مبانی نظری و پیشینه تحقیق دوره هاي خشكسالي (docx) 27 صفحه

دسته بندی : تحقیق

نوع فایل : Word (.docx) ( قابل ویرایش و آماده پرینت )

تعداد صفحات: 27 صفحه

قسمتی از متن Word (.docx) :

2-1- تعریف ومفهوم خشکسالی15 2-2- انوا ع عمده خشکسالی17 2-2-1- خشکسالی از دیدگاه هواشناسی17 2-2-2- خشکسالی هیدرولوژیک 17 2-2-3- خشکسالی کشاورزی18 2-2-4- خشکسالی اقتصادی18 2-3- ویژگیهای فضایی و زمانی خشکسالیها 19 2-3-1- آغاز و خاتمه خشکسالی 19 2-3-2- شدت خشکسالی 19 2-3-3- فراوانی خشکسالی 20 2-3-4- وسعت منطقه ای خشکسالی 20 2-3-5- دوره تناوبی رخداد خشکسالی 20 2-4- علل وقوع خشکسالی 21 2-5- روش های مطالعه خشکسالی22 2-5-1- روشهایمبتنی بر بیلان آب 22 2-5-1-1- شاخص ترنث وایت23 2-5-1-2- شاخص پالمر 24 2-5-2- روشهایمبتنی بر تحلیل جریان 25 2-5-3- روش های مبتنی بر تحلیل دادههای بارندگی 25 2-5-3-1- شاخص درصدي از نرمال26 2-5-3-2- شاخصهای پراکندگی بارش 27 2-5-3-3-شاخص توزیع نرمال استاندارد28 2-5-3-4- شاخص استاندارد شده بارش29 2-5-3-5- شاخص دهکها و صدکهای بارندگی31 2-5-3-6- شاخص D32 2-5-4- روش های تحلیل سینوپتیکی 32 2-5-5- روش های سنجش از دور33 2-5-6- روش استفاده از اطلاعات ژئومورفولوژیک و تاریخی 35 2-1- تعریف ومفهوم خشکسالی خشکسالی، علت اصلی کاهش یا تغییرات سالانه محصولات کشاورزی در سراسر جهان است. تنوع معانی خشکسالی منحصر به علوم مختلف نمیباشد بلکه در رابطه با مکان های ویژه این واژه ارزش معنایی خاص به خود میگیرد. برای مثال در نظر گرفتن مقدار مطلقی مانند میانگین بارش سالانه 300 میلی متر به عنوان آستانه رخداد خشکسالی در همه مکانها قابل اعمال نیست، چرا که مکانهای بسیاری در قلمرو آب وهوایی گوناگون یافت میشوند که میانگین آنها بیش از 500 میلیمتراست. ولی در عین حال در برخی سالها میتوانند سالهای خشکی را تجربه کنند. در برخی مکانها نیز با درنظرگرفتن ارزش مذکور میبایست همه آن مناطق در همه سالها دارای خشکسالی باشند، در حالی که چنین امری امکان پذیرنیست و تعریف این واژه نمیتواند از ارزش مطلقی برخوردار باشد بلکه این آستانه بر اساس شرایط محلی و هدف مطالعه تعیین میشود. به طور کلی مسایل مذکور موجب شده است تا تعریفی جامع که در برگیرنده همه جوانب این پدیده باشد ارایه نگردد. خشکی با خشکسالی وکم آبی تفاوت دارد، اما خشکسالی، هم شرایط و اثرهای خشکی و هم مسئله کم آبی را حادتر میسازد. خشکی در واقع همان خشکی آب و هواست، صحبت از نبود یا کمبود بارندگی به طور عمومی و حاکم بودن شرایط آب وهوایی خشک در آن منطقه در طول سالیان دراز مدت می باشد، اما خشکسالی، انحراف از شرایط متوسط یا عادی در زمینه بارش و نیز آب را بیان میکند(کردوانی). یوجویچ ( 1967 ) اظهار داشت که فقدان یک تعریف مختصر و مشخص از خشکسالی یکی از موانع اصلی بررسی موثر این پدیده است. بدلیل متغیرهای مختلفی که به صورت مستقیم و یا غیر مستقیم در رخداد خشکسالی دخالت دارند،تعریف این واژه مشکل است و به همین دلیل تاکنون تعریف جامع و کاملی از خشکسالی عنوان نگردیده است. بررسیهای ویلهایت و گلانتز (1985) نشان داد که تا اوایل دهه 1980 بیش از 150 تعریف مختلف از خشکسالی در جهان وجودداشته است. هاچکی(1959) خشکسالی را دورهای با هوای نامعمول خشک که به حد کافی با فقدان یا کمی آب به علت تعادل هیدرولوژیک روبروست تعریف میکند. بران و رادیر (1985) در گزارش سازمان هواشناسی جهان کاهش در مقدار بارندگی را کافی ندانسته وخشکسالی به عنوان یک رخداد مستمر و ناحیه ای با عدم دسترسی به آب طبیعی زیرزمینی می باشد. سابرامانیام (1967) هر یک از این متغیرها را از یکدیگر تفکیک نموده و تعریفی را ارایه مینماید. به نظر وی خشکسالی هواشناسی یک حالت بدون بارندگی برای دورهگستردهای است که درآن میبایست بارندگی براساس موقعیت و فصل اخذ شود، درحالی که کشاورزان آن را به عنوان کمبود آب برای محصول خود در نظر میگیرند، هیدرولوژیستها خشکسالی را به عنوان دورهای که با کمشدن جریانهای سطحی وتهیشدن مخازن آب زیرزمینی همراه است تلقی میکنند. اقتصاددانان خشکسالی را به عنوان دورهای که اقتصاد ناحیه را تحت تأثیر قرار میدهد تلقی میکنند(فرج زاده اصل،1374). نگاهی به تعاریف مختلف این واژه از طرف محققین مشخص میکند که محققین مزبور بر اساس تخصص خود یا میزان توجه خود به متغیرهای آب و هوایی مانند بارش، دما، رطوبت نسبی، تبخیر و.....، یا متغیرهای کشاورزی مانند رطوبت خاک و شرایط تطبیق گونههای گیاهی ویا متغیرهای هیدرولوژیک مانند جریانهای سطحی و زیرزمینی ویا متغیرهای اقتصادی مانند محصولات کشاورزی ویا ترکیبی از این متغیرها مسئله را بررسی کرده اند. سازمان هواشناسی جهانی این متغیرها را به صورت ذیل بیان کرده است: - بارش - بارش با میانگین دما - رطوبت خاک و متغیرهای میزان محصول - شاخص های آب و هوایی و براوردهای تبخیر و تعرق - تعاریف و اظهارات کلی یکی از عمدهترین پارامترهایی که در تعریف خشکسالی استفاده میگردد بارش می باشد. بر این اساس، خشکسالی را در یک دوره زمانی با بارش کمتر از حد معمول همان منطقه تعریف میکنند. در واقع عموم محققینی که در این زمینه فعاليت می کنند در تعریف مذکور متفقالقول اند ولی با توجه به نیاز و زمینههای کاری خود تعریفهای خاصی را ارائه دادهاند که بررسی این تعاریف علاوه بر این که قادر است، جنبههای متفاوت خشکسالی را بیان کند، بلکه میتواند حالات و محیطهای گوناگون آن را نشان دهد، به همین لحاظ در مطالب ذیل به صورت گذرا به ذکر دیدگاهها و انواع مختلف خشکسالی و تعاریف آنها پرداخته میشود : 2-2- انوا ع عمده خشکسالی بطورکلی خشکسالی را می توان به چهاردسته تقسیم نمود: 1- خشکسالی اقلیم شناسی (هواشناختی) 2- خشکسالی هیدرولوژی (آب شناختی) 3- خشکسالی کشاورزی 4- خشکسالی اقتصادی (قحطی) 2-2-1- خشکسالی از دیدگاه هواشناسی تعریف خشکسالی از دیدگاه هواشناسی کمتر باریدن از میانگین بارش سالانه چنانچه بارش سالانه کمتر از این مقدار باشد، شرایط خشکسالی حاکم میشود و اگر بیشتر ازاین مقدار بارش شرایط ترسالی حادث می گردد(کردوانی). عالمان هواشناسی و آب و هواشناسی خشکسالی را حالتی با کمبود بارش نسبت به شرایط میانگین میدانند(فرج زاده اصل،1374). 2-2-2- خشکسالی هیدرولوژیک این تعریف توسط هیدرولوگها بیان میشود و عبارتست از دورهای که در آن جریان آب و رودخانه ها یا مخازن آب زیرزمینی و سطحی از یک حد بحرانی کمتر شود. این نوع خشکسالی در ارتباط با اثرات کمبود دوره های بارندگی بر روی ذخیره آبهای سطحی مدت طولانیتری از کاهش بارندگی ها را در بردارد که در اجرای سیستم هیدرولوژیک از جمله رطوبت خاک، جریان رودخانه ها و سطح مخازن آبی دیده میشود. 2-2-3- خشکسالی کشاورزی خشکسالی کشاورزی احتمالاً یکی از مهم ترین جنبههای خشکسالی به شمار میآید چرا که در این جنبه، مسیله خشکسالی بسیار تخصصیتر و پیچیدهتر میگردد. مطالعه خشکسالی کشاورزی مستلزم مطالعه و بررسی فیزیک خاک، فیزیولوژی گیاهی و اقتصاد کشاورزی است(پالمر1965). پارامتر مهمی که در این نوع از خشکسالی بطور عموم مورد تأکید و بررسی است میزان رطوبت موجود بیان میشود. از این رو یکی از تعاریفی که برای خشکسالی کشاورزی بیان می شود،تعریف راسل درسال(1896)،که به نظر وی خشکسالی کشاورزی دورهای از ماهها یا سالها با ریزش باران کم است که موجب افزایش دمای منطقه، از بین رفتن پوشش گیاهی و تلف شدن احشام میشود. به دلیل اینکه رخداد خشکسالی کشاورزی بسته به نوع گونه گیاهی و منطقه مورد مطالعه تفاوت زیادی پیدا می کند، در مطالعه آن میبایست یک گونه گیاهی را در نظر گرفته و سپس با توجه به نیازهای آب و هوائی آن در طی دوره رشد، رخداد خشکسالی را مورد بررسی قرارداد. از این رو یکی از عمده ترین تعاریفی که برای خشکسالی بیان می شود بر روی محصولات دیم متمرکز می شود (آنگیو1990). بطورکلی دراین مطالعات، بیلانآبی در ریشه گیاه بررسی میشود. دین پژوه(1372) این موضوع را دررابطه با کشت گندم دیم درآذربایجان مطالعه نموده و احتمالات مختلف رخداد مقادیر مشخصی از بارندگی های مورد نیاز گندم دیم را محاسبه نموده است 2-2-4- خشکسالی اقتصادی بطور مشخص خشکسالی یکی از عمدهترین بلایای طبیعی هستند که به لحاظ کاهش محصولات غذایی تاثیر مستقیمی را بر جنبه های اقتصادی– اجتماعی کشورها میگذارند. مسلماً فعالیتهای کشاورزی در نهایت منجر به تولید محصولات غذایی میشود، حال درصورتی که این تولید به لحاظ رخداد خشکسالی دچار آسیب شود خسارتهای هنگفتی به وجود میآید که نتیجه مستقیم آن کاهش میزان محصول، نابود شدن مراتع و 000 میباشد و به صورت غیر مستقیم نیز تهیه محصولات غذایی جهت انسانها و حیوانات را مشکل ساخته وتأمین آب آنها را دچار مشکل میسازند(فرج زاده اصل،1374). 2-3- ویژگیهای فضایی و زمانی خشکسالیها 2-3-1- آغاز و خاتمه خشکسالی خشکسالی از لحاظ زمانی با سایر پدیدههای هواشناسی تفاوت اساسی دارد. بطورکلی تشخیص زمان آغاز، ادامه وخاتمه خشکسالی مسئله بسیار مشکلی است.اصولاَ زمان آغازخشکسالی عمدتاَ به تعریف مورد استفاده وابسته است. بدیهی است که این زمان با توقف آخرین بارش مفید آغاز نمیشود بلکه ممکن است تا زمان اتمام ذخیره رطوبت خاک در رابطه باشد. این حالت نیز با بارشهای هر چند اندک از زمان آغاز خشکسالی پیچیدگی خاصی پیدا می کند. بنابراین در حالت کلی می توان گفت زمان آغاز خشکسالی زمانی است که ذخیره رطوبتی چه در محیط خاک(خشکسالی کشاورزی) چه در مخازن آبی(خشکسالی هیدرولوژیک) خاتمه یافته باشد. انتهای خشکسالی نیز مسئله قابل توجهی محسوب میشود. پایان خشکسالی نسبت به زمان آغاز آن محسوسترمی باشد. در امرکشاورزی پایان خشکسالی زمانی است که نزول باران، رطوبت مورد نیاز خاک را تأمین نماید. در هیدرولوژی، زمانی که جریان دررودخانه مجدداً شکل گرفته و مخازن زیرزمینی تغذیه مجدد میشود، زمان پایان خشکسالی در نظرگرفته میشود. زمان آغازتا پایان خشکسالی که به عنوان دوره تداوم خشکسالی مفروض خوانده میشود که یکی ازویژگیهای اساسی خشکسالی محسوب میگردد. مقیاس زمانی دوره تداوم یک خشکسالی میتواند از دیدگاههای مختلف از روز ، ماه تا سال تفاوت نماید. هر قدر دوره تداوم یک خشکسالی طولانی تر شود، میزان ذخایر آب منطقه را تحت خطر جدی قرار داده واز این رو میتواند شدت خشکسالی را افزایش دهد(فرج زاده اصل،1374). 2-3-2- شدت خشکسالی از دیدگاه هواشناسی کمتر باریدن از میانگین بارش سالانه چنانچه بارش سالانه کمتر از این مقدار باشد، خشکسالی حاکم میشود. هرچقدرمیزان کاهش بارندگی از میانگین بارش بیشتر باشد اثر خشکسالی نیز بیشتراست و هرچه استمرار آن طولانی تر باشد اثر آن هم بیشتر میباشد. شدت خشکسالی میزان استمرار حالت خشکسالی در یک منطقه است. هرچه استمرار بیشتر باشد به شدت خشکسالی بیشتر دامن میزند (رفیعی،1384). 2-3-3- فراوانی خشکسالی فراوانی خشکسالی نیز از اهم ویژگی های مورد مطالعه در بررسی آن در یک منطقه به شمار می آید که می تواند در مقیاس های مختلف زمانی(برای مثال سالانه، ماهانه و فصلی ) محاسبه شود. با توجه به وجود شدتهای مختلف خشکسالی، بررسی فراوانیها می تواند در ارزیابی قابلیت منطقه مورد مطالعه نسبت به شدتهای مختلف خشکسالی کاربرد داشته باشد. این محاسبه میتواند ازطریق توابع توزیع احتمال فراوانی برای بررسی احتمال و یا دوره های برگشت خشکسالی برای پیش بینی های آتی مورد استفاده قرار گیرد (فرج زاده اصل،1374). 2-3-4- وسعت منطقه ای خشکسالی رخداد خشکسالی می تواند بر روی منطقهای با وسعت چند صدکیلومتر اتفاق افتد ولی به صورت مکانی شدت ها و دوره تداوم آن میتواند در سراسر منطقه یکسان نباشد. خشکسالی قاره ای که مخصوصاً در مناطق خشک اتفاق میافتد در ناحیه وسیعی که صدها، بلکه هزاران کیلومترمربع را میپوشاند، گسترش پیدا میکند. در رابطه با وسعتی که خشکسالی میتواند اتفاق افتد، یوجیچ بر اساس تحقیقات خود خواص منطقهای خشکسالی را به شرح ذیل فهرست نموده است . الف) پوشش منطقه ای با شرایط متوسط قاره ای که از 5 تا 15 میلیون کیلومتر مربع را فرا می گیرد. ب) در نتیجه شدت خشکسالی بزرگ، وسعت آن فراتر از پوشش منطقه ای می گردد. ج ) انتظار می رود منطقه تحت تاثیر بوسیله یک خشکسالی بیشتر به یک لوزی شبیه باشد تا یک دایره است(فرج زاده اصل،1374). 2-3-5- دوره تناوبی رخداد خشکسالی بررسی های مربوط به احتمال تکرار خشکسالیها وسایر پدیدههای طبیعی به صورت رخدادهای دورهای منظم، بخش زیادی از تحقیقات محققین را به خود اختصاص داده است. بطوری که بیش از 1000 مقاله دررابطه با ارتباط رخدادهای آب و هوایی با سیکل 11ساله کلفهای خورشیدی تهیه شدهاست. کلفهای خورشیدی عبارت از لکههایی هستند که به دلیل اختلاف درجه حرارت در سطح خورشید بصورت لکههای سیاهی به نظر می رسند. چگونگی پیدایش این لکهها هنوز به درستی شناخته نشده و بیشتر تصور میرود که زبانه کشیدن و در هم پیچیدن توده های گاز مشتعل جو خورشید باعث پدید آمدن آن می گردد. با بررسیهائی که انجام گرفته، امروزه رابطه میان لکه های خورشیدی با برخی از پدیدههای زمینی به اثبات رسیده است. در رابطه با تناوب رخدادهای خشکسالی برخی از محققین علاوه بر تناوب 11 ساله به دوره 22 ساله یا چرخه هالی پی برده اند. چرخه دوره ای 24 ساله نیز بوسیله سانسون برای تغییرات بارندگی در فرانسه برای منطقه مدیترانه عنوان شده است. برخی از محققین نیز به دوره های تناوبی بیشتری اشاره کردهاند. با توجه به کارهای بسیاری که در این زمینه انجام شده است هنوز قانونمندی علمی بطور قطعی مورد تأیید واقع شود عنوان نگردیده است(فرج زاده اصل،1374). 2-4- علل وقوع خشکسالی همه نقاط جهان به طور موقت و در فواصل زمانی ظاهراً نامنظم دچار خشکسالی میشوند ولی اثر این پدیده و در نگاهی گسترده تر اثر هرگونه تغییر اقلیمی در مناطق حاشیهای بارزتر و مهمتراست. بنابراین مطالعه خشکسالی در هر قسمتی از سطح زمین باید با در نظر گرفتن وضع اقلیمی همان ناحیه به عمل آید. علل بروز خشکسالی را باید در ناهنجاریهای گردش عمومی جو جستجو کرد. امروزه بیشتر بر روی پیوندهای دورتکیه میشود. پیوند دور عبارتست از ارتباط میان ناهنجاریهای اقلیمی مختلفی که در فواصل دور از یکدیگر روی میدهند. زمانی که دمای آبهای سطحی اقیانوسها کاهش می یابد جو پایدارتر شده و شرایط واچرخندگی حاکم میشود. با سیستمهای مانع از عرضهای میانه (بالای 45 درجه) و نیز گسترش وحضور پرفشار جنب حارهای در عرض های معتدله و تغییرات چرخه موسمیهای تابستانی (پنجاب هند)بر این اساس مسلماٌ خشکسالی های شدید و طولانی محصول ترکیب مکانیسم های مختلفی هستند. بر این اساس بروز خشکسالی پدیدهایست طبیعی که ریشه درتغییر پذیری نمادی دستگاه اقلیم و مهمتر از همه گردش عمومی هوا دارد. برای شناسایی دقیق و تعیین الگوهای خاص خشکسالی، بزرگی، گستره و فراوانی خشکسالیها از سیستم های سینوپتیک باید کمک گرفت. بنابراین خشکسالی در همه آب و هواها رخ میدهد. ولی در آب و هوای خشک و نیمه خشک به دلیل نوسانات شدید اقلیمی و نیز به سبب منطقه گذر بودن ( ایران ) خشکسالی فراوانتر و شدیدتر رخ میدهند. از خصوصیت خشکسالی ها خفیف بودن با دورههای بیشتر نسبت به دورههای تر سالی(که کمتر ولی برجسته هستند) رخ میدهند(میرزایی،1384). 2-5- روش های مطالعه خشکسالی همانطور که قبلا ذکر شد با توجه به زمینه های فعالیت محققین رشته های مختلف تعاریف ویژه ای از خشکسالی ارائه شده است که در نهایت طبقه بندی و تفکیک این پدیده را بوجود آورده است . این امر سبب گردیده است که روش های مطالعاتی خاص با توجه به زمینه های مورد توجه همچون بارندگی، رطوبت خاک، جریان های سطحی ، مخازن زیرزمینی، خسارتهای اقتصادی و ... ابداع گردد. روش های مطالعاتی فوق درقالب شاخصهای مشخصی ارائه میگردد. در زمینه استفاده از آن شاخصها جهت تبیین این پدیده، دیدگاههای مختلفی وجود دارد: به نظر برخی از محققین شاخص های طراحی شده قادر به ارائه ویژگیهای مختلف آب و هوایی یک منطقه نیستند ولی برخلاف آنها ، برخی نیز هدف از ارائه این شاخص ها را موارد ذیل عنوان می کنند: - ارزیابی استعداد آب و هوایی در رابطه با خشکسالی - برآورد نیازهای آبیاری منطقه - ارزیابی رخداد خشکسالی در موقعیت محلی - بررسی شدت و وسعت ناحیه ای خشکسالی نظر به اینکه شناخت روشهای مختلف نحوه برخورد با این مسئله در تحلیل شرایط خشکسالی از اهمیت اساسی برخوردار است ، در این بخش سعی می گردد در ابتدا روشهای مختلفی که در جهان برای تحلیل و پیش بینی خشکسالیها توسط محققین عنوان شده ذکر شود و شاخصهای هر یک به تفکیک مورد بررسی قرار گیرد . 2-5-1- روشهایمبتنی بر بیلان آب با توجه به اینکه یکی ازمهمترین زمینههایتاثیرگذار خشکسالی، میزان رطوبت خاک می باشد، این مسئله بخشیازمطالعات مربوط بهخشکسالی را بخود اختصاص داده است. نظر به تاثیر این عامل دررشدگیاهانوهرگونه فعل وانفعالبیولوژیکی، این مسئله تحت عنوان خشکسالیکشاورزی قلمدادمیگردد که درمطالعه آن عمدتاً تغییرات رطوبت خاک درطی دوره هایخاصی که گیاه نیازمند آن رطوبت می باشد، مدنظرقرارمیگیرد(فرج زاده اصل،1374). عمده شاخصهایی کهبرای بیان این حالت خشکسالی بکارگرفتهمیشوند، سعی دارند بیلان آبی خاک راشناسائی و تبیین نمایند. بطورکلی برای محاسبه بیلان آبی،روشهای مختلفی وجود داردکه بیشتر آنها ازمحاسبهتبخیروتعرقبالقوهاستفاده میکنند. درمطالب ذیل دو نوع شاخص مهم که دراین زمینه مورد استفاده محققان است، بطوراجمال ذکر میشود. 2-5-1-1- شاخص ترنث وایت مدلبیلان آبی ترنتوایت،اختلاف بینبارشوتبخیررا درنظرگرفته و بیلانی ازکمبود یا مازاد آب را ارائه میکند. اولین لازمه مطالعه این مدل،ظرفیت نگهداری آب خاک در رابطه بانوع خاک و کاربری اراضی میباشد. مازاد آب میتواند به راحتی تحت عنوان رواناب محاسبه شود. محاسبه کمبود رطوبت بسیار مشکل استچرا که تبخیر و تعرق واقعی با حجم آب خاک تغییر پیدا میکند، درمدل ترنثوایت، میزانتبخیر و تعرق ازبارندگی با توجه به میزان آب قابل دسترس باقی مانده درخاک، محاسبهمیگردد. هنگامی که بارش کمتر از تبخیر و تعرق بالقوه باشد، تبخیر و تعرق واقعی بابارش به اضافه هر مقدار رطوبت خاک که تبخیر یا تعرق پیدا کند، برابرمیشود. در شاخصترنتوایت، تبخیر و تعرق بالقوه با استفاده از میانگین دما محاسبهمیشود. این مدل می تواند برای ارزیابی شرایط انعطاف پذیری آبیاری، مورد استفادهقرار گیرد و اطلاعاتی در رابطه با حجم آب مورد نیاز در هر زمان ارائه کندو شاخصمشخصی از خشکسالی را ارائه دهد . ارزشهای محاسبه شده وقتی با مازاد آب درفصلهایدیگر مقایسه شود، نشان میدهد که آیا رطوبت کافی که درطی فصل موجود بوده، اجازهآبیاری را میدهد یا نه؟ درهمان زمان، تعیین تغییرات ذخیره رطوبت خاک روزانه،اطلاعات با ارزشی از رطوبت خاک را در زمانهای مختلف برای استفاده درجدول زمانی ومقدار آبیاری برای اجتناب ازرخداد هر نوع خشکسالی که میزان محصولات کشاورزی رامحدود خواهدکرد، ارائه میدهد(فرج زاده اصل،1374). 2-5-1-2- شاخص پالمر شاخص شدت خشکسالی پالمر در سال 1965 بوسیلهی پالمرارائه شد و اولین نمایه جامع خشکسالی است که درایالت متحده امریکا به کار گرفته شده است. در این سال پالمرشاخص را برای اندازه گیری میزان انحراف منابع رطوبت ابداع نمود. شاخصها براساس مفهوم تولید و تقاضای بیلان آب استوار است. PDSIیک شاخصی هواشناسی است و به شرایط آب وهوایی پاسخ میدهد که به طور غیر طبیعی خشک یا مرطوب میباشد. میزان PDSI بر اساس داده های بارش، دما و همچنین محتوای آب قابل دسترس خاک محاسبه میشود. میزان نمایه پالمر بین 6- و 6+ است. وی نمایه را بر اساس مطالعات بر روی کانزاس غربی و آیوای مرکزی ارائه داد. جدول (2-1)درجه بندی نمایه شدت خشکسالی پالمررا نشان میدهد. شاخص پالمر یکی از روشهای بسیار موثر در تعیین خشکسالی طولانی مدت(چند ماهه) میباشد. ولی به عنوان پیش بینی کوتاه مدت(مثلاً چند هفته) جواب خوبی نمیدهد. امتیاز دیگر نمایه پالمر آن است که نسبت به شرایط اقلیم محلی استاندارد میباشد. بنابراین میتواند در هر بخش از کشور جهت نشان دادن خشکسالی نسبی یا ترسالی مورد استفاده قرار گیرد( محمد نیا قرایی و همکاران، 1379 ). جدول (2-1): درجه بندی نمایه شدت خشکسالی پالمر(آسیایی، 1385) شدتPDSIبسیار مرطوب ( ترسالی شدید)4 و بیشترخیلی مرطوب3.99 – 3مرطوب متوسط2.99 – 2تقریباً مرطوب1.99 – 1تا حدودی مرطوب0.99 - 0.5تقریباً نرمال0.49تا حدودی خشک0.99- تا 0.5خشکسالی ملایم1.99- تا 1-خشکسالی متوسط2.99– تا 2-خشکسالی شدید3.99- تا 3-خشکسالی بسیار شدید4- و کمتر 2-5-2- روشهایمبتنی بر تحلیل جریان این گونه تحلیلها که بطور کلی بر رویجریانهای سطحی، مخازن آب، دریاچه ها و سفره های آب زیرزمینی صورت میگیرد، تحتعنوان خشکسالی هیدرولوژیک قلمداد شده و مورد مطالعه قرار میگیرد . به همین جهتدادههای مربوط به کمیت جریان رودخانهها دراین مطالعات از اهمیت اساسی برخورداراست. داده های مورد نیاز، سطح و جریان رودخانه و تداوم دوره های بدون جریان را شاملمی شود. درکل مطالعات خشکسالی هیدرولوژیک بر روی رواناب سالیانه، حداکثرجریان سالانه یا دوره جریان حداقل متمرکز می شود . مهمترین تحلیلها دراین رابطه،تحلیل طول دوره ای است که جریان، زیر یک آستانه مشخص باقی مانده و حجم کسری روانابزیرآستانه را ایجاد کرده است، درشرایطی که آب یک رودخانه برای آبیاری یا تهیه آببدون استفاده از هرگونه مخزن ذخیره، کافی نباشد، تحلیلهای جریان حداقل، مهمترینعامل به شمار می آید. قبل از هرگونه تحلیل سریهای مربوط به مقادیر هیدرولوژیکمانند حداکثر جریان سالانه یا میانگین جریان سالانه، بررسی کیفیت داده ها و استفادهازهمه اطلاعات قابل دسترس، ضرورت دارد. درصورتی که بنا به عللی سریها دارای نقصباشند.باید به استفاده از روشهای مربوطه، داده های گم شده را بازسازی نمود(فرج زاده اصل،1374). 2-5-3- روش های مبتنی بر تحلیل دادههای بارندگی اینگونه روش ها جزء عمومیترین روشهای تحلیل خشکسالی به شمار میرود .علت این امر دسترسی راحتروآسانتر به انواع دادههای بارندگی در بخشهای مختلف کره خاکی است. از طرفی در میان متغیرهای آب و هوایی، مقادیر بارندگی جزء بی ثباتترین آنها مخصوصاً در مناطق خشک محسوب میشود و از این جهت میتواند شاخص خوبی برای مطالعه خشکسالی باشد. از طرف دیگر بارشهای جوی در واقع مهمترین متغیری است که تغییرات آن بطورمستقیم در رطوبت خاک و جریان های سطحی، مخازن زیرزمینی و ... منعکس شده و بنابراین اولین برداری است که میتواند در مطالعه هر حالتی از خشکسالی مورد توجه قرار بگیرد(فرج زاده اصل،1374). در مطالب ذیل مهمترین شاخصهایی که با استفاده از دادههای بارندگی برای تحلیل خشکسالی عنوان شده است ارائه می گردد: 2-5-3-1- شاخص درصدي از نرمال ( PN: Percent of Normal) شاخص درصد نرمال شاخصي است كه بيشتر براي درك عموم مردم جامعه استفاده ميشود.اين شاخص يكي از سادهترين روشهاي اندازهگيري بارش براي يك منطقه ميباشدوبه پيشنهاد مهندسين مشاوركوانتا در ايران سادهترين ومؤثرترين روش آگاهي از وضع خشكسالي تعيين درصد بارندگي نسبت به نرمال بصورت ماهانه معرفي شده است.استفاده از شاخص آناليز بارش نرمال زماني خيلي مفيد است كه از آن تنها براي يك ناحيه يا يك فصل استفاده شود.بارش نرمال بوسيله تقسيم بارش واقعي به بارش نرمال(دريک بازه زماني)،ضرب در 100 محاسبه ميشود ومعمولاً‌در مقياسهاي زماني ماهانه مثلاً از يك تا چندماه كه معرف يك فصل ويژه است ويا مقياسهاي ماهانه كه معرف يكسال يا يكسال آبي متغير است بكار ميرود.رابطه( 3-1) طریقه به دست آوردن شاخص درصد نرمال نشان میدهد. رابطه (3-1) PN=PP*100 Pمجموع بارندگی ماهانه ( میلی متر) Pمیانگین بارندگی ماهانه بلند مدت به میلی متر يكي از نقاط ضعف استفاده از بارش نرمال آن است كه متوسط يا ميانگين بارش با ميانه يكي نيستند.دليل اين امرآن است كه بارش در مقياسهاي ماهانه وسالانه توزيع نرمالي نداردو استفاده از درصد بارش نرمال درجائي به توزيع نرمال بطور ضمني شباهت داردكه ميانه وميانگين يكسان فرض شده باشند. به علت تغييرات زماني و مكاني در بارشهاي ثبت شده هيچ راهي براي تعيين فراواني انحراف از نرمال و همچنين مقايسه مكان هاي مختلف وجود ندارد. جدول(2-2) طبقات خشکسالي با شاخص PN را نشان ميدهد(آسیایی،1385). جدول (2- 2 )طبقات خشکسالي با شاخص PN(آسیایی،1385 ) طبقه بندی خشکساليدر صد نرمالخشکسالی خفیف70تا 80 درصدخشکسالی متوسط55 تا70 درصدخشکسالی شدید40 تا 55 درصدخشکسالی بسیار شدیدکمتر از 40 درصد شاخص دیگری نزدیک به این شاخص در میان محققین مطرح است که با عنوان " شاخص درصد از بارش میانگین" یاد میشود. تنها نکته مهم در استفاده از این شاخص تعیین دامنه استاندارد شدت خشکسالی میباشد. آنگیو 70 تا 80 درصد بارش نرمال یا میانگین را به عنوان آستانه رخداد خشکسالی محسوب می دارد. محققین هندی عمدتا 75 تا 80 درصد بارش طبیعی را در نظر گرفته و سپس فراوانی رخداد این بارندگی را محاسبه و بصورت مختلف ارائه نموده اند. والکر برای بارش های هند کمبود 45-30 درصد را به عنوان خشکسالی بزرگ، 60-45 درصد را به عنوان خشکسالی جدی و بیشتر از 60 درصد را به عنوان خشکسالی مصیبت وار نظر گرفته است . 2-5-3-2- شاخصهای پراکندگی بارش سنجش مقادیر انحراف از میانگین جزء شاخص یا معیارهای پراکندگی است که به خوبی می تواند بیانگر انحراف تغییرات مقادیر بارندگی از مرکز یا میانگین باشد. عمومی ترین این شاخص ها انحراف استاندارد برای بیان کیفیت توزیع نرمال است که تحت عنوان واریانس نامیده می شود و توسط رابطه(2-2) ذیل محاسبه می شود. δ2 = 1/n ( ∑ ()2 رابطه (2-2) درتوزیع نرمال ، 27/68 درصدداده ها در محدوده ± σµ ، 44/95 درصدداده ها در محدوده ± 2σµ و74/99 درصد در بین ±3σµ قرار دارند.در این تحقیق مقادیر بارندگی با انحراف بین ±0.25 σµمشتمل بر20 درصد داده ها، تحت عنواننرمال، 20 درصد دادهها با مقادیر بارندگی بین -0.25 σµ و -0.84 σµ به عنوان خشکسالی متوسط و 20 درصد دادهها که کمتر از -0.84 σµ بودند به عنوان خشکسالی شدید طبقهبندی گردید. از معیارهای دیگر در بررسی انحراف ها، استفاده از ضریب چولگی است . این معیار میزان تقارن توزیع را بیان نموده و از اینرو در مطالعات خشکسالی از اهمیت زیادی برخوردار می باشد . این معیار از طریق رابطه (2-3) ذیل محاسبه می شود : ri=∑( )2 / Nδ3رابطه (2-3) برای توزیع نرمال r=0 است. اگرتوزیع r1 مثبت داشته باشد گفته می شود که دارای چولگی مثبت است. در این حالت دنباله بلند منحنی درطرف راست قرار می گیرد و درحالت چولگی منفی عکس این حالت اتفاق میافتد. تحت این شرایط ، یک ایستگاه می باید سطح کمتری از بارش را دارا باشد حتی بیشتر از آنکه توسط توزیع نرمال نشان داده شود. جهت بررسی میزان نوسانات و تغییرات بارندگی در یک ایستگاه مشخص میتوان از شاخصی تحت عنوان ضریب تغییرات نیز استفاده نمود که عبارت است از: CV = S/ رابطه(2-4) که در آن S انحراف معیار و میانگین سری میباشد(فرج زاده اصل،1374). 2-5-3-3-شاخص توزیع نرمال استاندارد استفاده از شاخص توزیع استاندارد یکی از شاخص های اساسی در مطالعه تغییرات حول مرکز به شمار می آید که از طریق رابطه(2-5) ذیل محاسبه می شود: Z = ( Xi - µ ) / σ = ()/S(رابطه(2-5 که در آنXiبارش در زمان مشخص و µ میانگین نمونه ، S انحراف معیار نمونه و σ انحراف معیار جامعه دراز مدت سری زمانی مورد مطالعه است . میانگین و انحراف معیار این عامل برابر صفر و یک است و بنابراین از نظر مقایسه ای بین ایستگاههای مختلف می تواند کاربرد زیادی داشته باشد . نکته قابل توجه در این شاخص ، محاسبه احتمالات از طریق جداول توزیع نرمامل است . در توزیع نرمال 2/68 درصد داده ها در بین σ ±،4/95 درصد بین σ2± و7/99درصد بینσ 3 ±قرار دارند . چادری و همکارانش (1989)با توجه به ارزش حاصل از این شاخص طبقه بندی جدول(2-3) را بر پایه شدت خشکسالی عنوان کرده اند(فرج زاده اصل،1374). جدول (2-3) طبقه بندی شاخص خشکسالی توزیع نرمال استاندارد (چادری و همکاران) ارزش شاخصنوع خشکسالی1/0خشکسالی جزئی1/1خشکسالی متوسط1/2خشکسالی شدید3 <خشکسالی فاجعه وار 2-5-3-4- شاخص استاندارد شده بارش ( SPI: Standardized Percipitation Index) اين شاخص در سال 1995 توسط Mckee و همكارانش ارائه شد .اين شاخص بر اساس تفاوت بارش از ميانگين براييك مقياس زماني مشخص و سپس تقسيم آن بر انحراف معيار به دست ميآيد وتنها فاكتور مؤثر در محاسبه اين شاخص عنصر بارندگي ميباشد.اين شاخص را مي توان در مقياس هاي زماني 3-6-12-24 و48 ماهه محاسبه كرد. چون بارش داراي چولگي است بهترين روش برازش دادههاي بارندگي ايستگاهها با توزيع هاي مختلف و انتخاب مناسب ترين توزيع است(حجازي زاده وهمكاران، 1382). از نظر ریاضی شاخص SPI بر احتمال تجمعی وقایع بارندگی اتفاق افتاده در یک ایستگاه پایه ریزی می شود. ازآنجا که معمولاً تمایل توزیع گاما با داده های بارندگی برازش خوبی دارد،توصیه میشود این داده ها (بارندگی) با تابع گاما برازش داده شود. ضرایب œ وß درتوزیع گاما، از طریق فرآیند برآورد احتمال مقادیر حداکثر تعیین می شود. بدین صورت که به هر یک از داده های بارشی پس از مرتب شدن یک احتمال تجربی اختصاص داده می شود. بنابراین احتمال بارش کمتر یا برابر با متوسط بارندگی برای هر ایستگاه در حدود 5/0 می باشد و از این طریق می توان مقادیر بارش کمتر یا برابر مقادیر کوچکتر از 5/0 را نیز به دست آورد. لذا احتمال بارش کم در تابع احتمال تجمعی، نشان دهنده یک رویداد خشکسالی با احتمال زیاد است. ويژگي ديگر شاخص SPI اين است كه براساس آن روش ميتوان آستانهي خشكسالي را براي هر  دورهي زماني تعيين كرد.  بنابراين بر اساس اين شاخص علاوه بر محاسبهي شدت خشكسالي، مدت آن را نيز ميتوانيم تعيين نماييم.  شاخص بارش استاندارد شده بر اساس احتمال بارش براي هر بازهي زماني ميباشد. و به منظور هشدار اوليه و پايش شدت خشكسالي اهميت زيادي دارد. اين شاخص براي كمي نمودن كمبود بارش در بازههاي زماني چندگانه طراحي شده است(بذرافشان،1381). ميانگين SPI در مقياس زماني دريك موقعيت صفر خواهد بود و انحراف معيار آن برابريك مي باشد، اين يك مزيت است زيرا SPI نرمال شده است. بنابراين اقليم هاي خشك تر و مرطوب تر مي توانند به همان روش نشان داده شوند. علاوه بر دوره هاي خشكسالي، دورههاي ترسالي هم به وسيله نمايه SPI بررسي مي شود.يك حادثه خشكسالي هر زماني كه SPI به طور مداوم منفي باشد و شدت آن به ارقام 1-يا كمتر برسد، اتفاق ميافتد. اين حادثه، زماني كه SPI به مقادير مثبت برگردد تمام مي شود. بنابراين حادثه خشكسالي داراييك دوره زماني ميباشد كه به وسيله شروع و خاتمه آن تعريف ميشود و شدت آن براي هر ماه تا زماني كه حادثه تداوم دارد محاسبه مي شود (نوريان و همكاران، 1381). جهت بررسی وقوع خشکسالی در یک پهنه گستره به علت متفاوت بودن مقادیر بارندگی ممکن است، مقدار بارندگی نرمال در یک ناحیه معادل بارش مازاد یا خشکسالی در نقطه دیگر باشد. جهت رفع این مشکل تابع احتمال تجمعی گاما باید به یک متغیر تصادفی z با میانگین صفر و انحراف معیار برابر یک تغییر شکل پیدا کند. بنابراین هر مقدار بارندگی در تابع گاما به یک مقدار تابع جدید z تغییر پیدا می کند و احتمال بارش مقادیر کمتر یا برایر هر مقدار بارندگی برابر خواهد بود با همان احتمالی که از مقدار متناظر متغیر جدید به دست می آید با این تفاوت که مقادیر بارش به مقادیر احتمال تبدیل شده و میزان آن بین صفر تا یک است. می توان گفت همانطور که در توزیع نرمال مقادیر آماری تا سه برابر انحراف معیار از میانگین فاصله دارند؛ در این روش نیز مقادیر SPI متناظر با مقدار بارندگی را می توان با مقادیر جدول z متناسب دانست. جدول (2-4) مقادیر متناظر احتمال تجمعی و شاخص SPI را نشان می دهد. از آنجا که این روش براساس احتمال تجمعی رخداد بارش استوار است . هرچه تعداد سال آماری بلندتر باشد مقادیر SPI محاسبه شده از درجه اعتماد بیشتری برخوردار هستند. جدول (2-4) : درجه بندی نمایه استاندارد شده بارش ( SPI ) (آسیایی، 1385) طبقه خشکسالیمقادیر SPIترسالی خیلی شدید2 و بیشترترسالی شدید1.99 تا 1.5ترسالی متوسط1 تا 1.49نرمال0.99 - تا 0.99خشکسالی متوسط1.49- تا 1-خشکسالی شدید1.99- تا 1.5-خشکسالی خیلی شدید2- و کمتر 2-5-3-5- شاخص دهکها و صدکهای بارندگی دهکها و صدکهای یک نمونه مقداری است که وقتی داده ها از کوچکترین تا بزرگترین مقدار مرتب شدند. حداقل مقدار مشخصی مثلاً 10 درصد از مشاهدات منطبق بر این مقدار یا در سمت چپ (زیر) آن و حداقل 90 درصد از مشاهدات منطبق بر این مقدار یا در سمت راست (بالای) آن باشند. به عبارت دیگر آنها بر مبنای کاربرد توزیعهای فراوانی تجمعی یک ایستگاه بنا شدهاند که بطور وسیعی مورد استفاده محققین استرالیایی قرار گرفتهاند. در این روش محدودهها در دهک از توزیع منحنی فراوانی تجمعی یا هر نظام معینی از دادهها محاسبه می شود. از این رو اولین دهک مقدار بارندگی است که کمتر از 10 درصد کل تجاوز نمیکند، دومین دهک مقدار ی است که از 20 در صد کل تجاوز نکرده است و به همین ترتیب ادامه پیدا میکند. دهک پنجم یا میانه مقدار بارندگی است که از 50 درصد رخدادها تجاوز نمیکند. محدوده دهک ها محدوده ارزشهای بین دهکها هستند. ارزش دهکها تصویر کاملاً قابل توجهی از توزیع بارندگی ویژه و شناخت محدوده دهکها را ارائه می کند که مجموع ویژهای از اطلاعات را بر اساس انحراف از حالت طبیعی عنوان می کند. طبقه بندی جدول (2-5) محدوده دهک ها در طبقهبندی رخدادهای بارندگی را نشان میدهد(فرج زاده اصل،1374). جدول(2-5) طبقهبندی ارزش دهکها و توصیف خشکسالی ارزش کیفیبزرگترین دهکهاشماره دهکخیلی زیادتراز نرمالبالاتراز نرمالبالای نرمالکمی بالای نرمالنرمالکمی زیر نرمالزیرنرمالزیر تراز نرمالخیلی کمتراز نرمالبزرگترین 10 درصد80 تا 90 درصد70 تا 80 درصد60 تا 70 درصدمتوسط 50 درصد30 تا 40 درصد20 تا 30 درصد10 تا 20 درصدکمترین 10 درصددهک محدوده 10دهک محدوده 9دهک محدوده 8دهک محدوده 7دهک محدوده 6 و 5دهک محدوده 4دهک محدوده 3 دهک محدوده 2دهک محدوده 1 (کمیته ملی آبیاری و زهکشی ایران، 1381) 2-5-3-6- شاخص D شاخص D نتيجه اختلاف توزيع استاندارد دما و بارندگي مي باشد، اين شاخص از رابطه زير بدست ميآيد: D= ZR– ZIرابطه(2-6) كه در اين فرمول : ZR = نمره استاندارد بارش ZI = نمره استاندارد دما به عبارت ديگر هرچه نمره Z دما از نمره بارش بزرگتر باشد، اين شاخص بزرگتر و به سمت مثبت ميل خواهد كرد كه اين امر نشان دهنده آغاز دوره خشكسالي و بالعكس هرچه نمره Z بارش، بزرگتر از نمره Z دما باشد، حاصل كوچكتر شده و به سمت منفي ميل خواهد كرد كه به مفهوم آغاز دوره ترسالي است. و اگر چنانچه با هم برابر باشند در اين صورت شاخص D برابر صفر مي گردد كه به معني نرمال است. طبقه بندي شدت خشكسالي با اين شاخص طبق اطلاعات مندرج در جدول (2- 6) انجام شده است. جدول(2-6) طبقهبندی D و توصیف خشکسالی (معاضدی، 1389) طبقه خشکسالیمقادیر Dترسالی بيش از صفرخشکسالی ضعيفصفر تا 0.99 - خشکسالی متوسط1- تا 1.99-خشکسالی شدید2- تا 2.99-خشکسالی خیلی شدید3- و کمتر 2-5-4- روش های تحلیل سینوپتیکی مطالعه در آب و هواشناسی دینامیکی رخداد خشکسالی، توجه زیادی را بخود جلب نکرده است .در این زمینه تانهیل (درسابرمانیام،1967،25) توزیع بارندگی برروی ایالات متحده را بوسیله مرجع قرار دادن سیستم پرفشار اقیانوس اطلس مطالعه نموده است. به نظر وی این عامل بطور وسیعی مقدار باران آمریکا را تحت کنترل خود دارد. بوند (1960) نیز تحلیلهای خشکسالی را در آمریکای شمالی با مرجع قراردادن ویژگیهای گردش عمومی ناحیه عنوان نموده است. وی دریافت که گردشهای آنتی سیکلونی در مناطق معتدل نیمکره شمالی وجنوبی بطور مستقیم درجریان هوا و وقوع خشکسالی اثرمیگذارد. براور و کاواس(1991) به بررسی شرایط سینوپتیکی و فیزیکی خشکسالی دریک منطقه مفروض پرداختهاند. نتایج بررسیهای آنها نیز نشان می دهد که رخداد این پدیده در رابطه مستقیم با گردش عمومی جو و نحوه استقرار مراکز فشار میباشد. 2-5-5- روش های سنجش از دور بطورکلی سنجش از دور ابزارهای فیزیکی را ایجاد میکند که اندازهگیری تشعشع خالص را امکان پذیرمیسازد و از این رو وسیله مستقلی را برای ارزیابی قابلیت دسترسی رطوبت بیلان انرژی بوجود میآورد.در این نوع بررسی پوشش های گیاهی عامل مفید و مهمی برای شناسائی خشکسالی کشاورزی محسوب می شود. بطور قطع هرگونه تغییری در پوششهای گیاهی که ناشی از رخداد خشکسالی باشد در تصاویر ماهوارهای بخوبی مشخص میگردد. آپارائو و همکاران از طریق دادههای انرژی خورشیدی در باند مرئی(VIS)و تشعشع خورشیدی در باند مادون قرمز نزدیک (NIR) شاخصی را به ترتیب زیر برای محاسبه خشکسالی در نظر گرفتهاند. فرمول(2-6) نتایج بدست آمده از مقایسه این روش با روش تحلیل آب وهوایی، تطابق بسیارخوبی را نشان میدهد. با توجه به اینکه تحلیل خشکسالی با این روش مستلزم وجود تصاویر رقومی ابزارهای تفسیرکننده آن است و تهیه آن همواره با مشکلات خاصی روبرو میباشد، در کشورهای جهان سوم توسعه چندانی نیافته است(فرج زاده اصل،1374).جدول(2-7) ليست برخي از شاخصهاي خشكسالي را نشان میدهد. جدول (2-7): ليست برخي از شاخصهاي خشكسالي(پورمحمدي و همكاران 1387) نام شاخصعلامت اختصاريارائه دهندهسال ارائهمقياس زمانيفاكتورهاي مؤثر در تعيين شاخصشاخص شدت خشكسالي پالمرPDSIPalmer1965ماهيانهدما-بارش-رواناب-تبخيروتعرق-رطوبت خاكشاخص ذخيره آب سطحيSWSIShaferDecman1982ماهيانهبارش وپوشش برفشاخص درصدي از نرمالPNWilleke1994ماهيانهبارششاخص دهكهاDecilesGibbsMaher1967ماهيانهبارششاخص بارش استانداردSPIMckee19953-6-12-24-8 ماههبارششاخص رطوبت محصولCMIPalmer1968هفتگيبارش ودماشاخص خشكسالي رطوبت خاكSMDIHollinger1994سالانهرطوبت خاكشاخص خشكسالي محصول ويژهCSDIMeyer1993فصليتبخيرشاخص بارش كلييا سراسريRIGommesPetrassi1994قرن وسالبارششاخص نابهنجاري وبي نظمي بارشRAIRooy1965ماهانه وسالانهبارششاخص خشكسالي احيائيRDIWeghorst1996ماهيانهسطح آب رودخانه-بارش برف-جريانات سطحي-ذخایر آب ودماشاخص بارش مؤثرERIWilhiteByum1999سالانه وروزانهبارش روزانهشاخص خشکسالي اجماليRDIMckee2004سالانهتبخير و تعرق و بارندگي 2-5-6- روش استفاده از اطلاعات ژئومورفولوژیک و تاریخی اطلاعات تاریخی که از خاطرات، رسوم خانوادگی ساکنین و از نشانههای ژئوموفولوژیک از قبیل واروهای گلی( مربوط به سیستم فرسایش یخچال) و سایر پدیده های ژئومورفولوژیک محیط های قدیمی بدست میآید، رخداد پدیدههای طبیعی گذشته از جمله خشکسالی را بیان می نماید. معمولا خاطراتی همچون کاهش شدید میزان محصولات یا میزان بارندگی در سالهای گذشته به دلیل اثری که در جوامع می گذارد درذهن ها باقی می ماند، ولی متأسفانه اینگونه اطلاعات در بیشترایام حالت مکتوب به خود نمیگیرد. سفرنامههای سیاحان و مکتشفین اولیه و مهاجرین مستعمرات نیز میتواند اطلاعات ذیقیمتی را در برداشته باشد. همچنین بررسیهای باستان شناسی میتوانند روش دیگری برای مطالعه خشکسالیهای گذشته باشند. بعد ازجمع آوری مدارک و اسناد، چگونگی ربط آنها به مسایل خشکسالی از اهمیت خاصی برخوردار است. معمولا یافتن تابعهای تبدیل برای گفتهها، خسارتهای کشاورزی و اجتماعی و ربط آنها به بارش سالیانه و جریانها در طی دورههای بارانی مسئله پیچیدهای محسوب میگردد(فرج زاده اصل،1374). منابع و مآخذ منابع فارسی آسیایی،مهدی،1385 ،شاخص های خشکسالی - سخن گستر آسایش، استعلاجی ، روش های برنامه ریزی روستایی ، پیام نور اقلیم گردشگری استان کردستان ، سازمان هواشناسی کشور اقلیم گردشگری استان کرمانشاه، سازمان هواشناسی کشور براتیان، علی: تبین مدل اسکالوگرام در تعیین تغییرات خشکسالی مطالعه موردی شهر کرد،1382 بداق جمالی،جواد ،آسیایی ،مهدی و جوانمرد،سهیلا: پایش و پهنه بندی وضعیت خشکسالی استان خرسان با استفاده از نمایه استاندارد شده بارش، (1384) بذرافشان،جواد:مطالعه تطبیقی برخی شاخص های خشکسالی هواشناسی در چند نمونه اقلیمی ایران،پایان نامه کارشناسی ارشددانشکده کشاورزی،گروه مهندسی و آبیاری و آبادانی، رشته مهندسی آبیاری،1381 برهانی،رضا، طحان،محمدرضا،ارزیابی مدلهای پایش خشکسالی استان خراسان جنوبی،1382 دین پژوه،یعقوب، 1375،تعیین مناطق مساعدبرای تولید غلات دیم با توجه به بارشهای ماهانه ( اذربایجان شرقی وغربی، اردبیل ) مجله پژوهش های جغرافیایی ،شماره 32،موسسه جغرافیا رادمهر، محمد؛ 1376؛ تأثیر تنش گرما بر فیزیولوژی رشد و نمو گندم؛ انتشارات دانشگاه فردوسی مشهد؛ صفحه210. رضیئی،طیب وشکوهی، علیرضا :پایش خشکسالی در ایران مرکزی با استفاده از شاخص SPI رفیعی، پروین: بررسی خشکسالی منطقه گرمسار و تاثیر آن بر روی آب و کشاورزی،پایان نامه کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی ،تهران ،1384 سالنامه آماری سلامت، عليرضا، آل ياسين، محمدرضا، 1380 ،راهنماي مقابله با خشكسالي، چاپ اول، ، كميته ملي آبياري و زهشكي ايران شفعیی ،علی،مهمیز،علی: بررسی کاهش عملکرد گندم در شرایط خشکسالی،1389 شهابی ،شهین و محمدپور،کاوه،نیازی،چیا:پایش خشکسالی با استفاده از شاخصSPI (مـطـالعه موردی،استان کردستان)،1389 شیرخانی، علیرضا : تحلیل و پیش بینی آماری خشکسالی و دوره های خشک کوتاه مدت در استان خراسان ،پایان نامه کارشناسی ارشد دانشگاه تربیت معلم ،تهران ،1381 حاجیان ملکی، علی: تحلیل الگوی همدیدی خشکسالی های زمستانی استان تهران ،پایان نامه کارشناسی ارشد دانشگاه ،تهران ،1389 کردوانی، پرویز،1380، خشکسالی و راههای مقابله با آن در ایران ،دانشگاه تهران اداره کل مطالعات و بررسی های اقتصادی ، بانک کشاورزی اداره کل هواشناسی استان کردستان http://www.kurdistanmet.ir اداره کل هواشناسی استان کرمانشاه http://www.kermanshahmet.ir ارزيابي و امكان سنجي شاخص شدت خشكسالي پالمر در ايران , مجموعه مقالات كنفرانس خشكسالي خزاییکوهپر، صغری: پهنهبندی خشکسالی هواشناسی غرب مازندران ،پایان نامه کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد واحد رشت ،گیلان ،1386 عزیزیان،محمدصادق،دکترمظفری،غلامعلی،خانیزاد،عباس:بررسی اثرات شرایط خشکسالی- ترسالی بر عملکرد گندم دیم درشهرستان بیجار،1389 علیجانی، بهلول، کاویانی،1371، محمدرضا، مبانی آب و هواشناسی ، انتشارات علیزاده ، امین ، 1374، هوا و اقلیم شناسی ، انتشارات دانشگاه فردوسی مشهد . علیزاده، امین ، 1389 ،اصول هیدرولوژی کاربردی ، بنیاد فرهنگی رضوی ،فصل هیجدم ،ویرایش پنجم فرج زاده اصل، منوچهر:تحلیل و پیش بینی خشکسالی در ایران، رساله دکتری (Ph.D)اقلیم شناسی دانشگاه تربیت مدرس، تهران،1374 فرج زاده،منوچهر،1386تکنیکهای اقلیم شناسی ،سمت کریمی ،مهدی ، حاج سید هادی،سیدمحمدرضا،تعیین عوامل اقلیمی موثر برافزایش عملکرد گندم آبی دیم کشور درسال زراعی 81-80 لشگری حسن ،کیخسرو،قاسم،رضایی،علی،تحلیل میزان کارایی مدل Cropwat در برآورد نیازآبی محصول گندم درغرب کرمانشاه ، شهرستانهای اسلام آباد ، سرپل ذهاب ،روانسر،فصلنامه مدرس علوم انسانی ،دوره 13 شماره1، بهار 88 لشني زند ،مهران ؛ 1383، بررسي اقليمي خشكسالي هاي ايران و راهكارهاي مقابله با آن ( مطالعه موردي شش حوضه واقع در غرب و شمال غرب ايران ), پايان نامه(دكتراي تخصصي) -اصفهان ؛ ادبيات ؛ جغرافيا، - محمدنياقرابي , س.ن, جاوداني. س, جوانمرد.ل, خزانه داري و م , خسروي، بررسي شاخص ارزيابي وامكان سنجي شاخص شدت خشكسالي پالمردرايران , مجموعه مقالات كنفرانس خشكسالي كرمان , ١٣٧٩. مرید،سعید و پایمزد، شهلا،مقایسه روش های هیدرولوژیکی و هواشناسی جهت پایش روزانه خشکسالی ،مجله علوم وفنون کشاورزی و منابع طبیعی ، سال یازدهم،شماره 42 ،زمستان 1386 معاضدی، شهریار: پهنه بندی خشکسالی در ایران،پایان نامه کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد واحد تحقیقات ،تهران ،1389 مظفری،غلامعلی، قائمی،هوشنگ،تحلیل شرایط بارش در سطح نواحی دیم خیز، مورد مطالعه شرق کرمانشاه،1381 ، پژوهش های جغرافیایی شماره 42 میرزایی، وحیده: تحلیل الگوی سینوپتیکی خشکسالیهای استان زنجان ،پایان نامه کارشناسی ارشد دانشگاه بهشتی ،تهران ،1384 نساجی زواره، مجتبی و صانعی،مجتبی : تعیین دوره های خشکسالی با استفاده از شاخص spi ،بررسی راهکارهای مقابله با بحران آب، نکونام،زری،ابراهیمی،عاطفه،مزیدی،احمد، سنجش و ارزیابی خشکسالی به کمک شاخص های SPI,PN,RAI در استان خراسان رضوی، 1389، هکایش کاربرد جغرافیای طبیعی در برنامه ریزی هدایتی ، اکرم، (1381) ((برخی مشخصه های آماری بارندگی تهران )) ،مجله نیوار ،شماره 46 و 47 یوسف گمرگچی،افشین،کرامتی،مجید،کریمی،محمد: ارزیابی و تاثیر آن بر عملکرد گندم دیم در استان قزوین، 1389 غیور،حسنعلی:بررسی مکانی شاخصهای یکنواختی توزیع زمانی بارش در لیرلن ،فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، شماره 54و 55 کمالی،غلامعلی و خزانه داری ،لیلا: تحلیل خشکسالی اخیر مشهد با بکارگیری برخی از شاخص های خشکسالی مجله نیوار،،1381 قلي‌زاده، محمد حسين ،1383، پيش‌بيني و پيش آگاهي خشكسالي در غرب ايران ؛ پايان نامه(دكتري) دانشگاه تربيت معلم، دانشكده ادبيات و علوم انساني، گروه جغرافيا، منابع لاتین Beran, M. A. and Rodier, J.A. 1985. Hydrological aspect of drought. Report Series. -       Edwards, D.C. & Mckee. B.T., 1997: Characteristic of 20th Century Drought in the United States and Multiple time Scales. Climatology Report 97-2, Dept of Atmospheric Science, Colorado State University, Fort Collins, Co., 155pp -       Hays, M. J., Svoboda, M.D., Wilhite, D.A. and Vanyarkho, O. 1999. Monitoring the 1996 Drought Using the Standardized precipitation Index. Bulletin of American Meteotological Socity. 80(3): 429-438. -       Hays, M. J., Svoboda, M.D., Wilhite, D.A. and Vanyarkho, O. 1999. Monitoring the 1996 Drought Using the Standardized precipitation Index. Bulletin of American Meteotological Socity. 80(3): 429-438 Hays, M. J., 2000. Drought Indices. National Drought Mitigation Center Szali, S. and Bella, Sz. 2004. SPI Index for Monitoring of Drought development in 2003. EMS Annual Meeting Abstracts. (1): 258. -       Subramaniam, A.R., Sanjeeva rao, P., 1968. Dry Spells Sequencess Spain Based on the Length of Dry Spells, International Jornal of Climatology 19, pp: 553-573        Vicente-Serrano, S.M., Carlos Gonzalez-Hidalgo, J., de Luis, M. and Raventos, J. 2004. Drought patterns in the Mediterranean area, the Valencia region(eastern Spain). role of definitions. Water international: 10(3): 111-120. -       Yejvich, V., 1967. An objective Approach to definition and Investigation of Continental Hydrology Drought, Papers No23, Colorado State University, Fort Collins سایتهای اینترتی امور آب استان انجمن منابع طبیعی استان کردستان خبرگزاری جمهوری اسلامی ایرنا استانداری کردستان سازمان جهاد کشاورزی استان کردستان سازمان جهاد کشاورزی استان کرمانشاه سایت NCDC وابسته به سازمان ملی اقیانوسی و جوی ایالات متحده آمریکا سایت بهانه وزارت جهاد کشاورزی http://aminfalahatpisheh.mihanblog.com http://uast.ac.ir/kermanshah http://www.afatahi.blogfa.com http://www.ksh_frw.ir