ادبیات نظری تحقیق دوستی از نظر قران (docx) 23 صفحه

دسته بندی : تحقیق

نوع فایل : Word (.docx) ( قابل ویرایش و آماده پرینت )

تعداد صفحات: 23 صفحه

قسمتی از متن Word (.docx) :

دوستی از دیدگاه قرآنسنجری (1391) در پایان نامه تحفه الهی: دوستی از دیدگاه قرآن و سنت، پیامدهای فردی و اجتماعی آن چنین می نویسد:یکی از نیازهای هر انسانی بعد از رشد جسمانی، رشد روحانی و معنوی اوست که نهایت این رشدروحانی و معنوی تکامل و کمال انسانی می باشد و یکی از عواملی که در کمال هر انسانی دخالت دارد مسئله دوستی و دوستان می باشد چرا که دوستان نقش مهمی را در رساندن انسان به درجات کمال ایفا می کنند. دوستی یعنی ایجاد و ارتباط عاطفی دو فرد، یعنی پیوند دو قلب، انسان هایی که با فشردن دست یکدیگر پیمان می بندند تا در تمامی شرایط همراه و غمخوار هم باشند. دوستی دارای ابعاد و جنبه های مختلفی می باشد که هریک از آنها دارای اهمیت فوق العاده ای می باشند.صالحی زاده (1386) در پایان نامه ای با عنوان محبت در قرآن: ابتدا به جایگاه محبّت و اهمیّت آن در قرآن می پردازد و آثار این محبّت را آرامش، فروتنی، نهراسیدن از مرگ و پیروی از پیامبر(ص)ذکر می نماید. وی در فصل بعدی به محبّت به پیامبر(ص) و اهل بیت(ع) نیز اشاره می کند و پیامد این محبّت را دوستی خدا و پاداش رسالت پیامبر(ص) میشمرد. و در پایان به محبّت های ناپسند، از جمله دوستی با گمراهان و غضب شدگان و محبّت های پسندیده همچون محبّت به والدین، همسر، فرزند و اقوام و خیرخواهان می پردازد، و نتیجه میگیرد دوستی های سالم در قیامت پایدار، و دوستیهای ناپسند گسسته و تبدیل به دشمنی خواهد شد. مبانی نظری:- خصوصيات دوست خوب وشایسته در قرآن:يكي از مباحث بسيار مهم در مسائل اجتماعي، ميزان و نحوه ارتباط انسانها و به عبارتي، دوستي ها و روابط دوستانه با يكديگر است. انسان از انتخاب دوست ناگزير و محتاج به دوست است. نكته‎ مهم در اين ميان، تأثير بسيار زياد دوست بر شخصيت انسان است كه در آيات قرآن كريم و روايات معصومان عليهم‌السلام، به اين موضوع اشاره شده است.خداوند حال برخي ظالمان را اين‌گونه بيان مي‎دارد: وَيَوْمَ يَعَضُّ الظَّالِمُ عَلَى يَدَيْهِ يَقُولُ يَا لَيْتَنِي اتَّخَذْتُ مَعَ الرَّسُولِ سَبِيلًا (فرقان:28) ؛ روز قيامت روزي است كه مي‎بيني ظالم (از شدت حسرت) دست خود را مي‌گزد و مي‎گويد: يَا وَيْلَتَى لَيْتَنِي لَمْ أَتَّخِذْ فُلَانًا خَلِيلًا(فرقان:28)؛ اي‌كاش با فلان شخص دوست نمي‎شدم.بنابراین كسي كه شخصيت او بر شما مشخص نیست و از دين او اطلاعي ندارید، باید به دوستانش نگاه كنيد؛ اگر آنان اهل دين خدايند، پس آن شخص نيز بر دين خداست، ولي اگر دوستان وي بر غير دين خدا بودند پس او نيز بهره‎اي از دين خدا ندارد و نباید با چنین شخصی معاشرت و دوستی داشته باشید.در مورد دوست، در احاديث مطالب زيادي بيان شده، اما در اين گفتار به فضل خداوند متعال با استفاده از آيات نوراني قرآن كريم، برخي شرايط و ملاكهاي انتخاب دوست را بيان مي‎داريم.الف: ايمان:از نگاه قرآن كريم ميزان شخصيت انسانها رابطه مستقيمي با اعتقادات آنها دارد. كسي كه از گوهر با عظمت ايمان بي‎بهره باشد، شخصيت وي در حدي نخواهد بود كه ارزش رفاقت و دوستي را داشته باشد تا انسان بخواهد طرح دوستي با چنين كسي بريزد:يا ايهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تَتَّخِذُوا عَدُوِّي وَعَدُوَّكُمْ أَوْلِياءَ تُلْقُونَ إِلَيهِمْ بِالْمَوَدَّةِ وَقَدْ كَفَرُوا بِمَا جَاءَكُمْ مِنْ الْحَقِّ (ممتحنه:1) ؛ اي كساني كه ايمان آورده‎ايد! دشمن من و دشمن خودتان را دوست نگيريد. شما به آنان اظهار محبت مي‎كنيد؛ در حالي كه آنها به آنچه از حق براي شما آمده، كافر شده‎اند.ب: احترام به مقدسات و مسائل ديني: يا ايهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تَتَّخِذُوا الَّذِينَ اتَّخَذُوا دِينَكُمْ هُزُوًا وَلَعِبًا مِنْ الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتَابَ مِنْ قَبْلِكُمْ وَالْكُفَّارَ أَوْلِياءَ … وَإِذَا نَادَيتُمْ إِلَى الصَّلَاةِ اتَّخَذُوهَا هُزُوًا وَلَعِبًا ( مائده: 57ـ 58) ؛ اي كساني كه ايمان آورده‎ايد! افرادي كه ايين شما را به باد استهزا و بازي مي‌گيرند ـ از اهل كتاب و مشركان ـ ولي خود انتخاب نكنيد… آنها هنگامي كه (اذان مي‎گوييد و مردم را) به نماز فرامي‎خوانيد، آن را به مسخره و بازي مي‎گيرند.در اين دو آيه‎ شريف خداوند به صراحت از دوستي با كساني كه دين مسلمانان را به باد سخريه و استهزا مي‎گيرند، نهي فرموده است و به عنوان مثال و ذكر مصداق، بحث اذان را مطرح مي‎فرمايد.ج: راستگويي:يكي از مصاديق مهم اخلاق در زندگي انسان، صداقت و راستگويي است؛ چرا كه در حقيقت دروغ خود نوعي نفاق است و در آيات و روايات بسيار مذموم شمرده شده است و حتي در برخي از روايات كليد تمامي گناهان، دروغ بيان شده است. در رفاقت و دوستي نيز انسان يكي از ملاكهايي كه بايد در نظر داشته باشد، صداقت و راستي دوست است:يا ايهَا الَّذِينَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَكُونُوا مَعَ الصَّادِقِينَ (توبه:119) ؛ اي كساني كه ايمان آورده‎ايد! از (مخالفت فرمان) خدا بپرهيزيد و با صادقان باشيد.در تفسير اين آيه شريف آمده است: «صداقت شرط و ملاك اساسي دوستي است و اگر به دوست و همراه انسان، صديق گفته شده است، به‌خاطر صداقت او در رفتارش با دوست خود است».د: دوستي دوطرفه:اگر انسان قصد دوستي با كسي را دارد، بايد ببيند كه آيا طرف مقابل هم متمايل به اين دوستي هست يا نه؟هَا أَنْتُمْ أُوْلَاءِ تُحِبُّونَهُمْ وَلَا يحِبُّونَكُمْ ( آل‌عمران: 119) ؛ شما كساني هستيد كه آنها را دوست مي‎داريد، اما آنها شما را دوست ندارند.آري، اگر دوستي يك‌طرفه باشد، باعث ذلت و خواري مي‎گردد و هرگز براي انسان سودمند نخواهد بود.ه: هماهنگي ظاهر و باطن:هميشه افرادي در جامعه وجود دارند كه هزار رنگ‎اند؛ يعني با هر كسي همان‌گونه سخن مي‎گويند وبرخورد مي‎كنند كه او مي‎پسندد و هيچ هدف خاصي را دنبال نمي‎كنند و به هر رنگي كه منافع مادي‎شان اقتضا كند، درمي‎آيند كه خطر اين افراد نيز بسيار زياد است.وَإِذَا لَقُوكُمْ قَالُوا آمَنَّا وَإِذَا خَلَوْا عَضُّوا عَلَيكُمْ الْأَنَامِلَ مِنْ الغَيظِ ( آل‌عمران: 119) ؛ و هنگامي كه شما را ملاقات مي‎كنند، (به دروغ) مي‎گويند: ايمان آورده‎ايم، اما هنگامي كه تنها مي‎شوند، از شدت خشم بر شما، سر انگشتان خود را به دندان مي‎گزند. و: طرح دوستي با جنس مخالف ممنوع:يكي از نيازهاي انسان كه در دوران جواني ظهور و بروز پيدا مي‎كند، ازدواج است كه در قرآن كريم از جنبه‎هاي متفاوتي مورد بحث قرار گرفته است. در اين زمينه يكي از موضوعاتي كه قرآن كريم تأكيد زيادي بر آن دارد، پاك بودن پسر و دختر قبل از ازدواج است: مُحْصَنَاتٍ غَيرَ مُسَافِحَاتٍ وَلَا مُتَّخِذَاتِ أَخْدَانٍ ( نساء:25) ؛پس آنها (زنان پاكدامن از بردگان) را با اجازه‎ صاحبان آنان تزويج نماييد و مهرشان را به خودشان بدهيد، به شرط آنكه پاكدامن باشند، نه به‌طور آشكار مرتكب زنا شوند و نه دوست پنهاني بگيرند.مُحْصِنِينَ غَيرَ مُسَافِحِينَ وَلَا مُتَّخِذِي أَخْدَانٍ ( مائده:5)؛ و زنان پاكدامن از مسلمانان و زنان پاكدامن از اهل كتاب حلال‌اند، هنگامي كه مهر آنان را بپردازيد و پاكدامن باشيد، نه زناكار و نه دوست پنهاني و نامشروع گيريد.در اين دو آيه خداوند از طرح دوستي با جنس مخالف نهي فرموده است. در آيه‎ اول سخن از ترك دوستي دختران با پسران است و در آيه‎ دوم ممنوع بودن دوستي پسران با دختران مطرح شده است.در مورد اين دو آيه 3 نكته قابل دقت است:1. «أخدان» جمع خِِدن، به معني دوست است؛ اما دوستي هايي كه دو ويژگي دارند: يكي اينكه پنهاني هستند و ديگري اينكه منشأ اين نوع دوستي ها شهوت و هواي نفس است.2. علت جمع آمدن كلمه «أخدان» در آيه اين است كه وقتي كسي براي فحشا و از روي شهوت دوست برمي‎گزيند، به يكي يا دوتا قانع نخواهد بود؛ چرا كه نفس انساني وقتي به دنبال شهوات و خواسته‎هاي خود برود، حد توقف ندارد»3. در اين‌گونه دوستي ها صداقت نيست؛ چرا كه قرآن دوستي هايي را كه بر اساس صداقت باشد، «صديق» مي‎نامد و تعبير به خدن فقط در اين دو آيه آمده است.(مکارم شیرازی،168:1374).ز: سربلندي در آزمايشها:هميشه گفتار انسانها و ظاهر آنان با عمل و باطن آنها مطابق نيست و براي كشف حقيقت يكي از بهترين راهها امتحان و آزمايش است؛ همان‌گونه كه خداوند در برخي موارد به مؤمنان دستور به امتحان و آزمايش داده است تا زمينه براي تصميم‎گيري صحيح فراهم شود:يا ايهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذَا جَاءَكُمْ الْمُؤْمِنَاتُ مُهَاجِرَاتٍ فَامْتَحِنُوهُنَّ اللَّهُ أَعْلَمُ بِايمَانِهِنَّ فَإِنْ عَلِمْتُمُوهُنَّ مُؤْمِنَاتٍ فَلَا تَرْجِعُوهُنَّ إِلَى الْكُفَّارِ ( ممتحنه:10)؛ اي كساني كه ايمان آورده‎ايد! هنگامي كه زنان با ايمان به عنوان هجرت نزد شما آيند، آنها را آزمايش كنيد ـ خداوند به ايمانشان آگاه‎تر است ـ هرگاه آنان را مؤمن يافتيد، آنها را به‌سوي كفار بازنگردانيد.ح: خيرخواه بودن: خداوند متعال در قرآن كريم مؤمنان را از دوستي با برخي گروه‎ها همانند اهل كتاب، كفار و منافقين برحذر مي‎دارد و تعدادي از خواسته‎ها و انگيزه‎هاي شوم و پست آنان را اينگونه بيان مي‎فرمايد: يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تَتَّخِذُوا بِطَانَةً مِنْ دُونِكُمْ لَا يَأْلُونَكُمْ خَبَالًا وَدُّوا مَا عَنِتُّمْ (آل عمران:118)؛ اي كساني كه ايمان آورده‎ايد محرم اسراري از غير خود، انتخاب نكنيد آنها از هر گونه شر و فسادي درباره‎ي شما كوتاهي نمي‎كنند. آنها دوست دارند شما در رنج و زحمت باشيد. بنابراين با توجه به حساس بودن بحث دوستي، وظيفه‎اي كه انسان در موضوع انتخاب دوست بعد از احراز شرايط فوق دارد، اين است كه با آزمودن دوستِ خويش، صداقت و واقعي بودن و ساختگي نبودن آن شرايط را به دست آورد.- ويژگيهاي دوستان شايسته:1. داشتن ايمان و پرهيز کاري:دوست خوب بايد در همه ي امور، خدا و رضايت خدا را مد نظر داشته باشد. رسول خدا ( صلي الله عليه و اله ) مي فرمايند : خير اخوانک من اعانک علي طاعة الله و صدک عن معاصيه و امرک برضاه (نهج البلاغه: حکمت 136)؛ بهترين برادرانت کسي است که تو را به پيروي از خدا ياري کند، از نافرماني او باز دارد و به خشنود ساختن او فرمان دهد.2. مؤدب بودن به آداب اجتماعي و متخلق بودن به اخلاق نيك و پسنديده:رفتار و کردار انسان در جامعه و برخوردهای اجتماعی نشانگر زمینه های تربیتی بوده واز معیارهای مهم و اجتناب ناپذیر در انتخاب دوست می باشد چرا که يک قانون را در ارتباطات با دوستي نبايد فراموش کرد و آن اینکه انسان همرنگ دوست خود مي شود.3. داشتن آگاهي و بينش صحيح در همة امور، بهويژه در امور سياسي:آگاهي و بينش چراغ راه و جهت دهنده حركت است و چه زيباست كه دو همراه در مسير زندگي از پرتو فيض وجود يكديگر بهرمند شده و پا به پاي يكديگر گام بردارند و در اين مسير خود را از انحرافات مصون و وجودشان را از آفات بيمه سازند. گرايش سياسي و اجتماعي افراد در انتخاب آنها به عنوان يک دوست نقش مهمي را ايفا مي کند.امام زمان ( عليه السلام ) جهت گيري سياسي و اجتماعي و رفتاري يک مومن را با اين حديث مشخص فرموده اند : وَ أَمَّا الْحَوَادِثُ الْوَاقِعَةُ فَارْجِعُوا فِيهَا إِلَى رُوَاةِ حَدِيثِنَا فَإِنَّهُمْ حُجَّتِي عَلَيْكُمْ وَ أَنَا حُجَّةُ اللَّهِ ( حرالعاملی ،1384: 99) ؛ در هنگام بروز مشکلات به راويان حديث ما مراجعه کنيد؛ همانا آنها حجت من بر شما هستند و من حجت خدا هستم.همانطور که مي دانيد راويان احاديث در دوران غيبت، فقهای جامع الشرائط و در راس آنها ولايت فقيه است، بنابر اين انسان معتقد و مومن در هيچ مساله اي از احکام دين و مشکلات روزمره بن بست برخورد نمي کند. بهعنوان مثال وقتي مقام معظم رهبري(دامت برکاته) در انتخابات اخير دستور به اطاعت از قانون و پرهيز از درگيري و ريختن در خيابانها را مي دهند، پيرو حقيقي امام زمان ( عليه السلام ) از دستور رهبري اطاعت کرده ، با اين کار موجبات سعادت خويش را فراهم مي کند و از هر کس که در خلاف جهت اطاعت از رهبري گام بردارد، دوري مي کند.در انتخاب دوست نيز بايد ديد چه کسي از اين ويژگي برخوردار است؟ و چه کسي در زمان غيبت تابع فقيه جامع الشرائط است؟ با برگزيدن کسي که چنين ويژگي را دارد موجبات رشد و تعالي و پيشرفت خود را فراهم کند.4. يار و مددکار بودن در هر زمان:امام علي ( عليه السلام ) مي فرمايند : لا يَكُونُ الصَّدِيقُ صَدِيقاً حَتَّى يَحْفَظَ أَخَاهُ فِي ثَلَاثٍ فِي نَكْبَتِهِ وَ غَيْبَتِهِ وَ وَفَاتِهِ دوست, دوست نيست مگر آنکه حقوق برادرانش را در سه جايگاه نگهبان باشد : در روزگار گرفتاري،آن هنگام که حضور ندارد و پس از مرگ. ( نهج البلاغه، حکمت 134 ).5. اهل دنيا نبودن:همانطور که در حديث شريف آمده است : حُبُّ الدنیا رَأسُ کلّ خطیئهٍ ( دوستي دنيا منشا همه ي گناهان است ) بر ما لازم است که از دنيا پرستي و کساني که چنين ويژگي دارند اجتناب کنيم.(کلینی،1388: 315). 6. آينه يكديگر بودن و عيب يكديگر را دوستانه متذكر شدن:امام علي ( عليه السلام ) مي فرمايند : دوست راستين کسي است که نيک خواهانه عيب تو را به تو بگويد, در نبودنت حافظ آبروي تو باشد و تو را بر خود مقدم بدارد.( نهج البلاغه ، حکمت 246).8. اهل عفو و گذشت بودن:امام حسن عسگري ( عليه السلام ) مي فرمايند : بهترين برادرانت کسي است که خطايت را فراموش کند و از نيکوکاريت در حق خودش ياد کند.(ری شهری،1362: 163).با ذکر يک حديث از امام صادق ( عليه السلام ) به مهمترين نشانه هاي دوست خوب اشاره مي کنيم : دوستي مرزهايي دارد که هر کس همه يا برخي از آنها را داشته باشد، دوست است و گر نه او را اصلا دوست مشمار : نخست اين که ظاهر و باطنش با تو يکي باشد؛ دوم اين که آبروي تو را آبروي خودش داند و عيب و بي آبرويي تو را عيب و بي آبرويي خودش؛ سوم اين که مال و منصب، او را نسبت به تو عوض نکند؛ چهارم اينکه هر کمکي از دستش بر مي آيد از تو دريغ نکند و پنجم، که در بر دارنده ي همه ي اين خصلتهاست, اين که در هنگام گرفتاريها تو را تنها نگذارد.(همان164 ).- راههاي آزمايش دوست:روايات متعددی از ائمه اطهار علیهم السلام در اصول شریف کافی ودیگر کتب روایی شیعی وسنی چند معيار براي تشخيص حقيقي بودن اعمال و رفتار دوست بيان شده است كه به تعدادي از آنها اشاره مي‎كنيم:الف: حساسيت نسبت به نماز اول وقت؛ب: امانتداری؛ج: مضايقه نكردن از داراييهاي خود و دوست را شريك مالي خود دانستن؛د: سه بار عصباني كردن او (اگر در اوج عصبانيت از حدود دوستي تجاوز نكرد، شايسته‎ي دوستي است)؛ه: ميزان همراهي با دوست هنگام بروز سختيها و مشكلات(سجادی، 1389: 58).دوست شمار آنکه در نعمت زند لاف یاری و برادر خواندگیدوست آن باشد که گیرد دست دوست در پریشان حالی و درماندگی(بوستان سعدی)نكته‎اي كه در اين قسمت شايان ذكر مي‌باشد، اين است كه اين آزمايش در مراحل اوليه‎ انتخاب دوست بايد انجام شود تا انسان از دارابودن شرايط دوستي به اطمينان برسد و اين‌گونه نيست كه انسان هميشه و در همه‎ حالات و موقعيتها در صدد آزمايش دوستش باشد. بنابراين وقتي به اطمينان دست يافت، ديگر نيازي به آزمودن دوست نيست. - اهمیت دوستی در قرآن: یکى از خویشاوندان حضرت سجاد(علیه السّلام) نزد آن حضرت آمد و به آن بزرگوار جسارت کرده و ناسزا گفت؛ و حضرت ، در جواب او چیزى نفرموده و سکوت کرد. بعد از آنکه او از مجلس حضرت بیرون رفت ، پیشواى چهارم به اطرافیان خود فرمود: گفته هاى این شخص را شنیدید؟ حالا دوست دارم همراه من بیائید، تا جواب مرا بشنوید.گفتند: یا بن رسول الله ! ما مى آئیم ، ولى دوست داشتیم جواب دشنامهاى او را همین جا مى فرمودید.امام علیه السّلام نعلین خود را پوشیده و در حالى که این آیه شریفه را زمزمه مى کرد: وَالْکاظِمینَ الْغَیْظَ وَالْعافِینَ عَنِ النّاسِ وَاللّهُ یُحِبُّ الْمُحْسِنینَ(آل عمران:134)؛ انسانهاى نیکوکار خشم خود را فرو مى برند و از خطاى مردم می گذرند و خداوند نیکوکاران را دو ست دارد. راوى مى گوید: از تلاوت این آیه فهمیدم که حضرت به او نیکى خواهد کرد، وقتى به در منزل آن مرد رسیدیم ؛ حضرت او را صدا زده و فرمود: باو بگوئید که على بن الحسین است . چون او صداى آقا را شنید، فوراً براى دفاع از خود آماده شد و در اینکه حضرت جسارتهاى او را پاسخ خواهد داد، تردیدى برایش باقى نماند. وقتى چشم حضرت به او افتاد، اظهار داشت : اى برادر! تو پیش ما آمدى و چنین و چنان گفتى ، هرگاه آن بدیهائى که به من نسبت دادى ، اگر در من هست ، از خدا مى خواهم مرا بیامرزد و اگر نیست از خدا مى خواهم ترا بیامرزد. آن مرد، وقتى چنین رفتارى را مشاهده کرد، حالش دگرگون شد و بعد از آنکه میان دیدگان حضرت را بوسید، گفت : آنچه من گفتم در شما نیست و من به این صفات سزاوارترم .آنچه بیان شد ذکر یکی از آداب بسیار مهم در آیین دوست یابی بشمار می رود ودرواقع با این رفتارها می توان دوستان بسیار زیادی را جذب نموده و زمینه برای تربیت آنان هم فراهم آید (رضایی،1382: 36). - اهمیت دوستی وبرادری در احادیث و روایات: در این بخش به تعدادی از احادیث که در خصوص اهمیت دوستی و برادری بیان شده است اشاره می نماییم. قَالَ الصَّادِقُ (ع) : إن لله تبارك و تعالی حرمات حرمة كتاب الله و حرمة رسول الله (ص) و حرمة بیت المقدس و حرمة المؤمن: برای خدامند تبارک وتعالی اموری محترم است حرمت قرآن و حرمت پیامبر و حرمت بیت المقدس و حرمت مومن. ( مجلسی، ج 71: 232). ابان بن تغلب در كنار امام طواف می كرد و یكی بیرون طواف با ابان كار داشت، امام به او فرمود: آیا با تو كار دارد؟ گفت: بله. فرمود: برو. گفت: در طوافم. فرمود: طواف را قطع كن (البته در طواف واجب نیاز به بررسی فقهی دارد). (مجلسی ج 74، 48 ). إِنَّمَا الْمُومِنُونَ إِخْوَةٌ (حجرات:10 )؛ در حقیقت مومنان با هم برابر هستند. قال الصادق (ع) : مَوَدَّةُ یَوْمٍ صلَةٌ وَ مَوَدَّةُ شَهْرٍ قَرابَةٌوَ مَوَدَّةُ سَنَةٍ رَحِمٌ ماسَّةٌ مَنْ قَطَعَها قَطَعَهُ اللَّهُ: محبت یک روز وصل ورسیدن است و محبت یک ماه نزدیکی و محبت یک سال خویشاوندی است و هر کس قطعش کند خدا هم رحمتش را از او قطع می کند. (فیض کاشانی، 338 ). قَالَ أَمِیرُ الْمُومِنِینَ (ع) : الغریبُ مَنْ لیس لَهُ حبیبٌ: غریب کسی است که برای او دوستی نیست. (التمیمی الآمدی ،1366: 414 ). قَالَ أَمِیرُ الْمُومِنِینَ (ع) : الاخ المكتسب فی الله أقرب الاقرباء و أرحم من الامهات و الاباء: برادری که در راه خدا به دست می آید نزدیکترین نزدیکان است و از مادرها و پدرها مهربانتر است. (التمیمی الآمدی ،1366: 423). قَالَ أَمِیرُ الْمُومِنِینَ (ع) : من فقد أخا فی الله فكأنما فقد أشرف أعضائه، کسی که برادر دینیش را ازدست بدهد گویا شریف ترین اعضای بدنش را از دست داده است. (التمیمی الآمدی ،1366: 414). یا وَیْلَتی لَیْتَنِی لَمْ أَتَّخِذْ فُلاناً خَلِیلا : ای کاش با فلان شخص دوست نمی شدم.(فرقان/28) قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (ص) : انْظُرُوا مَنْ تُحَادِثُونَ فَإِنَّهُ لَیْسَ مِنْ أَحَدٍ یَنْزِلُ بِهِ الْمَوْتُ إِلا مُثِّلَ لَهُ أَصْحَابُهُ إِلَی اللَّهِ إِنْ كَانُوا خِیَاراً فَخِیَاراً وَ إِنْ كَانُوا شِرَاراً فَشِرَاراً وَ لَیْسَ أَحَدٌ یَمُوتُ إِلا تَمَثَّلْتُ لَهُ عِنْدَ مَوْتِهِ: دقت کنید برخودتان که با دوست چگونه می باشید اگر او بمیرد شما هم می میرید اگر برخوردتان با او خوب باشد برخورد دیگران هم با تو خوب می باشد و اگر بد باشد برخورد دیگران بد خواهد بود وهیچ کس نمی میرد مگر اینکه اعمالش در مقابل او مجسم می شود. (کلینی، 1388: 638) قَالَ أَمِیرُ الْمُومِنِینَ (ع) : رب أخ لم تلده أمك، بسا برادری که مادرت او را به دنیا نیاورده است دوست خوب است.( التمیمی الآمدی ،1366: 424). قَالَ الصَّادِقُ (ع) : الْمُومِنُونَ إِخْوَةٌ تَتَكَافَأُ دِمَاوهُمْ وَ هُمْ یَدٌ عَلَی مَنْ سِوَاهُمْ یَسْعَی بِذِمَّتِهِمْ أَدْنَاهُمْ: مومنان با هم برادرند و خونشان در مقابل هم می باشد و اینها ید واحده هستند بر غیر خودشان. (كلینی، 1388: 403). قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (ص) : مَنْ جَدَّدَ أَخاً فِی الاسْلامِ بَنَی اللَّهُ لَهُ بُرْجاً فِی الْجَنَّةِ مِنْ جَوْهَرَةٍ: هر کس فردی را مسلمان کند خداوند برای او قصری در بهشت از جواهر بنا میکند (سجادی،1389: 64) قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (ص) : أقل ما یكون فی آخر الزمان أخ یوثق به أو درهم من حلال: کمترین آنچه در آخرالزمان است برادر وثیق و مورد اطمینان و یا درهم و پولی حلال است (سجادی،1389: 70). قَالَ الصَّادِقُ (ع) : إِنَّ الْمُومِنَ لَیَسْكُنُ إِلَی الْمُومِنِ كَمَا یَسْكُنُ الظَّمْ آنُ إِلَی الْمَاءِ الْبَارِدِ: به راستی که مومن با برادر مومنش آرامش پیدا می کند چنان که تشنه با آب خنک آرامش می یابد(كلینی، 1388: 247). قَالَ الصَّادِقُ (ع) : من لم یرغب فی الاستكثار من الاخوان ابتلی بالخسران: کسی که میل و رغبت در زیاد کردن برادر و دوستان مومن نداشته باشد خداوند او را به خسران و از دست دادن سرمایه مبتلا می کند (حیدری،1383: 119). توان ز ظاهر هر کس به باطنش پی برد زآب، شوری و شیرینی زمین پیداست به امتحان نبود اهل هوش را حاجت عیار عالم و جاهل زهمنشین پیداست (صائب تبریزی) به خاطر نقش مهمي که يک دوست در سرنوشت انسان دارد و موجبات سعادت يا شقاوت انسان را فراهم مي کند بايد در انتخاب آن کمال دقت نظر را به خرج داد. پيامبر اکرم ( صلي الله عليه واله ) در اهميت گزينش دوست خوب مي فرمايند : الرجل علي دين خليله , فلينظر احدکم من يخالل انسان به دين دوستش است ؛ پس هر يک از شما بنگرد که با چه کسي دوستي مي کند. (ري شهري،1362: 163 ) يک دوست خوب بايد از ويژگيهاي اخلاقي و رفتاري و فكري خاصي برخوردار باشد تا سزاوار محبت ورزيدن و دوستي نمودن باشد. و اين شرائط فراوان و شرح و بسط آن فراتر از حوصله يك مكاتبه است و لذا ما فقط به برخي از ويژگيهاي يك دوست خوب اشاره مي كنيم. البته از اين نکته نبايد غافل شد که آنچه به عنوان ويژگيهاي دوست خوب مطرح است, مطلق و صد در صد نيست چه اينكه انسانها كم و بيش داراي نواقصي نيز هستند كما اينكه خود ما وقتي به كارنامه زندگي خود نگاهي مي افكنيم آن را بي نقص و عيب نمي بينيم. بنابر اين به طور نسبي دوست خوب بايد اين خصوصيات را داشته باشد و جهت كلي زندگي او نيز به سمت و سوي اين ويژگيها و جنبه هاي مثبت باشد. - مهمترين راههاي شناخت دوست عبارت است از: 1- در هنگام گرفتاري و نياز: بهترين زمان ارزيابي دوست خوب, هنگام مشکلات و گرفتاريهاست. در اين چنين مواقعي دوستان حقيقي و وفادار و دلسوز از افراد دوست نما مشخص مي شوند. امام علي عليه اسلام مي فرمايند : در کشاکش روزگار افراد با ارزش و دوستان خوب شناخته مي شوند.(نهج البلاغه،حکمت:208). 2- در هنگام خشم و ناراحتي: امام صادق ( عليه السلام ) مي فرمايند : اگر کسي سه مرتبه بر تو خشم گرفت يعني تو موجبات عصبانيت و ناراحتي او را فراهم کردي و او خشمگين شد اما سخن زشتي نگفت, او شايستهي رفاقت است. ( امالي, ص 532, ح 7 ). 3- از دست رفتن قدرت: برخي از افراد به نام دوستي و به طمع پست و مقام و مال شخص، گرد او را مي گيرند. امام علي ( عليه السلام ) مي فرمايند : در هنگام از دست رفتن قدرت است که دوست از دشمن، شناخته مي شود ( محمدی ری شهری،1362: 92 ). 4- هنگام سفر: يکي از بهترين راههاي شناخت افراد, سفر کردن با آنها است. در سفر بسياري از رفتارهاي ناپيداي انسان, آشکار ميشود. فراز و نشيبهاي سفر, عکس العملهاي درست يا نادرست انسان را در برابر مشکلات, نمايان مي کند و از طرفي ارتباط شبانه روزي که در سفر ايجاد مي شود, بهترين زمان براي شناخت اخلاق و روحيات دوست است. امام صادق ( عليه السلام ) مي فرمايند : هيچ کس را به دوستي مشناس, مگر آنکه در سه چيز او را بيازمايي : او را به خشم آوري و ببيني که آيا اين خشم او را از حق به باطل مي کشاند؛ در درهم و دینار و در سفر با او( محمدی ری شهری،1362: 90 ). منابع و ماخذ : 1. قرآن کريم .(1387)، ترجمه مكارم شيرازي ، ناصر ، چاپ اول ، قم، نشرتابان. 2. ابن منظور، جمال الدین محمد ابن مکرم. (1387)، لسان العرب، قم، انتشارات دارالمعارف. 3. اراکی، مجتبی (1403 ه ق)، عوالی اللالی، قم، انتشارات سیدالشهداء. 4. بابایی، پرویز (1381)، دیوان حکیم سنایی غزنویی، تهران، نشر آزادمهر. 5. پاینده، ابوالقاسم (1385)، نهج الفصاحه، قم، نشر طلوع. 6. اشعث، محمدبن محم (1370)، الجعفریات، تهران، کمیته نینوی الحدیثه. 7. الحرانی، الحسین. (1394ق)، تحف العقول، تهران، انتشارات علمیه اسلامیه. 8. التمیمی الآمدی، عبدالواحد(1366)، غررالحکم و دررالکلم، بیروت، مؤسسه الاعلمی للمطبوعات. 9. الکلینی، ابوجعفر محمد بن یعقوب، 1388قمری، الکافی، تهران، دارالکتب الاسلامیه. 10. الصدوق، ابوجعفر محمد بن علی بن الحسین بن بابویه القمی(1385)، الامالی، تهران، نشر معروف 11. الصدوق، ابوجعفر محمدبن علی بن الحسین بن بابویه القمی، 1389ق، الخصال، تهران، مکتب الصدوق. 12. حر العاملی، محمد ابن حسن (1384)، وسایل الشیعه، قم، انتشارات نشر اسلامی. 13. خوانساری، جمال الدین (1360)، شرح غررالحکم و دررالکلم، با مقدمه و تصحیح و تعلیق میر جلا الدین حسینی ارموی، چاپ سوم، دانشگاه تهران. 14. حاجيان، مظفر (1379)، راهنماي انتخاب دوست، اصفهان‏ ، انتشارات هماي رحمت‏ . 15. حيدري ، علاء .(1383)، نقش دوستان در زندگي انسان ، قم ، انتشارات نور النور . 16. دهخدا، علی اکبر، (1377)، لغتنامه دهخدا، چاپ اول، تهران، سازمان لغتنامه دهخدا. 17. رضایى، حسن رضا (1382) ، بررسى شبهات قرآن و فرهنگ زمانه ، نشر انتشارات مرکز مدیریت حوزه علمیه 18. زمانی، کریم (1374)، شرح جامع مثنوی معنوی، تهران، انتشارات اطلاعات. 19. زواري نسب ، سلمان دوستي (1383)، از منظر اسلام ، تهران، انتشارات سازمان اوقاف. 20. سجادی، سید ضیاءالدین،(1389). انسان در قرآن کریم،، قم، انتشارات دارالحدیث. 21. سلطانی، محمدعلی(1388)، امالی، قم، انتشارات ارمغان طوبی. 22. طباطبایی، سیّد محمد حسین(1360)، شرح نهایه الحکمه، قم، بوستان کتاب 23. طباطبایی، سید محمد حسین، 1350، ترجمه تفسیر المیزان، ج18، ترجمه سید باقر موسوی همدانی، چاپ دوم، تهران، بنیاد علمی و فکری علامه طباطبایی. 24. علاقه مند ، محمدعلي.(1381). آيين دوست يابي از ديدگاه امام علي (ع)، مشهد ، انتشارات جليل. 25. فیض کاشانی، ملا محسن. (1091ق)، محجه البیضاء، تصحیح علی اکبر غفاری، چاپ هشتم، تهران، دفتر انتشارات اسلامی. 26. قهرمان، محمد (1371)، گزیده اشعار صائب تبریزی، تهران، انتشارات سخن. 27. قمی، عباس(1387)، فرهننگ لغات القران، قم، نشر بین الملل. 28. موسوي همداني ، محمد باقر.(1374). ترجمه تفسير الميزان علامه طباطبائي ، قم‏ ، انتشارات دفتر انتشارات اسلامي 29. مصلح بن سعدي .(1385). كليات سعدي ، تهران ، انتشارات موج ادب 30. محمدی ری شهری، محمد، 1362، میزان الحکمه، قم، دفتر تبلیغات اسلامی 31. مجلسی، محمدباقر، 1403ق، بحارالانوار الجامعه لعلوم الأئمةِ الاطهار، چاپ دوم، بیروت، داراحیاء التراثِ العربی. 32. مسعودی، سعید(1391)، فرهنگ زمانه، قم، بوستان کتاب. 33. مكارم شيرازى، ناصر.(1374). تفسيرنمونه‏ ،تهران ، انتشارات دار الكتب الإسلامية 34. نهج‌البلاغه. (1383)، ترجمه دشتي، محمد، قم، انتشارات زهد. 35. نفیسی، سعید (1391)، دیوان رودکی، تهران، انتشارات نگاه. 36. ‏‏والترز ، دونالد.(1382). رازهاي دوستي، تهران ، انتشارات انديشه عالم. پایاننامهها: 1. آهکی، طیبه (1389)، راهکارهای گسترش دوستی در جامعه با تکیه بر آیات و روایات معصومین(ع)، پایان نامه برای دریافت کارشناسی ارشد، تهران، دانشگاه آزاد واحد علوم تحقیقات. 2. ابراهیمی، محمد (1391)، تأثیر دوستی های نامشروع بر تصمیم گیری اخلاقی، پایان نامه برای دریافت کارشناسی ارشد، قم، دانشگاه معارف. 3. دستورانی، احمد (1389)، اخلاق دوستی از دیدگاه آیات و روایات، پایان نامه برای دریافت کارشناسی ارشد، تهران، دانشگاه تهران. 4. سنجری، زهره (1391)، اخلاق دوستی از دیدگاه آیات و روایات، پایان نامه برای دریافت کارشناسی ارشد، قم، دانشگاه آزاد اسلامی . 5. شهریاری، مریم (1391)، دوستی از منظر قرآن و سنت، پایان نامه برای دریافت کارشناسی ارشد، قم، دانشگاه باقرالعلوم. 6. صالحی زاده، اسماعیل (1386)، محبت در قرآن، پایان نامه برای دریافت کارشناسی ارشد، قم، دانشگاه آزاد اسلامی. 7. گرامیان نیک، محمد (1388)، رابطه ناب و تغییرشکل صمیمیت و دوستی در بین جوانان شهر تهران، پایان نامه برای دریافت کارشناسی ارشد، تهران، دانشگاه شهید بهشتی. 8. نادری گرگری، وحیده (1387)، دوستی و مهرورزی از دیدگاه امیرالمؤمنین در نهج البلاغه، پایان نامه برای دریافت کارشناسی ارشد، تهران، دانشگاه تهران.