پیشینه و مبانی نظری اردوهای تربیتی آموزشی و رشد شخصیت دانش آموزان (docx) 30 صفحه
دسته بندی : تحقیق
نوع فایل : Word (.docx) ( قابل ویرایش و آماده پرینت )
تعداد صفحات: 30 صفحه
قسمتی از متن Word (.docx) :
مبانی نظری وپیشینه تحقیق اردوهای تربیتی-
اموزشی ورشد شخصیت دانش آموزان
فصل دوم : پيشينه تحقيق
مقدمه
درادبيات تحقيق هدف آشنايي نظري و اطلاعات عملي در بارة تعريف و اهداف موضوع موردپژوهش است. خوانندگان محترم اطلاعات تازه‌اي پيرامون مضامين علمي موضوع كسب مي‌نمايند. لذا محقق در مقدمه اين بخش به بيان خلاصه‌اي از نتايج و بررسيهاي كتب و منابع مختلف در مورداهميت علمي موضوع تحقيق پرداخته است.
آموزش در فضاي آزاد به مفهوم گسترده اش تمام فعاليتهايي را در بر مي‌گيرد كه به طور مستقيم به امر آموزش و درك محيط طبيعي و استعانت عاقلانه از آن مي‌پردازد. آموزش در اين برنامه از طريق اجراي اردوها در فضاي آزاد و در آزمايشگاه طبيعت صورت مي‌گيرد.
با اين وجود، آموزش در فضاي آزاد به طور اخص تنها از يك جنبه تخصصي مربوط به آموزش و پرورش بررسي خواهد شد بدين معني كه اين برنامه بخشي است كه تكميل كننده كل برنامه درسي است يعني آموزش در فضاي آزاد موجب پيشرفت و ترقي تمام رشته‌هاي درسي از پيش دبستاني تا دورة دانشگاه خواهد بود.
اهميت و ضرورت شناخت انسان
گر چه نتواني بدني چيستي جهد كن چندان كه داني كيستي
« گفته مي‌شود كه عليرغم مطالعات و تحقيقات وسيعي كه در قرون 19 و 20 توسط فلاسفه و متفكران تعليم و تربيت و روان شناسان و حتي بعضي ازنويسندگان و هنرمندان در موردانسان صورت گرفته و حاصل نظريه‌هاي آنان در كتابهاي متعددي درج و منتشر شده است. ولي انسان امروز از هر روزي مجهول تر و متزلزل تر است و احتياج به تربيت دارد. »
پس تربيت و هدايت آدمي‌در گرو شناخت و آگاهي همه جانبه به تمامي استعدادها و انرژيهاي نهفته در درون اوست. از اين رو تا انسان به طرز صحيح شناخته نشود و ابعاد وجودي وي مورد شناسايي قرار نگيرد و نقاط قوت و ضعف وي مشخص نگردد شكوفايي استعدادهاي او و پرورش قابليتهاي وجوديش در جهت كمال مطلوب ميسر نخواهد بود و اردوهاي تربيتي مي‌تواند اين شناخت را نسبتاٌ فراهم نمايد.
ضرورت تربيت آدمي
مفهوم تربيت :مراد از تربيت، از آهن ماشين ساختن است و از بشر آدم آفريدن. آدم كسي است كه بر تمام استعدادهايش حكومت و رهبري دارد و به آنها جهت مي‌دهد مراد اين است كه استعدادهاي بشري تا حد انساني رشد كند.
در كتاب آموزش و پرورش تعليم و تربيت چنين نقل شده است :« تأييد ضرورت تربيت آدمي‌به اين معناست كه تحقق آدم واقعي و تمام عيار جز در سايه تربيت صحيح آدميزاده امكان پذير نيست.
آدمي‌در شمار موجوداتي است كه كمالشان در فطرت از وجود متأخر افتاده است. به همين جهت آدميزاده در دوره رشد خود يعني در فاصله زماني بين وجود تا كمالش به كمك ديگران نيازمند است. »
اهميت تربيت آدمي
در بيان اهميت تعليم و تربيت، دكتر غلامحسين شكوهي در كتاب فوق نوشته است :« همين بس كه تحقق گوهر آدمي منوط بدان است. » مراقبتهايي كه تحت عنوان تعليم و تربيت به آدميزاده ارزاني داشته مي‌شود، شراط لازم براي نيل آدمي‌به مرحله كمال انساني است. چنانكه قبلاٌ متذكر شديم نوزاد آدمي هر چند آدميزاده است ولي آدم نيست. بشر تنها با تعليم و تريت آدم تواند شد. »
لذا تربيتهاي تلفيقي و تقليدي و تحميلي و سنتي ارزش نخواهند داشت. حتي ضد ارزش هستند. هنگامي‌كه مي خواهيم فرد را بسازيم و يا جامعه‌اي را بازسازي مي‌كنيم، ناچاريم كه در اعماق بكاويم و ريشه‌ها را پيدا نمائيم.
دراردو نقشي كه مربي بر عهده مي‌گيرد مسأله تربيت اخلاقي دانش آموزان است كه مي‌تواند به طور عملي تربيت را يادشان دهد. پس تربيت و سازندگي بزرگترين مسئوليت در اردو است. هر كسي درهر كجا مي‌تواند مربي و سازنده باشد. چراغ روشن در هر كجا كه هست مي‌تواند نور بپاشد و راهها را روشن كند.
چرا تعليم ؟
از آنجايي كه انسان موجودي قابل تعليم و آموزش است و يكي از شرايط مهم تربيت انسان همين آموزشهاي صحيح است تا او با وسايل و ابزار علم خود را بهتر بشناسد و بر حقايق و تمايلات نفساني خود فائق آيد.
در كتاب آموزش و پرورش تعليم و تربيت آمده است :« كه تعليم يعني اتخاذ تدابير لازم براي انتقال دانشها ارزشها مهارتها و باورهايي كه درستي و كارآيي آنها ضمن تجارب گذشته آدميان به اثبات رسيده است. آموزش سعي در انباشتن ذهن دانش آموز از معلوماتي كه نزد بزرگسالان از اعتباري برخوردار است نيست. كوششي براي غني ساختن تجارب دست اول كودك است. »
آموزش بيشتر از آن جهت سودمند است كه از وارد شدن نوآموز در راههايي كه دير يا زود به بن بست مي‌رسد جلوگيري مي‌كند و او را از دست زدن به آزمايشهاي بي نتيجه باز مي‌دارد. آدمي‌نادان به دنيا مي آيد ولي به وسايل لازم براي يادگيري مجهز است :
والله اخرجكم من بطون امهاتكم لاتعلمون شيئاٌ و جعل لكم السمع و الابصار و الافئده لعلكم تشكرون سوره نحل – آيه 24
تعليم، كمك به دانش آموز است تا از امكاناتي كه براي يادگيري دراختيار دارد بهتر استفاده كند و اين امكان پذير است. زيرا بزرگسال با احاطه‌اي كه بر مطالب آموختني دارد مي‌تواند آنها را به روشي منطقي طبقه بندي و هر مطلب را متناسب با ميزان آمادگي دانش اموز و در ارتباط با مطالب مشابه آن به وي عرضه كند.
خود را در زندان زندگي بسته خود محبوس ساخته ايم و در قبرستان تكرارها مدفون نموده ايم و باكمان نيست كه پوسيده ايم و از دست رفته ايم و خودمان بزرگترين مجهول مانده ايم. اگر ما به خويش و به انسانها به اندازه يك ديوان خالي فكر مي‌كرديم مي‌توانستيم درهر راه گامهاي بلند برداريم و در هر كلاس درسهايي بگيريم و درسهايي بدهيم و اين داد و ستد بهره‌هاي بزرگي بدست بياوريم.
تاريخچه و سير تحول اردو
اگر به زندگي اجتماعي انسان از آغاز آن و در اولين اجتماعات بشري نظري داشته باشيم به جرأت مي‌توان گفت كه تاريخ اردو به اولين اجتماعات بشري و ييلاق و قشلاق قبايل و عشاير انساني بر مي‌گردد.
در اين گذر سازنده هر چه انسانها به زندگي متمركز و ثابت بيشتر انس مي‌گرفتند كوچ‌ها و اردوها نيز شكل شخص و آشكارتري پيدا مي‌كردند هر چند اتلاق واژه « اردو » بر اين فعاليتهاي جنبي و در كنار زندگي عادي مردم چندان مأنوس نيست. ولي اين نكته قابل توجه است كه در هر گونه زندگي انفرادي و جمعي نوعاٌ حركاتي چون مسافرت‌هاي تفريحي زيارتي و ييلاق قشلاقهاي فعلي ديده مي‌شود و هر چند برنامه‌ريزي و تعيين اهداف و نتيجه گيري اينگونه حركات در عامه به صورتهاي تجربي تعيين و تبيين مي‌شود ولي هرگز اصول كلي محو و فراموش نمي‌گردد.
اين حركتها در ارگانهاي رسمي و نيمه رسمي جامعه بالاخص مراكز نظامي و ارتش شكل خاصي به خود گرفته و اغلب برادران نظامي‌براي تربيت جنگ آوران و سربازان خود به تشكيل اردوهاي نظامي اقدام مي‌نمودد و اين روش در امور نظامي چنان تداوم يافت كه اغلب كلمه اردو را با امور نظامي لشكري تداعي مي‌كردند.
مثلاٌ در لغت نامه دهخدا از اردو چنين ياد مي‌شود :« مجموع سپاهيان با تمام لوازم آن كه به جانبي گسيل دارند. .. » و مجموعه قشون و لوازم آن در سفر و نيز به معني « لشكر پادشاه » آمده است.
همچنين :« و شما آنجا رسولان به اردو فرستيد و شرط خدمت به جاي آريد.
شاهد ديگر اين تداعي افكار ارتش انگليس « لرد بيدان پاول » است. « او با الهام از روحيات حاكم بر ارتش در تربيت نيروي انساني با جمعي از همكاران خود پيشنهاد تأسيس گروه پيشاهنگان جامعه از جوانان و نوجوانان را ارائه نمود. پاول معتقد بود كه مي‌توان با ايجاد تشكيلات مناسبي در جوانان و تربيت خاص آنها در اردوها به نوعي دگرگوني اجتماعي و شيوه هدايت نسل آينده دست يافت بطوريكه جامعه چون ارتش از لباسهاي مشترك و ارزشهاي يكسان فرهنگي و اجتماعي برخوردار باشد. »
فلسفه اردو
انسان موجودي آرمان گرا است. اما دستيابي و تحقق ايده آلها و آرمانها هميشه ممكن نيست بدين جهت با تمسك به ابزارها و روشهاي مختلف تلاش دارد تا قسمتي از ايده آلهايش را محقق نمايد.
به اقتضاي برخورداري از عقل در صورت برخورداري از بينش تاريخي و اجتماعي با دقيق شدن در شرايط اجتماعي فرهنگي و. .. مي‌تواند در مورد اتفاقات اجتماعي سياسي فرهنگي آينده به پيش داوري بنشيند. ضرورت تربيت اخلاقي و پرورش قواي جسمي و روحي ايجاب مي‌كند كه وي خود را براي مقابله با كليه مسائلي كه پيش آمدن آن را محتمل مي‌داند، آماده سازد.
لذا يادآوري اهداف و حفظ روحيه آرمانخواهي و كسب آمادگيهاي لازم ضرورت دارد هر از گاه به ارزشيابي توانمنديهاي خود بنشيند و قوتها و ضعفهاي خود را به كمك تجربه بسپارد. « پس به ناچار درنظام تعليم و تربيت هر جامعه‌اي لازم است جايي براي اين امر مهم باز شود و آينده سازان جامعه در حين آموزشهاي علمي‌به نوعي با زندگي عملي منطبق بر آرمانهاي عقيدتي و مكتبي آن جامعه آشنا شوند. »
امروزه زندگي اجتماعي انسان چنان پيچيده شده كه ورود به آن احتياج به يادگيري‌هاي مفصل در طول دوران رشد دارد و هر آن ممكن است افراد انسان در اين زندگي پر از مسائل و مشكلات گوناگون و اهداف واقعي زندگي را فراموش كرد. دچار ابزارگرايي و توجه افراطي به وسائل مادي شوند. مثلاٌ فردي كه در يك شهر بزرگ زندگي مي‌كند ممكن است بيشتر نيروي خود را صرف تهيه ابزار زندگي و حفظ و حراست آنها نمايد و لذا فرصت فكر كردن به اهداف متعالي تر با انتخاب روشهاي ساده و سهل الوصول براي نيل به اين اهداف را نداشته باشد. پس بناچار در نظام تعليم و تربيت هر جامعه‌اي لازم است جايي براي اين مهم باز شود و آينده سازان جامعه در حين آموزشهاي عملي به نوعي با زندگي عملي منطبق بر آرمانهاي عقيدتي و مكتبي آن جامعه آشنا شوند. »
در جامه اسلامي ما نظر به ضرورت حركت بر مبناي مكتب، چنين حساسيتي بيش از هر جاي ديگر وجود دارد براي دستيابي به چنين اهدافي و آماده ساختن نوجوانان و جوانان براي پذيرفتن مسئوليتهاي اجتماعي فضاهاي متنوع و سازنده اردوهاي پرورشي بهترين ابزار براي تحقق بخشيدن به اهداف مذكور است. نوجوانان و جوانان در فضاي صميمي اردو حس همكاري، تعاون اعتماد به نفس تلاش و كوشش جلوه‌هاي مختلف زندگي اجتماعي ايثار صرفه جويي و. .. را فرا مي‌گيرند و به گنجينه اندوخته‌هاي خصلتي خويش مي‌سپارند.
مربيان و معلمان و دست اندركاران تعليم و تربيت كودكان و نوجوانان بايد از اين روش مفيد تربيتي و سازنده استفاده كنند و با برنامه‌ريزي صحيح و منطبق با اهداف مشخص پرورشي امكان شركت دانش آموزان را در فعاليتهاي اردويي فراهم سازند.
انواع اردو
اردوها را مي‌توان بر حسب اهداف و محتوايي كه هر يك ممكن است داشته باشند به صورتهاي زير تقسيم نمود :
1- اردوهاي تربيتي 2- اردوهاي نظامي
3- اردوهاي زيارتي 4- اردوهاي ورزشي – تفريحي
5- اردوهاي آموزشي
برنامه‌هاي هنري ( تأتر، طراحي، نقاشي، فيلم و خطاطي ) ورزش و تفريح و برنامه‌هاي عقيدتي و احكام عبادي و بهداشت و آموزش حرفه است كه با توجه به اصول زير مي‌توان در مورد هر كدام از آنها در يك اردوي تربيتي برنامه‌ريزي شود.
تنوع و فراواني فعاليتها در چارچوب برنامه‌ريزي معين و زمان بندي شده
وجود اختيار و آزادي در انتخاب فعاليتها براي دانش آموزان
نظارت و ارزشيابي مستمر
ارتباط مستمر مربي با دانش آموز
اردوهاي آموزشي
اين نوع اردوها بنابر ضرورت يا فوريتهاي آموزشي تشكيل مي‌گردند و معمولاٌ به اين صورت انجام مي‌شوند كه ارگان يا سازمان تشخيص مي‌دهد كه لازم است در اسرع وقت به گروهي از كاركنان و افراد شاغل زير پوشش خود آموزشهاي ويژه‌اي كه در برنامه‌هاي عادي آموزش ضمن خدمت نمي‌گنجد بدهد. در چنين موقعيتهايي ضرورت اردوهاي آموزشي مطرح مي‌شود كه مي‌تواند در زمان كوتاه به صورت شبانه روزي، تعداد زيادي از افراد را به صورتهاي نظري و عملي مورد تعليم قرار دهد.
معمولاٌ اردوهاي آموزشي داراي امكانات كمك آموزشي لازم بوده و زماني برگزار مي‌شوند كه راهي براي ارسال امكانات به محل خدمت كاركنان به منظور استفاده بهتر از آنها وجود نداشته باشد. اگر چه اردوهاي آموزشي چند روزه در مورد دانش آموزان مدارس معمولاٌ كاربردي ندارد ولي ترتيب دادن گردشهاي علمي يك روزه يا كمتر در يادگيري برخي دروس تجربي كمك مؤثري دارد. مثلاٌ با هماهنگي چند مدرسه نزديك مي‌توان دانش آموزان يك پايه خاص را براي مشاهده و بررسي برخي عناصر طبيعي يا شناخت حرفه‌ها از نزديك به مكان‌هاي مربوط از قبيل مكان‌هاي طبيعي يا كارگاه‌ها و كارخانه‌ها برد.
البته اين تقسيم بندي به معني تفكيك دقيق محتوي و اهداف اردوها نيست چون موضوع تحقيق بيشتر در مورد اردوهاي تربيتي – آموزشي و تأثير آن در رشد شخصيت كودك مي‌باشد ، لذا ما فقط به تعريف اردوهاي تربيتي – آموزشي بسنده مي‌كنيم.
اردوهاي تربيتي
يكي از حساس ترين و مهم ترين انواع اردوها به ويژه در آموزش و پروش اردوي تربيتي است. انتخاب عنوان « تربيتي » براي اردوهاي از اين نوع به اين معني نيست كه اردوهاي ديگر غير تربيتي مي‌باشند. بلكه به دليل امنيت بيشتر مفاهيم تربيتي و اخلاقي اين اجتماعات دانش آموزي به اين نام خوانده مي‌شود.
معمولاٌ اين نوع اردوها در آموزش و پرورش جهت شناسايي و كشف استعدادهاي مختلف دانش آموزان و فراهم نمودن زمنيه‌هاي رشد آنها و نيز بررسي مشكلات و موانع احتمالي موجود در اين راه را فضايي سالم و دوستانه وبدور از چهار ديواري و فاضي رسمي مدرسه و كلاس تشكيل مي‌گردد.
در اردوهاي تربيتي روح حاكم بر برنامه‌ها، كشف واقعيت وجودي دانش آموزان و برقراري ارتباطي سالم و دوستانه بين او و مربي جهت انجام بهتر اقدامات تربيتي آتي در مدرسه مي‌باشد و لذا حساسيت اين اردوها را در مقام مقايسه با ساير اردوها بيشتر بايد در همين ارتباطات دوستان جستجو كرد.
در يك اردوي تربيتي با وجوديكه تنوع علايق و گرايشهاي دانش آموزان فعاليتهاي متنوع و مختلفي را ايجاب مي‌كند معهذا هيچكدام از اينها في نفسه هدف واقع نمي‌شود بلكه هر كدام از برنامه‌ها مي‌تواند وسيله‌اي براي نزديك تر شدن گروهي خاص از دانش آموزان به مربي و ديگر دست اندركاران تعليم و تربيت گردد. و اين نزديكي و صميميت خود زمينه ساز شناخت دقيق تر از دانش آموزان و پذيرش بيشتر آنها نسبت به فعاليتهاي تربيتي آينده خواهد بود.
« ارائه ضابطه و چهارچوبي دقيق و مدون ازمحتواي اردوهاي تربيتي چندان ساده و ممكن نيست چون مراتب رشد و شكوفائي دانش آموازن مختلف و موانع رشد آنها نيز متفاوت است. ولي آنچه در اكثر اردوهاي تربيتي وجود دارد و مي‌تواند به عنوان وجه مشترك تلقي گردد. »
اهداف اردوهاي تربيتي
قبل از برنامه‌ريزي و نيل به انجام هر كاري بايد اهداف مشخص و روشن باشد زيرا اهداف مي‌تواند معيار و سنجش براي اعمال و افعال انجام شده باشد و هر تصميم و پروژه‌اي زماني با موفقيت و پويائي همراه است كه هدف معرفي شده باشد.
هدف : نقطه‌اي است كه آدمي‌براي رسيدن به آن در حركت و تلاش است محرك آدمي‌به كار و فعاليت و راهنمايي او در حركت است يا آن مقصود و غرضي است كه فرد در جهت دستيابي به آن در مسير مشخص با بهره جستن از امكانات و ابزار سودمند و قابل قبول دست به تحرك و تلاش زده و در نيل به آن، موانع و مشكلات احتمالي را خنثي مي‌نمايد و تا تحقق آن مقصود از حركت و تلاش باز نمي ايستد.
هر چند اين اهداف نيز با توجه به نامشان براحتي و به سهولت ايجاد نمي‌شوند ولي تعيين چنين اهدافي روح و نشاط و اميد رادر آدمي زنده نگاه مي‌دارند و شوق انسان به تلاش و فعاليت را بيشتر مي‌كنند.
اهداف ذيل كه آقاي قاسم كريمي و خانم سبزه پرورد در اردوهاي تربيتي اظهار كردند مي‌تواند نمونه كار ما در اردوهاي تربيتي باشد.
ايجاد و تقويت گرايش به دين و علاقه مندي به انجام احكام و اخلاق ديني
اگر در پايان اردو رابطه‌اي عاطفي ميان فرد با دين مشاهده شد و يا اين رابطه را تقويت شده يافتيم و احساس كرديم كه دانش آموز از مسلمان بودن خود مغرور و سرافراز و نسبت به بي توجهي‌هاي ديني خود پشيمان است و تصميم دارد هر چه بيشتر درانجام فرايض ديني كوشا باشد بايد اردو را در بخشي از اهداف خود كه در حقيقت بخش عمدة آن است موفق تلقي كرد. بايد ميان دانستن و عمل كردن در مقايسه با گرايش تفاوت قائل شويم ما از اردوها توقع نداريم كه پس از چند روز كوتاه دانش آموز را عامل به احكام الهي كنند بنابراين اگر حتي در اثناي اردو و پس از آن خطايي قابل توجه از دانش آموز سرزد نبايد آن را به پاي عدم توفقيق اردو گذاشت. انباشتن اطلاعات و معلومات ديني و سياسي و اجتماعي درذهن افراد هدف اردو نيست. جاي اين نوع اطلاعات در كتاب و كتابخانه و كلاس مدرسه است. آنچه مهم است ايجادگرايش ديني و در مراحل بعد تقويت آن است. البته اگر دانش آموزان عامل به قوانين شريعت باشند مطلوب ترين چيز است.
ايجاد زمينه براي رشد شخصيت نوآموز
نوآموز بايد داراي شخصيتي قوام يافته و استوار باشد. اساساٌ مشكل مي‌توان شخصيتي بيمار يا بيمارگونه را تحت تربيت ديني و اخلاقي و سياسي و غيره قرار دارد. لذا از آن جا كه اردو مي‌تواند شرايطي بسيار عالي براي تعديل به عواطف و رشد شخصيتي نوآموز ايجاد كند بايد زمينه‌هاي لازم را جهت رشد شخصيتي سالم و مطلوب فراهم سازد. شخصيت كودك بايد در جنبه‌هاي مختلف اجتماعي، عاطفي فردي و. .. رشد يابد و برنامه‌هاي اردو بايد با همين جامعيت نسبت به اين هدف برنامه‌ريزي شود ولي آنچه در اين ميان به لحاظ شرايط خاص اردويي اهميت بيشتري دارد « رشد اجتماعي كودك » است نوجوان بايد بياموزد كه چگونه با ديگران، دوستان، آشنايان، مربيان و. .. سازگار باشد آنها را بپذيرد و ديگران نيز او را بپذيرند دوستان خوب پيدا كند و صفات آنها را كسب نمايد در جمع روحيه همكاري و خدمت داشته باشد ولي استقلال و اعتماد به نفس خود را از دست ندهد مهربان، خوشرو و پاكيزه و آراسته باشد و ديگران را محترم بدارد و. ..
اردو بايد شرايط و زمينه‌اي اين چنين را فراهم كند تا كودك بتواند در اين جهت رشد يابد.
ايجاد خاطره‌اي خوش و شيرين از كاري مذهبي
چه بسيار مطالب، درسها و تذكرات كه پس از مدتي نه چندان طولاني از ذهن‌ها مي‌گريزند ولي بسياري از خاطره‌هاي تلخ يا شيرين تا زمانهايي دراز همچنان در خاطر آدمي‌باقي مي مانند.
چه خوب است كه تعليمات مكتبي به گونه‌اي با خاطره‌اي خوش همراه شود تا هميشه ياد مذهب و افكار و اعمال مذهبي با شيريني خاطرات عجين باشد. اردو كه يك كار مذهبي تلقي مي‌شود و مسئولان آن مدعيان تدين و تشرع هستند بايد بتوانند تصويري از روزهايي خوش و خاطراتي شيرين را در ذهن دانش آموزان ترسيم كند و رفتار و اخلاق اسلامي‌را همواره با آنها توأم سازد.
اين هدف اردو نقش بسزايي در گرايشهاي ديني فرد و ساختن آينده اعتقادي و اخلاقي او دارد و در حقيقت خود مرحله‌اي خواهد بود براي تدين فرد و نيز تقويت او در اين راه. »
عبارات زير بيانگر بعضي اهداف جزئي و مشخصي است كه مي‌تواند درامر برگزاري يك اردو مورد توجه باشد :
آموزش احكام واجب مورد نياز دانش آموزان
آشنايي و شناخت متقابل دانش آموزان و مربيان تربيتي
شناخت گرايشهاي مختلف هنري و ذوقي دانش آموزان
آموزشهاي لازم در زمينه كمك‌هاي اوليه به شاگردان
آشنا نمودن دانش آموزان با يك زندگي جمعي با دوستان هم سن و سال
برگزاري مسابقات قرآن بين دانش آموزان يك منطقه
بطور كلي اهداف را بايد چنان انتخاب كرد كه قابل پيگيري و راهنماي كار مسئولين و مجريان و نهايتا ٌ‌قابل سنجش و ارزشيابي ميزان موفقيت در انجام آنها باشد.
اصول برنامه‌ريزي و مديريت اردو
طبيعتاٌ اين اصول برگرفته از مباني و اهداف اردو هستند. آشنائي به اصول و مراحل برنامه‌ريزي اردوهاي تربيتي به ويژه مسئولان پرورشي و آموزشي را در شناسايي و درك احتياجات كودكان و نوجوانان و احياناٌ برطرف كردن دشواري‌ها و ناهماهنگي‌هاي رفتاري آنها كمك مي‌كند و موجب مي‌شود كه در طرح ريزي و بكار بردن امكانات پرورشي و آموزشي توانائي‌ها و نيازها ويژگيها وتفاوتهاي آنها را موردنظر قرار داده و رفتارهاي طبيعي را از غير طبيعي تشخيص دهند در نتيجه انتظاراتي مطابق و متناسب با سن و موقعيت و ويژگيهاي كودك و نوجوان از او داشته باشد.
آزادي و اختيار : آزادي به معناي خودسري، هرج و مرج، بي نظمي و عدم رعايت مقررات اردويي نيست، بلكه چنانكه خواهد آمد حفظ نظم و داشتن روحيه انضباط از اصول اردو به شمار مي آيد و بنابر تعريفي كه از آزادي و اختيار بدست خواهيم داد منافاتي ميان آن با حفظ مقررات نخواهيم يافت. دانش آموز بايد در اردو احساس كند كه تحت فشار و اجبار نيست، بايد احساس كند كه « مي‌تواند انتخاب كند » احساس آزادي و قدرت انتخاب مهم است. او نبايد خود را تحت اجبار و قانون خشن بيابد بلكه اگر قانون و مقرراتي هم لازم است به اجرا در آيد بايد با حضور همه افراد و به طور منطقي پذيرفته و سپس به مورد اجرا گذاشته شود.
شادي و خوشحالي : نمي‌گوئيم بچه‌ها آنچنان شاد و سرمست باشند كه در نوعي غفلت، لهو لعب و. .. غرق شوند ولي روح كلي حاكم براردو بايد شادي و خوشحالي باشد و يا به بياني ديگر دانش آموز بايد اين نوع احساس را در اردو داشته باشد. لذات بخشي از برنامه‌ها، نحوه برخورد مربيان و قسمتي از تبليغات بايد داراي چنين فضايي باشد. خوش برخوردي، خوشرويي، مهرباني و صميميت بايد از ضروريات شمرده شود و مربيان بايد جداٌ از داشتن قيافه‌اي گرفته و عبوس و غمناك اجتناب ورزند و دانش آموزان را نيز اين چنين مورد ترغيب قرار دهند.
حاكميت روح ديني و اخلاق و احكام اسلامي : اعمال، افكار و رفتار مربيان و دانش آموزان بايد حاكي از روحيه و اخلاق و شخصيتي اسلامي‌باشد. اخلاقيات اسلامي و لااقل مواردي كه بيشتر مورد برخورد قرار مي‌گيرند بايد عملاٌ به مورداجرا گذاشته شوند احكام و اخلاق اسلامي اگر چه به صورت مستقيم و شديد و با حجمي زياد در اردو آموزش داده نمي‌شوند ولي در آنجا حاكميت خواهد داشت و به گونه‌اي عادي موردتبعيت همگان قرار خواهد گرفت به لحاظ اهميتي كه مسأله نماز در اردو براي خود كسب مي‌كند قابل توجه است كه اين حاكميت اخلاق و احكام هرگز صورت اجبار و تحميل نخواهد داشت، حتي در نماز ! و بي شك در اين راستا بزرگواري، عفو، گذشت، مهرباني، آينده نگري و برخورد هدايتگرانه مربي از روشهاي ديگر كارسازتر خواهد بود.
برخورد براساس ويژگيهاي سني دانش آموزان : همچنانكه اين طرح يكي از مباني خود را خصوصيات سني نوجوانان قرار داده است مربي نمي‌تواند از دانش روان شناسي در اين زمينه بي بهره باشد اين آگاهي لااقل بايد به صورت كلي و اجمالي وجود داشته باشد چرا كه بي اطلاعي از آن مربي را خلع سلاح مي‌كند. براي اين اساس نحوه سخن گفتن مربي تن صداي او شكل فرمان دادن و يا اساساٌ فرمان دادن، چگونگي درخواست از دانش آموزان، دعوت به برنامه‌ها، ارائه پيشنهادها، برخورد با اعتراض و انتقاد دانش آموزان و. .. همه و همه بايد مورد تأييد و تصويب يافته‌هاي روان شناسي نوجواني و جواني باشد. نوجوان و كودك خواستار محبت، خوشرويي، شخصيت دهي، جديت آميخته با مزاج، فهم و دانش عملي واعتبار بخشيدن و. .. نسبت به خويش است و مربي نمي‌تواند از اين مهم فروگذار نمايد.
نظافت، انضباط و رعايت مقررات : جميع مربيان و دانش آموزان و مسئولان اردو بايد مقيد به بهداشت، تميزي، زيبايي ظاهر در چهره لباس و كفش باشند و اكيداٌ اجراي اين اصل را بخواهند.
دانش آموزان بايد به طور جدي بدانند كه اساساٌ بدون مراعات « نظم » زندگي اجتماعي مقدور نخواهد بود ولي بهتر است همه قوانين و مقررات اردويي با حضور بچه‌ها تنظيم و تأييد گردد. تا آنها از ابتدا « منطق انضباط » را بياموزند و خود واضع قوانين باشند و سپس مجري و عامل به آن شوند.
اجتناب از برگزاري كلاس‌هاي درس مستقيم : هميشه لازم نيست تعليمات خود را به طريق مستقيم و از راه گوش دانش آموز به او القا كنيم. اساساٌ لازم نيست براي تربيت كودك و نوجوان دست به تشكيل كلاس و ازدياد معلومات او بزنيم چون بسياري از اعمال نيك تر از طرف ما انجام مي‌شود و افكار پسنديده و والايي كه درذهن دارم، ولي هرگز آنها را در كلاس درس و با بيان استاد پرسخن و از روي تخته سياه و جزوه و كتاب نياموخته ايم.
به طور جدي لازم است عرصه اردو و زمينه‌هاي بسيار خوب تربيتي آن را با مدرسه يكي فرض نكنيم و روح و رابطه مدرسه‌اي در اردو برقرار نسازيم.
روشهاي تربيتي اردوها
يكي از مسائلي كه در اردوها نقش سازنده‌اي ايفا مي‌كند روشهاي تربيتي اردو مي‌باشد با انجام اين روشها ما مي‌توانيم به اهداف و نتايجي كه از قبل طرح ريزي نموده‌ايم برسيم.
مؤلف كتاب اردوهاي تربيتي روشهايي ارائه كرده است كه مي‌تواند راهنماي عمل براي مربي باشد اما به نظر مي‌رسد كه روشهاي تربيتي بعد و دامنه وسيع تري را در بر مي‌گيرد. روشهايي كه در ذيل آمده است فقط مي‌تواند چارچوب فكري ما را بسازند.
انجام روشهاي تربيتي به خلاقيت و ذوق مربي و استعدادها و موقعيت هر منطقه و سن دانش آموزان بستگي دارد ولي بايد اذعان كرد ما دانش آموزان را به اردو مي‌بريم تا آنها را تربيت كنيم و اگر روشهاي مناسب و سازنده نداشته باشيم، نه تنها برگزاري اردوها جنبه مثبت و سازنده‌اي ندارد بلكه بعضي اوقات بسيار مضر و تخريب كننده است زيرا به تجربه ثابت شده است كه در خلال فرصتهاي اردويي، دانش آموزان از همسالان خود حقه‌ها و حرفهاي زشت و ركيك ياد خواهند گرفت و گاهي هم تربيت منفي براي آنان ايجاد مي‌شود كه برطرف كردن اين نقيضه بسيار مشكل و يا علاج ناپذير مي‌شود و ممكن است تا آخر عمر گريبانگير فرد باشد.
تأكيد بر تشويق : به طور كلي سعي مي‌شود زمينه‌اي در اردو پديد آيد كه فرد دست به عمل نيك و خوبي بزند و آن عمل مورد تشويق و تقدير قرار گيرد تا از اين رهگذر، ضمن تقويت شدن آن عمل خوب در خود به ديگران نيز به صورت يك « ارزش » معرفي شود. لذا بيش از آنچه كه به نقاط ضعف بچه‌ها توجه شده تا با انتقاد از آن به اصلاحش بپردازيم به حسنات و نقاط قوت آنها نيز عنايت مي‌شود.
الگو سازي : عمل مربيان و نيز برنامه‌هايي چون « زندگي نامه » يا « معرفي نمونه‌ها » مشمول اين روش مي‌شوند. افزون بر اينكه تقديرهاي مكرر از اعمال خوب بچه‌ها نيز از اين حالت را ايجاد خواهد كرد.
رقابت : اين رقابتها كه بيشتر جنبه گروهي دارد در برنامه‌هايي چون « انديشه و نظر »، « مناظره »، « مسابقات ورزشي » و فعاليتهاي هنري در « جشن عصرانه » و. .. قابل ملاحظه است.
صحبت خصوصي و موعظه : يكي از وظايف مربيان در خلال همه برنامه‌ها اين خواهد بود كه در فرصتهاي مناسب و با « بهانه »هاي حساب شده در گوشه‌اي خلوت به اندرز دادن برادرانه بنشينند. البته به اين نكته توجه خواهد شد كه در اين كار افراط نشود و حالت آمرانه يا تحقير دانش آموز را نداشته باشد.
تربيت جمعي : بيشتر برنامه‌هاي اردو به گونه‌اي است كه كوشش مي‌شود هر فرددر درون جمع و با مايه گرفتن از روح جمعي رشد يابد، سازگار شود، ارتباط برقرار كند، روابط عاطفي داشته باشد وخلاصه به گونه‌اي غير مستقيم در خلال فعاليتهاي جمعي، كه بسيار هم مطلوب خواهد بود، به رشدي متعادل و مطلوب دست يابد.
صحبت : ابزار دائمي مربيان خوشروئي، مهرباني، لبخند و. .. خواهد بود، هر چند كه شايد به وقت لازم برخوردي نه چندان خوش داشته باشند. اما آنچه در خصوص « ويژگيهاي مربيان » گفته خواهد شد علاوه برتذكرات و پيشنهادهايي كه در خلال برنامه‌ها مي آيد و نيز روح كلي همه برنامه‌ها، چنين روشي يا حالتي را از مربيان مي طلبد. پس مربي آنچنان در اين راه پيش مي‌رود تا اينكه « خارها » را هم مثل « گل » مي‌كند.
تفريح و شادي : قسمتهاي عمده‌اي از برنامه‌ها داراي فضايي شادي بخش هستند و اين برخورد در برنامه‌هاي چون « ورزش »، « جشن عصرانه » و. .. حاصل مي‌شود. ايجاد چنين فضاهايي با تأكيداتي كه در شخصيت و ويژگي مربيان شده است مي‌تواند به ايجاد زمينه‌اي براي همراهي و هماهنگي بيشتر بچه‌ها با روند فكري و اخلاقي اردو ياري رساند و قدرت پذيرش آنها را بالا ببرد.
تكريم شخصيت : اساساٌ در اين اردو بچه‌ها دچارا تحقير يا از دست دادن شخصيت نمي‌شوند. جنبه‌هاي متعددي چون روحيات مربيان، آزادي دادن، زور نگفتن، مهرباني كردن، حرف آنها را پذيرفتن و. .. كه در خلال برنامه‌ها و تذكرات وجود دارند اين حالت را در بچه‌ها ايجاد مي‌كنند.
ايجاد فضاي معنوي : در لحظاتي چون « شب نشيني در جنگل » با خواندن دعا و نماز و. .. به تحريك حس اخلاقي و روحاني افراد پرداخته مي‌شود.
10-در اردو زمينه‌ها و فرصتهاي زيادي نصيب بچه‌ها مي‌شود تا بتوانند تشخيص طلبي كنند، ارائه نقش نمايند، خود را به نمايش بگذارند و. .. همچنين به طور مكرر به بچه‌ها ميدان داده مي‌شود كه حرف بزنند، بينديشند، اظهار نظر كنند، پيشنهاد بدهند، استعداد و ذوق خود را به كار بيندازند و خلاصه به نحوي خود را در جمع مطرح كنند و مورداستقبال سايرين قرار گيرند. »
نكاتي كه بايد در تشكيل اردوها در سنين دبستاني مورد توجه باشند
در سنين دبستاني با توجه به محدوديت‌هايي كه شاگردان از نظر رشد جسمي و فكري دارند مربي يا معلم بايد به امكان برگزاري اردو به صورتهايي كه گفته شد توجه داشته باشد.
اولاٌ : در اين سنين كودكان را نمي‌توان براي مدت زمان زيادي از محيط خانواده دور كرد. اين امر هم براي دانش آموز بويژه در سالهاي اوليه دبستان مشكل و طاقت فرسا است و هم ممكن است باعث نگراني خانواده‌ها گردد.
ثانياٌ : دانش آموزان دبستاني تجربيات زيادي از زندگي در يك جمع بزرگ را ندارند و ممكن است برنامه‌هاي طولاني در اردو براي آنها خستگي آور و حتي نگران كننده باشد هر چند از زندگي در بين دوستان و همكلاسان براي مدت زماني كوتاه لذت خواهند برد.
ثالثاٌ : محتواي برنامه‌هاي اردوهاي دبستاني بايد بار تفريحي و سرگرم كننده زيادي داشتده باشد. براي دانش آموزان دبستان صرف وجود زندگي جمعي و همراه بودن با ديگر دوستان هم سن و سال جالب و لذت بخش است و از اين راه مي‌توان زمينه آموزشهاي اخلاقي، تربيتي، ورزشي و رزمي‌را به صورتهاي ساده و خوشايند همراه با بازي و تفريح در مدت زماني كوتاه كه متناسب با ظرفيت دانش آموز باشد فراهم نمود. »
كلاٌ دربرگزاري اردو در سنين دبستاني بهتر است مربي يا معلم اهداف تربيتي، عقيدتي، ورزشي يا تفريحي را به صورت ديد و بازديدهاي يك روزه ياتمرين‌هاي ساده از زندگي جمعي درمحل مناسب و نزديك ده يا شهر محل سكونت دانش آموز يا حتي كار دسته جمعي دريك مزرعه در شكل اردو پياده كند. در سالهاي آخر دبستان مي‌توان امكان برنامه‌هاي طولاني تر از يك روز را براي دانش آموز فراهم كرد. ولي در كليه وارد هماهنگي مربي يا معلم با والدين دانش آموز و حتي كمك گرفتن از آنها در جهت تحقق اهداف تربيتي ضروري و در عين حال سازنده است.
خصوصيات و ويژگيهاي كودكان دبستاني
1- الگو پذيري 2- انعطاف‌پذيري
3- مسئوليت پذيري 4- خيال پردازي
5- آرزوهاي بسيار داشتن 6- تلقين پذيري
7- علاقه‌مند به هدايا و جوايز8- دوره استقرار بهترين دوستيها
9- يكه تازي ذهن و كنجكاوي 10- همكاري و اطاعت
11- داراي تحرك و فعاليت 12- دوره وجود احساس زيبايي پرستي
13- علاقه‌مند به بازيهاي گروهي 14- دوره ناپايداري احساسات و روحيه
15- دوره كشف خصوصيات اشياء16- وجود تنوع احساسات
17- وجود روحيه تظاهر18- عدم فهم واقعيات مسلم و مفاهيم انتزاعي
19- علاقه‌مند به بازي 20-حساسيت و زودرنجي
21- علاقه‌مند به كسب تجارب متنوع 22- تمايل به كشيدن نقاشي
23- تقليد از شخصيتهاي محيط زندگي 24- دوره كم كردن وابستگي به مادر
25- دوستدار روابط دو جانبه 26- دوره ارزش پذيري
27- تأثير پذيري از جو عاطفي خانواده 28- دوره حافظه قوي و نيرومند
29- علاقه مندي شديد به معلم و مربي 30- آغاز آشنايي با قوانين و مقررات
31- علاقه‌مند به گردش و اردو 32- دوره نياز به محبت و مهرباني
33- دوره كامل شدن دستگاه تكلم و قدرت بيان 34- علاقه‌مند به نمايشگاه و موزه
35- دوره پايه ريزي احساسات و عواطف 36- دوره گسترش محيط زندگي اجتماعي »
با توجه به خصوصيات و ويژگيهاي كودكان دبستاني لازم و ضروري مي‌نمايد كه نسبت به اين خصلتهاي كودكان تفكر و تعمق بيشتري داشته باشيم تا موجب خشكاندن اين سرچشمه‌هاي جوشان و متبلور شخصيت نشويم زيرا تقريباٌ‌تمام الگوهاي شخصيتي، بروز استعدادها و خلاقيتها در‌اي مرحله از زندگي شكل مي‌گيرند و پايه ريزي مي‌شوند. بنابراين مربيان و معلمين دوره ابتدايي لازم است اين ويژگيها را خوب شناخته و درك نمايند تا از موقعيتهاي سني دانش آموزان كه بهترين دوران در امر آموزش و تربيت است به نحو احسن استفاده نمايند.
در اينجاست كه نقش اردوها روشن و هويدا مي‌شود زيرا در قالب برگزاري اردوها است كه اين فرصتها ايجاد مي‌شود مثلاٌ‌يكي از اهداف و برنامه‌ريزي‌هاي اردو مسئوليت دادن به دانش اموزان در اردو مي‌باشد تا دانش آموز خود را واقعاٌ در ميان گروه احساس مي‌كند و استقلال و شخصيت را حتي با كوچك ترين كارها بيابد از جمله پهن كردن سفره، چيدن غذا، جمع كردن آن و. .. مي‌تواند جزء مسئوليتهاي دانش آموزان باشد كه اين خود مي‌تواند باعث رابطه‌اي محكم و دوستانه با مربي گردد.
در نتيجه اردوها علاوه بر ارزشهاي وجودي موجود در فعاليتهاي آموزشي اردو رفتن براي زندگي گروهي، تجربه‌اي بي نظير است كودك در اردو مي آموزد كه چگونه از فشارهاي روحي رها شود و خود را سرگرم سازد كار خود را با ديگران هماهنگ كند، مهارتها و علايق بيشتري را بدست آورد ابتكار و خلاقيت را در خود پرورش دهد و شناخت و آگاهي خود را نسبت به دنيايي كه در آن زندگي مي‌كند وسعت بخشد. با اردو رفتن كودك و نوجوان مهارت و علايق خاصي را بدست مي‌آورد و نيز درك وي فزوني مي‌يابد و سبب پربار شدن زندگي وي مي‌شود.
كودكان نونهالاني هستند كه زمينه اش شناختها هستن و ريشه اش اعتقادها و بهارش بحرانها و حادثه‌ها و گرفتاريها و اينجاست كه مربي بايد زمينه را براي شناخت دانش آموزان دراردوها برقرار كند. هنگامي‌كه زمينه‌ها غني باشند و سرشار و ريشه‌ها محكم بودند و زنده در هر بهاري اين درخت شكوفه مي‌دهدو و بار مي‌آورد و حتي هيچ آفتي نمي‌بيند چون آفتها از كمبود تغذيه و فقر زمينه‌ها مايه مي‌گيرند.
پرورش خلاقيت از طريق بازي در اردوها
در سالهاي اخير مطالب و نظريه‌هاي بسيار گوناگوني در باره ارزش واهداف بازي نوشته شده است. مقاصد بياني اين نوشته‌ها بر حسب زمينه و نگرش افراد ارائه دهنده اين نظريه‌ها متفاوتند. بسياي از افرادي كه با كودكان كار مي‌كنند بر اين عقيده اند كه بازي براي كودكان كاري بسيار جدي تلقي مي‌گردد و فرصتهاي بازي آزاد براي رشد و سلامت آنان بسيار حياتي است با اين حال در برنامه‌هايي كه بيشتر بر سازمان يافتگي و راههاي شخص براي پرورش قواي ذهني تأكيد مي‌گردد، متأسفانه ارزش بازي مورد غفلت و يا كم توجهي قرار مي‌گيرد به هر حال امروزه بسيار روشن است كه بازي يك فعاليت لذت بخش و جذاب دروني است. فعاليتي است كه به سرزندگي و شادابي لحظه‌اي در كودكان مي انجامد و مي‌تواند امري خود به خودي و خاص كودك باشد. با ديدي اين چنين در مورد بازي پي مي‌بريم كه معمولاٌ نظريات سطحي نگرانه در خصوص بازي از جانب افراد كار محور و معتقد به كار محوري پديد آمده كه بازي را عاري از ارزش مي‌دانند.
بازي مقاصد گوناگوني دارد كه اين مقاصد مي‌توانند به عنوان دلايلي جهت دفاع و تشريح ارزش بازيها و خصوصيات آن از جانب معلمان و مربيان در مقابل افرادي كه هنوز به بازي به عنوان امري سطحي و مشغول كننده و يا وقت گير مي نگرند مورد استفاده قرار گيرند.
از جمله اين مقاصد مي‌توان موارد زير را نام برد :
بازي باعث پرورش جسمي مي‌شود.
بازي باعث رشد هوش مي‌گردد.
بازي به بالا بردن رشد اجتماعي كمك مي‌كند.
بازي براي كودك شامل ارزشهاي عاطفي غني مي‌باشد.
بازي جنبه‌هاي خلاق شخصيت كودك را پرورش مي‌دهد.
بازي جنبه‌هاي خلاق شخصيت كودك را پرورش مي‌دهد.
بازي كه از درون كودك نشأت مي‌گيرد بيان كننده پاسخ شخصي و اصيل و واقعي او به محيطش مي‌باشد. زيرا بازي فعاليتي بيان كننده است كه قابليت و قدرتهاي تخيلي كودك را به منصه ظهور مي‌رساند. از آنجا كه بازيهاي تخيلي از تنوع و تازگي برخوردارند جهات خلاق اين فعاليت به سهولت قابل ملاحظه است و علاوه بر اين اينگونه بازيها خزانه پاسخهاي كودك را نيز افزايش مي‌دهد از طرفي مي‌دانيم كه تفكر واگرا داراي خصوصيتي چون توانائي توليد بيش از يك پاسخ مشخص است و بازي نيز فرصتهايي را براي كودك فراهم مي‌آورد تا به راههاي مختلفي نسبت به موقعيتها ي مشابه پاسخ دهد.
معلم بايد زمينه‌هاي غني و تجارب واقعي زندگي را جهت رشد بازيهاي خلاق براي كودكان فراهم آورد.
اساس تجربيات واقعي كودكان در بازيها شكل مي‌گيرد. هر چه زمينه تجربي آنها قوي تر و غني تر باشد، به همان نسبت بازيهايشان متنوع تر خواهد شد گردشهاي علمي‌شركت در مراسم و جشنها و تجربه شركت در گروههاي مختلف و فعاليتهاي علمي و اردوها به پربار شدن تجربيات كودكان مي انجامد ودرعين حال زمينه‌هاي خلاق را براي بازيهاي كودكان فراهم مي‌آورد. به علاوه به نظر مي‌رسد بازي نقش همانگ كننده و انجام دهنده چنين تجاربي را ايفا مي‌كند. »
اين حقيقت برهمگان روشن است كه وقتي جسم انسان سالم باشد و دستگاههاي بدن او به خوبي كار مي‌كنند شخص در اثر سلامت و نشاط از مواهب زندگي بيشتر استفاده كرده عمرش طولاني تر مي‌شود و از نعمت حيات در جهت اهداف عاليه آن بهتر مي‌تواند بهره مند شود. چون تعاليم عاليه اسلام براي انسان ارزش والايي قائل است و او را موجودي شريف مي‌شمارد لذا سفارشات زيادي در مورد ورزش و بازي نقل شده است در برخي از روايات نيز صريحاٌ تعليم شنا به عنوان يكي از حقوق فرزندان بر پدران معرفي شده است و رسول اكرم (ص) مي فرمايد يك انسان با ايمان و نيرومند از يك انسان مؤمن و ضعيف بهتر و محبوب تر است به فعاليتهايي كه كودك با جنب و جوش و تحرك از روي رغبت انجام مي‌دهد بازي گفته مي‌شود. در چنين شرايطي فشار و تحميل اراده بر روي كودك وجود ندارد. بازي براي كودك داراي فوائد متعددي است ولي متأسفانه بسياري از معلمان و حتي والدين بازي را نوعي اتلاق وقت به حساب مي آورند و دلشان مي خواهد كه كودكان هر چه زودتر از بازي دست بكشند و درس بخوانند يا به كار سودمند بپردازند در حاليكه بازي عاملي مهم براي سلامت و رشد بدن دانش آموز است كودك عاشق بازي و تفريح است و شايد بدترين محروميت آن باشد كه او را از بازي و جست و خيز محروم سازيم بنابراين فعاليتهاي اردويي براي دانش آموزان امري حياتي است زيرا در اردوها انواع بازيها صورت مي‌گيرد كه منجر به شكوفايي خلاقيتها و ذوق هنري در دانش آموزان مي‌شود.
اهميت و فوائد بازي
اهميت و فوائد بازي را به بيان دكتر مظلومي خاتمه بخش بررسي اجمالي بازي قرار مي‌دهيم :
بازي بچه‌ها
- در ابتدا آشنايي با محيط است - سپس تجربه براي به كارگيري كاربردها است.
- و بعد فرهنگ پذيري است - و بالاخره همه تعليم است و همه تربيت
پس بازيها در فرزند همه درس اند و بسيار مهم، در حاليكه براي بزرگها تنها واسطه رفع خستگي توانند بود.
رشد و تكامل شخصيت مطلوب
منظور از شخصيت مطلوب يا سالم در فرهنگ روان شناسي اين است كه فرد از هر لحاظ نضج يافته باشد و چنين فردي را مي‌توان از ويژگيهاي زير تشخيص داد :
مي‌تواند مستقل باشد و روي پاي خود بايستد.
به خويشتن همچون يك شخص ارزش مي‌دهد.
مي‌كوشد با واقعيت روبرو شود واز واقعيت‌هاي زندگي بيشتر آگاهي يابد.
از امنيت خاطر، اعتماد به نفس، شجاعت و شهامت برخوردار است.
مي‌تواند عواطفش را با خوشي و آرامي‌بيان نمايد و در حالت هيجاني افراطي نيست.
بين افكار و اعمالش هماهنگي وجود دارد.
ارزشها را به روشني در مي‌يابد.
از زندگي اجتماعي شايسته‌اي برخوردار است.
مي‌تواند از استعدادهايش بهتر بهره بردراي كند.
به نظم و نظافت و انضباط و ضرورت مقررات و برنامه‌ريزي معتقد است.
شخصيت هر فرد كه نمايانگر وحدت و هويت در حال تكامل اوست كه گاهي از آن با اصطلاح « خود » تعبير مي‌شود پيوسته تحت تأثير عوامل گوناگون قرار دارد و اگر اين عوامل سودمند باشند شخصيت از سلامت لازم برخوردار خواهد شد و اگر ناسودمند باشند به بيماري شخصيت منجر خواهد شد.
از جمله عوامل بسيار مؤثر در رشد و تكامل سالم شخصيت كودكان و نوجوانان فعاليتهاي فوق برنامه هستند مشروط براينكه درست انتخاب و تنظيم و اجرا شوند. »
چنين تفكراتي موجب رشد انسانها و فطرت پاك خداجويشان گرديده است براساس چنين هدفها و محتوايي كه ذكر شده است پرواضح است اردوهاي تربيتي مي‌تواند در جهت تحقق صفات عاليه انساني گردد.
برگزاري اردوها در سطح مناطق مي‌تواند به پرورش جسم و نفس در راستاي برآوردن خواسته‌هاي افراد در حد اعلا و زمينه را جهت تطبيق انسان با محيط خود فراهم سازد و همچنين با بالا بردن سطح قابليتهاي جسماني و روحي و مهارتهاي اجتماعي فرد را در جهت لذت جويي سالم از زندگي و آينده آماده نمايد.
منابع و مأخذ
1- پاشا شريفي، دكتر حسن نجفي زند، دكتر جعفر، روشهاي آماري در علوم رفتاري، چاپ هفتم 1375، انتشارات نشر دانا
2- حسن زاده، سعيده اسماعيلي، عزيزا... امور تربيتي سال چهارم تربيت معلم، كد 1040، دفتر تحقيقات و مشاوره امور تربيتي آموزش و پرورش
3- حميدي، مهرزاد، بازيهاي پرورشي 7 چاپ 1365، مركز تربيت معلم
4- دلاور، علي، روش تحقيق در روانشناسي و علوم تربيتي، چاپ دوم 1376، انتشارات نشر ويرايش
5- سنجر موسوي، سيد عسكر، اردو و اردو داري، چاپ اول 1377، انتشارات ضريح آفتاب
6- شريعتي، علي، انسان و اسلام، انتشارات دانشگاه تهران
7- شعاري نژاد، دكتر علي اكبر، نقش فعاليتهاي فوق برنامه 7 چاپ اول 1366، انتشارات اطلاعات تهران
8- شكوهي، دكتر غلامحسين، آموزش و پرورش تعليم و تربيت، انتشارات آستانقدس رضوي 1369
9- كريمي، قاسم سبزه پرورد 7 پروانه، اردوي تربيتي چگونه و با كدام برنامه، چاپ اول 1374، انتشارات قدياني
10- مفيدي، آموزش و پرورش پيش دبستاني و دبستاني، چاپ دوم 1372، انتشارات دانشگاه پيام نور
پايان نامه
11 خوشه بست، جواد، پايان نامه دوره كارشناسي، زمستان 1374، مركز آموزش عالي فرهنگيان شهيد بهشتي مشهد
12- هاشمي‌دربند، حسين وحيدي، حسين، پايان نامه دوره كارشناسي، 1373، مركز آموزش عالي فرهنگيان ثامن الحجج (ع) – مشهد
13- يعقوبي، حميد، پايان نامه دوره كارشناسي، 1374، مركز آموزش عالي فرهنگيان شهيد بهشتي – مشهد
جزوات و نشريات
14- آريان پور، ابوالقاسم، جزوات مديريت اردويي – سرپرستي در كوه، انجمن كوهنوردي آموزشگاههاي سبزوار درتابستان 1377
15- مظلومي، دكتر رجبعلي، تربيت ورزش، نشريه شماره 5 نيرو و نشاط، اداره كل تربيت بدني وزارت آموزش و پرورش
16- جزوات بازي ( كاغذ و تا )، كارشناسي فعاليتهاي دانش آموزي – گروه واحد دانش آموزي، مشهد 1371
17- جزوه اصول بهداشت محيط، معاونت پرورشي آموزش و پرورش
كارشناسي كانونهاي فرهنگي و تربيتي و امور اردوگاهها، خراسان
18- مجله رشد معلم، خصوصيات و ويژگيهاي كودكان دبستاني، شماره، سال هشتم، سال تحصيلي 69-1368
19- اداره كل اردوها و اماكن تربيتي، اردوهاي يكروزه، چاپ 1374، ناحيه 5 آموزش و پرورش مشهد
20- روزنامه رسالت، مقاله كانون اصلاح و تربيت كودكان و نوجوانان زندانهاي كشور، (تاريخ 1661371 )
21- روزنامه رسالت، مقاله بررسي اردوهاي كانون اصلاح و تربيت كودكان و نوجوانان بزه كار ( 1761371 )