مقاله فهرستنويسي-صفحات-وب-و-اینترنت-25-ص (docx) 29 صفحه

دسته بندی : تحقیق

نوع فایل : Word (.docx) ( قابل ویرایش و آماده پرینت )

تعداد صفحات: 29 صفحه

قسمتی از متن Word (.docx) :

 فهرستنويسي صفحات وب و اینترنت چکیده درعصر حاضر که دوره پیشرفت سرسام آور فناوری بالاخص فناوری های اطلاعاتی و ارتباطی است، کمتر حرفه ای را می بینیم که فناوری رنگ تازه ای به آن نداده و یا در آن تغییر و تحول ایجاد نکرده باشد. علوم کتابداری و اطلاع رسانی نیز همپای دیگر علوم نه تنها از این پیشرفت ها مصون نمانده است، بلکه خود نیز به عنوان یکی از تجلی گاههای عمده فناوری های جدید اطلاعاتی و ارتباطی از جمله اینترنت می باشد.در اولین سالهای ظهور اینترنت در کتابخانه ها به هیچ وجه گمان این همه تاثیرات عمیق این فناوری جدید بر کارکردهای کتابخانه نمی رفت. امروزه کتابداران با چالش های جدیدی در حرفه خود روبرو هستند، از جمله حوزه فهرستنویسی و سازماندهی از اینترنت بسیار تاثیر پذیرفته است و از آنجایی که خود اینترنت نیز به عنوان یک محمل اطلاعاتی جدید و از طرفی دیگر حجم روزافزون منابع اطلاعاتی موجود در اینترنت در حال افزایش است، باعث شده که کتابداران را در پی یافتن راههای بهتر و مطمئن تر جهت کسب اطلاعات دقیق تر، مفید تر و سریع تر از این محیط جدید، به تلاش و تکاپو وادارد.آنچه در دهه های گذشته ذهن کتابداران را به خود مشغول داشته است، بحث آینده سازماندهی و تغییر قالب منابع اطلاعاتی و چگونگی سازماندهی، دسترسی و اشاعه این نوع منابع بوده است. کتابداران با توجه به ضعف اینترنت در سازماندهی منابع اطلاعاتی در تلاش هستند که روش های مناسبی را ذخیره سازی و بازیابی بهتر و مناسب تر اطلاعات به کار گیرند. کلیدواژه ها: فهرستنویسی وب. فهرستنویسی اینترنت  يكي از اهداف جامعه پيشرفته در علوم و فنون، ايجاد توازن مطلوب بين دانش توليد شده و اطلاعات توليد شده است. امروزه رسيدن به اين هدف نگراني زيادي را بوجود آورده است. ليكليدر(1996) در اين باره سه راه حل پيشنهاد كرده است:1- كاهش شديد ميزان انتشارات.2- بهينه سازي طرق بازيابي و انتخاب مدرك متناسب با نيازها.3- ارتقاي راههاي آماده سازي محتواي اطلاعاتي مدرك. مورد اول قابل قبول نيست. در مورد گزينه دوم ليكليدر مي كوشد تا ميزان برخورد استفاده كنندگان و مجموعه اطلاعاتي را از طريق توصيه روشهاي پيشرفته فكري و ماشيني جهت انتخاب مدارك مناسب با نيازها تقليل دهد. پيشنهاد سوم وي به مراتب برتر از مورد دوم بوده و شامل روشهاي پيشرفته فكري و ماشيني جهت آماده سازي اطلاعات موجود در مدرك است. در اين مرحله است كه سازماندهي اطلاعات مي تواند تا حد زيادي راهگشاي مشكلات باشد.سازماندهي منابع دانش يكي از اركان اساسي علم كتابداري است و پيشينه آن به قدمت خود انسان و تاريخ علم است، چرا كه بدون استفاده از يك روش متناسب علمي و منطقي و نظم عالي نمي توان به راحتي به منابع اصلاعاتي دسترسي پيدا كرد. هدف عمده و اساسي فهرستنويسي، سازمان دادن به مجموعه مواد و منابع كتابخانه است تا از اين طريق بتوان كتاب مورد نياز را از مجموعه موجود، سريع تر بازيابي كرد.همان طور كه از اين تعريف مي توان استنباط كرد، هدف عمده فهرستنويسي نظم و سازمان دادن به مجموعه مواد و منابع است و تفاوتي ندارد كه اين مواد و منابع به چه فرمت و محملي باشند. سازمان دادن به منابع چه چاپي و چه الكترونيكي از مهمترين وظايف و كاركردهاي علوم كتابداري و اطلاع رساني است.به طور كلي كاركردهايي كه از فهرست و فهرستنويسي انتظار مي رود به شرح زير است:1- كاربران را از وجود انواع مواد و منابع آگاه مي كند(شناسايي)2- در انتخاب دقيق منابع و جستجوي منابع مناسب به كاربران كمك مي كند. به كمك تمام اطلاعات موجود در فهرست، كاربران مي توانند به اطلاعات مورد نظر از طريق نقاط دسترسي گوناگون دست يابند.(گزينش و دسترسي)3- با استفاده از كدها و استانداردها، امكان بازيابي و ذخيره يكپارچه اطلاعات براي همگان فراهم مي شود.(بازيابي) به طور دقيق تر هدف فهرستنويسي، تهيه شناسه براي مجموعه منابع كتابخانه ( اعم از كتاب و ديگر اشكال منابع ) بر اساس نياز مراجعه كنندگان است و موجب شناسايي بهتر و كامل تر اثر مي گردد. روند فهرستنويسي در نقش پالايه اي براي زدودن اطلاعات زائد عمل مي كند. وظيفه فهرستنويسي، جدا نمودن اطلاعات شاخصي است كه بدان وسيله يك اثر شناسايي و بازيابي مي شود. اين نياز چه در محيط هاي چاپي و چه در محيط وب و اينترنت بسيار ملموس است و با توجه به اينكه سازماندهي منابع دانش و اطلاعات از وظايف اوليه و بنيادين كتابداران مي باشد، لذا شايسته است تا فهرستنويسان و كتابداران در جهت سازماندهي محمل هاي جديد اطلاعاتي كه روز به روز در حال افزايش است، نهايت كوشش و دقت را به عمل آورند.سازماندهي اطلاعات از اركان اساسي محيط علمي به شمار مي آيد، چرا كه بدون وجود نظم و ترتيب، دستيابي به منابع اطلاعاتي با هزينه زماني و اقتصادي گزافي صورت مي گيرد. در طول تاريخ كتابداري محيط ها و دوره هاي متفاوتي را شاهد بوده ايم كه در هر يك براي دستيابي به اطلاعات، سازماندهي اطلاعات وجود داشته است و پيوسته سير تكاملي خود را ادامه مي دهد. يكي از مهمترين تحولات نيمه دوم قرن بيستم، ظهور و گسترش پديده اينترنت است كه تاثيرات شگرفي بر كتابداري و سازماندهي داشته است. اين تاثيرات تقريبا دوجانبه بوده است، از سويي اينترنت خود امكانات و تسهيلات زيادي جهت سازماندهي اطلاعات فراروي كتابداران مي گذارد و از طرفي خود نيز تحت تاثير روشهاي سازماندهي مرسوم در كتابداري قرار مي گيرد.اينترنت به منزله پديده اي اطلاعاتي مداوم در حال تغيير و توسعه است. اين شبكه كه از آن به شبكه شبكه ها نيز تعبير مي شود، حرفه كتابداري را با حجم عظيمي از اطلاعات الكترونيكي مواجه ساخته است و در نتيجه بر آن نيز اثر گذاشته است. اطلاعات موجود در اين شبكه از بهترين ابزارهاي بهبود كيفيت كار كتابخانه ها محسوب مي شود. اين پهنه عظيم اطلاعات خود با مشكلي بزرگ تر به نام سازماندهي اينترنت روبرو است، كه در صورت عدم سازماندهي نمي توان كارآيي مفيدي را از آن انتظار داشت. اهداف و كاركردهاي اينترنت را مي توان به صورت زير بيان كرد:1- توليد اطلاعات: اينترنت يكي از نوين ترين ابزارهاي توسعه و پيشرفت علوم است و در سايه وجود آن، علوم جديدي متولد شدند و بر غناي علوم ديگر نظير ارتباطات و اطلاع رساني و علوم رايانه افزوده شده و خود نيز وسيله اي در جهت توليد اطلاعات شد.2- سازماندهي اطلاعات: اين مهم به خوبي و به صورت يكپارچه رعايت نشده است و هر سايت و موتور كاوش داراي الگوريتم خاص خود است. بعلاوه وجود ميليون ها سايت نياز فراواني به سازماندهي دارند تا جستجو و بازيابي در اينترنت را با اهداف كتابداري و اطلاع رساني تطبيق دهند.3- اشاعه اطلاعات: اينترنت به عنوان يك رسانه ارتباطي و محمل اطلاعاتي جديد كار اشاعه اطلاعات را به طور همه گير و جهاني برعهده دارد.  علاوه بر اين، جستجو و بازيابي اطلاعات در اينترنت داراي مشكلات خاص خود است. اين مشكلات از چهار عامل مهم ناشي مي شوند:1- عدم كنترل بر نوع و سطح حجم عظيم اطلاعات وارده.2- عدم ثبات در سايت ها و صفحات و مدارات الكترونيكي.3- عدم استفاده از روشها و راهبردهاي مرسوم براي سازماندهي اطلاعات.4- گوناگوني موتورهاي جستجو از نظر مكانيسم هاي نمايه سازي، جستجو و بازيابي اطلاعات. يكي از راهكارهاي جلوگيري از مشكلات پديد آمده در زمينه جستجو و بازيابي اطلاعات در اينترنت، استفاده از تجربيات فراواني است كه كتابداران و اطلاع رسانان سالهاست در زمينه سازماندهي دانش ( فهرستنويسي، نمايه سازي و رده بندي ) به كار مي گيرند. توليد كنندگان اطلاعات، طراحان صفحات و موتورهاي كاوش مي توانند با بهره گيري از شيوه هاي سازماندهي اطلاعات كه توسط كتابداران به كار گرفته شده، راهبردي سازنده در دسترسي به اطلاعات از طريق اينترنت ارائه كنند.  چرا بايد اينترنت را فهرستنويسي كنيم؟اينترنت همچون يك مغازه سمساري است كه همه چيز در آن يافت مي شود و فهرستي براي آن وجود ندارد. يك فرد بي تجربه مي تواند ساعت هاي مديدي غرق در جستجوي بي فايده اينترنت شود. حتي جستجوهايي كه با منطق كافي شروع شوند ممكن است در فضاي نامتناهي شبكه گم شوند.طي ساليان دراز تلاش مي شده است تا راهي پيدا شود كه نوعي كنترل بر اطلاعات موجود در اينترنت اعمال شود، لكن، هنوز كسي نمي تواند بگويد كه اينترنت بسامان شده است. تغئيرات در اينترنت آنقدر سريع و زياد است كه كوششهاي آغاز شده براي سازماندهي اطلاعات موجود در اينترنت پس از چند ماه ناروزآمد مي شوند. به همين دليل تعدادي از متخصصين يك سال وب را 6 تا 9 هفته مي دانند. به عبارت ديگر، تغئيراتي كه طي سال در جامعه رخ مي دهد، طي 6 تا 9 هفته در جامعه اينترنتي اتفاق مي افتد. به دليل تغئيرات سريع، سازماندهي در اينترنت چالشي قابل توجه است.  بر طبق آمار تا نيمه دوم سال 2000 بيش از 1/2 ميليارد صفحه اطلاعات، بدون تكرار و قابل دسترسي بر روي وب موجود بوده و نرخ رشد انفجاري صفحات وب 7 ميليون صفحه در روز تخمين زده شد. بازيابي اطلاعات مناسب در ميان چنين حجم عظيمي از اطلاعات، بدون سازماندهي اطلاعات وب، شديدا به مخاطره مي افتد. اگر كتابداران بخواهند از مخاطرات شبكه در امان باشند برداشتن سه گام ضروري است:1- بايد راههاي مشخص براي دسترسي وجود داشته باشد كه امكان اشتباه كردن و از دست دادن زمان را كاهش دهد.2- بايد دانش كافي در حوزه هاي مورد علاقه فردي كه به جستجو مي پردازد وجود داشته باشد.3- بايد نسبت به افزوده ها و روش هاي جديد جستجو در اينترنت هوشياري مستمر وجود داشته باشد. شيوه هاي كنوني نمايه سازي اطلاعات كه اساس كار موتورهاي كاوش اينترنت قرار گرفته است، نيازهاي كاربران اين پديده رو به گسترش را به طور كامل برآورده نمي كند. نمايه سازي اساس كار موتورهاي جستجو در رتبه بندي و تركيب منطقي واژه ها براي بازيابي اطلاعات در اينترنت را تشكيل مي دهد كه در هر موتور، اين وظيفه بر عهده بخشي به نام عنكبوت وب يا خزنده وب است كه مدام كار مرور و بازديد از سايت ها را برعهده دارد و آنها را به موتور جستجو انتقال مي دهد كه حاصل آن بازيابي موتور كاوش است كه نمايش داده مي شود. آرلن جي. تيلور و پاتريك كلمسون در تحقيق كه در سال 1995 انجام دادند، ضعف هاي موتورهاي كاوش را به اين صورت بيان كردند:1- در يك مجموعه از يافته هاي بازيابي شده، مدخل هاي تكراري فراواني مشاهده مي شود.2- نتايج غير قابل پيش بيني هستند.3- نتايج گاهي اوقات گمراه كننده هستند. ممكن است جستجويي در يك موتور كاوش نتيجه اي نداشته باشد، ولي در موتور ديگر داراي يافته هاي فراوان باشد.4- موتورهاي كاوش محتويات پايگاههاي اطلاعاتي خودشان را نشان نمي دهند و از معيارهايي كه براي گنجاندن يك مدرك در فايل هايشان دارند حتي شرحي ارائه نمي كنند.5- كنترل واژگاني وجود ندارد و قواعد نقطه گذاري و بزرگ نويسي نيز استاندارد نيست.6- بدون بررسي عملي هر عنصر، اغلب نمي توان ميزان ربط و رابطه ها را تحليل كرد، يعني اطلاعات كافي در مدخل نمايه موجود نيست تا فرد بتواند دست به انتخاب مناسب بزند.7- اغلب جستجو ها كم ربط يا نامرتبط هستند.8- عدم بازيابي بسياري از منابع ارزشمند به علت قرار گرفتن در وب پنهان. در حالي كه منابع اينترنت به صورت يكپارچه سازماندهي نشده اند، تنها مسير ممكن براي بازيابي اطلاعات مطلوب همين موتورهاي كاوش هستند. ماندل و ولون رابطه بين اصول دسترسي كتابشناختي چارلز امي كاتر را با منابع اينترنتي مورد بررسي قرار دادند. آنها به بررسي ارزش و اهميتي پرداختند كه جمع آوري اسامي مولفان، تعئين نقش مولفان، كنار هم گذاشتن آثار و نسخه ها و تهيه دسترسي موضوعي به منابع وب از طريق رده بندي و واژگان كنترل شده، در بازيابي دارد. ودوارد با دليل اثبات مي كند كه در حال حاضر اينترنت در وضعيت هرج و مرج مانندي از نظر سازماندهي و دسترسي قرار دارد و جستجويي كه معمولا فقط با موتورهاي جستجوي كليد واژه اي انجام مي شود، متناسب با نيازهاي بيشتر استفاده كنندگان نمي باشد.ايده نسبتا مشابه ديگري نيز توسط داد بيان گرديده است. وي معتقد است كه انفجار اينترنت و وب جهان گستر باعث افزايش تلاش هاي نيمه حرفه اي به منظور تهيه انواع دستيابي موضوعي به منابع اينترنت از طريق راهنماي سلسله مراتبي در موتورهاي جستجوي وب، مانند ياهو شده است. اين رويكردهاي سلسله مراتبي براي دسترسي موضوعي بر مبناي ابزارهاي آزمايش شده و قابل پذيرشي مانند رده بندي دهدهي ديديي، فهرست سرعنوانهاي موضوعي كتابخانه كنگره و جز آن نيست و بنابر اين نتايج بدست آمده از هر موتور جستجو با ديگر موتورهاي جستجو متفاوت است. اين مساله توسط داد كه ساختار و اصول فهرستهاي سلسله مراتبي گوناگون را بررسي مي كرد، مشاهده گرديد و آنها را با طرحهاي رده بندي دهدهي ديديي و كتابخانه كنگره و فهرست سرعنوانهاي موضوعي كنگره مقايسه نمود. نيكلسون و ديگران طرح تحقيقاتي CATRIONA كه هدفش تحقيق و بررسي نيازمنديهاي فني، سازماني و مالي جهت توسعه نرم افزارهاي كاربردي و روشهايي براي فهرست نويسي و رده بندي و بازيابي مدارك و ديگر منابع اينترنتي بود را گزارش مي دهد.مشكلات جستجو و بازيابي و راهكارهاي كنوني موتورهاي كاوش در ذخيره و بازيابي اطلاعات پاسخگوي كاربران نيست و در اينجاست كه تواناييهاي متخصصان كتابداري و اطلاع رساني كه حاصل سير تكامل اصول و قواعد سازماندهي در طول چندين قرن است، مي تواند راهگشاي اين مشكل باشد و ايجاد روش هاي كاربر گرا چه در پايگاههاي اطلاعاتي دستي و چه در پايگاههاي اطلاعاتي رايانه اي كه حاصل تلاش كتابداران بوده است، گواه اين مدعاست.فهرست كتابخانه ها ديگر تنها سياهه اي از منابعي كه به طور فيزيكي در كتابخانه ما دسترس پذير باشند نيست، بلكه فهرست كمك مي كند تا منابع مفيد در هر كجا كه باشند، بازيابي شوند. فهرستنويسي منابع اينترنتي هم بر اين هدف استوار است.   ضرورت هايي كه در فهرستنويسي منابع اينترنتي دخيل‌اند عبارتند از:1- وجود مسائل و مشكلات جستجو و بازيابي اطلاعات در اينترنت از طريق موتورهاي كاوش كه علاوه بر اتلاف وقت زياد، علاقه مندان را از دستيابي به منابع مفيد محروم مي كند.2- توانايي ها و مزاياي فهرست هاي كتابخانه اي در سازماندهي اطلاعات و حل مشكلات جستجو و بازيابي اطلاعات.3- امكان فراهم آوري دسترسي به منابع ارزشمندي كه به طور روزافزون به اينترنت افزوده مي شود و كتابخانه ها هزينه كمي براي تهيه آن مي پردازند.4- ايجاد و گسترش كتابخانه هاي ديجيتالي كه نياز به سازماندهي و ايجاد راهكارهاي مناسب بازيابي منابع اينترنتي هم يكي از ملزومات آن خواهد بود. با ايجاد موتورهاي جستجو توسط متخصصان كامپيوتر، اين تصور ايجاد شد كه مساله بازيابي اطلاعات حل شده است. اما موتورهاي جستجو فقط به نمايه سازي اينترنت پرداختند و مساله سازماندهي اطلاعات به بوته فراموشي سپرده شد. پس از مدت كوتاهي همگان متوجه شدند كه موتورهاي جستجو نمي توانند نيازهاي بازيابي را به خوبي پوشش دهند و بازيابي موارد غير مرتبط يا داراي ارتباط كم باعث هدر رفتن وقت استفاده كنندگان مي شود و سرعتي كه اينترنت و تكنولوژي اطلاعات فراهم مي كند از اين طريق مستهلك مي گردد. به اين ترتيب با وجودي كه كاربران مي توانند با كمترين اطلاعات ممكن اقدام به بازيابي نمايند، گستردگي موارد بازيابي شده عملا باعث خنثي شدن اين قابليت مي گردد. كمتر موتور جستجويي در اينترنت را مي توان يافت كه بر اساس اصول سازماندهي و نمايه سازي كه حداقل در طول سده اخير در كتابخانه ها و مراكز اطلاع رساني مورد استفاده هستند، طراحي شده باشند. به جاي فهرستنويسان، كار سازماندهي اطلاعات در اينترنت بر عهده موتورهاي جست و جو است كه هريك به شيوه اي متفاوت و بدون استفاده از رويكردهاي كتابدارانه به شناسايي و نمايه سازي منابع اطلاعاتي مي پردازند. با توجه به تجربيات كتابخانه ها بهترين راه حل براي اين مساله را مي توان سازماندهي مواد در اينترنت دانست و مجددا با توجه به همين تجربيات بهترين روش يعني تقسيم بندي موضوعي را انتخاب كرد.نكات گفته شده اين واقعيت را نشان مي دهد كه نياز به يك نظام فهرست گونه در اينترنت اجتناب ناپذير است. از آنجا كه اين فهرست بايد حاوي محتويات تمامي سايت هاي موجود باشد مي توان از آن به عنوان فهرستگان اينترنت نام برد. براي تحقق اين فهرستگان لازم است راهكارهايي جهت يكدست ساختن اطلاعات كتابشناختي منابع موجود ارائه گردد. چه کسی اینترنت را فهرستنویسی می کند؟ اینترنت در فهرست های رایانه ای محلی سراسری کشور و جهان فهرست می شود. پروژه او.سی.ال.سی برای فهرستنویسی اینترنت در سال 1991 با 31 فهرستنویس داوطلب برای فهرست کردن یک نمونه آغاز شد. یافته های کلیدی این پروژه عبارت بودند از:- منبع توصیف شده روش مطلوبی به نظر می رسید.- با وجود آشنایی با فهرستنویسی فایل های رایانه ای، استفاده از اطلاعات آموزشی درباره فهرستنویس منابع اینترنتی مجاز بود.در واکنش به این یافته ها، فهرستنویسی منابع اینترنتی: دستنامه و راههای عملی توسط نانسی اولسون منتشر شد و فیلد 856 یو.اس.مارک ابداع و پیشنهاد و فهرست اینترکت آغاز شد. جول بیان می کند:" فهرست اینترکت وحدت رویه جستجو در فهرست و مجموعه عملکردهای متداول آن یعنی جستجوی کلیدواژه ای و عبارتی، جستجو در نمایه منتخب و عملکردهای بولی با دسترسی مستقیم به منابع اینترنتی را نشان می دهد. سطح اولیه دسترسی به امکان جستجو که مورد انتظار کاربر برای بازیابی یک کتاب معمولی بود، به مجموعه ای از منابع اینترنتی گسترش یافته بود. به زودی فروشندگان سیستم های کتابخانه ای به اصلاح تولیدات خود پرداختند تا از قابلیت ارتباطی فیلد 856 بهره مند گردند و فهرست های رایانه ای مبتنی بر وب متولد شدند." دومین طرح فهرستنویسی اینترنت از سوی او.سی.ال.سی در سال 1994 با 231 عضو از انواع کتابخانه ها و 4700 منبع اینترنتی آغاز به کار کرد. پیمایشی که در سال 1996 انجام گرفت نشان داد که اعضای این پروژه احساس می کردند که پروژه، بسیار موفق است و اکثر آنها برای افزایش میزان فهرستنویسی منابع اینترنتی برنامه ریزی کرده اند. تا سال 1998 که مقاله جول نوشته شد، 5000 کتابخانه عضو او.سی.ال.سی با مجموع بیش از 330000 منبع، بیش از 18000 منبع اینترنتی را فهرستنویسی کرده بودند. با وجود موفقیت پروژه اینترکت مشکلاتی در رابطه با فهرستنویسی سایت های وب وجود دارد، زیرا آنها با آنچه تاکنون فهرست کرده ایم تفاوت دارند. برخی مشکلات در زمینه فهرستنویسی منابع اینترنتی:1- دشواری بیش از حد و حتی عدم قابلیت بررسی فیزیکی و تورق در منابع اینترنتی یکی از مشکلاتی است که همواره فهرستنویسان را می آزارد و آنها را در زمینه فهرستنویسی کامل و شناسایی آن به دیگران با معضلات عدیده ای روبرو می کند.2- عدم ثبات در محیط اینترنتی: محیط شبکه اینترنت، به دلیل اینکه دارای قابلیت بالایی در حک و اصلاح منابع و حتی تغئیر کلی آن دارد، باعث شده است که نتوان یک ویژگی ثابت برای منابع اینترنتی در طول زمان تعیین کرد و در نتیجه باعث می شود که پایگاههای کتابشناختی مدام در حال تغییر باشند که اگر چنین شود طبق پیش بینی بانرجی در نتیجه یادداشت ها و نقاط دسترسی اضافی که به علت تغییرات در منابع اینترنتی رخ می دهد، پیشینه های پایگاه بسیار طولانی شده و مختصر و مفید بودن خود را از دست می دهند.3- حذف منابع اینترنتی: هیچ نظمی در ورود اطلاعات و منابع به اینترنت وجود ندارد و منابع اینترنتی ممکن است به علت مشکلات چندی که بر عرضه کنندگان این منابع پیش می آید، کلا فعالیت آنها در عرصه اینترنت راکد شود و در نتیجه فهرستنویسی منابع اینترنتی گوناگون با فرض این احتمال در آینده مشکلاتی از قبیل عدم بازیابی را در پی خواهد داشت.4- فهرستنویسی بنیادی، نیاز اصلی منابع اینترنتی: اینترنت خود دنیایی است که هرچه بدان وارد می شود باید دارای شناسنامه ای باشد که این همان فهرستنویسی بنیادی برای منابع اینترنتی است، اما آیا براستی امکان فهرستنویسی بنیادی برای همه منابع اینترنتی وجود دارد؟ مطمئنا جواب منفی است و به طور قطع نمی توان همگی آنها را فهرستنویسی بنیادی نمود.اما نکته ای که حائز اهمیت است این است که اگر برای غلبه بر مشکلات فهرستنویسی اینترنتی به خصوص از سوی کتابداران تصمیمی اتخاذ نشود، نتیجه آن بازیابی زیاد و نامربوط اطلاعات در اینترنت خواهد بود چرا که روند افزایش منابع اینترنتی خیره کننده است و همه چیز را می توان در آن به صورت درهم و برهم پیدا نمود. چرا فهرستنویسی سایت های وب دشوار است؟ فهرستنویسان در توصیف عناصری که می توانند لمس کنند و در دست بگیرند توانا هستند. آنها می توانند اشیا را بیینند و ملاحظه کنند که چه قسمت هایی از آن با قسمت دیگر مرتبط است. این در یک محیط پیوسته کار ساده ای نیست و تغئیر مداوم و محیط رو به رشد اینترنت مساله توصیف را پیچیده تر می کند. هاوکینز تفاوت ها و دشواری های فهرستنویسی پیایندهای الکترونیکی را به شرح زیر بیان می کند:1- اگر شماره های پیشین بدون شماره گذاری به آرشیو منتقل شده باشد، یافتن شماره اول به عنوان ماخذ توصیف دشوار است.2- بسیاری از پیایندها فاقد فهرست مندرجات هستند.3- سهولت روزآمدسازی به ناشران اجازه می دهد تغئیراتی را حتی در عنوان شماره های منتشر شده پیشین انجام دهند.4- غالبا تفاوت هایی بین نگارش های چاپی و پیوسته وجود دارد.5- نگارش های اسکی و اچ تی ام ال از نسخه های کد استاندارد آمریکایی برای تبادل اطلاعات و زبان نشانه گذاری فرامتن در یک شماره واحد ممکن است عناوین نسبتا متفاوتی داشته باشند. برخی سایت های وب امکان دسترسی به دو یا چند ادواری را که مرتبط با هم به نظر می رسند، از جمله نگارش هایی را که به زبان های متفاوتی هستند فراهم می کنند. بانرجی با بیان اینکه نحوه سازماندهی یک سایت را طریقی که کاربر از آن استفاده می کند، تعیین می نماید، به تشریح مشکلات فهرستنویسان در توصیف سایت های وب پرداخته است:" اسناد چاپی را می توان به مثابه یک کل یکپارچه در نظر گرفت زیرا شکل فیزیکی اثر ارتباط بین اجزای سند ( مانند صفحات، بخش ها و غیره ) را تعیین می کند در محیط فرامتنی که کاربر می تواند اسناد را در بهترین توالی متناسب با نیازهایش مطالعه کند، تشخیص چیزی که وارد می شود، بسیار دشوار است. روابط بین فایل ها به روشی که کاربر مدرک را می خواند و قالب بندی اسناد دیجیتالی تا حد زیادی به اولویت بندی خاص او وابسته است."ما قادر نیستیم منابع اینترنتی را در دست بگیریم و رابطه منظمی میان صفحات آن مشاهده کنیم، یا شماره صفحات را بدانیم، یا اندازه آن را بر اساس سانتیمتر تعیین کنیم. بر خلاف انتشارات چاپی، یک منبع منتشر شده پیوسته ممکن است هر روز تغییر کند. بانرجی باز هم درباره عدم ثبات سایت های وب می گوید: " تعیین ویژگی های آثار رقومی دارای ثبات به نظر نمی رسد زیرا این آثار به سادگی قابل اصلاح هستند. عنوان، محتوی، محل استقرار، نویسنده یا اطلاعات مرتبط با یک مدرک الکترونیکی ممکن است مکررا تغییر کند. اگر فهرستنویسان بخواهند یادداشت ها و نقاط دستیابی مربوط به هر عنصری را که تغیر می کند اضافه کنند، نتیجه احتمالی افزایش انفجار گونه تعداد رکوردها و یا رکوردهای بسیار طولانی در پایگاه است."سایت های وب نه تنها غالبا تغییر می کنند، بلکه جابجا و حتی گاهی ناپدید می شوند. جول به مشکلات موجود در فهرستنویسی هدف های سیال می پردازد: " کتابخانه ها با انتخاب، فهرستنویسی و ادغام یافته ها در فهرست های رایانه ای محلی، بر ارزش منابع فهرست های اینترنتی می افزایند. اما باز هم پرسش مربوط به بی ثباتی و گذرا بودن این منابع همچنان بی جواب می گذارد." کدام کاربر اینترنت است که با پیغام فایل پیدا نشده مواجه نشده باشد؟ این پیغام خطای تکراری علاوه بر بسیاری نکات، بیانگر این واقعیت است که منبعی که زمانی با یک مکان یاب منابع جهانی ( یو.آر.ال ) شناسایی شده بود، اکنون ناپدید شده یا به موجودیت آن خاتمه داده شده است. استفاده از فیلد 856 در فهرست های رایانه ای، روشی جدید و حیرت انگیز برای مرتبط کردن فهرست محلی با اینترنت است اما دیریت مکان یاب یو.آر.ال هایی که دائما در حال تغییر هستند، کار دشواری است. جول بیان می کند که این مساله چگونه پروژه فهرست اینترنتی او.سی.ال.سی را تحت تاثیر قرار داده است:" یو.آر.ال ها محل هایی را که دارای نشانی خاص هستند نشان می دهند و رمز گذاری آنها در قالب رکوردهای کتابشناختی که قرار است در یک سیستم توزیع شده قرار بگیرند، مشکل آفرین است. برخی آن را کابوس نگهداری برای فهرستنویس نامیده اند و البته این ویژگی چندان هم بی ربط نیست. گردآوری اطلاعات در پروژه فهرستنویسی او.سی.ال.سی. نشان داد که به طور متوسط 3 درصد از یو.آر.ال های فهرست اینترنتی در طی هیچ یک از آزمایش های انجام گرفته، قابل دسترسی نبوده اند."این درصد کم نسبتا اما باز هم مشکل ساز، بدون شک به دلیل نوع منابعی است که کتابخانه ها انتخاب و فهرستنویسی می کنند و تقریبا به یقین می توان گفت چندین برابر کمتر از میزان خطایی هستند که در هنگام جستجو در کل اینترنت ملاحظه می شود. بخش نامشخصی از این خطاها به دلیل تغییر یو.آر.ال است ( منبع ناپدید شده است ). علت دیگر خطا از نظام و شبکه راه دور ناشی می شود و تعیین دقیق مواردی که به دلیل خطای یو.آر.ال پیش می آید، کار دشواری است. یعنی تمامی خطاها از یو.آر.ال سرچشمه نمی گیرند. بزودی مشخص شد که رمز گزاری یو.آر.ال ها در رکوردهای کتابشناختی مزایا و دردسرهایی به دنبال دارد.به این دلیل اداره پژوهش او.سی.ال.سی دست به ایجاد پرل یا مکان یاب دائمی منابع جهانی زد. در این نظام که اسم ساختگی یک پرل برای هر سایت و با یو.آر.ال همراه ایجاد می شود. یو.آر.ال در صورت نیاز تغییر می کند اما پرل تغییر نمی کند. کاربرانی که ثبت نام شده اند اقدام به ایجاد پرل می کنند تا رابطه پرل/ یو.آر.ال را برقرار کنند. جول مزایای نظام پرل راتشریح می کند: "مزایای این نظام روشن است. یک پرل به هر تعداد دفعات می توان ایجاد کرد مثلا من چندین نسخه از رکوردهای کتابشناختی را در جاهای مختلف، یعنی بر روی صفحات وب، در یک مقاله الکترونیکی در استنادات یا کتابشناسی های یک سیاهه نشانه گذاری ها ایجاد می کنم، باز هم اگر یو.آر.ال یک منبع ارجاع داده شده تغییر کند، آن تغییر تنها یک بار، با استفاده از سرویس دهنده پرل اتفاق می افتد. کار نگهداری فهریت و حفظ پیوندها به یکباره به یک روزآمدسازی صرف خلاصه می شود".پرل ها به سادگی مشکل گم شدن یو.آر.ال ها را حل می کنند، اما مشکلاتی که کتابداران در توصیف سایت های وب دارند همچنان باقی است. چنانکه بانرجی گفته است: "تشخیص اینکه یک اثر کجا و چگونه از طریق پرل و دیگر ساختارها در دسترس قرار می گیرد مشکل خاصی نیست، به این دلیل ساده که روش دسترسی به یک منبع هیچگاه به بی نظمی موجود در توصیف یا در اطلاعات درباره آن نیست."در این خصوص چه کاری صورت گرفته است؟ مارک، ابرداده و اس.جی.ام.البرخی می گویند مشکل به قواعد فهرستنویسی آنگلوآمریکن، ویرایش 2 برمیگردد که برای ادواری های الکترونیکی نوشته نشده است. برخی دیگر می گویند که مارک برای این واقعیت فهرستنویسی سایت های وب کارا نیست(هرچند که در پروژه او.سی.ال.سی کار می کند). عده ای می گویند آنها خوب کار می کنند، اما پیچیدگی آنها وقت گیر است. جول گفته است: "رکوردهای کتابشناختی غنی هستند و نمونه های بسیار خالص ابرداده به شمار می آیند که ممکن است داده ها توصیفی، موضوع، رده بندی، مستند و اطلاعات دسترسی را شامل شوند که تمامی آنها بر اساس قواعد و قالب های تثبیت شده خلق گردیده اند. جای تعجب نیست که چنین محتوای قدرتمندی فقط به دلیل پیچیدگی همیشگی آن به دست می آید و همین پیچیدگی است که نیازمند تلاش، مهارت و تجربه فهرستنویس است. اینگونه پیچیدگی، یک واکنش طبیعی در مقابل جهانی است که ذاتا پیچیده است، تعداد رکوردهای کتابشناختی را که می توان در هر زمان ایجاد کرد به برونداد بالقوه نیروی کار فهرستنویسی محدود می کند."  جول در مقاله ای دیگر می گوید:"ممکن است کتابداران آرزو کنند که ای کاش یو.اس.مارک انعطاف پذیرتر بود، مثلا می توانست روابط سلسله مراتبی را آسان تر بیان کند، یا قادر بود اطلاعات را از رکوردهای مربوط اخذ کند. اما به عنوان یک قالب ارتباطی استاندارد، یو.اس.مارک هرچند ممکن است کامل نباشد، ولی قابلیت خدمت رسانی را دارد و هنوز هم مقبول ترین قالب برای برقراری ارتباط ماشین با ماشین و تبادل اطلاعات کتابشناختی به حساب می آید." اگرچه توصیف یک سایت وب با استانداردهای کنونی پیچیده و وقت گیر است، اما اگر فهرستنویس اطلاعات مورد نیاز را در همان سایتی که فهرست می کند بیابد، کار اندکی آسان تر می شود. برای تهیه استانداردهایی در خصوص این نوع اطلاعات، در سال 1995 او.سی.ال.سی تدوین مجموعه کارگاه های آموزشی ابرداده ای دوبلین کور را آغاز کرد. در اینجا دوبلین کور را معرفی می کنیم.یونگر متذکر می شود که ابرداده اهداف فهرستنویسی کتابخانه ای، ساختارهای پیشینه، نامها و آدرس های دیرپا برای منابع قابل دسترسی از اینترنت و مدیریت طرح های مختلف ابرداده ای، زمینه های مهمی برای ساخت نظام منسجم دسترسی کتابشناختی برای جستجوگران اطلاعات محسوب می شود. ابرداده ها اسناد و مدارکی درباره مدارک و اشیاء هستند که منابع را توصیف و محلی را که در آن قرار گرفته اند را مشخص می کنند و آنچه را که برای استفاده موفقیت امیز از منابع مورد نیاز است را سیاهه می کند. ابرداده درواقع نوعی روش و ابزار برای فهرستنویسی، سازماندهی و بازیابی منابع الکترونیکی در شبکه اینترنت است و کاربرد اصطلاح جدید نیز برای ایجاد تمایز میان روش های جدید سازماندهی منابع اطلاعاتی الکترونیکی با روش های متداول و سنتی فهرستنویسی و سازماندهی اطلاعات است که صرفا در کتابخانه ها و مراکز اطلاع رسانی مورد استفاده قرار می گرفت.مبنای کاربرد ابرداده جستجو، یافتن، مستندسازی، ارزشیابی و گزینش منابع شبکه ای است که موجب افزایش دقت بازیابی منابع شبکه ای می گردد. اهم ویژگی ها و کاربردهای ابرداده ای به شرح زیر است:1- مدیریت بر حجم گسترده ای از اطلاعات در شبکه.2- نمایه سازی انواع گسترده ای از اطلاعات در شبکه.3- آسان سازی جستجو و بازیابی اطلاعات در شبکه و جامعیت بازیابی.4- تطبیق، اشتراک، یکپارچه سازی و استفاده مجدد از انواع اطلاعات در محیط شبکه.5- نظارت بر دسترسی به اطلاعات. ابرداده نه تنها به جستجو و بازیابی موثر منابع اطلاعاتی ناهمگن می پردازد، بلکه اطلاعاتی را که دسترسی به آن محدود است، برای شیوه و نوع استفاده کاربران مدیریت می کند.  چندین طرح ابرداده ای بوسیله متخصصان کتابداری و اطلاع رسانی بوجود امده است که مهمترین آنها عبارتند از: فرمت های مارک، فرمت فهرست AACR2(قواعد فهرستنویسی آنگلوآمریکن ویرایش دوم)، فهرست سرعنوانهای موضوعی ماتنند سرعنوان موضوعی کتابخانه کنگره و طرحهای رده بندی مانند رده بندی کتابخانه کنگره و دهدهی دیویی و جز آن هریک از این طرح ها با توجه به حوزه ای خاص و نیازهای منبع اطلاعاتی و نیازمندی های توصیف مدارک توسط متخصصان رشته ساخته شده اند. در حالی که این طرح ها به منظور کنترل و دسترسی کتابشناختی چندین دهه استفاده گردیده، اما این سوال مطرح می شود که چگونه می توان همه موارد قابل دسترسی در اینترنت را با استفاده از این طرح ها فهرستنویسی و نمایه سازی نمود. این سوال باعث مطرح شدن این اندیشه شده است که منابع الکترونیکی نیاز به خودنمایه شدن دارند ( اگرچه با تعیین برچسب های عددی و مقادیر فهرستنویسی و نمایه سازی که توسط واسطه های نمایه سازی و فهرستنویسی اضافه می شود، ضدیت دارد). برای خود نمایه شدن مدارک بدیهی است که باید مجموعه ای اطلی از عناصر ابرداده ای تعیین گردد تا هر ایجاد کننده مدارک الکترونیکی بتواند آنها را در پیشینه ای که خودش ایجاد کرده، اجرا نماید. با این هدف، مجموعه ای از داده ها برای توصیف ساده منابع بوجود امد که به دوبلین کور (Dublin Core)  معروف هستند. مجموعه ابرداده ای دوبلین کور عناصر پانزده گانه ای را مقرر کرده که عبارتند از:• عنوان• پديد آورنده• موضوع• توصیف• ناشر• همکار• تاريخ• نوع منبع• قالب• شناسگر• منبع• زبان• ارتباط• پوشش• حقوق عناصر داده ای دوبلین کور فقط توصیفی از ویژگی های ذاتی هستند و با وجود اینکه استفاده از منابع ارجاعی خارجی ( مانند قواعد فهرستنویسی یا فهرست های مستند ) را حذف می کند ولی برای دربر گرفتن اطلاعات تخصصی اضافی قابل توسعه اند، نحوی مستقل دارند، اختیاری و تکراز پذیر هستند و از طریق توصیفگرها به منظور رساندن مفاهیمی که تعریفی ورای درک همگان دارند اصلاح پذیر هستند.  ابرچسب ها با استفاده از عناصر بالا ایجاد می شوند و به عنوان سرصفحه در اسناد وب قرار می گیرند. فهرستنویس می تواند از اطلاعات موجود در این ابرچسب ها برای فهرستنویسی استفاده کند و موتورهای کاوش از این اطلاعات برای توصیف دقیق یک سایت استفاده می کنند. احتمالا امکان ایجاد نرم افزارهای فهرستنویسی که دوبلین کور را به مارک ترجمه کند وجود دارد. تلاشی در این زمینه صورت گرفته که منجر به تولید نرم افزار مارک ایت توسط فناوریهای پیشرفته نایکلس شده است، که ابرچسب عنوان مربوط به فیلد 245 را اخذ می کند و به صورت خودکار یو.آر.ال را در فیلد 856 قرار می دهد. شاید با پیشرفت های دیگر شبیه به این بتوان در زمینه نرم افزار شبیه این برنامه را ارائه کرد که البته اگر برچسب ها کامل و صحیح باشند، در وقت و هزینه فهرستنویسی صرفه جویی کند. کمک احتمالی دیگری در این زمینه، کدگزاری مدارک با اس.جی.ام.ال زبان نشانه گذاری استاندارد عمومی است. پیتی در توضیح مطلب چنین می گوید: "زبان نشانه گذاری استاندارد عمومی اس.جی.ام.ال یک ترکیب نحوی و یک فرازبان برای تعریف و بیان ساختار منطقی مدارک ارائه می کند. من معتقدم اس.جی.ام.ال به عنوان یک استاندارد عمومی که به ما امکان می دهد متنی را بسازیم و انواع بسیار مختلف اطلاعات را به هم ربط دهیم، فرصتی برای ما فراهم می آورد تا اطلاعات را به دنیایی از اطلاعات منظم، منسجم و مبتنی بر استاندارد تبدیل کنیم." در حالی که زبان اچ.تی.ام.ال یک زبان قالب بندی است، اس.جی.ام.ال به ساختار منطقی مدارک وب توجه دارد، بنابراین در توصیف مدرک کمک بزرگی به برای فهرستنویس به حساب می آید. اس.جی.ام.ال بخشی از اقدام برای رمزگذاری متن است که یک پروژه تعاونی بین المللی به منظور ارائه رهنمودهایی برای آماده سازی و تبادل متون الکترونیکی برای تحقیقات علمی است.  رده بندی و اینترنت: اختصاص شماره رده بندی به منابع اینترنت یکی دیگر از موضوعات مورد بحث است. عده ای می گویند این امر باعث اشتباه در کتابخانه های محلی می شود، زیرا منابع اینترنتی در قفسه های آن کتابخانه جای ندارند. اما در پیمایش که توسط ریچاردز از دو فهرست پستی AutoCat و InterCat در آپریل سال 1998 به عمل آمد، بیشتر پاسخ دهندگان به دلایل زیر از افزودن شماره راهنما پشتیبانی کردند:1- سهولت مرور با استفاده از شماره راهنما.2- دسته بندی مواد مشابه برای استفاده در فعالیت های توسعه مجموعه.3- برای مقاصد اماری.شماره های راهنما در چندین پروژه مبنا قرار گرفته اند، از جمله در پروژه اسکورپیون او.سی.ال.سی که از رده بندی دیویی استفاده می کند و سایبراستاکس (یک کتابخانه مجازی که براساس طرح رده بندی کتابخانه کنگره سازماندهی شده). اسکورپیون به تحقیق و بررسی فهرستنویسی و نمایه سازی منابع الکترونیکی می پردازد. از آنجایی که نمایه سازی موضوعی کلید بازیابی و مرور کلی و دسته بندی اطلاعات است، اسکورپیون تمرکز عمده اش بر ساخت ابزارهایی برای شناسایی موضوع به طور خودکار بر مبنای طرح های رده بندی مانند رده بندی دهدهی دیویی قرار دارد.با آنکه در رکوردهای مارک نیازی به شماره رده بندی نیست، آنها زمینه ساز امکان ایجاد یک طرح سازماندهی برای کتابخانه های آینده هستند و بنابراین توجیهی برای اینکه شماره ها را در گنجاندن فهرست های کنونی خود و نیز کتابخانه های مجازی اینترنت بگنجانیم.   نتیجه گیری: تاریخ طولانی تلاش کتابداران در توصیف و سازماندهی اطلاعات و اعتماد عمومی به شبکه اینترنت به عنوان یکی از منابع اطلاعاتی مهم، کتابداران و متخصصان اطلاع رسانی را متوجه مسوولیت نوینی برای ایفای رسالت خود کرده است. فهرستنویسان به عنوان سازمان دهندگان اطلاعات از یک سو و متخصصان کاوش و کتابداران مرجع به عنوان عوامل موثر در اشاعه اطلاعات، از سوی دیگر، نیازمند آگاهی نسبت به ابزارهای جدید برای درک و انجام صحیح وظایف خود هستند. با شکل گیری الگوهای ابرداده ای، نیاز به استفاده از فهرست های پیوسته همگانی به عنوان گذرگاهی برای دسترسی به مجموعه های ابرداده ای در کتابخانه ها امری ضروری به نظر می رسد. برای این منظور، استفاده از نظام های مبدل ابرداده ای، کتابخانه ها را قادر به استخراج ابرداده های خارج از فهرست پیوسته و تبدیل آنها به قالب هایی چون مارک و نیز یکپارچه سازی آنها با مجموعه پایگاههای اطلاعاتی کتابخانه می کند. الگوهای ابرداده می توانن دو کاربرد عمده در کتابخانه ها داشته باشند: 1- کتابخانه ها پایگاههای اطلاعاتی خود را به عنوان بخشی از خدمات کاوش شبکه های گسترده تر در دسترس قرار دهند و این امکان را فراهم سازند تا استفاده کنندگان کتابخانه خود به دیدگاهی دوجانبه نسبت به پایگاههای اطلاعاتی کتابخانه ای و غیر کتابخانه ای دست یابند.2- کتابخانه ها توصیف منابع جدید را، که از طریق روشهای فهرستنویسی سنتی پرهزینه و زمان بر است، از طریق ابر داده انجام دهند. در کل می توان به 3 نکته زیر اشاره نمود:1- مهم ترین دلایل فهرستنویسی اینترنتی عبارتند از مسائل و مشکلات جستجو و بازیابی اطلاعات در اینترنت از طریق موتورهای کاوش، تواناییها، مزایای فهرست های کتابخانه ای در سازماندهی اطلاعات و حل مشکلات جستجو و بازیابی اطلاعات، فراهم آوردن امکان دسترسی به منابع ارزشمندی که به طور روزافزون به اینترنت افزوده می شود و کتابخانه هزینه کمی برای تهیه آنها پرداخت می کند و ایجاد و گسترش کتابخانه های دیجیتالی.2- به موازات تلاش متخصصان رایانه و اینترنت، کتابداران و اطلاع رسانان نیز کوشش هایی را آغاز کرده اند تا توانمندی خود را برای ذخیره و بازیابی هرچه بهتر اطلاعات نمایان سازند. عمده ترین این تلاش ها توسط مراکز و کتابخانه های بزرگی همچون او.سی.ال.سی و کتابخانه کنگره آمریکا و در قالب طرح هایی همچون اینترکت، سی.آی.آر.پی، کورک و کانسر می باشد.3- دو روش مهم و عمده برای سازماندهی اطلاعات در اینترنت وجود دارد:الف) ایجاد پیشینه های کتابشناختی با استفاده از قواعد عام فهرستنویسی و قواعد خاص منابع اینترنتی.ب) ایجاد پیشینه های کتابشناختی با استفاده از روشهای ابرداده ای. در پايان مي توان گفت اگرچه برخي اعتقاد دارند كه سازماندهي اينترنت غيرممكن است ولي قسمت هايي از آن كه براي بازيابي يا براي استفاده آيندگان مورد نياز است تحت كنترل درخواهد آمد. اين طبيعت انسان است و اصول يادگرفته شده طي قرون براي سازماندهي اطلاعات چاپي مي توانند براي تسريع سازماندهي منابع اطلاعاتي الكترونيكي نيز بكار گرفته شوند.  منابع و مآخذ: 1- مختاری نبی، ابراهیم. سازماندهی منابع اینترنتی: چالش ها و ضرورت ها. مرکز اطلاعات و مدارک علمی ایران.2- نوروزی چاکلی، علیرضا. فهرستنویسی منابع اینترنتی فارسی. کتاب ماه کلیات. اسفند 82 و فروردین 83.3- پاریس سیبلی، برندا. فهرستنویسی منابع اینترنت: سازماندهی وب در کتابخانه های محلی و غیر آن. ترجمه محسن حاجی زین العابدین. علوم اطلاع رسانی. دوره 16. شماره 3و4. 4- پاشایی زاد، حسین. فهرستنویسی وب، چالشی پیش روی فهرستنویسان. کتاب ماه کلیات. شهریور 81.5- گنجی، علیرضا. افقهای نوین سازماندهی دانش در تعامل با محیط الکترونیکی. علوم اطلاع رسانی. دوره 19. شماره 3و4.6- کیانی خوزستانی، حسن. اینترنت و کاربرد آن در کتابخانه ها. تهران: دبیزش، 1383.