نتایج مطالعات و تحقیقاتی که در زمینه عدم پیشرفت تحصیلی انجام گرفت با کشورهای هند , نپال , پاکستان ،هندوستان، تایلند و فیلیپین راهبردهایی معرفی کرد تا انها را به منظور جلوگیری از پدیده افت تحصیلی مورد استفاده قرار دهند (توکلی ،مهین 1377). کلاسهای تابستانی : این طرح ویژه دانش اموزانی اجرا می شود که پیشرفت اندکی از کلاسهای عادی و روزمره مدارس خود نصیبشان شده است.کلاسهای تابستانی در خلال 5 تا 6 هفته از ایام تعطیلات تابستانی و هر روز 3 تا 4 ساعت برگزار می گردد. سال تحصیلی قابل انعطاف در هر مدرسه بخصوص در این طرح دوره تحصیلی منظمی در نظر گرفته می شود و برای هر درس ساعات کافی ملحوظ میگردد اما آغاز و پایان سال تحصیلی و ایام تعطیلی مدارس بسته به نیازمندیها و فعالیتهای مربوط به تامین معیشت افراد جامعه تعیین می شود. برنامه تحصیلی فشرده : در این طرح سال نامه کار مدرسه از 180 روز به حداکثر 120 روز تقلیل می یابد این تعدیل در برنامه آموزش ایجاب می کند که در زمان کار و برنامه آموزشی نیز تعدیلی صورت گیرد. برنامه کمک به دانش آموزان : کمک مدرسه به صورت نقدی یا تهیه و در اختیار گذاشتن لوازم مدرسه و نیازمندیهای غذایی دانش آموزان انجام میگیرد این طرح در مورد آن دسته از خانواده های تهیدست در نظر گرفته می شود که فرزندان آنها ،علاقه میل و توانایی ماندن در مدرسه و ادامه تحصیل را دارند. آموزش در منزل دانش آموز: در این طرح معلم کلاس یا یک معلم دیگر در منزل به ملاقات دانش آموز می رود و در همان جا به او درس می دهد کلاسهای شیفت عصر : این طرح با تشکیل کلاسهای سه ساعته که از ساعت 5/5 عصر تا 5/8 چند روز در هفته برگزار میگردد به اجرا در می آید. طرح برنامه ویژه برای تقویت دانش آموزان و رفع اشکال انها : این برنامه در برگیرنده دانش آموزان علاقمندی است که تواناییها و نیازمندیهای متفاوتی دارند و برای دانش آموزان دارای تواناییهای پایین بیشتر قابل استفاده است. طرح تشکیل کلاس در همسایگی دانش آموز : این طرح با استقرار در کلاسهای رفع اشکال در خانه معلم و یا هر مکان دیگری که دانش آموزان به آن دسترسی بیشتری دارند اجرا می شود. طرح دوستان : مشخصه عمده این طرح آن است که از بین دانش اموزانی که معدل بالا دارند و در بین دانش اموزان محبوب هستند فردی بعنوان دوست و همکار دانش آموز ضعیف تر انتخاب می شود این فرد می تواند به دوست آسیب پذیر خود در زمینه درک و دریافت بهتر آموزش های مدرسه یاری رساند. 10 – طرح آموزش ترمیمی (جبران ) علاوه بر موارد فوق طرح جالب توجه دیگر طرح مدرسه سیار است. این طرح از جمله تدابیری است که در برخی از کشورها از جمله فرانسه و بلژیک برای مقابله با افت تحصیلی و ترک تحصیل دانش اموزان و نوجوانان طبقه محروم و بالابردن مشارکت اجتماعی ساکنان آن مناطق به کار گرفته می شود. مقابله با افت تحصیلی در کشورهای آسیا و اقیانوس آرام : بررسی مسائل آموزش و پرورش در برخی از کشورهای آسیا و اقیانوس آرام مانند هندوستان ، پاکستان ،بنگلادش، فیلیپین و تایلند از طریق گزارشهای یونسکو نشان می دهد که این کشور ها نیز در زمینه عوامل بازدارنده تحصیلات دانش آموزان با کشور ما مسائل مشترکی دارند .این تحقیقات بخصوص نمودار این واقعیت است که هر جا فقر بیشتر باشد شکست تحصیلی نیز عمیق تر است. این گزارشها ،راهبردها و اقداماتی که این کشورها برای مبارزه با پدیده افت و ترک تحصیلی انجام داده اند و نتایج موفقیت آمیز و اقدامات انجام شده را منعکس میکنند.برخی از راهبرهای موفقیت آمیز کشورهای آسیا و اقیانوس آرام در زمینه جلوگیری از افت تحصیلی به شرح زیر است: اقدامات سازمانی : در بین اقدامهای سازمانی ، ارتقاء اتوماتیک دانش آموزان از همه رایج تر است در این روش به دانش آموزان اجازه می دهند بدون گذراندن امتحان به کلاس بالاتر بروند بدیهی است این اقدام با اقدامات تربیتی و برخوردار از مربیان و معلمان با صلاحیت انجام میگیرد.در این روش جای گزینی ارزشیابی مستمر به جای امتحانات روشی برای افزایش قدرت نگهداری مدرسه می باشد. اقدامات تربیتی : این اقدامات شامل توسعه مراکز تربیت معلم ،بهبود برنامه های آموزشی ضمن خدمت و نیز گسترش دوره های پیش دبستانی بخصوص در محلات فقر نشین شهری می باشد. اقدامات انگیزشی و مادی : شامل تغذیه رایگان ، استفاده از لوارم التحریر و لباس رایگان ، به ویژه برای دختران ، ارائه امکانات خاص مانند دوچرخه به دانش آموزان روستاهای دور افتاده ،اهدای بورس و هزینه تحصیلی برای دانش آموزان می باشد. مشارکت اولیاء و جامعه ملی : این اقدام به منظور علاقمند کردن آنها به تحصیل و جلوگیری از افت تحصیلی می باشد.تشریک مساعی اولیا شامل شرکت در انجمنهای اولیاء و مربیان و کمک گرفتن از آنها در اداره کلاس و مدرسه تا ساختن و تجهیز مدرسه به کمک خود آنان می باشد. اقدامات غیر رسمی : این اقدامات با استفاده از امکانات محلی و ایجاد فضاهای آموزشی اضافی انجام میگیرد.برای مثال ،نهادها یا سازمانها می توانند بعنوان مکمل مدرسه عمل کنند و در بخشی از مسئولیتهای مدرسه شریک شوند. پیشینه تحقیق : موضوع افت تحصیلی و علل و عوامل بروز آن در دوره های مختلف تحصیلی موضوعی است که از دیرباز مورد توجه بسیاری از محققان آموزشی واقع شده است که هر کدام از این پژوهشگران از بعدی خاص به موضوع نگاه کرده و عواملی را مورد نقد و بررسی قرار داده اند و کار خویش را در قالب پایان نامه های دانشگاهی و یا بعنوان تحقیقات آموزشی عرضه نموده اند.که در این بخش از این فصل به بررسی تعدادی از این تحقیقات پرداخته و نتایج آنها را محقق جهت بررسی با نتایج حاصل از تحقیق استخراج خواهد نمود. 1)پایان نامه ای تحت عنوان «بررسی عوامل موثر در افت تحصیلی دانش آموزان در دوره راهنمایی و دختران پایه سوم منطقه 16 آموزش و پرورش» که توسط پژوهشگر خانم زهرا داریاپور در سال 1369-70 ،مقطع کارشناسی ارشد دانشگاه تربیت مدرس انجام پذیرفته است که نمونه آماری پروژه ای ایشان 240 نفر دانش آموز دختر و ابزار مورد استفاده پرسش نامه محقق ساخته می باشد. که طبق بررسیهایی که این پژوهشگر انجام داده اند به این نتایج دست یافته اند که هر چه قشر اجتماعی خانواده دانش آموزان بالاتر و از انسجام بیشتری برخوردار باشد افت تحصیلی در دانش آموز کمتر مشاهده می شود .بین خانواده و میزان امکانات آموزشی و افت تحصیلی رابطه وجود ندارد،مدیران مدارس اعتقاد داشتند که فقر فرهنگی خانواده ،اختلافات فقر اقتصادی ،بالا بودن تعداد افراد خانواده ،کمبود امکانات آموزشی ،مشکلات اقتصادی معلمان و مشکلات روحی و عاطفی دانش آموزان در دوران بلوغ از علل عمده افت تحصیلی است. 2)تحقیق دیگری با عنوان «بررسی علل افت تحصیلی در دوره متوسطه عمومی شهرستان خرم آباد توسط آقای حسین مهرداد در تاریخ 1370 در مقطع کارشناسی ارشد انجام پذیرفته است.محقق پس از تجزیه و تحلیل اطلاعات به دست آمده از تحقیق خویش نتایج زیر را بیان می دارد. 1- عوامل ناشی از نظام آموزشی 54/30 درصد تاثیر عوامل خانوادگی 8/27 درصد تاثیر عوامل مربوط به محیط آموزشی با 46/15 درصد تاثیر عوامل فردی با 83/11 درصد تاثیر عوامل ناشی از خصوصیات معلم با 74/7 درصد تاثیر عوامل محیطی و اجتماعی با 63/6 درصد تاثیر 3)پژوهشگر بعدی با عنوان« بررسی علل و عوامل موثر بر افت تحصیلی در مدرسه راهنمایی 17 شهریور کلور از توابع شهرستان خلخال در سالتحصیلی 72-71 توسط آقای سید علی اسحاقی انجام گرفته است.که محقق پس از بررسی اطلاعات به دست آمده از پرسش نامه ها نتایج زیر را از تحقیقات خویش به دست می آورد. عواملی که بر افت تحصیلی تاثیر دارند عبارتند از : تحصیلات والدین ،درآمد والدین ،بعد خانوار،میزان مراجعه والدین به مدرسه،میزان علاقه به تحصیل دانش آموزان ،میزان معاشرت با دوستان ناباب و میزان مطالعه درس دانش آموزان. 4)تحقیق دیگری با عنوان ((بررسی ارتباط ویژگیهای خانوادگی با افت تحصیلی دانش آموزان پسر در دوره متوسطه اردبیل)) توسط آقای عظیم علیپور در سال 1374مقطع کارشناسی ارشد, دانشکده علوم اجتماعی تهران انجام گرفته است که در این پژوهش محقق به این نتایج دست یافته که بین افت تحصیلی و نوع شغل پدران و میزان درآمد خانواده و وضعیت مسکن و شغل مادران و سواد والدین و حضور و عدم حضور والدین یا یکی از آنها ارتباط وجود دارد. 5)تحقیق دیگری با عنوان بررسی علل افت تحصیلی در آموزش و پرورش شهرستان نمین و ارائه راه های مقابله با آن توسط آقای سید ناصر آمیغی اردبیل در سال 1379 در مقطع کارشناسی ارشد انجام گرفته است که در این پژوهش محقق به این نتیجه دست یافته که بین افت تحصیلی , میزان تحصیلات خانواده , میزان در آمد والدین , امکانات فضای آموزشی و شیوه مدیریت آموزشگاه و ویژگی های معلمان ارتباط معنا داری که موثر بر معدل درس باشد وجود ندارد اما شیوه ی مدیریت آموزشگاه و ویژگی های معلمان و میزان در آمد خانواده بر تکرار پایه آنها موثر می باشد. منابع امین فر,مرتضی , « افت تحصیلی یا اتلاف در آموزش و پرورش» , فصل نامه تعلیم و تربیت , شماره 7 و 8 پاییز و زمستان 1365 اسحاقی , سید علی , برسی علل و عوامل موثر بر افت تحصیلی در مدرسه راهنمایی 17 شهریور کلور از توابع شهرستان خلخال در سال تحصیلی 72-71 شورای تحقیقات , 1372 بیابان گرد , اسماعیل , «عوامل موثر بر افت تحصیلی دانش آموزان » مجله تربیت , شماره هشتم ر اردبهشت 1375 بهروش علی ,«بررسی پدیده افت تحصیلی از دید گاه جامعه شناسی »روزنامه اطلاعات شماره 20733, 16 فروردین 1375 بهروش علی , «عوامل کاهش افت تحصیلی »روزنامه اطلاعات شماره 20739 , 23 فروردین 1375 بهروش علی ,«عوامل کاهش افت تحصیلی »روزنامه اطلاعات شماره 20745, 30 فروردین 1375 پولادی , محمد علی «بررسی عوامل مهم افت تحصیلی , در دبیرستان پسرانه اهواز »پایان نامه کارشناسی ارشد , دانشگاه شهید چمران اهواز , خرداد ماه 1375 توکلی , مهین «بررسی رابطه برخی درون داده های توام آموزش ابتدایی با موفقیت تحصیلی دانش آموزان این دوره »مجله رشد آموزش ابتدایی , شماره 3 , آذر ماه 1376 دلاور , علی , «روش های آماری در روان شناسی , علوم تربیتی تهران» انتشارات دانشگاه پیام نور 1370 شریفی , حسن پاشا , «آموزش ابتدایی و افت تحصیلی »رشد معلم , شماره1 مهر ماه 70-69 شریفی , حسن پاشا , « افت تحصیلی و تربیت معلم »رشد معلم , شماره 3 مهر ماه 70-69 علی پور, عظیم , «بررسی ارتباط ویژگی های خانوادگی بعد خانواده با افت تحصیلی دانش آموزان پسردر دوره متوسطه شهر اردبیل », پایان نامه کارشناسی ارشد , دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران , تابستان 1374 گلشن مومنی , رسول , جامعه شناسی , آ.پ , تهران نشر شیفته , 1375 گزارشات یونسکو , «ضایعات تحصیلی در کشورهای جهان بین سال های 1970 تا 1980 », قصل نامه تعلیم و تربیت , شماره 7 و 8 پاییز و زمستان 1365 مهداد , حسین , «بررسی عوامل افت تحیلی در دوره متوسطه عمومی دبیرستان های پسرانه شهرستان خرم آباد لرستان » , پایان نامه کارشناسی ارشد , دانشگاه روان شناسی و علوم تربیتی دانشگاه علامه طبا طبایی تهران 1370 سلطانی , شهناز , روزنامه ایران شماره 3821 , 1386 , صفحه زنگ اول پور ظهیری , تقی , «مقدمات برنا مه ریزی درسی و آموزشی »چاپ اول 1370 شاهروانی , احمد و جمعی از پژوهشگران , «علل افت تحصیلی در شهرستان خرم آباد »پایان نامه کارشناسی ارشد 1384 سیف , علی اکبر , روان شناس ===چاپ اول 1370 دباغی دوست , علیرضا ,«بررسی آسیب های اجتماعی دانش آموزان و تاثیر آن در آموزش » پایان نامه کارشناسی ارشد , دانشگاه تهران 1380